Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alageyik ya da Yağmurca (Dama dama) geyikgiller (Cervidae) familyasından, göçmen olmayan ve sürü oluşturan, kürek boynuzlu ve benekli gececil bir geyik türüdür. Dünyada en saf yabani alageyiklerin bulunduğu tek yer Antalya'dır ve yöre halkı tarafından Benekli geyik adı da verilmektedir. Sonradan insanlar tarafından asırlar içinde bütün Avrupa'ya yayılmıştır. İran'ın batı kıyıları ötesinde Asya'da doğal olarak bulunmazlar.
| Alageyik | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Erkek | |||||||||||||||||
 Dişi | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Dama dama | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Dağılımı: 1: (Önceki) doğal, D. mesopotamica dahil 2: Muhtemelen doğal 3: İlk sokulduğu alanlar 4: Günümüzde sokulduğu alanlar | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| Cervus dama Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||||
Evcil ve yarı evcil popülasyonları Avrupa başta olmak üzere değişik bölgelerdeki doğal parklarda ve korunaklı avlaklarda bulunan gözde bir türdür. Yabanileri çok ürkektir ve en ufak bir ses duyumunda ormanda izini kolayca kaybettirebilmektedir.
Yaşam süreleri 12 yıl kadardır.
Alt türleri
2 alt türü vardır. Bazen mesopotamica alt türü ayrı bir tür olarak da sınıflandırılır.
- Dama dama dama (Anadolu alageyiği) : Dünyada yabani alageyiklerin en saf olarak bulunduğu tek yer Türkiye'de Antalya ilidir. Avrupa'daki evcil ve yarı evcil popülasyonları bu alt türe aittir.
- Dama dama mesopotamica (İran alageyiği) : Günümüzde daha çok İran'ın batısında bulunurlar ve soyları tehlike altındadır.
Türkiye'deki dağılımı
Dama dama dama alt türünün günümüzdeki yabani popülasyonlarının Türkiye'de yıl boyu görüldüğü iki alandan birisi Antalyadaki Termessos Milli Parkı ve , diğeri Mersin dir. Ayrıca çok az miktarda Bolu Dağlarında da bulunur.
Türkiye'de ilk defa av ve yaban hayatı çalışmaları Antalya Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Düzlerçamı bölgesinde 1966 yılında başlamıştır. Senelerce bilinçsiz ve acımasız sürdürülen avcılık nedeni ile nesilleri yok olma sınırına gelen ve sadece Türkiye'de Düzlerçamı'nda 7 baş kalan alageyikler koruma çalışmalarıyla 2010 yılında 300-400 başa ulaşmıştır. Düzlerçamı'ndan Türkiye'nin çeşitli yerlerine alageyik aktarılmaktadır. Bir asır önce alageyiklerin görüldüğü Dilek Yarımadası Milli Parkına günümüzde Antalya Düzlerçamı'ndaki 200 başlık popülasyondan bir kısmı aktarılmıştır.
Dama dama mesopotamica alt türü yalnızca Hakkâri'de ender olarak görülür.
Anatomi
Rengi yazın beyaz lekelerle süslü açık sarımsı kahve, kışın ise bir teviye grimsidir. Bütün hayvanın siyahımsı kahverengi olduğu zamanlar da vardır.
Vücut ölçüleri
Erkek alageyikler 140–160 cm uzunluğunda bir boya ve 90–100 cm omuz yüksekliğine sahiptir. Ağırlıkları 60–100 kg olur. Dişileri ise 130–150 cm uzunluğunda, 75–85 cm omuz yüksekliğinde ve 30–50 kg ağırlığındadır.
Boynuz
Geyikgiller familyasının diğer türlerinde ağaç gibi dallanma gösteren boynuzlar, tıpkı erkek sığınlarda (Alces alces) olduğu gibi erkek alageyiklerde (Dama dama) de el ayasına veya daha doğru bir tanımlama ile yaba ya benzeyen palmat biçimli kürek boynuzdur. Gençken dalsı olan boynuzları 3 yaşından sonra kürek boynuz olarak gelişir. Boynuzların ağırlığı 5–7 kg gelir.
Habitat
Ormanlık alanlar ve orman içi açıklıkları ana habitatıdır. Daha çok kapalı orman olarak adlandırılan ormanın iç kısımlarında bulunurlar. Çam ormanlarını tercih etmelerine karşılık yapraklı ormanları da kullanırlar. İyi birer tırmanıcı olmadıkları için sarp kayalıklarda görülmezler. Orman tabanında beslenmeyi ve dolaşmayı severler.
Davranış
Evcil ve yarı evcil popülasyonları doğal parklarda ve korunaklı avlaklarda kalabalık sürüler hâlinde bulunur. Antalya gibi gerçek yabani ortamlarında kalabalık sürü oluşturmazlar ve büyük bir erkeğe bağlı daha ufak sürüler hâlinde toplanırlar. Gündüzleri de sık çalıların arasında gizlenirler. Görme duyuları diğer geyik türlerine göre daha iyi gelişmiştir ve diğer geyiklerden farklı olarak alageyikler hareketsiz cisimleri de kolaylıkla görerek algılar ve değerlendiriler. Çabuk harekete geçerler. Koşmaya hazırlanırken kuyruklarını sallar, sonra geniş adımlarla tırıs tırıs koşuya geçerler; 1 metreden yüksek çitlerin üzerinden atlayabilirler. İhtiyatlı olan bu hayvanların izlerinin takip edilmesi kolay değil ve avlanması zordur.
Besin
Ana besinlerini otlar oluşturur. Ayrıca, ağaç sürgünleri, yapraklar ve çalılarla da beslenirler. Türkiye'de Antalya Düzlerçamında özel beslenme noktalarında kışın besin bulamadıkları için insanlar tarafından yemlenirler.
Üreme
Çiftleşme dönemi ekim ayındadır ve bir ay kadar sürer. Bu devrede erkek alageyiğin derin ve kalın homurtular veya havlamalardan oluşan çiftleşme çağırışı (böğürtü) 3 - 3,5 km uzaktan duyulabilir. Böğüreceği zaman boynunu ileri uzatır, normalden daha aşağı eğik başını da birden yukarı atar. Üreme dönemi dışında ise tehlike anında tiz çığlık şeklinde sesler çıkarırlar.
Dişiler Haziran ayında sürüden uzakta tenha bir yerde tek yavru doğururlar; ikiz yavru enderdir. Yavrular doğduklarında 30 cm boyunda ve 4,5 kg ağırlığında olur. Yavrusu kokusuz doğar ve diğer geyik türlerininkinden daha çabuk ayaklanır. İlk 15 dakika içerisinde ayağa kalkmayı, 1 saat içinde de koşmayı öğrenirler. Dişi alageyik yavrusuyla pek fazla ilgilenmez. Bir tehlike karşısında onu ya yanına alır ya da çalıların arasına gizledikten sonra bir daha arkasına bakmadan kaçar. Alageyikler tek erkek egemenli sürü (harem) oluşturdukları için erkek yavrular belli bir ergenliğe ulaştıklarında sürü dışında bırakılırlar.
İnsanlar Tarafından Götürüldüğü Yerler
Alageyik dünyanın pek çok yerine insanlar eliyle taşınmıştır. Alageyiğin doğal yayılım alanı Anadolu ve Batı İran'dır. Bunun dışında İtalya, Yunanistan ve Balkanların da muhtemel doğal yayılma alanı olduğu düşünülmektedir. Bununla beraber, dünyanın pek çok yerinde alageyik popülasyonları mevcuttur.
Arjantin
Alageyik Arjantin'in Neuquén bölgesindeki Victoria Adası'na, milyarder Aaron Anchorena tarafından götürülmüştür. Ancheron, adanın yerli türleri olan Güney And geyiği ve pudu ile alageyik popülasyonunu karıştırarak avlanma imkânlarını geliştirme niyetindeydi. Günümüzde bu türlerin popülasyonu durağan bir görünüm arz etmektedir.
Britanya ve İrlanda
Alageyik Avrupa'ya Romalılar eliyle yayılmıştır. Yakın zamanlara kadar Birtanya'ya Normanlar tarafından asilzadelerin ormanlarında yetişmesi ve avlanması için götürüldüğü düşünülmekteydi. Bununla beraber son bulgular (Fishbourne Roman Palace) göstermektedir ki alageyik adaya Romalılar tarafından M.S. 1. yüzyılda götürülmüştür. Ancak Romalılar tarafından götürülen popülasyonun yaşayıp yaşamadığı, dolayısıyla günümüzdeki popülasyonun Normanlar tarafından götürülen popülasyon olup olmadığı kesin değildir.
Diğer Yerler
Yunanistan'ın Rodos adasında küçük bir alageyik popülasyonu mevcuttur. Amerika Birleşik Devletleri'nin Georgia, Pensilvanya, Tennessee gibi eyaletlerinde değişen sayılarda alageyik sürüleri mevcuttur ve bunların erken 20. yüzyılda insanlar tarafından taşındığı bilinmektedir. Güney Afrika'ya da götürülmüş olan alageyik, Yeni Zelanda'ya 1860'tan sonra taşınmıştır.
Dipnotlar
- ^ Masseti, M.; Mertzanidou, D. (2008). "Dama dama". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2008: e.T42188A10656554. doi:10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T42188A10656554.en
![image]()
. Erişim tarihi: 19 November 2021. - ^ 2011-2012 AV DÖNEMİ MERKEZ AV KOMİSYONU KARARI, Resmî Gazete, Sayı : 27968, 18 Haziran 2011
- ^ a b c Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları - Omurgalılar/Amniyota (Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler) -Cilt III/Kısım-II, Meteksan A.Ş., Ankara, 1992 (sayfa: 816-817)
- ^ a b c . 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2011.
- ^ Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (2005), Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed) 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Johns Hopkins University Press, 2,142 pp.
- ^ 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. cilt 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., İzmir 2000, TC. Kültür Bakanlığı
- ^ a b . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2011.
- ^ İrfan Albayrak, Nahit Pamukoğlu and M. Ali Kaya, Bibliography of Turkish even-toed ungulates (Mammalia:Artiodactyla) 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Mun. Ent. Zool. Vol. 2, No. 1, January 2007
- ^ ANTALYA İL ÇEVRE DURUM RAPORU 2009-2010[]
- ^ Dilek Yarımadasının Eski Dostları Dönüyor[]
Dış bağlantılar
- Dama dama. ITIS - Integrated Taxonomic Information System.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alageyik ya da Yagmurca Dama dama geyikgiller Cervidae familyasindan gocmen olmayan ve suru olusturan kurek boynuzlu ve benekli gececil bir geyik turudur Dunyada en saf yabani alageyiklerin bulundugu tek yer Antalya dir ve yore halki tarafindan Benekli geyik adi da verilmektedir Sonradan insanlar tarafindan asirlar icinde butun Avrupa ya yayilmistir Iran in bati kiyilari otesinde Asya da dogal olarak bulunmazlar AlageyikErkekDisiKorunma durumuAsgari endise altinda IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim ArtiodactylaFamilya CervidaeOymak CerviniCins Tur D damaIkili adlandirmaDama dama Linnaeus 1758 Dagilimi 1 Onceki dogal D mesopotamica dahil 2 Muhtemelen dogal 3 Ilk sokuldugu alanlar 4 Gunumuzde sokuldugu alanlarSinonimlerCervus dama Linnaeus 1758Genc 3 yasindan kucuk erkek alageyik Gaziantep hayvanat bahcesinde disi bir alageyik Evcil ve yari evcil populasyonlari Avrupa basta olmak uzere degisik bolgelerdeki dogal parklarda ve korunakli avlaklarda bulunan gozde bir turdur Yabanileri cok urkektir ve en ufak bir ses duyumunda ormanda izini kolayca kaybettirebilmektedir Yasam sureleri 12 yil kadardir Alt turleri2 alt turu vardir Bazen mesopotamica alt turu ayri bir tur olarak da siniflandirilir Dama dama dama Anadolu alageyigi Dunyada yabani alageyiklerin en saf olarak bulundugu tek yer Turkiye de Antalya ilidir Avrupa daki evcil ve yari evcil populasyonlari bu alt ture aittir Dama dama mesopotamica Iran alageyigi Gunumuzde daha cok Iran in batisinda bulunurlar ve soylari tehlike altindadir Turkiye deki dagilimiDama dama dama alt turunun gunumuzdeki yabani populasyonlarinin Turkiye de yil boyu goruldugu iki alandan birisi Antalyadaki Termessos Milli Parki ve digeri Mersin dir Ayrica cok az miktarda Bolu Daglarinda da bulunur Turkiye de ilk defa av ve yaban hayati calismalari Antalya Orman Bolge Mudurlugune bagli Duzlercami bolgesinde 1966 yilinda baslamistir Senelerce bilincsiz ve acimasiz surdurulen avcilik nedeni ile nesilleri yok olma sinirina gelen ve sadece Turkiye de Duzlercami nda 7 bas kalan alageyikler koruma calismalariyla 2010 yilinda 300 400 basa ulasmistir Duzlercami ndan Turkiye nin cesitli yerlerine alageyik aktarilmaktadir Bir asir once alageyiklerin goruldugu Dilek Yarimadasi Milli Parkina gunumuzde Antalya Duzlercami ndaki 200 baslik populasyondan bir kismi aktarilmistir Dama dama mesopotamica alt turu yalnizca Hakkari de ender olarak gorulur AnatomiRengi yazin beyaz lekelerle suslu acik sarimsi kahve kisin ise bir teviye grimsidir Butun hayvanin siyahimsi kahverengi oldugu zamanlar da vardir Vucut olculeri Erkek alageyikler 140 160 cm uzunlugunda bir boya ve 90 100 cm omuz yuksekligine sahiptir Agirliklari 60 100 kg olur Disileri ise 130 150 cm uzunlugunda 75 85 cm omuz yuksekliginde ve 30 50 kg agirligindadir Boynuz Geyikgiller familyasinin diger turlerinde agac gibi dallanma gosteren boynuzlar tipki erkek siginlarda Alces alces oldugu gibi erkek alageyiklerde Dama dama de el ayasina veya daha dogru bir tanimlama ile yaba ya benzeyen palmat bicimli kurek boynuzdur Gencken dalsi olan boynuzlari 3 yasindan sonra kurek boynuz olarak gelisir Boynuzlarin agirligi 5 7 kg gelir HabitatOrmanlik alanlar ve orman ici acikliklari ana habitatidir Daha cok kapali orman olarak adlandirilan ormanin ic kisimlarinda bulunurlar Cam ormanlarini tercih etmelerine karsilik yaprakli ormanlari da kullanirlar Iyi birer tirmanici olmadiklari icin sarp kayaliklarda gorulmezler Orman tabaninda beslenmeyi ve dolasmayi severler DavranisEvcil ve yari evcil populasyonlari dogal parklarda ve korunakli avlaklarda kalabalik suruler halinde bulunur Antalya gibi gercek yabani ortamlarinda kalabalik suru olusturmazlar ve buyuk bir erkege bagli daha ufak suruler halinde toplanirlar Gunduzleri de sik calilarin arasinda gizlenirler Gorme duyulari diger geyik turlerine gore daha iyi gelismistir ve diger geyiklerden farkli olarak alageyikler hareketsiz cisimleri de kolaylikla gorerek algilar ve degerlendiriler Cabuk harekete gecerler Kosmaya hazirlanirken kuyruklarini sallar sonra genis adimlarla tiris tiris kosuya gecerler 1 metreden yuksek citlerin uzerinden atlayabilirler Ihtiyatli olan bu hayvanlarin izlerinin takip edilmesi kolay degil ve avlanmasi zordur BesinAna besinlerini otlar olusturur Ayrica agac surgunleri yapraklar ve calilarla da beslenirler Turkiye de Antalya Duzlercaminda ozel beslenme noktalarinda kisin besin bulamadiklari icin insanlar tarafindan yemlenirler UremeCiftlesme donemi ekim ayindadir ve bir ay kadar surer Bu devrede erkek alageyigin derin ve kalin homurtular veya havlamalardan olusan ciftlesme cagirisi bogurtu 3 3 5 km uzaktan duyulabilir Bogurecegi zaman boynunu ileri uzatir normalden daha asagi egik basini da birden yukari atar Ureme donemi disinda ise tehlike aninda tiz ciglik seklinde sesler cikarirlar Disiler Haziran ayinda suruden uzakta tenha bir yerde tek yavru dogururlar ikiz yavru enderdir Yavrular dogduklarinda 30 cm boyunda ve 4 5 kg agirliginda olur Yavrusu kokusuz dogar ve diger geyik turlerininkinden daha cabuk ayaklanir Ilk 15 dakika icerisinde ayaga kalkmayi 1 saat icinde de kosmayi ogrenirler Disi alageyik yavrusuyla pek fazla ilgilenmez Bir tehlike karsisinda onu ya yanina alir ya da calilarin arasina gizledikten sonra bir daha arkasina bakmadan kacar Alageyikler tek erkek egemenli suru harem olusturduklari icin erkek yavrular belli bir ergenlige ulastiklarinda suru disinda birakilirlar Insanlar Tarafindan Goturuldugu YerlerAlageyik dunyanin pek cok yerine insanlar eliyle tasinmistir Alageyigin dogal yayilim alani Anadolu ve Bati Iran dir Bunun disinda Italya Yunanistan ve Balkanlarin da muhtemel dogal yayilma alani oldugu dusunulmektedir Bununla beraber dunyanin pek cok yerinde alageyik populasyonlari mevcuttur Arjantin Alageyik Arjantin in Neuquen bolgesindeki Victoria Adasi na milyarder Aaron Anchorena tarafindan goturulmustur Ancheron adanin yerli turleri olan Guney And geyigi ve pudu ile alageyik populasyonunu karistirarak avlanma imkanlarini gelistirme niyetindeydi Gunumuzde bu turlerin populasyonu duragan bir gorunum arz etmektedir Britanya ve Irlanda Alageyik Avrupa ya Romalilar eliyle yayilmistir Yakin zamanlara kadar Birtanya ya Normanlar tarafindan asilzadelerin ormanlarinda yetismesi ve avlanmasi icin goturuldugu dusunulmekteydi Bununla beraber son bulgular Fishbourne Roman Palace gostermektedir ki alageyik adaya Romalilar tarafindan M S 1 yuzyilda goturulmustur Ancak Romalilar tarafindan goturulen populasyonun yasayip yasamadigi dolayisiyla gunumuzdeki populasyonun Normanlar tarafindan goturulen populasyon olup olmadigi kesin degildir Diger Yerler Yunanistan in Rodos adasinda kucuk bir alageyik populasyonu mevcuttur Amerika Birlesik Devletleri nin Georgia Pensilvanya Tennessee gibi eyaletlerinde degisen sayilarda alageyik suruleri mevcuttur ve bunlarin erken 20 yuzyilda insanlar tarafindan tasindigi bilinmektedir Guney Afrika ya da goturulmus olan alageyik Yeni Zelanda ya 1860 tan sonra tasinmistir Dipnotlar Masseti M Mertzanidou D 2008 Dama dama IUCN Tehdit Altindaki Turlerin Kirmizi Listesi 2008 e T42188A10656554 doi 10 2305 IUCN UK 2008 RLTS T42188A10656554 en Erisim tarihi 19 November 2021 2011 2012 AV DONEMI MERKEZ AV KOMISYONU KARARI Resmi Gazete Sayi 27968 18 Haziran 2011 a b c Prof Dr Ali Demirsoy 1992 Yasamin Temel Kurallari Omurgalilar Amniyota Surungenler Kuslar ve Memeliler Cilt III Kisim II Meteksan A S Ankara 1992 sayfa 816 817 a b c 15 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2011 Don E Wilson amp DeeAnn M Reeder 2005 Mammal Species of the World A Taxonomic and Geographic Reference 3rd ed 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Johns Hopkins University Press 2 142 pp 22 Kazi Sonuclari Toplantisi 1 cilt 28 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Izmir 2000 TC Kultur Bakanligi a b 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Eylul 2011 Irfan Albayrak Nahit Pamukoglu and M Ali Kaya Bibliography of Turkish even toed ungulates Mammalia Artiodactyla 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mun Ent Zool Vol 2 No 1 January 2007 ANTALYA IL CEVRE DURUM RAPORU 2009 2010 olu kirik baglanti Dilek Yarimadasinin Eski Dostlari Donuyor olu kirik baglanti Dis baglantilarDama dama ITIS Integrated Taxonomic Information System