Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
El-Hamra Sarayı (İspanyolca: Alhambra; Arapça: الْحَمْرَاء: "Kırmızı" (eril formda "ahmer" olan sözcüğün dişil yapıdaki şeklidir), İspanya'nın Endülüs bölgesindeki Granada kentinde yer alan, İslami Arap mimarisinin Kalʿatü'l-Hamrâ mimari anlayışı ile yapılan saray ve kale olarak kullanılan tarihi binadır.
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 | |
| Konum |  İspanya |
| (Kriter) | Kültürel: I, III, IV |
| Referans | 314 |
| Tescil | 1984 (8. oturum) |
| Uzatma | 1994 |
| Bölge | Avrupa |
Saraya ait ilk yapılanma, MS 889'a tarihlenen Roma Dönemi surlarının üzerine küçük bir kale inşa edilerek başladı. 13. yüzyılın ortalarına kadar bir onarım yapılmayan kale, Gırnata Emiri Muhammed Nasır döneminde bugünkü görünümüne kavuştu. 1333'te Gırnata Sultanı I. Yusuf, kaleyi hükümdarlık sarayına dönüştürdü. 1492'de bölgede yeniden Hristiyan hakimiyetinin sağlanmasının ardından, saraya kısmen Rönesans mimarisinin etkilerinin görüldüğü çeşitli eklemeler yapıldı.
El-Hamra'nın yapımı devam ederken Endülüs'ün diğer önemli iki şehri Kurtuba ve Sevilla (1236 ve 1248'de) Hristiyan Kastilyalıların eline geçmiştir.
Paris'teki (Arap Dünyası Enstitüsü) eski Başkanı Edgar Pisani sarayın, İslam Medeniyeti'nin insanlığı ulaştırabileceği en yüksek noktalardan biri olduğunu söyledikten sonra El-Hamra'yı şöyle anlatır:
- Endülüs İslam sanatını, Müslüman İspanya tarihinden ayrı düşünmek imkansızdır... El-Hamra inşa edilirken hiçbir şey tesadüfe bırakılmamış, her detay özenle hesaplanmıştır. Kavislerin bölünüşünde, tek ve çift sütunların hoşa giden bir tarzda yerleştirilmelerinde, kapı ve pencere yerlerinin mükemmel konumundan bunu anlamak mümkündür. İşte bu sayede harikulâde perspektifler ortaya çıkmış, avlular ile açık salonlar arasında güneş ışığı, suların akışı ve gölgelerin oyunu buluşturularak, dış alemle inanılmaz bir uyum ve zarafet sağlanmıştır. Bu, sanki el değince kırılıp dökülecek hissi veren yüksek bir zarafettir. El-Hamra'yı gerçekten anlamak için, sarayın içindeki pek çok kitabeyi anlayarak okumak gerekir. Kur'an'dan alınan ayetlerin ve 'la diğer Müslüman şairlerin mısralarının kazınmış olduğu bu kitabeler bazı duvarları tamamen kaplamakta, kemerler, kapı çerçeveleri ve sütun tekneleri boyunca uzayıp gitmektedir. Öyle ki, bu yazıları süsleme motiflerinden ayırmak neredeyse imkânsız haldedir.
Sarayın betimlemesi
Girift bir yapıya sahip olan El-Hamra Sarayı, birbiriyle bağlantılı odalar ve salonlar, bu mekânların arasında yer alan avlular, yeşil alanlar, fıskiyeli havuzlar, akar çeşmeler ve bahçelerden oluşmaktadır. Ama tüm bu mekânlar belli bir düzen içinde dizilmiştir. Bu düzen, Yahya Kemal Beyatlı'nın İspanya'da ki elçilik görevi sırasında (1929) kaleme aldığı satırlarda şöyle özetlenir:
- ... El-Hamra'ya basit bir dış kapıdan giriliyor. Girerken harikulade bir mekân içine girileceğinin farkına bile varılmıyor. Girdikten sonra bir alemden başka bir aleme geçmiş, sanki bir rüyanın ortasına düşmüş gibi gözlerimi kapadım ve açtım, öylesine bir hayret içindeydim. Bu şaşkınlık daireden daireye geçtikçe arttı. Nazar değmemiş bir beyazlık içinde, sülüs bir yazı sarmaşığı gülümseyen bir güzellikle bütün duvarları sarmış; nakışın ve oymanın hudutsuz oyunları, tavanların derinliklerine kadar her tarafı örtmüş, ama her taraf yine de bembeyaz görünüyor.[]
Saray içindeki tüm oda ve salonları çepeçevre dolaşan bir sözcük, Orta Çağ'ın ünlü, Endülüs'teki 780 yıllık İslam hakimiyetinin de önemli sarayı sayılan El-Hamra'nın sırrını içerdiği söylenen Arapça bir cümledir. Bu sözcük, "Allah'tan başka galip yoktur" anlamını taşır. Bu bakımdan dünyanın hiçbir yerinde Allah adını bu kadar çok zikreden sütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara sahip başka bir saray yoktur.[]
Sarayın çok uzun yıllar kendi haline bırakıldığı, evsiz insanlara barınak haline geldiği bilinmektedir. Bu dönemde bakımsızlıktan dolayı bazı yerlerde duvar kabartma süsleri dökülmüş, hor kullanmadan dolayı kapı ve pencereler tahrip olmuştur. Sarayın (Divan Odası) denen idari bölümü avlusunun bir zamanlar koyun ağılı olarak kullanıldığı, yine bu bölümün arka kısmında kapel haline çevrilen ibadethaneye geçiş için bir duvarın yıkılarak kapı haline dönüştürüldüğü bilinmektedir. Sarayın harem kısmındaki bir oda ise 1829 yılında Washington Irving'in ikametine tahsis edilmiş ve Amerikalı yazar bu odada El-Hamra ile ilgili anılarını kaleme almıştır. Gırnata'nın 1492 yılında düşüşünden sonra V. Karl Sarayı'nın yapımı için El-Hamra'nın bir kısmının yıkıldığı bilinmektedir. Bu yıkılan bölümlerin neler olduğu, bu yıkımla sarayın neler kaybettiği ise hiçbir zaman öğrenilememiştir.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen El-Hamra Sarayının ayakta kalmak için zamana karşı direndiği söylenebilir. 19. yüzyıl sonunda başlayan restorasyon çalışmaları 20. yüzyılda, yabancı ziyaretçilerin artışı sonucu hız kazanmış, sarayın yavaş yavaş eski ihtişamına kavuşmasına katkı sağlamıştır. İspanyol makamlarının restorasyonda süslemelerin aslına ve obje fonksiyonlarına mümkün olduğunca sadık kalmaya dikkat ettikleri de bilinmektedir.
Wikimedia Commons'ta Alhambra ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz El Hamra Sarayi Ispanyolca Alhambra Arapca ال ح م ر اء Kirmizi eril formda ahmer olan sozcugun disil yapidaki seklidir Ispanya nin Endulus bolgesindeki Granada kentinde yer alan Islami Arap mimarisinin Kalʿatu l Hamra mimari anlayisi ile yapilan saray ve kale olarak kullanilan tarihi binadir El Hamra Generalife ve Albaicin GranadaUNESCO Dunya MirasiKonum IspanyaKriterKulturel I III IVReferans314Tescil1984 8 oturum Uzatma1994BolgeAvrupaEl Hamra Sarayi ve cevresinin goruntusu Saraya ait ilk yapilanma MS 889 a tarihlenen Roma Donemi surlarinin uzerine kucuk bir kale insa edilerek basladi 13 yuzyilin ortalarina kadar bir onarim yapilmayan kale Girnata Emiri Muhammed Nasir doneminde bugunku gorunumune kavustu 1333 te Girnata Sultani I Yusuf kaleyi hukumdarlik sarayina donusturdu 1492 de bolgede yeniden Hristiyan hakimiyetinin saglanmasinin ardindan saraya kismen Ronesans mimarisinin etkilerinin goruldugu cesitli eklemeler yapildi El Hamra nin yapimi devam ederken Endulus un diger onemli iki sehri Kurtuba ve Sevilla 1236 ve 1248 de Hristiyan Kastilyalilarin eline gecmistir Paris teki Arap Dunyasi Enstitusu eski Baskani Edgar Pisani sarayin Islam Medeniyeti nin insanligi ulastirabilecegi en yuksek noktalardan biri oldugunu soyledikten sonra El Hamra yi soyle anlatir Aslanli bahceden bir goruntu Endulus Islam sanatini Musluman Ispanya tarihinden ayri dusunmek imkansizdir El Hamra insa edilirken hicbir sey tesadufe birakilmamis her detay ozenle hesaplanmistir Kavislerin bolunusunde tek ve cift sutunlarin hosa giden bir tarzda yerlestirilmelerinde kapi ve pencere yerlerinin mukemmel konumundan bunu anlamak mumkundur Iste bu sayede harikulade perspektifler ortaya cikmis avlular ile acik salonlar arasinda gunes isigi sularin akisi ve golgelerin oyunu bulusturularak dis alemle inanilmaz bir uyum ve zarafet saglanmistir Bu sanki el degince kirilip dokulecek hissi veren yuksek bir zarafettir El Hamra yi gercekten anlamak icin sarayin icindeki pek cok kitabeyi anlayarak okumak gerekir Kur an dan alinan ayetlerin ve la diger Musluman sairlerin misralarinin kazinmis oldugu bu kitabeler bazi duvarlari tamamen kaplamakta kemerler kapi cerceveleri ve sutun tekneleri boyunca uzayip gitmektedir Oyle ki bu yazilari susleme motiflerinden ayirmak neredeyse imkansiz haldedir Sarayin betimlemesiV Karl Sarayi nin avlusunun patio panoramasi Girift bir yapiya sahip olan El Hamra Sarayi birbiriyle baglantili odalar ve salonlar bu mekanlarin arasinda yer alan avlular yesil alanlar fiskiyeli havuzlar akar cesmeler ve bahcelerden olusmaktadir Ama tum bu mekanlar belli bir duzen icinde dizilmistir Bu duzen Yahya Kemal Beyatli nin Ispanya da ki elcilik gorevi sirasinda 1929 kaleme aldigi satirlarda soyle ozetlenir El Hamra ya basit bir dis kapidan giriliyor Girerken harikulade bir mekan icine girileceginin farkina bile varilmiyor Girdikten sonra bir alemden baska bir aleme gecmis sanki bir ruyanin ortasina dusmus gibi gozlerimi kapadim ve actim oylesine bir hayret icindeydim Bu saskinlik daireden daireye gectikce artti Nazar degmemis bir beyazlik icinde sulus bir yazi sarmasigi gulumseyen bir guzellikle butun duvarlari sarmis nakisin ve oymanin hudutsuz oyunlari tavanlarin derinliklerine kadar her tarafi ortmus ama her taraf yine de bembeyaz gorunuyor kaynak belirtilmeli Saraydaki husn u hat oymasi Saray icindeki tum oda ve salonlari cepecevre dolasan bir sozcuk Orta Cag in unlu Endulus teki 780 yillik Islam hakimiyetinin de onemli sarayi sayilan El Hamra nin sirrini icerdigi soylenen Arapca bir cumledir Bu sozcuk Allah tan baska galip yoktur anlamini tasir Bu bakimdan dunyanin hicbir yerinde Allah adini bu kadar cok zikreden sutun kemer kubbe tavan kapi ve duvara sahip baska bir saray yoktur kaynak belirtilmeli Sarayin cok uzun yillar kendi haline birakildigi evsiz insanlara barinak haline geldigi bilinmektedir Bu donemde bakimsizliktan dolayi bazi yerlerde duvar kabartma susleri dokulmus hor kullanmadan dolayi kapi ve pencereler tahrip olmustur Sarayin Divan Odasi denen idari bolumu avlusunun bir zamanlar koyun agili olarak kullanildigi yine bu bolumun arka kisminda kapel haline cevrilen ibadethaneye gecis icin bir duvarin yikilarak kapi haline donusturuldugu bilinmektedir Sarayin harem kismindaki bir oda ise 1829 yilinda Washington Irving in ikametine tahsis edilmis ve Amerikali yazar bu odada El Hamra ile ilgili anilarini kaleme almistir Girnata nin 1492 yilinda dususunden sonra V Karl Sarayi nin yapimi icin El Hamra nin bir kisminin yikildigi bilinmektedir Bu yikilan bolumlerin neler oldugu bu yikimla sarayin neler kaybettigi ise hicbir zaman ogrenilememistir Tum bu olumsuzluklara ragmen El Hamra Sarayinin ayakta kalmak icin zamana karsi direndigi soylenebilir 19 yuzyil sonunda baslayan restorasyon calismalari 20 yuzyilda yabanci ziyaretcilerin artisi sonucu hiz kazanmis sarayin yavas yavas eski ihtisamina kavusmasina katki saglamistir Ispanyol makamlarinin restorasyonda suslemelerin aslina ve obje fonksiyonlarina mumkun oldugunca sadik kalmaya dikkat ettikleri de bilinmektedir Wikimedia Commons ta Alhambra ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurKaynakca Arsivlenmis kopya 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2022 Arsivlenmis kopya 7 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2022