Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doliskana Manastırı (Gürcüce: დოლისყანის მონასტერი; translit.: “dolisq’anis monast’eri"), tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihsel Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde orta çağ Gürcü manastırıdır. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Hamamlı köyünde yer alır.
 Doliskana Manastırı, 2007 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Hamamlı, Artvin |
| Koordinatlar | 41°09′57″K 41°57′08″D / 41.16583°K 41.95222°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Terk edilmiş, kısmen ayakta |
| Mimari | |
| Mimari tür | Manastır |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 10. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kesme taş, yontu taş, dolgu duvar tekniği |
Doliskana (დოლისყანა) adı Türkçede yanlış olarak Dolishane ya da Dolishan biçiminde yazılmaktadır. Bundan dolayı Doliskana Manastırı yaygın olarak Dolishane Manastırı, kilisesi de Dolishane Kilisesi olarak bilinmektedir. Oysa Doliskana adı, Gürcüce "doli" (დოლი) olarak adlandırılan bir tür buğdayın tarlası anlamına gelir.
Tarihçe
Tao-Klarceti yöneticileri ve din adamları birlikte 830-840’larda, Klarceti bölgesindeki ibadet yerlerini ziyaret ettiklerinde Doliskana henüz bir manastır değildi. Giorgi Merçule’nin verdiği bilgiye göre, Doliskana ondan sonra manastır haline gelmiştir. Bununla birlikte Doliskana Manastırı’nın kuruluş tarihine ilişkin kesin bir bilgi yoktur. Bir olasılık kilisenin yapıldığı 10. yüzyılın ilk yarısında manastırın temelleri de atılmış olmalıdır. Manastırın ana kilise dışındaki bütün yapıları yok olmuştur. Kilisenin "Baş Melekler"e ya da Aziz Stefan'a adanmış olduğuna dair iki farklı görüş vardır.
Doliskana Kilisesi
Doliskana Manastırı’nın ana kilisesi olan Doliskana Kilisesi, manastırdan geriye kalan tek yapıdır. Kubbeli ve kapalı haç planlı kilise (dıştan 20 X 14 metre) 10. yüzyılda yapılmıştır. Nitekim kilisenin Gürcü kralı III. Bagrat tarafından onuncu yüzyılın ilk yarısında inşa ettirildiği, Gürcü kralı I. Sumbat tarafından onartıldığı kubbe kasnağındaki bani portresi ile güney cephede bulunan Gürcüce yazıttan da anlaşılmaktadır.
Duvarlara oturan kubbesi yaklaşık 25 metre yüksekliğindedir ve kare planlı merkezi mekân kubbeyle örtülüdür. Merkezi mekân haç kollarıyla dört yönde genişletilmiştir. Doğuda, yarım daire planlı apsisin iki yanında pastoforium odaları yer alır. Bu mekânlara toprak kayması sonucu günümüzde kilisenin içinden değil, dıştan doğu duvarlarına açılan birer kapıdan geçilebilir. Batı haç kolu diğer haç kollarına göre iki kat daha derin tutulmuştur. Batı haç kolunun şarap mahzeni ve kiler olarak kullanıldığı tahmin edilen kuzeydeki odasının içi toprak dolmuştur. Kilise, dıştan düzgün kesme taş ve kaba yontulmuş taş, içten moloz taşlarla dolgu duvar tekniğinde inşa edilmiştir. Güney cephede kabartma tekniğinde figürlü, geometrik ve bitkisel süslemelere, kubbede bani portresine yer verilmiştir. Kilisenin duvar resimlerinin bazı kısımları günümüze ulaşmıştır.
1904 yılında bölgeyi gezen Niko Mari, Doliskana Kilisesi’nin özellikle kubbe kasnağına ve dış kaplamasının güzelliğine dikkat çekmiştir. Güney duvarındaki kabartma erkek figürün kilisenin maketini elinde tutmuş olarak tasvir edilmiş olduğunu belirtmiştir. O tarihte kilisenin güney haç kolu cephesinde “Güneş Saati” kabartması bulunuyordu, ancak söz konusu kabartma sonradan çalınmıştır. Kilisenin ibadet yeri olan ana bölümü büyük ölçüde sağlamdır ve 1998 yılına kadar cami olarak kullanılmıştır.
Arapça yazıt
Doliskana Kilisesi’nde, Doliskana yazıtları olarak bilinen Gürcüce yazıtlar dışında, kilisenin güney haç kolunun batı cephesindeki freskte Arapça bir yazıt bulunmaktadır. Gürcü kilise geleneğinde Arapça yazıt çok seyrek rastlanan bir olgudur. Doliskana Kilisesi dışında üç Gürcü kilisesinde daha Arapça yazıta rastlanır. Bunlar Samtavisi Kilisesi, Svetitshoveli Kilisesi ve Honi Aziz Giorgi Kilisesi’dir.
Kilisenin camiye çevrilmesi
Doliskana Kilisesi'nin 16. yüzyılın sonlarında ya da 17. yüzyılın sonlarında camiye çevrildiği ileri sürülse de bu bilginin hangi tarihsel kaynağa dayandığı belirtilmemiştir. Bununla birlikte, 1995 yılında temeli atılan Hamamlı köyü camisi 1998'de hizmete girinceye değin Doliskana Kilisesi 20. yüzyılda cami olarak kullanılmıştır. Kilisenin güney, batı ve kuzey haç kolu cephelerinde yer alan pencerelerin alt kısmına denk gelecek biçimde ahşap bir zemin yapılarak binanın içi iki katlı hale getirilmiştir. Üst katı namaz kılmaya tahsis edilirken, alt katı cenaze levazımatı gibi malzemelerin konulduğu bir tür depo olarak kullanılmıştır. Kilisenin güney cephesindeki tek giriş kapısı depo kapısı haline geldiği için namaz mekânı için batı ve kuzey haç kolu cephe pencereleri genişletilerek kapılara dönüştürülmüştür. Yapı kiliseden camiye çevrilirken buradaki freskler badanayla kapatılmıştır. Köyün yeni camisi hizmete girince yapıyı yatay olarak ikiye bölen ahşap zemin sökülmüştür.
Galeri
Bu fotoğraflar 1904'te bölgeyi gezen Nikolay Marr tarafından çekilmiş, 1911 yılında Şavşeti ve Klarceti Gezisi Günlükleri (Rusça) adlı kitapta yayımlanmıştır.
-
![image]()
Doliskana Kilisesi, güney penceresi, Nikolay Marr, 1911. -
![image]()
Doliskana Kilisesi’nin güyen duvarındaki güneş saati, Nikolay Marr, 1911. -
![image]()
Doliskana Kilisesi’ndeki Arapça yazı, Nikolay Marr, 1911 -
![image]()
Doliskana Kilisesi, güneydoğudan görünüşü, Nikolay Marr, 1911. -
![image]()
Kilisenin iç mekânı, 2019. Camiye çevrilirken batı haç kolunun batı duvarındaki pencerenin genişletilmesiyle elde edilen kapı ve duvarın kırılmasıyla açılan iki pencere.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Doliskana Manastırı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 19, .
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 24, .
- ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, s. 84,
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 136, .
- ^ Niko Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezisi Günlükleri (Gürücüce), Batum, 2015, s. 73, .
- ^ a b "Türkiye Kültür Portalı - Dolishane Kilisesi - Artvin". 21 Ekim 2019. 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ekim 2019.
- ^ Nana Aleksidze, “17. Yüzyıl Gürcü Duvar Süslemeli Anıtlarda Arapça Yazıtlar”, Dzeglis Megobari, 1988, sayı 4, sayfa 30-36.
- ^ "Türkiye Kültür Portalı - Dolishane Kilisesi - Artvin". 21 Ekim 2019. 21 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2019.
- ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, s. 84-85, .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Doliskana Manastiri Gurcuce დოლისყანის მონასტერი translit dolisq anis monast eri tarihsel Gurcistan in guneybati kesiminde tarihsel Klarceti bolgesinde Doliskana koyunde orta cag Gurcu manastiridir Gunumuzde Artvin ilinin merkez ilcesine bagli Hamamli koyunde yer alir Doliskana ManastiriDoliskana Manastiri 2007Temel bilgilerKonumHamamli ArtvinKoordinatlar41 09 57 K 41 57 08 D 41 16583 K 41 95222 D 41 16583 41 95222InancDogu Ortodoks KilisesiMezhepGurcu Ortodoks KilisesiDurumTerk edilmis kismen ayaktaMimariMimari turManastirMimari bicimGurcu mimarisiTamamlanma10 yuzyilOzelliklerMalzemelerKesme tas yontu tas dolgu duvar teknigi Doliskana დოლისყანა adi Turkcede yanlis olarak Dolishane ya da Dolishan biciminde yazilmaktadir Bundan dolayi Doliskana Manastiri yaygin olarak Dolishane Manastiri kilisesi de Dolishane Kilisesi olarak bilinmektedir Oysa Doliskana adi Gurcuce doli დოლი olarak adlandirilan bir tur bugdayin tarlasi anlamina gelir TarihceKral Sumbat in adinin gectigi yazit Tao Klarceti yoneticileri ve din adamlari birlikte 830 840 larda Klarceti bolgesindeki ibadet yerlerini ziyaret ettiklerinde Doliskana henuz bir manastir degildi Giorgi Mercule nin verdigi bilgiye gore Doliskana ondan sonra manastir haline gelmistir Bununla birlikte Doliskana Manastiri nin kurulus tarihine iliskin kesin bir bilgi yoktur Bir olasilik kilisenin yapildigi 10 yuzyilin ilk yarisinda manastirin temelleri de atilmis olmalidir Manastirin ana kilise disindaki butun yapilari yok olmustur Kilisenin Bas Melekler e ya da Aziz Stefan a adanmis olduguna dair iki farkli gorus vardir Doliskana KilisesiKilisenin ic mekani 2019 Cami olarak kullanildigi donemde kuzey hac kolunun kuzey duvarindaki pencerenin genisletilmesiyle acilmis kapi Kiliseyi yatay olarak ikiye bolen dosemenin hizasindan yukarisi beyaz badanayla boyanmis Alt kismi ise eski sivayla kalmis Doliskana Manastiri nin ana kilisesi olan Doliskana Kilisesi manastirdan geriye kalan tek yapidir Kubbeli ve kapali hac planli kilise distan 20 X 14 metre 10 yuzyilda yapilmistir Nitekim kilisenin Gurcu krali III Bagrat tarafindan onuncu yuzyilin ilk yarisinda insa ettirildigi Gurcu krali I Sumbat tarafindan onartildigi kubbe kasnagindaki bani portresi ile guney cephede bulunan Gurcuce yazittan da anlasilmaktadir Duvarlara oturan kubbesi yaklasik 25 metre yuksekligindedir ve kare planli merkezi mekan kubbeyle ortuludur Merkezi mekan hac kollariyla dort yonde genisletilmistir Doguda yarim daire planli apsisin iki yaninda pastoforium odalari yer alir Bu mekanlara toprak kaymasi sonucu gunumuzde kilisenin icinden degil distan dogu duvarlarina acilan birer kapidan gecilebilir Bati hac kolu diger hac kollarina gore iki kat daha derin tutulmustur Bati hac kolunun sarap mahzeni ve kiler olarak kullanildigi tahmin edilen kuzeydeki odasinin ici toprak dolmustur Kilise distan duzgun kesme tas ve kaba yontulmus tas icten moloz taslarla dolgu duvar tekniginde insa edilmistir Guney cephede kabartma tekniginde figurlu geometrik ve bitkisel suslemelere kubbede bani portresine yer verilmistir Kilisenin duvar resimlerinin bazi kisimlari gunumuze ulasmistir Guney hac kolu cephesinde bulunan ve sonradan calinan Gunes Saati kabartmasi 1911 1904 yilinda bolgeyi gezen Niko Mari Doliskana Kilisesi nin ozellikle kubbe kasnagina ve dis kaplamasinin guzelligine dikkat cekmistir Guney duvarindaki kabartma erkek figurun kilisenin maketini elinde tutmus olarak tasvir edilmis oldugunu belirtmistir O tarihte kilisenin guney hac kolu cephesinde Gunes Saati kabartmasi bulunuyordu ancak soz konusu kabartma sonradan calinmistir Kilisenin ibadet yeri olan ana bolumu buyuk olcude saglamdir ve 1998 yilina kadar cami olarak kullanilmistir Arapca yazitDoliskana Kilisesi nde Doliskana yazitlari olarak bilinen Gurcuce yazitlar disinda kilisenin guney hac kolunun bati cephesindeki freskte Arapca bir yazit bulunmaktadir Gurcu kilise geleneginde Arapca yazit cok seyrek rastlanan bir olgudur Doliskana Kilisesi disinda uc Gurcu kilisesinde daha Arapca yazita rastlanir Bunlar Samtavisi Kilisesi Svetitshoveli Kilisesi ve Honi Aziz Giorgi Kilisesi dir Kilisenin camiye cevrilmesiDoliskana Kilisesi nin 16 yuzyilin sonlarinda ya da 17 yuzyilin sonlarinda camiye cevrildigi ileri surulse de bu bilginin hangi tarihsel kaynaga dayandigi belirtilmemistir Bununla birlikte 1995 yilinda temeli atilan Hamamli koyu camisi 1998 de hizmete girinceye degin Doliskana Kilisesi 20 yuzyilda cami olarak kullanilmistir Kilisenin guney bati ve kuzey hac kolu cephelerinde yer alan pencerelerin alt kismina denk gelecek bicimde ahsap bir zemin yapilarak binanin ici iki katli hale getirilmistir Ust kati namaz kilmaya tahsis edilirken alt kati cenaze levazimati gibi malzemelerin konuldugu bir tur depo olarak kullanilmistir Kilisenin guney cephesindeki tek giris kapisi depo kapisi haline geldigi icin namaz mekani icin bati ve kuzey hac kolu cephe pencereleri genisletilerek kapilara donusturulmustur Yapi kiliseden camiye cevrilirken buradaki freskler badanayla kapatilmistir Koyun yeni camisi hizmete girince yapiyi yatay olarak ikiye bolen ahsap zemin sokulmustur Doliskana Kilisesi Arapca yazitli freskin bulundugu dort Gurcu kilisesinden biridir GaleriBu fotograflar 1904 te bolgeyi gezen Nikolay Marr tarafindan cekilmis 1911 yilinda Savseti ve Klarceti Gezisi Gunlukleri Rusca adli kitapta yayimlanmistir Doliskana Kilisesi guney penceresi Nikolay Marr 1911 Doliskana Kilisesi nin guyen duvarindaki gunes saati Nikolay Marr 1911 Doliskana Kilisesi ndeki Arapca yazi Nikolay Marr 1911 Doliskana Kilisesi guneydogudan gorunusu Nikolay Marr 1911 Kilisenin ic mekani 2019 Camiye cevrilirken bati hac kolunun bati duvarindaki pencerenin genisletilmesiyle elde edilen kapi ve duvarin kirilmasiyla acilan iki pencere Ayrica bakinizDoliskana yazitlariKaynakcaWikimedia Commons ta Doliskana Manastiri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari Gurcuce Turkce Ingilizce 2019 Tiflis s 19 ISBN 9789941485244 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 24 ISBN 9789941478178 Mine Kadiroglu Bulent Isler Gurcu Sanatinin Ortacagi 2010 s 84 ISBN 9789944579216 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 136 ISBN 9789941478178 Niko Marr Savseti ve Klarceti Gezisi Gunlukleri Gurucuce Batum 2015 s 73 ISBN 9789941434112 a b Turkiye Kultur Portali Dolishane Kilisesi Artvin 21 Ekim 2019 22 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ekim 2019 Nana Aleksidze 17 Yuzyil Gurcu Duvar Suslemeli Anitlarda Arapca Yazitlar Dzeglis Megobari 1988 sayi 4 sayfa 30 36 Turkiye Kultur Portali Dolishane Kilisesi Artvin 21 Ekim 2019 21 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ekim 2019 Mine Kadiroglu Bulent Isler Gurcu Sanatinin Ortacagi 2010 s 84 85 ISBN 9789944579216