Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermenistan-Türkiye ilişkileri, Ermenistan ile Türkiye'nin 1918 yılından bu yana sürdürdüğü uluslararası politikaları içerir.
 | |
 Ermenistan |  Türkiye |
|---|---|
Tarihçe
Türk-Ermeni ilişkileri Türklerin 11. yüzyılda Anadolu'ya göç etmeleriyle başlamış çok eski bir ilişkidir. Bahsedilen Türk göçü sonrası Ermeniler, Türklerin şimdiki adıyla Erzurum, Bitlis ve Van gibi şehirleri de kapsayan Ermeni Krallığı'nda kurdukları devletlerde yaşamış ve başta Osmanlı Devleti ile olmak üzere birçok karşılıklı çatışmaya girilmiştir. Osmanlı Devleti'nin son yıllarındaki parçalanma sürecinde ilişkiler daha da bozulmuş, Ermeniler eski Ermeni Krallığı topraklarında tekrar bağımsız bir Ermeni devleti kurmak istemişlerdir. Bazı kaynaklara göre Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı esnasındaki İttihat ve Terakki iktidarı döneminde Ermeni tebaasına karşı soykırım uygulanmıştır. Bu ölümler Ermeni Kırımı adı altında tartışılmaktadır.
1918 yılında imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması, Ermenilerin Kafkaslar'da Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti adı altında başkenti Erivan olan bağımsız bir devlet kurmalarını sağladı. Kurulan bu devlette Ermeni Krallığı'nda bulunan ve Ermeni nüfusu yüksek olan Van, Bitlis ve Erzurum gibi şehirleri içermediğinden Türklere karşı bir başka tepki uyandırmıştır.
Bu sırada Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda yenilmiş ve Anadolu'yu işgal eden İtilaf Devletleri güçlerine karşı Mustafa Kemal'in önderliği altında Türk Kurtuluş Savaşı başlamıştı. Kurtuluş Savaşı'nın Doğu Cephesi kumandanı Kazım Karabekir'in Ermeni kuvvetlerini yenilgiye uğratması sonucu 2 Aralık 1920 tarihinde Demokratik Ermeni Cumhuriyeti ile TBMM arasında Gümrü Antlaşması imzalandı ve böylece Türkiye ile Ermenistan arasındaki savaş sona erdi. Aynı tarihlerde Sovyetler Birliği Ermenistan'ın egemenliğini ele geçirdi. Ermenistan SSC kuruldu.
Modern dönem
Sovyetler Birliği'nin parçalanması üzerine 21 Eylül 1991 tarihinde de Ermenistan bağımsızlığını ilan etti. Türkiye, 16 Aralık 1991'de Ermenistan'ın bağımsızlığını tanıyan ilk devletlerden biri oldu. Ancak Ermenistan'ın Azerbaycan'a bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nı işgal etmesi yüzünden Ermenistan'la Azerbaycan arasında patlak veren savaş Türkiye'yle Ermenistan arasındaki ilişkilerin bozulmasına neden oldu. 1993 yılında Türkiye Ermenistan'la olan sınır kapılarını insan ve mal trafiğine kapattı. Azerbaycan'la Ermenistan arasındaki savaş Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarının %20'sini ele geçirmesinden sonra 1994 yılında yapılan ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.
19 Ocak 2007 tarihinde silahlı bir saldırı sonucu öldürülen Türkiye Ermenisi gazeteci Hrant Dink'in İstanbul'daki cenaze törenine Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan da katıldı. Ancak bu ziyaret ilişkilerde herhangi bir gelişmeye yol açmadı.
Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan 2011 yılının Temmuz ayında Ermeni dili ve edebiyatı yarışmasında öğrencilerden birinin, “Batı topraklarımızı Ağrı Dağı'yla birlikte geri alabilecek miyiz?” sorusuna yanıt olarak, "Karabağ'ı biz aldık, Ağrı'yı size bıraktık" diyerek Ermeni gençliğine Ağrı'yı Ermenistan topraklarına katmayı hedef göstermiş ve bu suretle Ermenistan'ın Türkiye üzerindeki toprak iddiasını yinelemiştir. Ermenistan Cumhuriyeti'nin Türkiye toprakları üzerindeki iddiası bu ülkenin Anayasa'sında da yerini almıştır. Ermenistan devlet armasının tanımlandığı Anayasa'nın 13. maddesinde, armanın ortasında Ermenilerin "Ararat" dedikleri Ağrı Dağı'nın tasvirinin yer aldığı ifade edilir. Nitekim Osmanlı döneminde bu bölgedeki şehirleşme 1860 yılında Pakrevand (Üçkilise) piskoposu Hovhannes önderliğindeki Bitlisli Ermeni ticaret gruplarının Karakilisa (Kara Kilise) adını verilerek başlamıştır. Bir mülkte 10-15 dükkân kurularak başlatılan şehirleşme sonrası Millî Mücadele'nin ardından kent adı "Karaköse" adıyla değiştirilmiştir. 1946 yılında ise adı Ağrı yapılmıştır. Bu nedenlerle Ermenistan bölgede hak iddia etmektedir.
II. Dağlık Karabağ Savaşı ve takip eden dönem
2020 Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Ermenistan kuvvetleri fiilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yanında savaşmış iken, Türkiye Azerbaycan'ı desteklemiştir. Türk kuvvetlerin çatışmalara katılmış olduğu Ermenistan tarafından iddia edilmiştir. Savaş, Azerbaycan'ın askerî ve diplomatik zaferi ile sonuçlandı.
10 Kasım 2020 tarihinde Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan'ın Twitter'dan ateşkesi imzaladığını duyurunca, Türk medyası Ermenistan ile Türkiye ilişkilerinde yeni bir dönem başlayabileceğini belirtti[] ve sınır kapılarının açılabileceğini belirtti. Fakat şu an Türkiye'nin Ermenistan'da büyükelçiliği veya konsolosluğu bulunmamaktadır. Aralık 2021'de Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu iki ülke arasında normalleşme sürecinin başlatıldığını ve doğrudan görüşmelerin Azerbaycan ile istişare halinde yürütüleceğini duyurdu. Türkiye müzakere sürecinde eski Washington büyükelçisi Serdar Kılıç'ı özel temsilci olarak atarken, Ermenistan hükûmeti Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan'ı Ermenistan temsilcisi olarak görevlendirdi. Ocak 2022'de, Türkiye ve Ermenistan özel temsilcileri Moskova'da buluşarak ilişkilerin kesilmesinden 13 yıl sonra ilk yüz yüze diplomatik teması gerçekleştirildi. Normalleşme süreci kapsamında Ermenistan, Türk ürünlerine getirdiği yasağı kaldırdı ve iki ülke 2020'de kesilen doğrudan uçuşları tekrar başlatma kararı aldı.
Sorunlar
Ermeni Kırımı'nın tanınması
Ermenistan Türkiye'nin 1915 yılında Osmanlı Devleti tarafından gerçekleştirilen Ermeni Kırımı'nın bir soykırım olduğunu ve bundan sorumlu olduğunu kabul etmesini talep etmektedir. Bu istek Türkiye tarafından reddedilmektedir.
Dağlık Karabağ
Ermeni Kırımı'nın tanınmasının yanı sıra Ermenistan'ın hukuken Azerbaycan'a ait olan Dağlık Karabağ'ı işgal altında bulundurması iki ülkenin diplomatik ilişkilerini ilerletmesini engelleyen önemli faktörlerden biri olarak tanımlanmıştır. Türkiye'nin Ermenistan'la olan sınırlarını kapatması Ermenistan ekonomisini olumsuz yönde etkilemektedir. Ermenistan bu sınır trafiğinin yeniden açılmasını talep etmektedir. Fakat Türkiye, Ermenistan'ın işgal altında bulundurduğu Azerbaycan topraklarını terk etmediği sürece sınırı açmayacağını ilan etti.
Metzamor Nükleer Santrali
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Relations of Armenia and Turkey ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Dış bağlantılar
- (International Crisis Group) (İngilizce)
- Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde Fransa açmazı, Mehmet Fatih Öztarsu12 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ a b Time Almanac, page 724 by Editors of Time Magazine
- ^ a b The New Review, page 208. Edited by Archibald Grove, William Ernest Henley
- ^ a b United Nations Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, Armenian Genocide, 2 Temmuz 1985, 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 30 Ocak 2012.
- ^ Taner Akçam, İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu: İttihat ve Terakki'den Kurtuluş Savaşı'na, İmge Kitabevi, Mart 1999,
- ^ Doğan Avcıoğlu, Millî Kurtuluş Tarihi 1838'den 1995'e, Üçüncü Kitap, Tekin Yayınevi, 1998, , s. 1138.
- ^ "Ermenistan'la Sınır Kapıları 2009'da açılabilir". hurriyet.com.tr. 23 Aralık 2008. 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ . 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Aralık 2017.
- ^ . Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022.
- ^ "Türkiye ve Ermenistan arasındaki uçuşlar başladı". BBC Türkçe. 2 Şubat 2022. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- ^ "Pegasus Airlines, FlyOne to begin Turkey-Armenia charter flights in February". Reuters. 13 Ocak 2022. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- ^ "Karabağ sorunu çözülmeden sınır açılmaz". hurriyet.com.tr. 11 Nisan 2009. 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Eylül 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ermenistan Turkiye iliskileri Ermenistan ile Turkiye nin 1918 yilindan bu yana surdurdugu uluslararasi politikalari icerir Ermenistan Turkiye iliskileriErmenistan TurkiyeTarihceTurk Ermeni iliskileri Turklerin 11 yuzyilda Anadolu ya goc etmeleriyle baslamis cok eski bir iliskidir Bahsedilen Turk gocu sonrasi Ermeniler Turklerin simdiki adiyla Erzurum Bitlis ve Van gibi sehirleri de kapsayan Ermeni Kralligi nda kurduklari devletlerde yasamis ve basta Osmanli Devleti ile olmak uzere bircok karsilikli catismaya girilmistir Osmanli Devleti nin son yillarindaki parcalanma surecinde iliskiler daha da bozulmus Ermeniler eski Ermeni Kralligi topraklarinda tekrar bagimsiz bir Ermeni devleti kurmak istemislerdir Bazi kaynaklara gore Osmanli Imparatorlugu nun I Dunya Savasi esnasindaki Ittihat ve Terakki iktidari doneminde Ermeni tebaasina karsi soykirim uygulanmistir Bu olumler Ermeni Kirimi adi altinda tartisilmaktadir 1918 yilinda imzalanan Brest Litovsk Antlasmasi Ermenilerin Kafkaslar da Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti adi altinda baskenti Erivan olan bagimsiz bir devlet kurmalarini sagladi Kurulan bu devlette Ermeni Kralligi nda bulunan ve Ermeni nufusu yuksek olan Van Bitlis ve Erzurum gibi sehirleri icermediginden Turklere karsi bir baska tepki uyandirmistir Bu sirada Osmanli Imparatorlugu I Dunya Savasi nda yenilmis ve Anadolu yu isgal eden Itilaf Devletleri guclerine karsi Mustafa Kemal in onderligi altinda Turk Kurtulus Savasi baslamisti Kurtulus Savasi nin Dogu Cephesi kumandani Kazim Karabekir in Ermeni kuvvetlerini yenilgiye ugratmasi sonucu 2 Aralik 1920 tarihinde Demokratik Ermeni Cumhuriyeti ile TBMM arasinda Gumru Antlasmasi imzalandi ve boylece Turkiye ile Ermenistan arasindaki savas sona erdi Ayni tarihlerde Sovyetler Birligi Ermenistan in egemenligini ele gecirdi Ermenistan SSC kuruldu Modern donem 11 Cumhurbaskani Abdullah Gul ve Ermenistan Cumhurbaskani Serj Sarkisyan futbol diplomasisi kapsaminda Erivan da 6 Eylul 2008 Sovyetler Birligi nin parcalanmasi uzerine 21 Eylul 1991 tarihinde de Ermenistan bagimsizligini ilan etti Turkiye 16 Aralik 1991 de Ermenistan in bagimsizligini taniyan ilk devletlerden biri oldu Ancak Ermenistan in Azerbaycan a bagli Daglik Karabag Ozerk Oblasti ni isgal etmesi yuzunden Ermenistan la Azerbaycan arasinda patlak veren savas Turkiye yle Ermenistan arasindaki iliskilerin bozulmasina neden oldu 1993 yilinda Turkiye Ermenistan la olan sinir kapilarini insan ve mal trafigine kapatti Azerbaycan la Ermenistan arasindaki savas Ermenistan in Azerbaycan topraklarinin 20 sini ele gecirmesinden sonra 1994 yilinda yapilan ateskes anlasmasiyla sona erdi 19 Ocak 2007 tarihinde silahli bir saldiri sonucu oldurulen Turkiye Ermenisi gazeteci Hrant Dink in Istanbul daki cenaze torenine Ermenistan Disisleri Bakani Vartan Oskanyan da katildi Ancak bu ziyaret iliskilerde herhangi bir gelismeye yol acmadi Ermenistan Devlet Baskani Serj Sarkisyan 2011 yilinin Temmuz ayinda Ermeni dili ve edebiyati yarismasinda ogrencilerden birinin Bati topraklarimizi Agri Dagi yla birlikte geri alabilecek miyiz sorusuna yanit olarak Karabag i biz aldik Agri yi size biraktik diyerek Ermeni gencligine Agri yi Ermenistan topraklarina katmayi hedef gostermis ve bu suretle Ermenistan in Turkiye uzerindeki toprak iddiasini yinelemistir Ermenistan Cumhuriyeti nin Turkiye topraklari uzerindeki iddiasi bu ulkenin Anayasa sinda da yerini almistir Ermenistan devlet armasinin tanimlandigi Anayasa nin 13 maddesinde armanin ortasinda Ermenilerin Ararat dedikleri Agri Dagi nin tasvirinin yer aldigi ifade edilir Nitekim Osmanli doneminde bu bolgedeki sehirlesme 1860 yilinda Pakrevand Uckilise piskoposu Hovhannes onderligindeki Bitlisli Ermeni ticaret gruplarinin Karakilisa Kara Kilise adini verilerek baslamistir Bir mulkte 10 15 dukkan kurularak baslatilan sehirlesme sonrasi Milli Mucadele nin ardindan kent adi Karakose adiyla degistirilmistir 1946 yilinda ise adi Agri yapilmistir Bu nedenlerle Ermenistan bolgede hak iddia etmektedir II Daglik Karabag Savasi ve takip eden donem Ermenistan Basbakani Nikol Pasinyan eski Turkiye Basbakani Binali Yildirim Azerbaycan Cumhurbaskani Ilham Aliyev ve esi Mihriban Aliyeva Cumhurbaskanligi Kulliyesinde 3 Haziran 2023 2020 Daglik Karabag Savasi sirasinda Ermenistan kuvvetleri fiilen Daglik Karabag Cumhuriyeti nin yaninda savasmis iken Turkiye Azerbaycan i desteklemistir Turk kuvvetlerin catismalara katilmis oldugu Ermenistan tarafindan iddia edilmistir Savas Azerbaycan in askeri ve diplomatik zaferi ile sonuclandi 10 Kasim 2020 tarihinde Ermenistan basbakani Nikol Pasinyan in Twitter dan ateskesi imzaladigini duyurunca Turk medyasi Ermenistan ile Turkiye iliskilerinde yeni bir donem baslayabilecegini belirtti kaynak belirtilmeli ve sinir kapilarinin acilabilecegini belirtti Fakat su an Turkiye nin Ermenistan da buyukelciligi veya konsoloslugu bulunmamaktadir Aralik 2021 de Turkiye Disisleri Bakani Mevlut Cavusoglu iki ulke arasinda normallesme surecinin baslatildigini ve dogrudan gorusmelerin Azerbaycan ile istisare halinde yurutulecegini duyurdu Turkiye muzakere surecinde eski Washington buyukelcisi Serdar Kilic i ozel temsilci olarak atarken Ermenistan hukumeti Meclis Baskan Yardimcisi Ruben Rubinyan i Ermenistan temsilcisi olarak gorevlendirdi Ocak 2022 de Turkiye ve Ermenistan ozel temsilcileri Moskova da bulusarak iliskilerin kesilmesinden 13 yil sonra ilk yuz yuze diplomatik temasi gerceklestirildi Normallesme sureci kapsaminda Ermenistan Turk urunlerine getirdigi yasagi kaldirdi ve iki ulke 2020 de kesilen dogrudan ucuslari tekrar baslatma karari aldi SorunlarErmeni Kirimi nin taninmasi Ermenistan Turkiye nin 1915 yilinda Osmanli Devleti tarafindan gerceklestirilen Ermeni Kirimi nin bir soykirim oldugunu ve bundan sorumlu oldugunu kabul etmesini talep etmektedir Bu istek Turkiye tarafindan reddedilmektedir Daglik Karabag Ermeni Kirimi nin taninmasinin yani sira Ermenistan in hukuken Azerbaycan a ait olan Daglik Karabag i isgal altinda bulundurmasi iki ulkenin diplomatik iliskilerini ilerletmesini engelleyen onemli faktorlerden biri olarak tanimlanmistir Turkiye nin Ermenistan la olan sinirlarini kapatmasi Ermenistan ekonomisini olumsuz yonde etkilemektedir Ermenistan bu sinir trafiginin yeniden acilmasini talep etmektedir Fakat Turkiye Ermenistan in isgal altinda bulundurdugu Azerbaycan topraklarini terk etmedigi surece siniri acmayacagini ilan etti Metzamor Nukleer SantraliAyrica bakinizWikimedia Commons ta Relations of Armenia and Turkey ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur en Turkiye nin dis iliskileri Azerbaycan Turkiye iliskileri Azerbaycan Ermenistan iliskileriDis baglantilar International Crisis Group Ingilizce Turkiye Ermenistan iliskilerinde Fransa acmazi Mehmet Fatih Oztarsu12 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b Time Almanac page 724 by Editors of Time Magazine a b The New Review page 208 Edited by Archibald Grove William Ernest Henley a b United Nations Sub Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities Armenian Genocide 2 Temmuz 1985 24 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 30 Ocak 2012 Taner Akcam Insan Haklari ve Ermeni Sorunu Ittihat ve Terakki den Kurtulus Savasi na Imge Kitabevi Mart 1999 ISBN 975 533 246 4 Dogan Avcioglu Milli Kurtulus Tarihi 1838 den 1995 e Ucuncu Kitap Tekin Yayinevi 1998 ISBN 975 478 081 1 s 1138 Ermenistan la Sinir Kapilari 2009 da acilabilir hurriyet com tr 23 Aralik 2008 28 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2015 Arsivlenmis kopya 30 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2017 21 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Aralik 2017 Arsivlenmis kopya 28 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Aralik 2017 Amerika nin Sesi Voice of America Turkish 15 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Ocak 2022 Turkiye ve Ermenistan arasindaki ucuslar basladi BBC Turkce 2 Subat 2022 4 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Pegasus Airlines FlyOne to begin Turkey Armenia charter flights in February Reuters 13 Ocak 2022 3 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Karabag sorunu cozulmeden sinir acilmaz hurriyet com tr 11 Nisan 2009 14 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Eylul 2015