Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Damat Çelebi Lütfi Paşa (y.1488 - 27 Mart 1564, Dimetoka), Kanuni Sultan Süleyman saltanatı döneminde 13 Temmuz 1539 - Nisan 1541 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
| Damat Çelebi Lütfi Paşa | |
|---|---|
 | |
| Lütfi Paşa'nın Alman ressam Johann Theodor de Bry tarafından yapılmış bir gravürü, 1590 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 13 Temmuz 1539 - Nisan 1541 | |
| Hükümdar | Kanuni Sultan Süleyman |
| Yerine geldiği | Ayas Mehmed Paşa |
| Yerine gelen | Hadım Süleyman Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | y. 1488 |
| Ölüm | 27 Mart 1564 Dimetoka, , Osmanlı İmparatorluğu |
Hayatı
Nerede doğduğu ve nereli olduğu bilinmemektedir. Fakat Arnavut asıllı olduğu rivayet edilmektedir.Avlonya civarından devşirme olarak getirilmiş ve Enderun'da eğitim görmüştür. Kendi yazdığı "Tevârîh-i Âl-i Osman" ve "Asafnâme" eserlerine verdiği hayat hikâyesini vermiştir. Buna göre 1508'de Şah ismail’in Dulkadir beyi Alaüddevle Bozkurt Bey üzerine yürümesinden itibaren olayları takip etmiştir. Çıkma ile çuhadar görevi verilmiştir. 1512'de Yavuz Sultan Selim’in tahta geçmesi ile 50 akçe ile olarak saraydan dış göreve çıkmıştır. Daha sonra sırasıyla çaşnigirbaşı, kapıcıbaşı ve görevlerinde bulunmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman'ın tahta çıkınca önce Kastamonu sonra Aydın Sancakbeyi olmuştur. 1522 yılında Rodos kuşatmasına katılmış sonra Yanya sancakbeyliğine atanmıştır. Bu görevde iken kendi sancak askeri başında 1529'da I. Viyana Kuşatması'na katılmıştır. 1534 yılında Karaman beylerbeyi olup, bu görevdeyken Irakeyn Seferi' ne katılmıştır. Daha sonra Anadolu ve Rumeli beylerbeyliği görevlerinin akabinde üçüncü vezirliğe yükselmiş, 1537 yılında donanmadaki kara askerlerinin serdarı olarak Barbaros Hayreddin Paşa ile birlikte Korfu Kuşatması'nda bulundu. İki hafta kadar devam eden kuşatma, Lütfi Paşa'nın zafer beklentisi mesajları göndermesine rağmen padişahın emriyle kaldırılmıştır. 1538'de ikinci vezirliğe tayin edilmiş ve Boğdan seferine katılmıştır.
Genç yaştan itibaren devlet görevine gelen Lütfi Paşa aynı zamanda I. Selim'in kızı ve Kanuni'nin kız kardeşi olan Şah Sultan'la 19 yıl süren bir evlilik yaparak saraya damat da olmuştur.
13 Temmuz 1539'da Ayas Mehmet Paşa'nın vebadan vefatı üzerine sadrazamlık görevine getirilmiştir. Lütfi Paşa bu görevde iki yıl kalmış, bu esnada Osmanlı-Venedik savaşına son veren 1540 tarihli antlaşmada önemli rol oynamış, Habsburg elçileriyle yapılan müzakereleri yönetmiştir. Saray giderlerini azaltmış, ulak sisteminin hızlanması için ülkenin her yerine kervansaraylar inşa ettirmiştir. Rüşvet alan devlet adamlarını saptayıp görevlerinden azledilmelerine neden oldu. Donanmaya önem verilmesini istemiş ve tersaneler açılması için girişimlerde bulunmuştur. Budin Seferi hazırlıkları esnasında görevinden azledilmiştir. Nisan 1541'de başkentte çok ilginç bir sadrazam tedbiri dedikodusu yayılmıştır. Çok dindar olduğu bilinen Lütfi Paşa veziriazamlığı sırasında bekar odalarına baskınlar yaptırtıp burada fuhuş yapan kişilere ağır cezalar vermiştir. Bu söylentiye göre ise Sadrazam Lütfi Paşa fuhuş yapan müslüman bir kadının cinsel organını yargılanmadan ve kadı hükmü olmadan bir rivayete göre dağlatmış, bir rivayete göre ise ustura ile oydurtup onu idam ettirmişti. Bu dedikoduları duyan karısı padişahın kız kardeşi Şah Sultan ise kocasına:
Hangi vezir zamanında bu yüzden keşf-i avret kılınmıştır ki senin asrında vaki ola, zalim?"
diyerek ayıplamıştır. Bunun üzerine sinirlerine hakim olamayan Lütfi Paşa karısına tokat atmıştır. Bu nedenle cariyeleri ve harem ağaları sadrazamı tartaklamıştır
Nisan 1541'de olan bu olayı öğrenen padişah Lütfi Paşa'yı sadrazamlıktan azletmiş ve yerine Hadım Süleyman Paşa sadrazam olarak göreve getirmiştir.
Lütfi Paşa bundan sonra eşi Şah Sultan'dan boşanmış saray akrabalığı sona ermiştir. Azledildikten sonra da Lütfi Paşa, 200.000 akçe has ile Dimetoka'ya sürülmüştür. Lütfi Paşa 1542'de affedilip Hicaz'a hacca gitmiştir. Hac dönüşünde Dimetoka'daki çiftliğine çekilmiş ve daha çok eser telifiyle meşgul olmuştur. Tevârîh-i Âl-i Osman ve Asafnâme bu dönemde yazdığı en popüler eserleridir. Bu Dimetoka'daki emeklilik hayatı 20 yıl kadar sürmüştür.
27 Mart 1564'te çiftliğinde ölmüştür. Cenazesi Yenikapı'da defnolunmuştur.
Değerlendirme
Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir.
Öfkeli ve sertti. Nahiv, sarf ve fıkıhda bilgili olup ilminde mağrurdu. Tavrı laubali (idi).
Günümüz Osmanlı kişileri hakkında önemli bir biyografi eserinde ise şu değerlendirilme yapılmıştır:
Osmanlı haberleşme, ulak sistemi ile ilgili olarak yeni düzenlemeler yapmış ve aksaklıkları gidermeye çalışmıştır. Maliyede özellikle israftan kaçınılmasına yönelik uygulamalar başlatmış(tır)... Devlet politikasında akılcılığı ön plana alarak denizlere özel önem vermiş(tir).. Bu arada Venediklilerle bir sulh akdetmiştir.
Eserleri
Sadarete geçer geçmez henüz tanınmayan Mimar Sinan'ı saraya takdim etmiş, böylece mimaride bir dönemin başlangıcına vesile olmuştur.
Lütfi Paşa'nın yirmiyi aşan eserlerinin çoğu dini konularda, iki tanesi ise tarihle ilgilidir.
- En çok bilinen eseri, olup, Osmanlı devletinin kuruluşundan 1553'e kadar olan dönemi anlatır.
- Asafnâme ise Lütfi Paşa'nın en tanınmış eseri olup, hayat hikâyesini ayrıntılı tarihler vermeden, ihtiva eder. Siyasetname türündeki bu eser devlet idaresi, mesleğine ait tespitler ve bilgiler ihtiva eder.Defterdar Sarı Mehmed Paşa da Nesâyihü'l-Vüzerâ ve'l-Ümerâ adlı eserini yayımlarken Lütfi Paşa'nın bu eserinden yararlanmıştır.
- "Halisil Ümme Marifeti-l eimme" adlı eseri Arapça yazılmıştır. Bu eserin ana teması Osmanlı sultanlarının halifeliklerini meşruiyetidir. Bu nedenle kurum olarak halifeliği ele almıştır. Bu kurumun "Kureyşli" olma sorunu üzerinde durmuştur. Bu niteliğin "şer-i saadet"'e ait bir şart olduğunu kabul etmiş; ama halifelik için diğer şartların da bulunması gereğine işaret etmiştir. Osmanlı sultanlarının bu diğer şartları taşıdıkları için halifeliklerinin meşru olduğu sonucuna varmıştır. Bu inceleme Osmanlı politika edebiyatında halifelik kurumunu ele alan ilk eser olduğu için çok önemlidir.
Popüler kültürdeki yeri
2003 Yapımı Hürrem Sultan dizisinde Lütfi Paşa'yı Levent Yılmaz canlandırmıştır. 2011-2014 yılları arasında yayınlanan Muhteşem Yüzyıl dizisinde ise Lütfi Paşa'yı Mehmet Özgür canlandırılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Özcan, Azmi, "Lütfi Paşa", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.47-48
- ^ a b c d Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.1V say.91 [1]
- ^ a b c d e İpşirli, Mehmet (2003) "Lutfî Paşa" Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:27 Sayfa:234-236. Ankara:TDV
- ^ Ümit Kılıç, Sadrazam Lütfi Paşa'nın Dimetoka Vakfı,
- ^ Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları, İstanbul:Oğlak Yayınları ISBN 976=5-329-2996 s.126
- ^ Atik, Kayhan, (2001) Lütfi Paşa ve Tevârıh-i Âl-i Osman, Ankara:Başbakanlık Basımevi.
- ^ Lütfi Paşa, (haz. Ahmet Uğur), (1982) Asafname, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı
- ^ Gümüş, Musa. . Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. s. 178. 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2017.
- ^ Gökçe, Özcan. (PDF). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. 24 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2017.
Dış kaynaklar
- Lutfi Paşa (haz. Kayhan Atik) (2001), Lutfi Paşa ve Tevârîh-i Âl-i Osman, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (8.bas.:1998) Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar. Ankara:Türk Tarih Kurumu
- Özcan, Azmi, "Lütfi Paşa", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.47-48
- Gökbilgin, Tayyib, (1997), "Lütfi Paşa", İslam Ansiklopeisi, Eskişehir: Milli Eğitim Basımevi, C.VII, s.96-101.
Dış bağlantılar
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.1V say.91 Online: [2]
- İpşirli, Mehmet (2003) "Lutfî Paşa" Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:27 Sayfa:234-236. Ankara:TDIV Online:[3]4 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ayas Mehmed Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 13 Temmuz 1539 - Nisan 1541 | Sonra gelen: Hadım Süleyman Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Damat Celebi Lutfi Pasa y 1488 27 Mart 1564 Dimetoka Kanuni Sultan Suleyman saltanati doneminde 13 Temmuz 1539 Nisan 1541 arasinda sadrazamlik yapmis Osmanli devlet adamidir Damat Celebi Lutfi PasaLutfi Pasa nin Alman ressam Johann Theodor de Bry tarafindan yapilmis bir gravuru 1590Osmanli SadrazamiGorev suresi 13 Temmuz 1539 Nisan 1541Hukumdar Kanuni Sultan SuleymanYerine geldigi Ayas Mehmed PasaYerine gelen Hadim Suleyman PasaKisisel bilgilerDogum y 1488Olum 27 Mart 1564 Dimetoka Osmanli ImparatorluguHayatiNerede dogdugu ve nereli oldugu bilinmemektedir Fakat Arnavut asilli oldugu rivayet edilmektedir Avlonya civarindan devsirme olarak getirilmis ve Enderun da egitim gormustur Kendi yazdigi Tevarih i Al i Osman ve Asafname eserlerine verdigi hayat hikayesini vermistir Buna gore 1508 de Sah ismail in Dulkadir beyi Alauddevle Bozkurt Bey uzerine yurumesinden itibaren olaylari takip etmistir Cikma ile cuhadar gorevi verilmistir 1512 de Yavuz Sultan Selim in tahta gecmesi ile 50 akce ile olarak saraydan dis goreve cikmistir Daha sonra sirasiyla casnigirbasi kapicibasi ve gorevlerinde bulunmustur Kanuni Sultan Suleyman in tahta cikinca once Kastamonu sonra Aydin Sancakbeyi olmustur 1522 yilinda Rodos kusatmasina katilmis sonra Yanya sancakbeyligine atanmistir Bu gorevde iken kendi sancak askeri basinda 1529 da I Viyana Kusatmasi na katilmistir 1534 yilinda Karaman beylerbeyi olup bu gorevdeyken Irakeyn Seferi ne katilmistir Daha sonra Anadolu ve Rumeli beylerbeyligi gorevlerinin akabinde ucuncu vezirlige yukselmis 1537 yilinda donanmadaki kara askerlerinin serdari olarak Barbaros Hayreddin Pasa ile birlikte Korfu Kusatmasi nda bulundu Iki hafta kadar devam eden kusatma Lutfi Pasa nin zafer beklentisi mesajlari gondermesine ragmen padisahin emriyle kaldirilmistir 1538 de ikinci vezirlige tayin edilmis ve Bogdan seferine katilmistir Genc yastan itibaren devlet gorevine gelen Lutfi Pasa ayni zamanda I Selim in kizi ve Kanuni nin kiz kardesi olan Sah Sultan la 19 yil suren bir evlilik yaparak saraya damat da olmustur 13 Temmuz 1539 da Ayas Mehmet Pasa nin vebadan vefati uzerine sadrazamlik gorevine getirilmistir Lutfi Pasa bu gorevde iki yil kalmis bu esnada Osmanli Venedik savasina son veren 1540 tarihli antlasmada onemli rol oynamis Habsburg elcileriyle yapilan muzakereleri yonetmistir Saray giderlerini azaltmis ulak sisteminin hizlanmasi icin ulkenin her yerine kervansaraylar insa ettirmistir Rusvet alan devlet adamlarini saptayip gorevlerinden azledilmelerine neden oldu Donanmaya onem verilmesini istemis ve tersaneler acilmasi icin girisimlerde bulunmustur Budin Seferi hazirliklari esnasinda gorevinden azledilmistir Nisan 1541 de baskentte cok ilginc bir sadrazam tedbiri dedikodusu yayilmistir Cok dindar oldugu bilinen Lutfi Pasa veziriazamligi sirasinda bekar odalarina baskinlar yaptirtip burada fuhus yapan kisilere agir cezalar vermistir Bu soylentiye gore ise Sadrazam Lutfi Pasa fuhus yapan musluman bir kadinin cinsel organini yargilanmadan ve kadi hukmu olmadan bir rivayete gore daglatmis bir rivayete gore ise ustura ile oydurtup onu idam ettirmisti Bu dedikodulari duyan karisi padisahin kiz kardesi Sah Sultan ise kocasina Hangi vezir zamaninda bu yuzden kesf i avret kilinmistir ki senin asrinda vaki ola zalim diyerek ayiplamistir Bunun uzerine sinirlerine hakim olamayan Lutfi Pasa karisina tokat atmistir Bu nedenle cariyeleri ve harem agalari sadrazami tartaklamistir Nisan 1541 de olan bu olayi ogrenen padisah Lutfi Pasa yi sadrazamliktan azletmis ve yerine Hadim Suleyman Pasa sadrazam olarak goreve getirmistir Lutfi Pasa bundan sonra esi Sah Sultan dan bosanmis saray akrabaligi sona ermistir Azledildikten sonra da Lutfi Pasa 200 000 akce has ile Dimetoka ya surulmustur Lutfi Pasa 1542 de affedilip Hicaz a hacca gitmistir Hac donusunde Dimetoka daki ciftligine cekilmis ve daha cok eser telifiyle mesgul olmustur Tevarih i Al i Osman ve Asafname bu donemde yazdigi en populer eserleridir Bu Dimetoka daki emeklilik hayati 20 yil kadar surmustur 27 Mart 1564 te ciftliginde olmustur Cenazesi Yenikapi da defnolunmustur DegerlendirmeSicill i Osmani de soyle degerlendirilmektedir Ofkeli ve sertti Nahiv sarf ve fikihda bilgili olup ilminde magrurdu Tavri laubali idi Gunumuz Osmanli kisileri hakkinda onemli bir biyografi eserinde ise su degerlendirilme yapilmistir Osmanli haberlesme ulak sistemi ile ilgili olarak yeni duzenlemeler yapmis ve aksakliklari gidermeye calismistir Maliyede ozellikle israftan kacinilmasina yonelik uygulamalar baslatmis tir Devlet politikasinda akilciligi on plana alarak denizlere ozel onem vermis tir Bu arada Venediklilerle bir sulh akdetmistir EserleriSadarete gecer gecmez henuz taninmayan Mimar Sinan i saraya takdim etmis boylece mimaride bir donemin baslangicina vesile olmustur Lutfi Pasa nin yirmiyi asan eserlerinin cogu dini konularda iki tanesi ise tarihle ilgilidir En cok bilinen eseri olup Osmanli devletinin kurulusundan 1553 e kadar olan donemi anlatir Asafname ise Lutfi Pasa nin en taninmis eseri olup hayat hikayesini ayrintili tarihler vermeden ihtiva eder Siyasetname turundeki bu eser devlet idaresi meslegine ait tespitler ve bilgiler ihtiva eder Defterdar Sari Mehmed Pasa da Nesayihu l Vuzera ve l Umera adli eserini yayimlarken Lutfi Pasa nin bu eserinden yararlanmistir Halisil Umme Marifeti l eimme adli eseri Arapca yazilmistir Bu eserin ana temasi Osmanli sultanlarinin halifeliklerini mesruiyetidir Bu nedenle kurum olarak halifeligi ele almistir Bu kurumun Kureysli olma sorunu uzerinde durmustur Bu niteligin ser i saadet e ait bir sart oldugunu kabul etmis ama halifelik icin diger sartlarin da bulunmasi geregine isaret etmistir Osmanli sultanlarinin bu diger sartlari tasidiklari icin halifeliklerinin mesru oldugu sonucuna varmistir Bu inceleme Osmanli politika edebiyatinda halifelik kurumunu ele alan ilk eser oldugu icin cok onemlidir Populer kulturdeki yeri2003 Yapimi Hurrem Sultan dizisinde Lutfi Pasa yi Levent Yilmaz canlandirmistir 2011 2014 yillari arasinda yayinlanan Muhtesem Yuzyil dizisinde ise Lutfi Pasa yi Mehmet Ozgur canlandirilmistir Kaynakca a b c d e f g Ozcan Azmi Lutfi Pasa 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 1 s 47 48 ISBN 975 08 0072 9 a b c d Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C 1V say 91 1 a b c d e Ipsirli Mehmet 2003 Lutfi Pasa Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 27 Sayfa 234 236 Ankara TDV Umit Kilic Sadrazam Lutfi Pasa nin Dimetoka Vakfi Sakaoglu Necdet 1999 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak Yayinlari ISBN 976 5 329 2996 s 126 Atik Kayhan 2001 Lutfi Pasa ve Tevarih i Al i Osman Ankara Basbakanlik Basimevi Lutfi Pasa haz Ahmet Ugur 1982 Asafname Ankara Kultur ve Turizm Bakanligi Gumus Musa Turk Kulturu ve Haci Bektas Veli Arastirma Dergisi s 178 23 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2017 Gokce Ozcan PDF Nevsehir Haci Bektas Veli Universitesi 24 Subat 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2017 Dis kaynaklarLutfi Pasa haz Kayhan Atik 2001 Lutfi Pasa ve Tevarih i Al i Osman Ankara Basbakanlik Basimevi Danismend Ismail Hami 1961 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN978 975 254 278 5 Uzuncarsili Ismail Hakki 8 bas 1998 Osmanli Tarihi II Cilt Istanbul un Fethinden Kanuni Sultan Suleyman in Olumune Kadar Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 975 16 0012 X Ozcan Azmi Lutfi Pasa 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 1 s 47 48 ISBN 975 08 0072 9 Gokbilgin Tayyib 1997 Lutfi Pasa Islam Ansiklopeisi Eskisehir Milli Egitim Basimevi C VII s 96 101 Dis baglantilarMehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C 1V say 91 Online 2 Ipsirli Mehmet 2003 Lutfi Pasa Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 27 Sayfa 234 236 Ankara TDIV Online 3 4 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siyasi goreviOnce gelen Ayas Mehmed Pasa Osmanli Sadrazami 13 Temmuz 1539 Nisan 1541 Sonra gelen Hadim Suleyman Pasa