Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Don-Volga Kanal Projesi, Don ve Volga nehirlerinin birleştirilmesi için II. Selim devrinde Osmanlı Devleti sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa tarafından girişilen ancak sonuçsuz kalan kanal inşaatı girişimi.
1569 yılı Ağustos ayından itibaren iki nehir arasındaki mesafenin üçte biri kazılmış ama kanal projesi tamamlanamamıştır. İki nehir, Sovyetler Birliği tarafından Osmanlı'nın seçtiği yerden farklı iki noktadan yürütülen 5 yıllık kazı çalışması sonucu 1952’de Volga-Don Kanalı ile birbirine bağlanmıştır.
Projenin gelişimi
Bir kanal inşa ederek iki nehri birleştirme fikri Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk kez 1563'te sadrazam Semiz Ali Paşa tarafından düşünülmüştü. Kanalın inşaatı ile amaçlanan; Hazar Denizi'ni Karadeniz'le birleştirerek İran ve Türkistan'la bağlantı sağlamaktı. Böylece hem tarihî Türkistan-Astrahan-Kırım ticaret yolu canlanacak, hem İran seferlerinde Don ve Volga nehirleri vasıtasıyla erzak ve cephane nakli kolaylaşacaktı. Kanal, sadece İran seferlerine değil, yeni bir tehlike olarak kuzeyde beliren Rusya Çarlığı'yla da başetme amacına hizmet edecekti. Ayrıca Türkistan hacıları için İran ve Rus baskısına maruz kalmadan geçebilecekleri bir güzergâh sağlanmış olacaktı. Kanuni’nin son sadrazamı Sokollu Mehmet Paşa fikri padişah Kanuni Sultan Süleyman'a sundu. Kanunî'nin 1566 yılında Zigetvar Seferi sırasında hayatını kaybetmesi ile bu ilk girişim gerçekleşemeden kaldı.
Kanuni döneminde Astrahan ve çevresinde Müslüman halklara yapılan baskılar II. Selim döneminde artarak devam ediyordu. Böylece II. Selim devrinde proje tekrar gündeme geldi. Sokullu muhalifleri, bu projenin bir hayali girişim olduğunu, boş yere devleti nihayetsiz masraf ve zarara sokacağını ileri sürseler de Sokollu Mehmet Paşa, fikrini padişaha benimsetti. Kanal projesi, Rusya Çarlığı'nın eline düşen Kazan ve Astrahan'ı Rusların elinden almayı hedefleyen Astrahan (Ejderhan) Seferi'yle eşzamanlı yürütülecek; donanma Volga'ya geçerek orduyla beraber Astrahan üzerine gidecekti.
Sokullu, Şıkk-ı sâni defterdarı Çerkez Kasım Bey'i Beylerbeyi yaparak hem Astrahan kalesini ele geçirmek için Ruslara karşı Astrahan Seferi’ni gerçekleştirmekle, hem de kanal çalışmalarını başlatmakla görevlendirdi. Kanal kazılacak yer tespit edildi. Astrahan’ın biraz kuzeyindeki bu bölge, Eski Yunanlar tarafından Don’un ve Volga’nın, iki ayrı denize dökülmeden önce, üzerinden geçtiği en sığ toprak olarak tespit edilmişti. Bütün malzemeler Azak Kalesi’nde toplandı. Azak Kalesi, hem seferin önemli bir dayanağı, hem de hareketin çıkış noktası oldu.
Nisan 1569 tarihinde, Kaptan Mustafa Paşa komutasındaki donanma ile üç bin yeniçeri bölgeye sevk edildi. Asıl kuvvetler ile amele ve levazım sevki ise Ağustos 1569 tarihinde Kaptan-ı Derya Ali Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasıyla yapıldı. Ayrıca kanal kazısında çalışmak üzere 30.000 Nogay Tatarı tutuldu.
1569 Ağustos'unda Kefe Beylerbeyi tarafından kazı çalışmaları başlatıldı, Don Nehri'nin bir kolu olan Ilovlya Çayı ile Volga'nın kolu Kamsyshinka Çayı arasındaki (şimdiki adıyla) Petrov Val kasabasının bulunduğu alanda kanal kazılmaya başlandı. Üç ay içinde iki nehir arasındaki mesafenin yaklaşık üçte biri kazıldı. Ancak işçiler ve askerler arasında hoşnutsuzluklar baş gösterdi. Kanalın inşasıyla Osmanlı Devleti'nin kendisine olan ihtiyacının azalacağı, hatta özerkliğini kaybedebileceği, endişesi taşıyan Kırım Hanı Devlet Giray Han'ın, el altından propaganda yaptırması sebebiyle hoşnutsuzluk belirdiğine dair kanaat vardır.
Kırım Hanı'nın projeyi istememesinin yanı sıra Rusya Çarlığı'nın bu projeyi önlemek için yaptığı saldırılar ve mevsimin kışa dönmesi kanal kazısını yavaşlattı. Sonunda Kırım Hanı, Kasım Paşa’nın kanal işini bırakıp doğrudan Astrahan üzerine yürümesi konusunda II. Selim’i ikna etti. Böylece kanal projesi yarım kaldı.
Astarhan seferi de Kasım Paşa'nın geri çekilme emri vermesi ile sonuçsuz kalmış; Osmanlı Kırım ordusu geri çekilme sırasında çöllerde ve bataklıklarda telef olmuştur. Bu arada mühimmat ve erzak depolanan Azak kalesi, isyancı Yeniçeriler tarafından barut deposunun patlatılmasıyla yerle yeksan edildi. Korkunç İvan, Volga'nın ortasındaki bir adaya Yeni Astrahan'ı kurdu.
Böylece, çok büyük gayret ve masraflarla girişilen Don-Volga Kanalı Projesi ve Astarhan seferi 1699 yılında tamamlandı.
İtirazlar ve Raporlar
Akdes Nimet Kurat 1569 yılında gerçekleştirilmek istenilen ve yaklaşık üçte birinin kazıldığı iddia edilen Don-Volga Kanal Projesi'nin aslında kazı işlemlerinin daha başlamadan bittiğini ve bunu rus elçi raporlarına dayandırdığını söylemektedir.
Kanal ile uğraşıldığı zamanın 3 ay değil 15 gün olduğunu ve bu zaman içerisinde kazı işleriyle değil gemilerin karadan yürütülmesine teşebbüs edildiğini fakat imkansızlıklar yüzünden başarısız sonuçlandığını söylemektedir.
Rus elçi S. Malytsev'in sunduğu raporda Don'un Volga'ya bağlandığı yerde iki hafta kaldığını, Türklerin kazmayı ve kadırgaları sürüklemeyi denediklerini fakat güçlerinin yetmediğini açıklamaktadır. Bununla birlikte Türklerin küfürler ederek komutanlarının yanlarına gelip: "Sen, Don ile Volga nehirlerini bir yere akıtmanın mümkün olduğunu söylemiştin ve şimdi bu söylediklerinin de yalan olduğunu gördük. Bütün Türk yurdunun 100 yılda bunu yapması imkansızdır. Padişahımızı zarara soktun ve bizi rezil ettin" dediklerini raporda aktarmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b İnalcık, Halil (1948), "Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569)", Belleten C.12 Say.349-402.
- ^ a b c d e Hür, Ayşe. "Beş asırlık hülya: Karadeniz-Marmara izdivacı". www.radikal.com.tr. Radikal gazetesi, 19 Temmuz 2015. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Eylül 2016.
- ^ a b c d Özcan, Emine Sonnur. (PDF). TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisi, Kasım 2013. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016.
- ^ Kurat, Akdes Nimet (1966) Türkiye ve İdil Boyu. 1569 Astrahan Seferi. Ten-İdil Kanalı ve XVI-XVII Yüzyıl Osmanlı Rus Münasebetleri - Sayfa: 18-20
- ^ İlyas Kamalov (2011) Rus Elçi Raporlarında Astrahan Seferi - Sayfa: 77
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Don Volga Kanal Projesi Don ve Volga nehirlerinin birlestirilmesi icin II Selim devrinde Osmanli Devleti sadrazami Sokullu Mehmet Pasa tarafindan girisilen ancak sonucsuz kalan kanal insaati girisimi 1569 yili Agustos ayindan itibaren iki nehir arasindaki mesafenin ucte biri kazilmis ama kanal projesi tamamlanamamistir Iki nehir Sovyetler Birligi tarafindan Osmanli nin sectigi yerden farkli iki noktadan yurutulen 5 yillik kazi calismasi sonucu 1952 de Volga Don Kanali ile birbirine baglanmistir Projenin gelisimiDon Volga Kanal Projesi ile Osmanli ve Rus askeri harekatlari Bir kanal insa ederek iki nehri birlestirme fikri Osmanli Imparatorlugu nda ilk kez 1563 te sadrazam Semiz Ali Pasa tarafindan dusunulmustu Kanalin insaati ile amaclanan Hazar Denizi ni Karadeniz le birlestirerek Iran ve Turkistan la baglanti saglamakti Boylece hem tarihi Turkistan Astrahan Kirim ticaret yolu canlanacak hem Iran seferlerinde Don ve Volga nehirleri vasitasiyla erzak ve cephane nakli kolaylasacakti Kanal sadece Iran seferlerine degil yeni bir tehlike olarak kuzeyde beliren Rusya Carligi yla da basetme amacina hizmet edecekti Ayrica Turkistan hacilari icin Iran ve Rus baskisina maruz kalmadan gecebilecekleri bir guzergah saglanmis olacakti Kanuni nin son sadrazami Sokollu Mehmet Pasa fikri padisah Kanuni Sultan Suleyman a sundu Kanuni nin 1566 yilinda Zigetvar Seferi sirasinda hayatini kaybetmesi ile bu ilk girisim gerceklesemeden kaldi Kanuni doneminde Astrahan ve cevresinde Musluman halklara yapilan baskilar II Selim doneminde artarak devam ediyordu Boylece II Selim devrinde proje tekrar gundeme geldi Sokullu muhalifleri bu projenin bir hayali girisim oldugunu bos yere devleti nihayetsiz masraf ve zarara sokacagini ileri surseler de Sokollu Mehmet Pasa fikrini padisaha benimsetti Kanal projesi Rusya Carligi nin eline dusen Kazan ve Astrahan i Ruslarin elinden almayi hedefleyen Astrahan Ejderhan Seferi yle eszamanli yurutulecek donanma Volga ya gecerek orduyla beraber Astrahan uzerine gidecekti Sokullu Sikk i sani defterdari Cerkez Kasim Bey i Beylerbeyi yaparak hem Astrahan kalesini ele gecirmek icin Ruslara karsi Astrahan Seferi ni gerceklestirmekle hem de kanal calismalarini baslatmakla gorevlendirdi Kanal kazilacak yer tespit edildi Astrahan in biraz kuzeyindeki bu bolge Eski Yunanlar tarafindan Don un ve Volga nin iki ayri denize dokulmeden once uzerinden gectigi en sig toprak olarak tespit edilmisti Butun malzemeler Azak Kalesi nde toplandi Azak Kalesi hem seferin onemli bir dayanagi hem de hareketin cikis noktasi oldu Nisan 1569 tarihinde Kaptan Mustafa Pasa komutasindaki donanma ile uc bin yeniceri bolgeye sevk edildi Asil kuvvetler ile amele ve levazim sevki ise Agustos 1569 tarihinde Kaptan i Derya Ali Pasa komutasindaki Osmanli donanmasiyla yapildi Ayrica kanal kazisinda calismak uzere 30 000 Nogay Tatari tutuldu 1569 Agustos unda Kefe Beylerbeyi tarafindan kazi calismalari baslatildi Don Nehri nin bir kolu olan Ilovlya Cayi ile Volga nin kolu Kamsyshinka Cayi arasindaki simdiki adiyla Petrov Val kasabasinin bulundugu alanda kanal kazilmaya baslandi Uc ay icinde iki nehir arasindaki mesafenin yaklasik ucte biri kazildi Ancak isciler ve askerler arasinda hosnutsuzluklar bas gosterdi Kanalin insasiyla Osmanli Devleti nin kendisine olan ihtiyacinin azalacagi hatta ozerkligini kaybedebilecegi endisesi tasiyan Kirim Hani Devlet Giray Han in el altindan propaganda yaptirmasi sebebiyle hosnutsuzluk belirdigine dair kanaat vardir Kirim Hani nin projeyi istememesinin yani sira Rusya Carligi nin bu projeyi onlemek icin yaptigi saldirilar ve mevsimin kisa donmesi kanal kazisini yavaslatti Sonunda Kirim Hani Kasim Pasa nin kanal isini birakip dogrudan Astrahan uzerine yurumesi konusunda II Selim i ikna etti Boylece kanal projesi yarim kaldi Astarhan seferi de Kasim Pasa nin geri cekilme emri vermesi ile sonucsuz kalmis Osmanli Kirim ordusu geri cekilme sirasinda collerde ve batakliklarda telef olmustur Bu arada muhimmat ve erzak depolanan Azak kalesi isyanci Yeniceriler tarafindan barut deposunun patlatilmasiyla yerle yeksan edildi Korkunc Ivan Volga nin ortasindaki bir adaya Yeni Astrahan i kurdu Boylece cok buyuk gayret ve masraflarla girisilen Don Volga Kanali Projesi ve Astarhan seferi 1699 yilinda tamamlandi Itirazlar ve RaporlarAkdes Nimet Kurat 1569 yilinda gerceklestirilmek istenilen ve yaklasik ucte birinin kazildigi iddia edilen Don Volga Kanal Projesi nin aslinda kazi islemlerinin daha baslamadan bittigini ve bunu rus elci raporlarina dayandirdigini soylemektedir Kanal ile ugrasildigi zamanin 3 ay degil 15 gun oldugunu ve bu zaman icerisinde kazi isleriyle degil gemilerin karadan yurutulmesine tesebbus edildigini fakat imkansizliklar yuzunden basarisiz sonuclandigini soylemektedir Rus elci S Malytsev in sundugu raporda Don un Volga ya baglandigi yerde iki hafta kaldigini Turklerin kazmayi ve kadirgalari suruklemeyi denediklerini fakat guclerinin yetmedigini aciklamaktadir Bununla birlikte Turklerin kufurler ederek komutanlarinin yanlarina gelip Sen Don ile Volga nehirlerini bir yere akitmanin mumkun oldugunu soylemistin ve simdi bu soylediklerinin de yalan oldugunu gorduk Butun Turk yurdunun 100 yilda bunu yapmasi imkansizdir Padisahimizi zarara soktun ve bizi rezil ettin dediklerini raporda aktarmaktadir Kaynakca a b Inalcik Halil 1948 Osmanli Rus Rekabetinin Mensei ve Don Volga Kanali Tesebbusu 1569 Belleten C 12 Say 349 402 a b c d e Hur Ayse Bes asirlik hulya Karadeniz Marmara izdivaci www radikal com tr Radikal gazetesi 19 Temmuz 2015 8 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Eylul 2016 a b c d Ozcan Emine Sonnur PDF TUBITAK Bilim ve Teknik dergisi Kasim 2013 1 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Eylul 2016 Kurat Akdes Nimet 1966 Turkiye ve Idil Boyu 1569 Astrahan Seferi Ten Idil Kanali ve XVI XVII Yuzyil Osmanli Rus Munasebetleri Sayfa 18 20 Ilyas Kamalov 2011 Rus Elci Raporlarinda Astrahan Seferi Sayfa 77Ayrica bakinizVolga Don Kanali