Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cemiyeti-i İlmiye-i Osmaniye, Avrupa'da gelişen modern bilimleri genç aydınlara tanıtmak üzere Tanzimat döneminde İstanbul'da Osmanlı devlet adamlarının kişisel gayretleriyle kurulmuş bir dernektir.
| Cemiyeti-i İlmiye-i Osmaniye | |
|---|---|
| Kuruluş | 1861) |
| Kapanış | 1867) |
| Tür | Dernek |
| Amaç | Fen bilimleri alanında halk eğitimi |
| Resmî diller | Türkçe |
Batı kültürünü tanıyan ve lisan bilen devlet adamlarından oluşan cemiyet 1861-1867 arasında faaliyet gösterdi. En önemli işlevi, Türkiye'de Osmanlı döneminde çıkarılmış ilk Türkçe bilim dergisi olan Mecmua-i Fünun'u yayımlamak idi. Eminönü'deki Cemiyet merkezinde ayrıca bir kütüphane ve kıraathane (okuma evi) açılmış, ücretsiz dersler verilmiştir. Cemiyetin faaliyetlerine Mehmed Tahir Münif Efendi öncülük etmiştir.
Arka plan
Osmanlı İmparatorluğu'nda medrese dışında bir yüksekokul açılması fikri Sultan Abdülmecid zamanında planlanmış ve Darülfünun adıyla kurulacak bu yüksekokul için Sultanahmet ile Ayasofya arasında üç katlı bir bina yapımı başlamış; ders kitaplarının seçilmesi ve hazırlanması için Encümen-i Daniş adlı danışma meclisi oluşturulmuştu. Faaliyetleri dil ve tarih alanında sınırlı kalan Encümen-i Daniş'in kuruluşundan on yıl sonra devrin aydınları, fen bilimlerini halka tanıtmak üzere bir cemiyet kurdular.
Tarihçe ve faaliyetler
Pertersburg sefiri Halil Bey'in 11 Nisan 1861 tarihli bir dilekçe ile sadârete başvurulması üzerine 24 Mayıs 1861’de çıkan bir padişah emri ile derneğin çalışmalarına izin verildi. Cemiyet başvurusunda faaliyetlerine izin verilmesinin yanı sıra toplantıları için uygun bir yer ile kitap telif ve tercüme eden üyelerine mükâfat verilmesini istemiş, bu isteklerinden ilki karşılanmış, diğerleri ertelenmişti.
Cemiyetin 41 kurucu üyesi vardı. Üyelerinden her birinin bir doğu dilini (Türkçe, Arapça veya Farsçayı) ve başka bir yabancı dili (Fransızca, İngilizce, Almanca, İtalyanca veya Yunancayı) mükemmel bilmesi şart koşulmuştu. Tüzüğünde cemiyetin on beş kişilik bir komisyon tarafından yönetileceği, bir başkan, bir başkan yardımcısı ve iki Türkçe kâtibi bulunacağı belirtilmişti. Üyeler ayda yirmi kuruş aidat verecekti. Faaliyetlerin, üye aidatları ve mecmuanın abone ve satış gelirleri ile sürdürülmesi hedeflenmekteydi. Cuma günleri toplanacak olan cemiyet, her yıl 15 Mayıs'ta yıllık olağan genel kurul yapacaktı. Derneğin ilk başkanı Halil Bey, dernek birinci başkan yardımcısı Ticaret Mahkemesi Reisi Münif Efendi idi.
Cemiyetin kuruluşundan kısa bir süre sonra kuruculardan Cemil Paşa’nın Paris’e, Halil Bey’in Petersburg’a, Kabuli Paşa’nın Suriye’ye, Ahmet Vefik Efendi, Cevdet Efendi ve Suphi Bey’lerin ise imparatorluğun içindeki başka görevlere atanmaları Cemiyetin gelişimini olumsuz etkiledi. Ancak Cemiyet, çalışmalarını Sadrazam Keçecizade Fuad Paşa’nın himayesinde ve Münif Efendi’nin yönetiminde sürdürdü.
Mecmua-i Fünun
| “ | Mecmûa-i Fünûn, Tanzimat aydını için bir okuldur. 18. yüzyıl Fransız ansiklopedistlerinin işlevini üstlenmiştir. Batı’ya dönük aydınlara seslenir. Batı yörüngesinde eğitim görmüş aydınların yazılarına yer verir. Çağdaş-pozitif bilim ve felsefe dili ilk kez Mecmûa-i Fünûn’da tartışılır. | ” |
| — Zafer Toprak, Fikir Dergiciliğinin Yüzyılı | ||
Cemiyet, faaliyetlerine aylık Mecmua-i Fünun'un ilk sayısını yayımlanması ile başladı. Her Arabî ayın son günü çıkan derginin ilk sayısı Haziran 1862’de yayınlandı ve Ocak 1865’te yayınlanan 33. sayıya kadar yayınını düzenli olarak sürdürdü. Derginin ilk sayısında cemiyetin 35 maddelik nizamnamesi ve 15 maddelik tüzüğü yayımlandı. Tüzükte derneğin amacı orijinal eserler ve çevirilerin yayımlanması, halka açık bilimsel konferansların düzenlenmesi ve genel olarak Osmanlı Devleti’nde bilgi ve bilimin bütün kaynaklar kullanılarak yaygınlaştırılması şeklinde ifade edilmişti. Cemiyetin Mecmua-i Fünun adlı aylık bir dergi yayımlamayı üstlendiği; dergide bilim, sanat, ticaret ve endüstri ile ilgili yazıların yer alacağı, günlük dinî ve politik sorunların sorunları ele alan hiçbir makalenin, dergiye girmeyeceği belirtiliyordu.
Başlangıçta çalışmalarına değişik geçici mekanlarda devam eden cemiyet, Mecmua-i Fünun'un 5. sayısından itibaren dergiyi Eminönü Çiçek Pazarı'nda kendilerine devlet tarafından tahsis edilen birkaç odalı okul binasında kurdukları matbaada basmıştır. Kolera salgını ve mali sıkıntılar yüzünden 3. cilt 3. sene sonunda yayınına ara veren dergi, devlet tarafından cemiyete yardım yapılması üzerine Mayıs 1866'da yeniden yayımlanmaya başladı. Ancak Haziran 1867'de yazarların meşguliyeti nedeniyle derginin yayımına son verildi.
Kütüphane
1862'de cemiyet merkezinde kurulan kütüphane, geleneksel vakıf kütüphanesi dışında kurulan ve bir geçiş dönemini simgeleyen ilk kütüphanedir. Tüzüğünde bir kütüphane kuracağı belirtilen cemiyet, Mayıs 1862'de kütüphane için on maddelik özel bir nizamname yayımlamıştı. Bu nizamname Türkiye'de modern kütüphaneciliğin başlangıcı kabul edilmektedir. Oluşturulan kütüphanenin hitap ettiği kesim, cemiyet üyeleri idi. Dermesinde büyük bölümü bağışlar ile gelmiş olan fen bilimleri ağırlıklı eserler bulunmaktaydı. Kitap sayısı 1864'te binin üzerine çıkan kütüphane, 1865 yılındaki büyük kolera salgını gerekçesiyle dergiyle birlikte kapatıldı.
Kıraathane
Çiçekpazarı’ndaki cemiyet merkezinde bir kıraathane açılması cemiyetin temel faaliyetlerinden birisi idi. Kıraathanenin Salı günleri dışında her gün öğleden sonra saat 3’den gece 11’e kadar açık kalmasına karar verilmişti. Üyelikle yararlanılan kıraathanede çeşitli dillerde süreli yayınlar mevcuttu.
Ücretsiz dersler ve konferanslar
Cemiyet, Eminönü Çiçek Pazarı'ndaki Taşmektep binasında öğrencilere ve meraklılarına Fransızca, İngilizce, Rum dillerinde ve hukuk, ekonomi, politika konularında ücretsiz dersler de verdi. Dersler, dönemin ünlü devlet adamları tarafından konferans şeklinde verildi. , Ahmed Vefik Paşa, Cenanizade Kadri Bey, Kara Todori Paşa, Edhem Paşa ders veren devlet adamlarından idi.
Cemiyet, 1846’dan beri inşası süren Darülfünûn’un boş odalarında çeşitli bilimsel konferanslar da düzenlendi. İlk konferans 13 Ocak 1863 günü Derviş Paşa tarafından verildi. Derviş Paşa'nın izleyiciler önünde yaptığı elektrik deneyleri, Münif Paşa'nın "Eski Türk Harflerinin Islahı" konulu konfaransı ilgi uyandırdı. Münif Paşa'nın konferansında sunduğu, harflerin ıslahına ilişkin önerileri ile açtığı yol, Türkiye'de harf inkılabına kadar uzandı. halka açık bir kütüphane ve okuma salonu mahiyetinde bir kıraathane oluşturuldu.
Kapanması
Kişisel gayretlerle kurulan ve yürütülmeye çalışılan cemiyet, üyelerin işlerinden artan zamanlara bağlı kalan cemiyet, 5 yıl faaliyet gösterdikten sonra kapandı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ İhsanoğlu, Ekmeleddin (1993). "Cem'iyett-i İlmiyye-i Osmâniyye". TDV İslam Ansiklopedisi. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ a b c d e f g Gümüşsoy, Emine (2007). "Tanzimattan Sonra Halk Eğitimi için Kurulan İki Cemiyet: Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye ve Cemiyet- i Tedrisiye-i İslamiye". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ a b Dölen, Emre. "Bilimsel ve Mesleki Cemiyetler". Büyük İstanbul Tarihi. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ a b İhsanoğlu, Ekmeleddin (1994). "Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin Kuruluşu ve Faaliyetleri". Türk Tarih Kurumu. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2022.
- ^ a b c Şahinbaş Erginöz, Gaye (2008). . Osmanlı Bilimi Araştırmaları X-1. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Toprak, Zafer. "Türkiye'de Fikir Dergiciliğinin Yüz Yılı". 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ Işıl, Yeşim (1986). "Bir aydınlanma hareketi olarak Mecmua-i Fünun". İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ Anameriç, Hakan (2012). "Tanzimat'tan Mütareke Dönemine Kadar Kütüphanelere Yönelik Çalışmalar (1839-1922)" (PDF). Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Mart 2022.
- ^ Tak, Ekrem (8 Temmuz 2020). "Hâfız-ı Kütübden Kütüphaneciye: Osmanlıdan Günümüze Bir Mesleğin Gelişimi". Bilgi ve Belge Araştırmaları. 0 (13). doi:10.26650/bba.2020.13.04.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cemiyeti i Ilmiye i Osmaniye Avrupa da gelisen modern bilimleri genc aydinlara tanitmak uzere Tanzimat doneminde Istanbul da Osmanli devlet adamlarinin kisisel gayretleriyle kurulmus bir dernektir Cemiyeti i Ilmiye i OsmaniyeKurulus1861 162 yil once 1861 Kapanis1867 156 yil once 1867 TurDernekAmacFen bilimleri alaninda halk egitimiResmi dillerTurkce Bati kulturunu taniyan ve lisan bilen devlet adamlarindan olusan cemiyet 1861 1867 arasinda faaliyet gosterdi En onemli islevi Turkiye de Osmanli doneminde cikarilmis ilk Turkce bilim dergisi olan Mecmua i Funun u yayimlamak idi Eminonu deki Cemiyet merkezinde ayrica bir kutuphane ve kiraathane okuma evi acilmis ucretsiz dersler verilmistir Cemiyetin faaliyetlerine Mehmed Tahir Munif Efendi onculuk etmistir Arka planOsmanli Imparatorlugu nda medrese disinda bir yuksekokul acilmasi fikri Sultan Abdulmecid zamaninda planlanmis ve Darulfunun adiyla kurulacak bu yuksekokul icin Sultanahmet ile Ayasofya arasinda uc katli bir bina yapimi baslamis ders kitaplarinin secilmesi ve hazirlanmasi icin Encumen i Danis adli danisma meclisi olusturulmustu Faaliyetleri dil ve tarih alaninda sinirli kalan Encumen i Danis in kurulusundan on yil sonra devrin aydinlari fen bilimlerini halka tanitmak uzere bir cemiyet kurdular Tarihce ve faaliyetlerPertersburg sefiri Halil Bey in 11 Nisan 1861 tarihli bir dilekce ile sadarete basvurulmasi uzerine 24 Mayis 1861 de cikan bir padisah emri ile dernegin calismalarina izin verildi Cemiyet basvurusunda faaliyetlerine izin verilmesinin yani sira toplantilari icin uygun bir yer ile kitap telif ve tercume eden uyelerine mukafat verilmesini istemis bu isteklerinden ilki karsilanmis digerleri ertelenmisti Cemiyetin 41 kurucu uyesi vardi Uyelerinden her birinin bir dogu dilini Turkce Arapca veya Farscayi ve baska bir yabanci dili Fransizca Ingilizce Almanca Italyanca veya Yunancayi mukemmel bilmesi sart kosulmustu Tuzugunde cemiyetin on bes kisilik bir komisyon tarafindan yonetilecegi bir baskan bir baskan yardimcisi ve iki Turkce katibi bulunacagi belirtilmisti Uyeler ayda yirmi kurus aidat verecekti Faaliyetlerin uye aidatlari ve mecmuanin abone ve satis gelirleri ile surdurulmesi hedeflenmekteydi Cuma gunleri toplanacak olan cemiyet her yil 15 Mayis ta yillik olagan genel kurul yapacakti Dernegin ilk baskani Halil Bey dernek birinci baskan yardimcisi Ticaret Mahkemesi Reisi Munif Efendi idi Cemiyetin kurulusundan kisa bir sure sonra kuruculardan Cemil Pasa nin Paris e Halil Bey in Petersburg a Kabuli Pasa nin Suriye ye Ahmet Vefik Efendi Cevdet Efendi ve Suphi Bey lerin ise imparatorlugun icindeki baska gorevlere atanmalari Cemiyetin gelisimini olumsuz etkiledi Ancak Cemiyet calismalarini Sadrazam Kececizade Fuad Pasa nin himayesinde ve Munif Efendi nin yonetiminde surdurdu Mecmua i Funun Mecmua i Funun Tanzimat aydini icin bir okuldur 18 yuzyil Fran siz ansiklopedistlerinin islevini ustlenmistir Bati ya donuk ay dinlara seslenir Bati yorunge sinde egitim gormus aydinlarin yazilarina yer verir Cagdas po zitif bilim ve felsefe dili ilk kez Mecmua i Funun da tartisilir Zafer Toprak Fikir Dergiciliginin Yuzyili Cemiyet faaliyetlerine aylik Mecmua i Funun un ilk sayisini yayimlanmasi ile basladi Her Arabi ayin son gunu cikan derginin ilk sayisi Haziran 1862 de yayinlandi ve Ocak 1865 te yayinlanan 33 sayiya kadar yayinini duzenli olarak surdurdu Derginin ilk sayisinda cemiyetin 35 maddelik nizamnamesi ve 15 maddelik tuzugu yayimlandi Tuzukte dernegin amaci orijinal eserler ve cevirilerin yayimlanmasi halka acik bilimsel konferanslarin duzenlenmesi ve genel olarak Osmanli Devleti nde bilgi ve bilimin butun kaynaklar kullanilarak yayginlastirilmasi seklinde ifade edilmisti Cemiyetin Mecmua i Funun adli aylik bir dergi yayimlamayi ustlendigi dergide bilim sanat ticaret ve endustri ile ilgili yazilarin yer alacagi gunluk dini ve politik sorunlarin sorunlari ele alan hicbir makalenin dergiye girmeyecegi belirtiliyordu Baslangicta calismalarina degisik gecici mekanlarda devam eden cemiyet Mecmua i Funun un 5 sayisindan itibaren dergiyi Eminonu Cicek Pazari nda kendilerine devlet tarafindan tahsis edilen birkac odali okul binasinda kurduklari matbaada basmistir Kolera salgini ve mali sikintilar yuzunden 3 cilt 3 sene sonunda yayinina ara veren dergi devlet tarafindan cemiyete yardim yapilmasi uzerine Mayis 1866 da yeniden yayimlanmaya basladi Ancak Haziran 1867 de yazarlarin mesguliyeti nedeniyle derginin yayimina son verildi Kutuphane 1862 de cemiyet merkezinde kurulan kutuphane geleneksel vakif kutuphanesi disinda kurulan ve bir gecis donemini simgeleyen ilk kutuphanedir Tuzugunde bir kutuphane kuracagi belirtilen cemiyet Mayis 1862 de kutuphane icin on maddelik ozel bir nizamname yayimlamisti Bu nizamname Turkiye de modern kutuphaneciligin baslangici kabul edilmektedir Olusturulan kutuphanenin hitap ettigi kesim cemiyet uyeleri idi Dermesinde buyuk bolumu bagislar ile gelmis olan fen bilimleri agirlikli eserler bulunmaktaydi Kitap sayisi 1864 te binin uzerine cikan kutuphane 1865 yilindaki buyuk kolera salgini gerekcesiyle dergiyle birlikte kapatildi Kiraathane Cicekpazari ndaki cemiyet merkezinde bir kiraathane acilmasi cemiyetin temel faaliyetlerinden birisi idi Kiraathanenin Sali gunleri disinda her gun ogleden sonra saat 3 den gece 11 e kadar acik kalmasina karar verilmisti Uyelikle yararlanilan kiraathanede cesitli dillerde sureli yayinlar mevcuttu Ucretsiz dersler ve konferanslar Cemiyet Eminonu Cicek Pazari ndaki Tasmektep binasinda ogrencilere ve meraklilarina Fransizca Ingilizce Rum dillerinde ve hukuk ekonomi politika konularinda ucretsiz dersler de verdi Dersler donemin unlu devlet adamlari tarafindan konferans seklinde verildi Ahmed Vefik Pasa Cenanizade Kadri Bey Kara Todori Pasa Edhem Pasa ders veren devlet adamlarindan idi Cemiyet 1846 dan beri insasi suren Darulfunun un bos odalarinda cesitli bilimsel konferanslar da duzenlendi Ilk konferans 13 Ocak 1863 gunu Dervis Pasa tarafindan verildi Dervis Pasa nin izleyiciler onunde yaptigi elektrik deneyleri Munif Pasa nin Eski Turk Harflerinin Islahi konulu konfaransi ilgi uyandirdi Munif Pasa nin konferansinda sundugu harflerin islahina iliskin onerileri ile actigi yol Turkiye de harf inkilabina kadar uzandi halka acik bir kutuphane ve okuma salonu mahiyetinde bir kiraathane olusturuldu Kapanmasi Kisisel gayretlerle kurulan ve yurutulmeye calisilan cemiyet uyelerin islerinden artan zamanlara bagli kalan cemiyet 5 yil faaliyet gosterdikten sonra kapandi Ayrica bakinizKaynakca Ihsanoglu Ekmeleddin 1993 Cem iyett i Ilmiyye i Osmaniyye TDV Islam Ansiklopedisi 14 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2022 a b c d e f g Gumussoy Emine 2007 Tanzimattan Sonra Halk Egitimi icin Kurulan Iki Cemiyet Cemiyet i Ilmiye i Osmaniye ve Cemiyet i Tedrisiye i Islamiye Eskisehir Osmangazi Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2022 a b Dolen Emre Bilimsel ve Mesleki Cemiyetler Buyuk Istanbul Tarihi 5 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2022 a b Ihsanoglu Ekmeleddin 1994 Cemiyet i Ilmiye i Osmaniye nin Kurulusu ve Faaliyetleri Turk Tarih Kurumu 16 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2022 a b c Sahinbas Erginoz Gaye 2008 Osmanli Bilimi Arastirmalari X 1 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Toprak Zafer Turkiye de Fikir Dergiciliginin Yuz Yili 14 Mart 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2022 Isil Yesim 1986 Bir aydinlanma hareketi olarak Mecmua i Funun Istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2022 Anameric Hakan 2012 Tanzimat tan Mutareke Donemine Kadar Kutuphanelere Yonelik Calismalar 1839 1922 PDF Erdem Ataturk Kultur Merkezi Dergisi 24 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Mart 2022 Tak Ekrem 8 Temmuz 2020 Hafiz i Kutubden Kutuphaneciye Osmanlidan Gunumuze Bir Meslegin Gelisimi Bilgi ve Belge Arastirmalari 0 13 doi 10 26650 bba 2020 13 04