Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Burun, anatomik olarak hayvan ve insan yüzü üzerinde alınla üst dudak arasında bulunan, dışa çıkıntılı, iki delikli koklama ve solunum organıdır. İnsan burnu ve hayvan burnu arasında birçok anatomik farklar bulunur.
Hava arıtma
Dış çevre ile bir hayvanın hassas iç akciğerleri arasındaki ilk arayüz görevi yapan burun, hem ısıl düzenleme hem de solunumda filtreleme işlevi olarak gelen havayı şartlandırır ve koku duyusal algısı da sağlar.
Burun boşluğu iki delikle dışarı açılır. Diğer taraftan da yutağa bağlanır. Burnun içerisinde mukus tabakası, kılcal damarlar ve kıllar vardıt. Burnun iç kısmının kıllı ve nemli oluşu sayesinde dışarıdan alınan hava nemlendirilir ve temizlenir. Kılcal damarlar sayesinde hava ısıtılır. Burun boşluğunun arkasında, hava daha sonra farenksten geçerek insan sindirim sistemiyle paylaşılır ve ardından solunum sisteminin geri kalanına yayılır.
Koku almaçları ve duyu sinirleri burun boşluğunun üst kısmında bulunur. Bu bölgeye sarı bölge denir. Sarı bölgede oluşan uyarı talamusa uğramadan direkt olarak beyin kabuğundaki koku merkezine gider. Bir kokunun burun tarafından algılanabilmesi için mukus içerisinde çözünmüş olması gerekir. Çözünen madde koku alma hücrelerini uyarır. Uyarı, koklama ile beyne iletilir. Böylece koku alınmış olur.
En çabuk yorulan duyu organı burundur.
Memelilerde burundan giren hava filtreden geçer, ısıtılır ve nemlendirilir. Alınan havanın süzülmesi, ve mukus sayesinde gerçekleşir. Hava, kılcal damarlar yardımıyla ısıtılır. Havanın nemlendirilmesi ise mukus bezlerinin salgıları sayesinde olur.
Burnun işlevleri
Burun, insan organizmasında beş tane görev üstlenmiştir:
- Koku alma işlevinin algılayıcı kısmını oluşturur.
- Solunum yollarının uygun özellikler kazanmasını sağlar.
- Solunan havanın nemlenmesini sağlar.
- Solunan havanın toz gibi bazı yabancı cisimlerden temizlenmesine katkıda bulunur.
- Ses tellerinin çıkardığı ses titreşimlerinden etkilenip âdeta biyolojik bir hoparlör gibi davranır.
Koku duyusunu beyne taşıyan sinir “olfaktör siniri”dir (nervus olfaktorius, 1. kafa siniri). Bu sinirin ince uzantıları burun boşluklarının “burun üst konkası” üzerinde kalan bölümünü örten mukoza tabakasına dağılır. Böylece solunan havayla dış çevreden buruna giren koku uyarıları, koku sinirini uyarır. Burnun önemli görevlerinden biri de solunum yollarının başlangıcını oluşturmasıdır. Burun ön deliklerinden burun boşluklarına giren hava, burun arka deliklerinden -koanalar- nazofarinkse (yutağın ön üst bölümü) geçer. Hava daha sonra farinksten (yutak) aşağı doğru inip gırtlağa (larinks), oradan da nefes borusu yoluyla akciğerlere ulaşır. Burnun kemik ve kıkırdaktan yapılmış iskeleti solunum yollarının başlangıç bölümünün oldukça sert ve dayanıklı bir hava geçidi olmasını sağlar.
Burnun bir diğer önemli işlevi ise solunan havanın bronşlar ve akciğerler için uygun bir nemlilik ve sıcaklık düzeyine ulaşmasını sağlamaktır. Burun boşlukları “konka” denilen bölmelerle üç ana bölüme ayrılmıştır.
Burun boşluğu, septum ve sinüslerin kafatasındaki konumu
Burun deliklerinin içini örten mukoza damar ve salgı açısından zengindir. Solunum havası burun boşluğuna girdiğinde burun bölmeleri arasında yol alırken mukozadaki kan damarlarında dolaşan kandan ısı çekerek ısınırken, yüzeyi salgıyla örtülü olan mukozadan da nem çekerek nemlenir. Örneğin 20 °C sıcaklığa sahip bir odada burundan nefes alan bir kimsede solunum havası gırtlağa geldiğinde 32 °C ısınmış ve %98 oranında nemlenmiş olur. Aynı kişi aynı yerde ağzından soluk alacak olursa, solunum havası gırtlağa geldiğinde 30 °C ısınmış ve %80 nemlenmiş olur.
Sıcak, soğuk ve kuru hava; gırtlak, nefes borusu, bronşlar ve akciğerler için tahriş edicidir. Burun, yukarıda belirttiğimiz işleviyle solunan havanın sıcaklık ve nemlilik yönünden taşıyabileceği olumsuz özelliklerini gidererek, rahat solunacak bir hava yaratmaktadır. Burnun çok önemli bir diğer göreviyse solunum havasındaki tozları yakalamaktır. Burun boşluklarının yüzeyini örten mukozanın (”burun üst konkası” altında kalan bütün solunum bölgesinde) en üst tabakası silialı epitel hücrelerine sahiptir. Silia denilen ve eldiven parmağına benzetebileceğimiz bu uzantılar, solunum havasından mukoza üzerine düşen tozları burnun salgısıyla birlikte burnun dışına doğru âdeta süpürürler. Böylece solunum havası bir ölçüde temizlenmiş olur.
Burun “mukus” denilen bir salgı salgılar. Bu salgı hafif asit özellikte olduğu gibi, içinde “immün globulin A” (IgA) denilen bir bağışıklık globulini (antikor) taşır. Sümüğün gerek hafif asit oluşu ve gerekse içerdiği IgA, solunan havadaki çeşitli mikropların öldürülmesini sağlayarak solunum yollarını belli bazı canlı hastalık etkenlerine karşı korur.
Bazı mikroplar ve özellikle grip, nezle etkeni olan virüsler, kirli hava, SO2, CO, kuru hava siliaların süpürme işlevlerini bozar. Bu tarz durumlarda burnun temizleme işlevi bozulacağından, havadaki canlı hastalık etkenleri kolayca burun ve üst solunum yollarına tutunup buraları iltihaplandırabilirler.
Burun deliği
Bir insanda iki tane görünen iki tane de görünmeyen olmak üzere toplam dört adet burun deliği bulunmaktadır. Oksijeni sudan alan balıklarda ise öndeki suyun girişini arkadaki ise suyun çıkışına sağlayan iki çift burun derini bulunuyor. Evrim sürecinde insanlardaki arka taraftaki delikler kafanın içine girerek iç burun delikleri haline geldiler.
Kaynakça
- ^ . 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
- ^ . Boston Tıp Merkezi. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020.
- ^ Higashiyama, Hiroki; Koyabu, Daisuke; Hirasawa, Tatsuya; Werneburg, Ingmar; Kuratani, Shigeru; Kurihara, Hiroki (2 Kasım 2021). "Mammalian face as an evolutionary novelty". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 118 (44): e2111876118. doi:10.1073/pnas.2111876118. ISSN 0027-8424. (PMC) 8673075 $2. (PMID) 34716275. 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
- ^ . Sözcü Gazetesi. 29 Ekim 2015. 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015.
Ayrıca bakınız
Dış Bağlantılar
- European Rhinologic Society17 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Burun anatomik olarak hayvan ve insan yuzu uzerinde alinla ust dudak arasinda bulunan disa cikintili iki delikli koklama ve solunum organidir Insan burnu ve hayvan burnu arasinda bircok anatomik farklar bulunur Burun yapisiBir kopek burnuHava aritmaInsan burnunu tasvir ederek gosteren 3D tibbi animasyon Dis cevre ile bir hayvanin hassas ic akcigerleri arasindaki ilk arayuz gorevi yapan burun hem isil duzenleme hem de solunumda filtreleme islevi olarak gelen havayi sartlandirir ve koku duyusal algisi da saglar Burun boslugu iki delikle disari acilir Diger taraftan da yutaga baglanir Burnun icerisinde mukus tabakasi kilcal damarlar ve killar vardit Burnun ic kisminin killi ve nemli olusu sayesinde disaridan alinan hava nemlendirilir ve temizlenir Kilcal damarlar sayesinde hava isitilir Burun boslugunun arkasinda hava daha sonra farenksten gecerek insan sindirim sistemiyle paylasilir ve ardindan solunum sisteminin geri kalanina yayilir Koku almaclari ve duyu sinirleri burun boslugunun ust kisminda bulunur Bu bolgeye sari bolge denir Sari bolgede olusan uyari talamusa ugramadan direkt olarak beyin kabugundaki koku merkezine gider Bir kokunun burun tarafindan algilanabilmesi icin mukus icerisinde cozunmus olmasi gerekir Cozunen madde koku alma hucrelerini uyarir Uyari koklama ile beyne iletilir Boylece koku alinmis olur En cabuk yorulan duyu organi burundur Memelilerde burundan giren hava filtreden gecer isitilir ve nemlendirilir Alinan havanin suzulmesi ve mukus sayesinde gerceklesir Hava kilcal damarlar yardimiyla isitilir Havanin nemlendirilmesi ise mukus bezlerinin salgilari sayesinde olur Burnun islevleriBurun insan organizmasinda bes tane gorev ustlenmistir Koku alma islevinin algilayici kismini olusturur Solunum yollarinin uygun ozellikler kazanmasini saglar Solunan havanin nemlenmesini saglar Solunan havanin toz gibi bazi yabanci cisimlerden temizlenmesine katkida bulunur Ses tellerinin cikardigi ses titresimlerinden etkilenip adeta biyolojik bir hoparlor gibi davranir Koku duyusunu beyne tasiyan sinir olfaktor siniri dir nervus olfaktorius 1 kafa siniri Bu sinirin ince uzantilari burun bosluklarinin burun ust konkasi uzerinde kalan bolumunu orten mukoza tabakasina dagilir Boylece solunan havayla dis cevreden buruna giren koku uyarilari koku sinirini uyarir Burnun onemli gorevlerinden biri de solunum yollarinin baslangicini olusturmasidir Burun on deliklerinden burun bosluklarina giren hava burun arka deliklerinden koanalar nazofarinkse yutagin on ust bolumu gecer Hava daha sonra farinksten yutak asagi dogru inip girtlaga larinks oradan da nefes borusu yoluyla akcigerlere ulasir Burnun kemik ve kikirdaktan yapilmis iskeleti solunum yollarinin baslangic bolumunun oldukca sert ve dayanikli bir hava gecidi olmasini saglar Burnun bir diger onemli islevi ise solunan havanin bronslar ve akcigerler icin uygun bir nemlilik ve sicaklik duzeyine ulasmasini saglamaktir Burun bosluklari konka denilen bolmelerle uc ana bolume ayrilmistir Burun boslugu septum ve sinuslerin kafatasindaki konumu Burun deliklerinin icini orten mukoza damar ve salgi acisindan zengindir Solunum havasi burun bosluguna girdiginde burun bolmeleri arasinda yol alirken mukozadaki kan damarlarinda dolasan kandan isi cekerek isinirken yuzeyi salgiyla ortulu olan mukozadan da nem cekerek nemlenir Ornegin 20 C sicakliga sahip bir odada burundan nefes alan bir kimsede solunum havasi girtlaga geldiginde 32 C isinmis ve 98 oraninda nemlenmis olur Ayni kisi ayni yerde agzindan soluk alacak olursa solunum havasi girtlaga geldiginde 30 C isinmis ve 80 nemlenmis olur Sicak soguk ve kuru hava girtlak nefes borusu bronslar ve akcigerler icin tahris edicidir Burun yukarida belirttigimiz isleviyle solunan havanin sicaklik ve nemlilik yonunden tasiyabilecegi olumsuz ozelliklerini gidererek rahat solunacak bir hava yaratmaktadir Burnun cok onemli bir diger goreviyse solunum havasindaki tozlari yakalamaktir Burun bosluklarinin yuzeyini orten mukozanin burun ust konkasi altinda kalan butun solunum bolgesinde en ust tabakasi siliali epitel hucrelerine sahiptir Silia denilen ve eldiven parmagina benzetebilecegimiz bu uzantilar solunum havasindan mukoza uzerine dusen tozlari burnun salgisiyla birlikte burnun disina dogru adeta supururler Boylece solunum havasi bir olcude temizlenmis olur Burun mukus denilen bir salgi salgilar Bu salgi hafif asit ozellikte oldugu gibi icinde immun globulin A IgA denilen bir bagisiklik globulini antikor tasir Sumugun gerek hafif asit olusu ve gerekse icerdigi IgA solunan havadaki cesitli mikroplarin oldurulmesini saglayarak solunum yollarini belli bazi canli hastalik etkenlerine karsi korur Bazi mikroplar ve ozellikle grip nezle etkeni olan virusler kirli hava SO2 CO kuru hava silialarin supurme islevlerini bozar Bu tarz durumlarda burnun temizleme islevi bozulacagindan havadaki canli hastalik etkenleri kolayca burun ve ust solunum yollarina tutunup buralari iltihaplandirabilirler Burun deligi Bir insanda iki tane gorunen iki tane de gorunmeyen olmak uzere toplam dort adet burun deligi bulunmaktadir Oksijeni sudan alan baliklarda ise ondeki suyun girisini arkadaki ise suyun cikisina saglayan iki cift burun derini bulunuyor Evrim surecinde insanlardaki arka taraftaki delikler kafanin icine girerek ic burun delikleri haline geldiler Kaynakca 22 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ocak 2024 Boston Tip Merkezi 30 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Haziran 2020 Higashiyama Hiroki Koyabu Daisuke Hirasawa Tatsuya Werneburg Ingmar Kuratani Shigeru Kurihara Hiroki 2 Kasim 2021 Mammalian face as an evolutionary novelty Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 118 44 e2111876118 doi 10 1073 pnas 2111876118 ISSN 0027 8424 PMC 8673075 2 PMID 34716275 25 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2024 Sozcu Gazetesi 29 Ekim 2015 31 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Aralik 2015 Ayrica bakinizOlfaktor sistem Phantosmia Koku hafizasi Anozmi Kulak burun bogaz Burun caydanligi Burun akintisi Jacobson organi Paranazal sinus Rinoplasti Burun mukozasi Burun bolmesi SeptoplastiDis BaglantilarEuropean Rhinologic Society17 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde