Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Chilcot Raporu, Irak Soruşturması veya Irak Raporu, Irak Savaşı'na yönelik hazırlanmış en kapsamlı rapor. Yedi yılda hazırlanan ve 2,6 milyon kelimeden oluşan 12 ciltlik bu rapor 6 Temmuz 2016 tarihinde emekli bürokrat tarafından Londra'da yayımlanmıştır. Raporu hazırlayan soruşturma komisyonunun başkanı John Chilcot, dönemin İngiltere başbakanı olan Tony Blair'e karşı "Askeri harekat son seçenek değildi" ifadelerini kullanmıştır. İngiltere'de Chilcot raporundan önce Irak Savaşı'na dair hazırlanan raporlarda istihbarat hatalarından bahsedilmiş fakat herhangi bir hükûmet yetkilisi doğrudan suçlanmamıştır. Bu raporda ise başta dönemin başbakanı Tony Blair olmak üzere çoğu kişi doğrudan hatalı bulunmuştur. Uluslararası Ceza Mahkemesi ise hazırlanan raporu inceleyeceğini açıklamıştır.
| Chilcot Raporu | |
|---|---|
 | |
| Tarih |
|
| Konum | Londra,  Birleşik Krallık |
| Diğer adı |
|
| Katılanlar |
|
| Resmî site | iraqinquiry.org.uk |
Kurulan komisyon ve faaliyetleri
İngiltere, ABD öncülüğündeki Irak Savaşı'na 30 binden fazla askerle katılmıştır. Bu savaşta 179 İngiliz askeri ölmüştür. Irak Savaşı'nın ardından dönemin muhalefet liderleri ve iktidarda bulunan İşçi Partisi'nden bazı milletvekilleri, İngiltere'nin Irak Savaşı'na katılım sürecinin soruşturulmasını talep etmiştir. İngiltere'nin savaşa katılmasına karar veren Tony Blair'in görevini bırakmasından sonra Gordon Brown İngiltere başbakanlığı görevine gelmiştir. Brown, göreve geldikten sonra beş kişiden oluşan bir soruşturma komisyonu oluşturmuştur. Komisyon başkanlığını ise John Chilcot yürütmüştür. 2001-2009 yılları arasındaki olayları inceleyen komisyonun faaliyetleri toplamda 10 milyon sterline mal olmuştur. Komisyon olayları incelerken eski başbakanlardan Tony Blair, Gordon Brown, bazı eski bakanlar ve dönemin üst düzey askeri ve istihbarat mensupları da dahil olmak üzere 150'den fazla kişinin ifadesini almış, 150 binden fazla resmi belgeyi ise incelemiştir. İlk başta raporun bir yıl içerisinde yayınlanacağı açıklanmıştır fakat bu süre toplamda yedi yıla kadar uzamıştır. Bu süreçte komisyonda görevli olan İngiliz tarihçi Martin Gilbert ise ölmüştür. İngiltere Dışişleri Bakanlığı'nın Blair ile Bush arasındaki telefon konuşmalarının yayınlanmasına izin vermemesi raporun yayınlamasının beklenenden daha uzun sürmesi neden olmuştur.
John Chilcot'un açıklamaları
Raporu hazırlayan soruşturma komisyonunun başkanı John Chilcot, askeri harekâtın son seçenek olmadığı ve savaşa katılmadan önce barışçıl yolların tükenmediği belirterek İngiltere'nin savaşa girme nedenlerini ‘tatmin edicilikten uzak’ bulmuştur. Chilcot askerî harekâtın daha sonradan olabileceğini de belirterek, Saddam Hüseyin'in o dönem için tehdit olmadığını söylemiştir. Ayrıca yaşanan gelişmeler için ise İngiltere'nin işgal sonrasındaki plan ve hazırlıklarının yetersiz olduğunu eklemiştir. Chilcot'un öne çıkan diğer açıklamaları ise şu şekildedir:
- "İngiltere'nin Irak politikası kusurlu istihbarata dayalıydı. İstihbarat sorgulanmalıydı ancak bu yapılmadı."
- "Irak o dönemde herhangi bir tehdit teşkil etmiyordu. Kesin bir şekilde ülkenin kitle imha silahlarının risk teşkil ettiği yönündeki hükmün de haklı bir gerekçesi yoktu."
- "Dönemin başbakanı Tony Blair'in, 'Irak'ta işgal sonrası yaşanacak problemler önceden bilinemezdi' şeklindeki görüşü doğru değildi. Irak'ta iç savaş ve El Kaide'nin faaliyet gösterme riski olduğu yolunda uyarılar vardı."
- "Tony Blair, daha 28 Temmuz 2002'de dönemin ABD Başkanı George W Bush'a gönderdiği bir mektupta, 'Ne olursa olsun, seninleyim' yazdı."
- "Irak'ta işgal ve istikrarsızlık sonucu Temmuz 2009 tarihi itibarı ile en az 150 bin Iraklı, muhtemelen çok daha fazlası, hayatını kaybetti. Ölenlerin çoğu sivildi. Bir milyondan fazla kişi de evsiz kaldı. Irak halkı çok acı çekti."
Tony Blair'in açıklamaları
Dönemin başbakanı Tony Blair ise açıklan rapordan sonra iki saat süren bir basın toplantısı yaparak, Saddam Hüseyin'in devrilmesinin başbakanlık görevinde bulunduğu 10 yılda verdiği 'en zor, en sancılı ve en önemli' karar olduğunu söylemiştir. Blair diğer açıklamalarında ise bütün sorumluluğu bahane bulmadan kabul ettiğini, herkesten daha fazla pişmanlık duyduğunu söyleyerek özür dilemiş fakat aynı koşullarda yine aynı kararı vereceğini de belirtmiştir. Blair ayrıca Saddam Hüseyin'in tehdit teşkil eden biri olduğunu yineleyerek Irak Savaşı'na girilmesiyle ilgili olarak aldığı kararların anlaşılabilmesi için 11 Eylül 2001 saldırılarından sonraki atmosferin hatırlanması gerektiğini belirterek Irak'ta ölen 179 İngiliz askerinin boş yere ölmediğini dile getirmiştir. Blair'in öne çıkan diğer açıklamaları ise şu şekildedir:
- "Yapamayacağım ve yapmayacağım şey, yanlış kararı aldığımızı söylemek olur. İnanıyorum ki doğru kararı verdim ve dünya bunun sonucunda bugün çok daha iyi ve çok daha güvenli."
- "Bilebileceğinizden veya inanabileceğinizden çok daha fazla üzüntü, pişmanlık ve özür ifade ediyorum."
- "İstihbarat değerlendirmelerinin yanlış olduğu ortaya çıktı, müdahale sonrası ortam, düşünüldüğünden hasmane, uzun ve kanlı oldu."
Tepkiler
Blair'in eski İşçi Partisi genel başkanı olmasından dolayı raporun açıkladığında dönemde İşçi Partisi'nin başında olan Jeremy Corbyn kendi partisi adına özür diledi.Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hong Le, devletlerin uluslararası hukuk kurallarına uymaması durumunda bölgesel barış ve istikrarın bozulacağını belirterek, uluslararası hukuka saygı duyulması gerektiğini belirtti. İngiltere'nin eski Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Jeremy Greenstock, açıklanan rapordan sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin kendilerini Irak savaşına sürüklediğini iddia etti. Irak Savaşı'nda ölen İngiliz askerlerinin bazılarının aileleri ise Blair'in yargılanmasını istedi. Rapor sonrasında toplanan asker yakınlarından bazıları Blair'i dünyanın en büyük teröristi olarak ilan ederken bazıları ise Blair'in cinayet suçundan yargılanması gerektiğini ifade etti. İngiltere başbakanı David Cameron ise, bir ülkeyi savaşa sokmanın alternatif yolların tükenmesinden sonra her zaman son seçenek olması gerektiğini söyledi.
Raporun basına yansıması
6 Temmuz 2016 günü açıklanan rapor, 7 temmuz günü başta İngiltere basınında olmak üzere dünyadaki çeşitli basın kuruluşlarının da gündemlerinden biri haline geldi. İngiliz The Guardian gazetesi, okuyucularına Chilcot raporuna dair özel bir ek verdi. The Guardian gazetesi, Tony Blair'in Bush'la olan ilişkisini "Blair, bir ülkeyi mahvederek, güveni yıkarak ve kendi itibarını çöpe atarak, kör göz Bush'un izinden gitti" başlığını kullanarak eleştirdi. Gazetenin verdiği ekte ise savaşın plansız bir şeklide yapıldığı yazıldı. The Times gazetesi ise "Blair'in özel savaşı" başlığını kullanarak ilerleyen dönemlerde yaşanabilecek hukuki süreç hakkında yorum ve analizlere yer verdi. Ayrıca The Times gazetesi raporun, verileri yeterince analiz edilmeden yazıldığını belirtti. The Daily Telegraph gazetesi ise Tony Blair'İn aynı şartlarda aynı kararı tekrar vereceğine dair sözlerini manşetine taşıdı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Chilcot raporunda Blair'e sert eleştiriler". BBC Türkçe. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.
- ^ a b "Dünyanın en büyük teröristi Tony Blair'dir". NTV. Anadolu Ajansı. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.
- ^ . Cihan Haber Ajansı. 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.
- ^ . Cihan Haber Ajansı. 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.
- ^ "Eski İngiltere Başbakanı Blair: Bütün sorumluluğu mazeret olmaksızın kabul ediyorum". Anadolu Ajansı. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2016.
- ^ "Blair dünyanın en büyük teröristi". Euronews. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2016.
- ^ "7 Temmuz İngiltere basın özeti". BBC Türkçe. 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2016.
Dış bağlantılar
- Rapor listesi6 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (Özet) (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Chilcot Raporu Irak Sorusturmasi veya Irak Raporu Irak Savasi na yonelik hazirlanmis en kapsamli rapor Yedi yilda hazirlanan ve 2 6 milyon kelimeden olusan 12 ciltlik bu rapor 6 Temmuz 2016 tarihinde emekli burokrat tarafindan Londra da yayimlanmistir Raporu hazirlayan sorusturma komisyonunun baskani John Chilcot donemin Ingiltere basbakani olan Tony Blair e karsi Askeri harekat son secenek degildi ifadelerini kullanmistir Ingiltere de Chilcot raporundan once Irak Savasi na dair hazirlanan raporlarda istihbarat hatalarindan bahsedilmis fakat herhangi bir hukumet yetkilisi dogrudan suclanmamistir Bu raporda ise basta donemin basbakani Tony Blair olmak uzere cogu kisi dogrudan hatali bulunmustur Uluslararasi Ceza Mahkemesi ise hazirlanan raporu inceleyecegini aciklamistir Chilcot RaporuTarihIlk tahkikat 24 Kasim 2009 2009 11 24 Yayinlanma 6 Temmuz 2016 2016 07 06 KonumLondra Birlesik KrallikDiger adiIrak Sorusturmasi Irak RaporuKatilanlar baskan Martin Gilbert o Subat 2015 Resmi siteiraqinquiry org ukKurulan komisyon ve faaliyetleriTony Blair ve George W Bush 2006Raporun ozeti Ingiltere ABD onculugundeki Irak Savasi na 30 binden fazla askerle katilmistir Bu savasta 179 Ingiliz askeri olmustur Irak Savasi nin ardindan donemin muhalefet liderleri ve iktidarda bulunan Isci Partisi nden bazi milletvekilleri Ingiltere nin Irak Savasi na katilim surecinin sorusturulmasini talep etmistir Ingiltere nin savasa katilmasina karar veren Tony Blair in gorevini birakmasindan sonra Gordon Brown Ingiltere basbakanligi gorevine gelmistir Brown goreve geldikten sonra bes kisiden olusan bir sorusturma komisyonu olusturmustur Komisyon baskanligini ise John Chilcot yurutmustur 2001 2009 yillari arasindaki olaylari inceleyen komisyonun faaliyetleri toplamda 10 milyon sterline mal olmustur Komisyon olaylari incelerken eski basbakanlardan Tony Blair Gordon Brown bazi eski bakanlar ve donemin ust duzey askeri ve istihbarat mensuplari da dahil olmak uzere 150 den fazla kisinin ifadesini almis 150 binden fazla resmi belgeyi ise incelemistir Ilk basta raporun bir yil icerisinde yayinlanacagi aciklanmistir fakat bu sure toplamda yedi yila kadar uzamistir Bu surecte komisyonda gorevli olan Ingiliz tarihci Martin Gilbert ise olmustur Ingiltere Disisleri Bakanligi nin Blair ile Bush arasindaki telefon konusmalarinin yayinlanmasina izin vermemesi raporun yayinlamasinin beklenenden daha uzun surmesi neden olmustur John Chilcot un aciklamalariRaporu hazirlayan sorusturma komisyonunun baskani John Chilcot askeri harekatin son secenek olmadigi ve savasa katilmadan once bariscil yollarin tukenmedigi belirterek Ingiltere nin savasa girme nedenlerini tatmin edicilikten uzak bulmustur Chilcot askeri harekatin daha sonradan olabilecegini de belirterek Saddam Huseyin in o donem icin tehdit olmadigini soylemistir Ayrica yasanan gelismeler icin ise Ingiltere nin isgal sonrasindaki plan ve hazirliklarinin yetersiz oldugunu eklemistir Chilcot un one cikan diger aciklamalari ise su sekildedir Ingiltere nin Irak politikasi kusurlu istihbarata dayaliydi Istihbarat sorgulanmaliydi ancak bu yapilmadi Irak o donemde herhangi bir tehdit teskil etmiyordu Kesin bir sekilde ulkenin kitle imha silahlarinin risk teskil ettigi yonundeki hukmun de hakli bir gerekcesi yoktu Donemin basbakani Tony Blair in Irak ta isgal sonrasi yasanacak problemler onceden bilinemezdi seklindeki gorusu dogru degildi Irak ta ic savas ve El Kaide nin faaliyet gosterme riski oldugu yolunda uyarilar vardi Tony Blair daha 28 Temmuz 2002 de donemin ABD Baskani George W Bush a gonderdigi bir mektupta Ne olursa olsun seninleyim yazdi Irak ta isgal ve istikrarsizlik sonucu Temmuz 2009 tarihi itibari ile en az 150 bin Irakli muhtemelen cok daha fazlasi hayatini kaybetti Olenlerin cogu sivildi Bir milyondan fazla kisi de evsiz kaldi Irak halki cok aci cekti Tony Blair in aciklamalariDonemin basbakani Tony Blair ise aciklan rapordan sonra iki saat suren bir basin toplantisi yaparak Saddam Huseyin in devrilmesinin basbakanlik gorevinde bulundugu 10 yilda verdigi en zor en sancili ve en onemli karar oldugunu soylemistir Blair diger aciklamalarinda ise butun sorumlulugu bahane bulmadan kabul ettigini herkesten daha fazla pismanlik duydugunu soyleyerek ozur dilemis fakat ayni kosullarda yine ayni karari verecegini de belirtmistir Blair ayrica Saddam Huseyin in tehdit teskil eden biri oldugunu yineleyerek Irak Savasi na girilmesiyle ilgili olarak aldigi kararlarin anlasilabilmesi icin 11 Eylul 2001 saldirilarindan sonraki atmosferin hatirlanmasi gerektigini belirterek Irak ta olen 179 Ingiliz askerinin bos yere olmedigini dile getirmistir Blair in one cikan diger aciklamalari ise su sekildedir Yapamayacagim ve yapmayacagim sey yanlis karari aldigimizi soylemek olur Inaniyorum ki dogru karari verdim ve dunya bunun sonucunda bugun cok daha iyi ve cok daha guvenli Bilebileceginizden veya inanabileceginizden cok daha fazla uzuntu pismanlik ve ozur ifade ediyorum Istihbarat degerlendirmelerinin yanlis oldugu ortaya cikti mudahale sonrasi ortam dusunuldugunden hasmane uzun ve kanli oldu TepkilerBlair in eski Isci Partisi genel baskani olmasindan dolayi raporun acikladiginda donemde Isci Partisi nin basinda olan Jeremy Corbyn kendi partisi adina ozur diledi Cin Disisleri Bakanligi Sozcusu Hong Le devletlerin uluslararasi hukuk kurallarina uymamasi durumunda bolgesel baris ve istikrarin bozulacagini belirterek uluslararasi hukuka saygi duyulmasi gerektigini belirtti Ingiltere nin eski Birlesmis Milletler Buyukelcisi Jeremy Greenstock aciklanan rapordan sonra Amerika Birlesik Devletleri nin kendilerini Irak savasina surukledigini iddia etti Irak Savasi nda olen Ingiliz askerlerinin bazilarinin aileleri ise Blair in yargilanmasini istedi Rapor sonrasinda toplanan asker yakinlarindan bazilari Blair i dunyanin en buyuk teroristi olarak ilan ederken bazilari ise Blair in cinayet sucundan yargilanmasi gerektigini ifade etti Ingiltere basbakani David Cameron ise bir ulkeyi savasa sokmanin alternatif yollarin tukenmesinden sonra her zaman son secenek olmasi gerektigini soyledi Raporun basina yansimasi6 Temmuz 2016 gunu aciklanan rapor 7 temmuz gunu basta Ingiltere basininda olmak uzere dunyadaki cesitli basin kuruluslarinin da gundemlerinden biri haline geldi Ingiliz The Guardian gazetesi okuyucularina Chilcot raporuna dair ozel bir ek verdi The Guardian gazetesi Tony Blair in Bush la olan iliskisini Blair bir ulkeyi mahvederek guveni yikarak ve kendi itibarini cope atarak kor goz Bush un izinden gitti basligini kullanarak elestirdi Gazetenin verdigi ekte ise savasin plansiz bir seklide yapildigi yazildi The Times gazetesi ise Blair in ozel savasi basligini kullanarak ilerleyen donemlerde yasanabilecek hukuki surec hakkinda yorum ve analizlere yer verdi Ayrica The Times gazetesi raporun verileri yeterince analiz edilmeden yazildigini belirtti The Daily Telegraph gazetesi ise Tony Blair In ayni sartlarda ayni karari tekrar verecegine dair sozlerini mansetine tasidi Ayrica bakinizDuelfer RaporuKaynakca Chilcot raporunda Blair e sert elestiriler BBC Turkce 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2016 a b Dunyanin en buyuk teroristi Tony Blair dir NTV Anadolu Ajansi 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2016 Cihan Haber Ajansi 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Temmuz 2016 Cihan Haber Ajansi 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Temmuz 2016 Eski Ingiltere Basbakani Blair Butun sorumlulugu mazeret olmaksizin kabul ediyorum Anadolu Ajansi 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2016 Blair dunyanin en buyuk teroristi Euronews 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2016 7 Temmuz Ingiltere basin ozeti BBC Turkce 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2016 Dis baglantilarRapor listesi6 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozet Ingilizce