Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dersim (Osmanlıca: درسم Dersim, 1847 yılından önce دسم Desim), Türkiye'nin doğu kesiminde tarihi bir bölgenin adıdır.
Etimoloji
Etimolojisi; "Dağlar" anlamına gelen Taur kökü ile ilişkilidir. "Dağlık Bölge" anlamına gelen yerli arkaik adı, Roma döneminde Latinize olarak "Taurezium" şekline dönüşmüş; daha sonra da bölgede baskın hale gelen İrani diyalektlerin etkisi altında ve halk etimolojisi yolu ile deforme olarak "Dersim" şeklini almıştır.
Ancak bu ismin kaynağına ilişkin halk etimolojisi temelli teoriler daha yaygın ve popülerdir. Örneğin kimi kaynaklara göre, bölgeye Dersim adı, zengin maden yatakları nedeniyle verilmiştir. Bu görüşü esas alan yaygın kanı, Dersim sözcüğünün Farsça kökenli olduğu, "gümüş" (sim) ve "kapı" (der) sözcüklerinden oluşmuş olduğu yönündedir. Kimi tezlere göre "Darsım" kelimesinden türemiş “Gümüşağaç” demektir. Bu teze göre “Darsım” Zazaca bir sözcük; "dar”(ağaç) ve “sim” (gümüş); ve teze göre Darsım “Gümüşağaç” demektir. Bu teze göre, Dersimliler “ağaca tapınmaları” nedeniyle bu ismi kullanıyorlardı. Ancak yazdığımız gibi bölgeye birçok uygarlıklar geldi. Kimi tezlere göre ise, Dersim kelimesi Zazacada "duvarlı" anlamına gelmektedir. Coğrafi yapısı sebebiyle bu isim verilmişti. Kimi kaynaklara göre ise, Dersim sözcüğü bölgede yaşamış Der Simon adlı bir Ermeni dini önderin adıyla ilişkilidir. Bir başka ilginç iddiaya göre ise; Dersim adı 1847 öncesinde Desim şeklinde yazılıyordu ve bu isim Desimli Aşiretinin ismiydi. Yazım hatasından dolayı Dersim'e dönüşmüştü.
Demografi
Dersim'in nüfus vaziyeti ile ilgili bilgiler veren Vitali Genet Dersimlileri; Kızılbaş, Zaza, Müslüman (Sünni Türk), Kürt, Ermeni, Rum şeklinde ayırarak nüfus verilerini ortaya koymuştur. Vitali Genet'in raporuna göre Dersim sancağında 15.460 Müslüman (Sünni Türk), 27.830 Kızılbaş, 12.000 Kürt, 8.170 Ermeni, 515 Rum yaşamaktadır. Buradaki 63 bin nüfusun içindeki Müslüman nüfus, Sünni Türkleri göstermektedir. Genet'in; Kürtleri ayrı göstererek Kızılbaş saymaması üzerinde önemle durulacak bir konudur. 1830-1905 yılları arasında yaşamış Fransız coğrafyacı yazar Élisée Reclus ise, Kızılbaş nüfusunun küçük bir kısmının Türk olduğunu ifade eder. Reclus (Dersimli) Kızılbaşların Müslümanlar tarafından Hristiyan tarikatı olarak görüldüğünü belirtir. 1930'ların başında Dersimlilerle ilgili yayımlanan bir raporda Dersimlilerin Türk oldukları kanıtlanmaya çalışılmıştır. Dersimlilerin Türklüğüne dair argümanlardan biri, Dersimli Zaza kadınlar üzerinedir. Rapora göre, Zaza kadını da tıpkı Türkmen ve Yörük kadınları gibi cinsi temasa çok düşkündür ve parlak, bol yıldızlı göklü yaylalarda ay ışığına karşı neşeli ve şen kahkahalar salan ve boyu içinde kendine eş arayan şeklinde tarif edilerek Türkmen kadınlarına benzetilmiştir. Bir diğer benzerlik ise, Zaza kadının Türkmen kadınları gibi ev işlerine olan düşkünlüğü olarak gösterilir. Gene aynı raporda, Kürtlerle temaslarından dolayı Zazaların dillerinin İranlılaştığı iddia edilmektedir.
Kimi araştırmacılara göre, Dersimlilerin ataları dağlık bir bölge olan Deylem'deki (Gilan) bir halktır. Deylemliler olarak bilinen bu halk, Vladimir Minorski'ye göre "İranileşmiş" bir halktır.
II. Abdülhamid döneminde, Dersim'e Nakşibendi şeyhlerinin gönderilmesi, bir tekke kurdurulmasının sağlanması ve inançsal bakımdan doğru yolda olmadığına inanılan Dersim halkının irşada davet edilmesi niyetiyle 3 Haziran 1896 tarihli bir layiha hazırlanır. Anadolu umum müfettişi Müşir Şakir Paşa ile 4. ordu komutanı Mehmet Zeki Paşa tarafından ortaklaşa olarak hazırlanan rapor Babıali'ye arz edilmiştir. "Dersim Islahatı Hakkında Layiha" başlığını taşıyan bu rapor, dört bölümden oluşmaktaydı.
Coğrafya
Sınırları
Coğrafya bakımından doğudan kısmen Peri Suyu, kuzeyden Munzur Sıradağları, batıdan Fırat Nehri, güneyden Murat Nehri ile çevrilir. Yönetim birimleri bakımından Dersim'in sınırları, kuzeyde Erzincan ilinin merkez ve Kemah ilçeleri ile kuzeydoğuda Erzincan ilinin Tercan ilçesi, kısmen Elâzığ ilinin Palu ilçesi, Bingöl ilinin Kiğı ilçesi, batıda Erzincan ilinin Kemaliye ilçesi, Malatya ilinin Arapgir ilçesi, güneyde kısmen Elâzığ ilinin Palu ve merkez ve Keban ilçeleri ile birleşir. Yüzölçümü yaklaşık 10.000 kilometrekaredir (Tunceli ilinin yüzölçümü ise 7.774 kilometrekaredir). Dersim'in eski sınırlarının doğuda Varto'dan kuzeyde İmranlı ve Zara'ya, batıda ise Malatya'ya kadar geniş bir coğrafyayı kapsadığına dair iddialar da mevcuttur.
Batı Dersim ve Doğu Dersim
Tarihçiler Dersim'i
- Doğu Dersim; Mazgirt, Kiğı, Çarsancak (Peri), Nazımiye, Pülümür, Tercan
- Batı Dersim; Hozat, Çemişgezek, Ovacık, Kemah, Erzincan Merkez İlçe, Kemaliye, Arapgir ve Keban
olmak üzere ikiye bölerek anlatırlar.
Dağlar
- Munzur Dağları
- Akbaba Tepesi (3462 m)
- Kaf Tepesi (3369 m)
- Katır Tepesi (3129 m)
- Bağır Paşa Dağı (3282 m)
- Sürünbaba Tepesi (2192 m, Karaoğlan)
- Çal Dağı (2342 m, Kabataş)
- Sultanbaba Dağı(Ovacık)
- Mercan Dağları (Erzincan)
- Karasakal Dağları (Tunceli - Pülümür arası)
- Karaoğlan Dağı (Tunceli)
- Avcı Dağları (Pülümür)
- Yılan Dağı (2950 m, Yukarı Umutlu)
- Sarıçiçek Tepesi (1871 m, Pertek)
- Kırklar Dağı (1897 m, Mazgirt)
- Topatan Tepesi (2192 m, Hozat)
- Karagöl Dağları
- Palandöken Dağları
- Karaboğa Dağları
- Gökdere Dağları
- Kurt Tepesi (1978 m, Gökdere)
- Akçakara Dağları
- Koz Tepesi (2264 m)
- İnceburun Dağları
- Tecer Dağları
- Otlukbeli Dağları
- Köse Dağları
- Esence Dağları
- Esence Tepesi (3549 m)
- Şeytan Dağları
- Kaplıkaya Tepesi (Elâzığ)
- Mastar Dağı (Elâzığ)
- Küp Dağı (2088 m)
- Şerafeddin Dağları
- Şerafeddin Tepesi (2544 m)
- Dallı Tepesi (3034 m)
- Şahin Tepesi (2675 m)
- Şehit Tepesi (1532 m)
- Askerçayırı Tepesi (1592 m)
- Bingöl Dağları
- Dağkale Tepesi (3193 m)
- Şakşak Tepesi (3057 m)
- Karakaya Dağı (3115 m)
- Buzgölü Tepesi (3162 m)
- Köhmen Dağı (3045 m)
- Sivri Tepesi (1931 m)
- Kurtlu Tepesi (2711 m)
- Güneşönü Tepesi (2078 m)
- Çengelli Dağı (2596 m)
- Güneydoğu Toroslar
- Dördük Dağları (Malatya ili)
- Şakşak Dağları (Malatya ili)
- Ulubaba Dağı (Malatya ili)
- Ziyaret Tepesi (2000 m)
Nehirler ve çaylar
- Munzur Çayı
- Tağar Çayı
- Hozat Deresi
- Pülümür Çayı
- Peri Suyu
- Murat Nehri
- Çaltı Çayı
- Karabel Çayı
- Tatlı Çayı
- Nih Çayı
- Kozluk Çayı
- Kekikpınar Çayı
- Göynük Çayı
- Tuzla Çayı
- Gülan Çayı
- Karabudak Çayı
- Çardaklı Deresi
- Çayönü Deresi
- Kaynarca Deresi
- Bayram Deresi
Barajlar
- Keban Barajı
- Özlüce Barajı
- Tercan Barajı
- Dipni Barajı
- Çipköy Barajı
- Konaktepe Barajı
Geçitler
- Haramidere Geçidi
- Tağar deresi Kanyonu
- Ali Boğazı Kanyonu
- Dürüt Deresi Geçidi
- Barığ Kanyonu Geçidi
- Değirmendere Kanyonu Geçidi
- Çimento Geçidi (Kemaliye)
- Karababa Geçidi (Arapgir)
- Övdelik Geçidi (Arapgir)
- Örtülü Geçidi (Arapgir)
- Tırnık Geçidi (Palu)
- Çobantaş Geçidi (Göynük)
- Kurucu Geçidi (Karakoçan - Bingöl arası)
- Buğlan Geçidi (Solhan)
- Kovalık Geçidi (Başköy)
- Sipikör Geçidi (Erzincan)
- Kolçekmezdağ Geçidi (Erzincan)
- Sakaltutan Geçidi (Refahiye - Erzincan arası)
- Arpayazbeli Geçidi (Refahiye)
- Sünübeli Geçidi (Gümüşakar)
- Çorakboğazı Geçidi (Karacaören)
- Karşar Geçidi (Divriği)
- Karabel (Beypınarı - Beulucan arası)
- Kızbeli (Çetinkaya - Beypınarı arası)
- Kızıldağ Geçidi (İmranlı - Refahiye)
- Kubbe Geçidi (Çolaklı)
- Kömürhan Geçidi (Kale)
- Koç Geçidi (Sivrice)
Tarih
Dersim bölgesinin en eski ahalisinin Urartular olduğu kabul edilmektedir. Bölge, tarih boyunca Urartu, Ahameniş, Roma, Bizans, Çubukoğulları,Saltuklu Beyliği,Mengücekliler,Selçuklu Devleti, Eretna Beyliği ve Osmanlı yönetiminde kalmış, cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte Türkiye hakimiyetine girmiştir.
Dipnotlar
- ^ Nazmi Sevgen (1890 - 1980): Dersim uzumanı olan emekli Jandarma Yarbayı.
Kaynakça
- ^ Cap. L. Molyneux-Seel, "A Journey in Dersim", Geographical Journal, 44/1 (1914), s. 49-68.
- ^ a b Mehmet Yıldırım, "Desimlu Aşireti'nden Dersim Sancağı'na" 7 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2012, s. 23-37.
- ^ Zehiroğlu, Ahmet M. ; "Trabzon İmparatorluğu 2", Lazika Yayın Kolektifi, Nisan 2016, Trabzon, , s. 77
- ^ a b Türkiye Rehberi 1 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 1991. s. 962.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019.
- ^ a b . 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020.
- ^ Ermeni Bilimler Akademisi Yayını, Erivan, 1973, s. 249-250.
- ^ http://www.academia.edu/12542955/Dersim_in_Cumhuriyet_%C3%96ncesindeki_Sosyo-Ekonomik_Yap%C4%B1s%C4%B1_%C3%9Czerine_Bir_%C4%B0nceleme[]
- ^ a b c d Dersim Raporu, İletişim Yayınları, s. 36
- ^ Élisée Reclus, Lazistan, Ermenistan ve Kürdistan, 1893
- ^ Dersim Raporu, İletişim Yayınları, s. 49
- ^ Ali Kaya, Başlangıcından Günümüze Dersim Tarihi, Demos Yayınları, s. 29.
- ^ "Dersim Sancağının Kurulmasından Sonra Karşılaşılan Güçlükler ve Dersim Sancağı ile İlgili Bu Dönemde Yazılan Raporlar (1875-1918)" (PDF). 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Nisan 2013.
- ^ , Zazalar ve Kızılbaşlar: Coğrafya-Tarih-Hukuk-Folklor-Teogoni, Kalan Yayınları, Ağustos 1999, , s. 12.
- ^ a b Nazmi Sevgen, Zazalar ve Kızılbaşlar: Coğrafya-Tarih-Hukuk-Folklor-Teogoni, Kalan Yayınları, Ağustos 1999, , s. 12.
- ^ Ahmet Hezarfen, Cemal Şener, Osmanlı Belgeleri'nde Dersim Tarihi (Osmanlıca-Türkçe 50 Adet Orijinal Belge), Etik Yayınları, Mart 2003, İstanbul, , s. 4.
- ^ "Dersim" maddesi, Türk Ansiklopedisi, Cilt XIII, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1966, s. 109.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
- ^ . 16 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
- ^ . 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.
Kardeş projeler
Wikimedia Commons'ta Dersim ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dersim Osmanlica درسم Dersim 1847 yilindan once دسم Desim Turkiye nin dogu kesiminde tarihi bir bolgenin adidir Birlesik Krallik Van konsolos yardimcisi Yuzbasi L Molyneux Seel in 1911 yilinda gezdigi yollari gosteren Dersim haritasiEtimolojiEtimolojisi Daglar anlamina gelen Taur koku ile iliskilidir Daglik Bolge anlamina gelen yerli arkaik adi Roma doneminde Latinize olarak Taurezium sekline donusmus daha sonra da bolgede baskin hale gelen Irani diyalektlerin etkisi altinda ve halk etimolojisi yolu ile deforme olarak Dersim seklini almistir Ancak bu ismin kaynagina iliskin halk etimolojisi temelli teoriler daha yaygin ve populerdir Ornegin kimi kaynaklara gore bolgeye Dersim adi zengin maden yataklari nedeniyle verilmistir Bu gorusu esas alan yaygin kani Dersim sozcugunun Farsca kokenli oldugu gumus sim ve kapi der sozcuklerinden olusmus oldugu yonundedir Kimi tezlere gore Darsim kelimesinden turemis Gumusagac demektir Bu teze gore Darsim Zazaca bir sozcuk dar agac ve sim gumus ve teze gore Darsim Gumusagac demektir Bu teze gore Dersimliler agaca tapinmalari nedeniyle bu ismi kullaniyorlardi Ancak yazdigimiz gibi bolgeye bircok uygarliklar geldi Kimi tezlere gore ise Dersim kelimesi Zazacada duvarli anlamina gelmektedir Cografi yapisi sebebiyle bu isim verilmisti Kimi kaynaklara gore ise Dersim sozcugu bolgede yasamis Der Simon adli bir Ermeni dini onderin adiyla iliskilidir Bir baska ilginc iddiaya gore ise Dersim adi 1847 oncesinde Desim seklinde yaziliyordu ve bu isim Desimli Asiretinin ismiydi Yazim hatasindan dolayi Dersim e donusmustu DemografiDersim in nufus vaziyeti ile ilgili bilgiler veren Vitali Genet Dersimlileri Kizilbas Zaza Musluman Sunni Turk Kurt Ermeni Rum seklinde ayirarak nufus verilerini ortaya koymustur Vitali Genet in raporuna gore Dersim sancaginda 15 460 Musluman Sunni Turk 27 830 Kizilbas 12 000 Kurt 8 170 Ermeni 515 Rum yasamaktadir Buradaki 63 bin nufusun icindeki Musluman nufus Sunni Turkleri gostermektedir Genet in Kurtleri ayri gostererek Kizilbas saymamasi uzerinde onemle durulacak bir konudur 1830 1905 yillari arasinda yasamis Fransiz cografyaci yazar Elisee Reclus ise Kizilbas nufusunun kucuk bir kisminin Turk oldugunu ifade eder Reclus Dersimli Kizilbaslarin Muslumanlar tarafindan Hristiyan tarikati olarak goruldugunu belirtir 1930 larin basinda Dersimlilerle ilgili yayimlanan bir raporda Dersimlilerin Turk olduklari kanitlanmaya calisilmistir Dersimlilerin Turklugune dair argumanlardan biri Dersimli Zaza kadinlar uzerinedir Rapora gore Zaza kadini da tipki Turkmen ve Yoruk kadinlari gibi cinsi temasa cok duskundur ve parlak bol yildizli goklu yaylalarda ay isigina karsi neseli ve sen kahkahalar salan ve boyu icinde kendine es arayan seklinde tarif edilerek Turkmen kadinlarina benzetilmistir Bir diger benzerlik ise Zaza kadinin Turkmen kadinlari gibi ev islerine olan duskunlugu olarak gosterilir Gene ayni raporda Kurtlerle temaslarindan dolayi Zazalarin dillerinin Iranlilastigi iddia edilmektedir Kimi arastirmacilara gore Dersimlilerin atalari daglik bir bolge olan Deylem deki Gilan bir halktir Deylemliler olarak bilinen bu halk Vladimir Minorski ye gore Iranilesmis bir halktir II Abdulhamid doneminde Dersim e Naksibendi seyhlerinin gonderilmesi bir tekke kurdurulmasinin saglanmasi ve inancsal bakimdan dogru yolda olmadigina inanilan Dersim halkinin irsada davet edilmesi niyetiyle 3 Haziran 1896 tarihli bir layiha hazirlanir Anadolu umum mufettisi Musir Sakir Pasa ile 4 ordu komutani Mehmet Zeki Pasa tarafindan ortaklasa olarak hazirlanan rapor Babiali ye arz edilmistir Dersim Islahati Hakkinda Layiha basligini tasiyan bu rapor dort bolumden olusmaktaydi CografyaSinirlari Cografya bakimindan dogudan kismen Peri Suyu kuzeyden Munzur Siradaglari batidan Firat Nehri guneyden Murat Nehri ile cevrilir Yonetim birimleri bakimindan Dersim in sinirlari kuzeyde Erzincan ilinin merkez ve Kemah ilceleri ile kuzeydoguda Erzincan ilinin Tercan ilcesi kismen Elazig ilinin Palu ilcesi Bingol ilinin Kigi ilcesi batida Erzincan ilinin Kemaliye ilcesi Malatya ilinin Arapgir ilcesi guneyde kismen Elazig ilinin Palu ve merkez ve Keban ilceleri ile birlesir Yuzolcumu yaklasik 10 000 kilometrekaredir Tunceli ilinin yuzolcumu ise 7 774 kilometrekaredir Dersim in eski sinirlarinin doguda Varto dan kuzeyde Imranli ve Zara ya batida ise Malatya ya kadar genis bir cografyayi kapsadigina dair iddialar da mevcuttur Bati Dersim ve Dogu Dersim Tarihciler Dersim i Dogu Dersim Mazgirt Kigi Carsancak Peri Nazimiye Pulumur Tercan Bati Dersim Hozat Cemisgezek Ovacik Kemah Erzincan Merkez Ilce Kemaliye Arapgir ve Keban olmak uzere ikiye bolerek anlatirlar Daglar Munzur Daglari Akbaba Tepesi 3462 m Kaf Tepesi 3369 m Katir Tepesi 3129 m Bagir Pasa Dagi 3282 m Surunbaba Tepesi 2192 m Karaoglan Cal Dagi 2342 m Kabatas Sultanbaba Dagi Ovacik Mercan Daglari Erzincan Karasakal Daglari Tunceli Pulumur arasi Karaoglan Dagi Tunceli Avci Daglari Pulumur Yilan Dagi 2950 m Yukari Umutlu Saricicek Tepesi 1871 m Pertek Kirklar Dagi 1897 m Mazgirt Topatan Tepesi 2192 m Hozat Karagol Daglari Palandoken Daglari Karaboga Daglari Gokdere Daglari Kurt Tepesi 1978 m Gokdere Akcakara Daglari Koz Tepesi 2264 m Inceburun Daglari Tecer Daglari Otlukbeli Daglari Kose Daglari Esence Daglari Esence Tepesi 3549 m Seytan Daglari Kaplikaya Tepesi Elazig Mastar Dagi Elazig Kup Dagi 2088 m Serafeddin Daglari Serafeddin Tepesi 2544 m Dalli Tepesi 3034 m Sahin Tepesi 2675 m Sehit Tepesi 1532 m Askercayiri Tepesi 1592 m Bingol Daglari Dagkale Tepesi 3193 m Saksak Tepesi 3057 m Karakaya Dagi 3115 m Buzgolu Tepesi 3162 m Kohmen Dagi 3045 m Sivri Tepesi 1931 m Kurtlu Tepesi 2711 m Gunesonu Tepesi 2078 m Cengelli Dagi 2596 m Guneydogu Toroslar Dorduk Daglari Malatya ili Saksak Daglari Malatya ili Ulubaba Dagi Malatya ili Ziyaret Tepesi 2000 m Nehirler ve caylar Munzur Cayi Tagar Cayi Hozat Deresi Pulumur Cayi Peri Suyu Murat Nehri Calti Cayi Karabel Cayi Tatli Cayi Nih Cayi Kozluk Cayi Kekikpinar Cayi Goynuk Cayi Tuzla Cayi Gulan Cayi Karabudak Cayi Cardakli Deresi Cayonu Deresi Kaynarca Deresi Bayram DeresiBarajlar Keban Baraji Ozluce Baraji Tercan Baraji Dipni Baraji Cipkoy Baraji Konaktepe BarajiGecitler Haramidere Gecidi Tagar deresi Kanyonu Ali Bogazi Kanyonu Durut Deresi Gecidi Barig Kanyonu Gecidi Degirmendere Kanyonu Gecidi Cimento Gecidi Kemaliye Karababa Gecidi Arapgir Ovdelik Gecidi Arapgir Ortulu Gecidi Arapgir Tirnik Gecidi Palu Cobantas Gecidi Goynuk Kurucu Gecidi Karakocan Bingol arasi Buglan Gecidi Solhan Kovalik Gecidi Baskoy Sipikor Gecidi Erzincan Kolcekmezdag Gecidi Erzincan Sakaltutan Gecidi Refahiye Erzincan arasi Arpayazbeli Gecidi Refahiye Sunubeli Gecidi Gumusakar Corakbogazi Gecidi Karacaoren Karsar Gecidi Divrigi Karabel Beypinari Beulucan arasi Kizbeli Cetinkaya Beypinari arasi Kizildag Gecidi Imranli Refahiye Kubbe Gecidi Colakli Komurhan Gecidi Kale Koc Gecidi Sivrice TarihDersim bolgesinin en eski ahalisinin Urartular oldugu kabul edilmektedir Bolge tarih boyunca Urartu Ahamenis Roma Bizans Cubukogullari Saltuklu Beyligi Mengucekliler Selcuklu Devleti Eretna Beyligi ve Osmanli yonetiminde kalmis cumhuriyetin kurulmasiyla birlikte Turkiye hakimiyetine girmistir Dipnotlar Nazmi Sevgen 1890 1980 Dersim uzumani olan emekli Jandarma Yarbayi Kaynakca Cap L Molyneux Seel A Journey in Dersim Geographical Journal 44 1 1914 s 49 68 a b Mehmet Yildirim Desimlu Asireti nden Dersim Sancagi na 7 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tunceli Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 1 Sayi 1 Guz 2012 s 23 37 Zehiroglu Ahmet M Trabzon Imparatorlugu 2 Lazika Yayin Kolektifi Nisan 2016 Trabzon ISBN 978 605 4567 52 2 s 77 a b Turkiye Rehberi 1 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1991 s 962 a b Arsivlenmis kopya 30 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2019 a b 3 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2020 Ermeni Bilimler Akademisi Yayini Erivan 1973 s 249 250 http www academia edu 12542955 Dersim in Cumhuriyet C3 96ncesindeki Sosyo Ekonomik Yap C4 B1s C4 B1 C3 9Czerine Bir C4 B0nceleme olu kirik baglanti a b c d Dersim Raporu Iletisim Yayinlari s 36 Elisee Reclus Lazistan Ermenistan ve Kurdistan 1893 Dersim Raporu Iletisim Yayinlari s 49 Ali Kaya Baslangicindan Gunumuze Dersim Tarihi Demos Yayinlari s 29 Dersim Sancaginin Kurulmasindan Sonra Karsilasilan Guclukler ve Dersim Sancagi ile Ilgili Bu Donemde Yazilan Raporlar 1875 1918 PDF 2 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Nisan 2013 Zazalar ve Kizilbaslar Cografya Tarih Hukuk Folklor Teogoni Kalan Yayinlari Agustos 1999 ISBN 975 8424 00 9 s 12 a b Nazmi Sevgen Zazalar ve Kizilbaslar Cografya Tarih Hukuk Folklor Teogoni Kalan Yayinlari Agustos 1999 ISBN 975 8424 00 9 s 12 Ahmet Hezarfen Cemal Sener Osmanli Belgeleri nde Dersim Tarihi Osmanlica Turkce 50 Adet Orijinal Belge Etik Yayinlari Mart 2003 Istanbul ISBN 975 8565 06 0 s 4 Dersim maddesi Turk Ansiklopedisi Cilt XIII Milli Egitim Basimevi Ankara 1966 s 109 Arsivlenmis kopya 14 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2020 16 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ocak 2020 2 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ocak 2020 Kardes projelerWikimedia Commons ta Dersim ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur