Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fas İspanyol Protektorası (İspanyolca: Protectorado español en Marruecos; Arapça: الحماية الإسبانية على المغرب, Himayet İsbanyul fi-Mağrib), 1912 ile kurulan ve 7 Nisan 1956 tarihinde Fas ile birleşmesine kadar süren İspanya'nın bir himaye yönetimidir.
Fas İspanyol Protektorası Protectorado español en Marruecos الحماية الإسبانية على المغرب | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1912-1956 | |||||||||
 Fas bayrağı  Arma | |||||||||
 Fas İspanyol Protektorası'nın konumu | |||||||||
| Başkent | Tetuan | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | İspanyolca Arapça Berberice | ||||||||
| Hükûmet | Himaye | ||||||||
| |||||||||
| Sultan | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 20948 km2 | ||||||||
| Para birimi | İspanyol pesetası | ||||||||
| |||||||||
Fas İspanyol Protektorası, Akdeniz'de ve Cebelitarık Boğazı'nda bir kuzey şeridinden ve İspanyol Sahrası'nı çevreleyen Juby Burnu çevresindeki himaye bölgesinin güney kısmından oluşmaktaydı. Kuzey bölgesi, Fransa'nın himayeyi bırakmasından kısa bir süre sonra 7 Nisan 1956'da bağımsız Fas'ın bir parçası oldu. İspanya, İfni Savaşı'nın ardından 1 Nisan 1958'de ile güney bölgesini Fas yönetimine devretti. Tanca şehri ise İspanyol himayesinden çıkarılarak adıyla özel bir uluslararası kontrol statüsü aldı.
Fransa zaten tüm ülkeyi himayesi altına alması Fas'ın dış ilişkilerini kontrol ettiği için, bir bölgeyi İspanyol himayesine devretme yetkisine de sahipti. Bölgenin yüzey alanı yaklaşık 20.948 km² idi ve bu günümüz Fas'ın % 4.69'una denk gelmekteydi.
Tarihçe
Arka plan
İspanya'nın 20. yüzyılın başlarında kuzey Fas'a müdahalesi, Avrupa Konseyi'ndeki konumunu koruma arzusunun yanı sıra sömürge sahibi olmanın bir ulusun prestijini artırdığı inancından kaynaklanıyordu. 1900 yılında Fransa ve İspanya, Fas'ta ayrı nüfuz bölgeleri tanımayı kabul ettiler, ancak sınırlarını belirtmediler. Ancak 1902'de Fransa İspanya'ya 'nin kuzeyindeki ve 'nin güneyindeki tüm Fas'ı teklif etti, ancak İspanya reddetti. 1904'te İngiltere ve Fransa arasında Entente cordiale imzalandı ve İspanya'nın Fas'ta bir nüfuz bölgesi hakkı olduğu kabul edildi. Antlaşmanın gizli üçüncü ve dördüncü maddeleri, İspanya'nın Melilla'dan Sebou'nun sağ kıyısındaki tepelere kadar olan sahil de dahil olmak üzere Fas'taki belirli bölgeleri kendi nüfuz alanı olarak tanıması gerektiğini belirtiyordu. İngilizlerin bu müzakerelerdeki amacı, İngiltere'nin Fas'taki tüm nüfuzundan vazgeçmesi karşılığında daha zayıf bir güç olan İspanya'nın Cebelitarık karşısındaki stratejik sahili elinde tutmasını sağlamaktı.
Protektora sistemi 1912 yılında kurulmuştur. İslami hukuk sistemi olan kadılar resmi olarak muhafaza edildi.
Rif Savaşı
Birinci Dünya Savaşı'nın ardından, gerilla lideri liderliğindeki Rif Cumhuriyeti, Rif Savaşı sırasında ve Fransız kuvvetlerinin ortak seferiyle Rif Savaşı'nın bastırılıp dağıtıldığı bölgesinde 1921'den 1926'ya kadar varlığını sürdüren ayrılıkçı bir devletti.
İspanyollar Temmuz-Ağustos 1921'de 'da 13.000'den fazla asker kaybetti. İspanya'da savaşın başlarındaki tutumla ilgili tartışmalar, 1923'te General tarafından gerçekleştirilen ve 1936-39 İspanya İç Savaşı'nın habercisi olan askeri darbenin arkasındaki itici faktördü.
Başarılı geçen 1925 sonrasında Fransız-İspanyol ittifakı zafere ulaşarak savaşa son verdi.
İkinci İspanya Cumhuriyeti
1934'ten önce, himayenin güney kısmı (Tekna) 1912'den beri Juby Burnu'ndan (aynı güney şeridi içinde) yönetiliyordu; Juby Burnu aynı zamanda İspanyol Batı Afrikası'nın da merkeziydi. Daha sonra, 1934'te güney kısmı doğrudan 'dan (himayenin kuzey kısmında) yönetilmeye başlandı ve İspanyol Batı Afrikası'nın merkezi Juby Burnu'ndan o yıl İspanyollar tarafından işgal edilen bölgesine (himayenin bir parçası değil) taşındı.
İspanya İç Savaşı
İspanya İç Savaşı 1936 yılında Afrika İspanyol Ordusu'nun ayaklanmasıyla Cumhuriyetçi Hükûmete karşı başarısız bir darbe girişimiyle başladı, ancak bir gün içinde İspanya'nın kendisinde de ayaklanmalar patlak verdi. Önemli sayıda Faslı asker () içeren bu kuvvet, Francisco Franco'nun (Fas'ta çok zaman geçirdi) komutası altındaydı ve 'nun çekirdeği haline geldi. İspanya Komünist Partisi ve Marksist Birleşme İşçi Partisi (POUM), politikaları savundular ve Franco'nun arkasında bir isyan yaratmak ve Fas birlikleri arasında hoşnutsuzluğa neden olmak amacıyla Cumhuriyetçi hükümet'e İspanyol Fas'ının bağımsızlığını desteklemesi için baskı yaptılar. O zamanlar İspanyol Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) tarafından yönetilen hükûmet, Fas'ın diğer kısmının sömürge egemeni olan Fransa ile çatışmaya yol açabileceği için bu hareket tarzını reddetti.
Yerel olarak devşirilen Müslüman regulares Franco'nun en etkili birlikleri arasında yer aldığından, Franco'nun zaferinden sonra protektora Franco İspanyasından daha fazla siyasi özgürlük ve özerkliğe sahip oldu. Bölgede birbirine rakip siyasi partiler ve İspanyol hükûmetini sık sık eleştiren Faslı milliyetçi bir basın vardı.
Fas'a geri dönüş
1956 yılında Fransa Fas üzerindeki himayesini sona erdirdiğinde, İspanya da himayesini sona erdirdi ve bölgeyi yeni bağımsız krallığa geri verdi, ancak sömürge döneminden önce İspanya'nın bir parçası olan Juby Burnu, Ifni ve İspanyol Sahrası gibi diğer kolonilerin kontrolünü elinde tuttu. Ancak Fas bununla yetinmedi ve İspanyol kuvvetlerine karşı olarak bilinen bir savaş başlattı. Bu çatışma sayesinde Fas, Tarfaya'nın (himayenin güney kısmı) kontrolünü ele geçirmeyi ve Ifni bölgesindeki İspanyol kontrolünü sadece şehrin kendisine indirmeyi başardı. Fas ve İspanya daha sonra Ifni'nin kontrolü için bir yıldan fazla bir süre müzakere etti ve Fas ayrıca Ceuta ve Melilla'nın kontrolünü de istedi. Sonunda, 5 Ocak 1969'da Fas ve İspanya, Ifni'nin Fas'a bırakıldığı bir antlaşma imzaladı.
2024 itibarıyla Fas, Ceuta ve Melilla'nın ülkenin ayrılmaz parçaları olduğunu iddia etmekte ve Cebelitarık statüsüne benzer şekilde yabancı işgali altında olduklarını düşünmektedir. Öte yandan İspanya, yüzyıllar boyunca İspanya'nın bir parçası oldukları için her iki şehri de İspanyol coğrafyasının ayrılmaz parçaları olarak görmektedir.
Kaynakça
- ^ "Treaty Between France and Spain Regarding Morocco". The American Journal of International Law. 7 (2 [Supplement: Official Documents]). 1913. ss. 81-99. doi:10.2307/2212275. JSTOR 2212275.
- ^ Chandler, James A. (1975). "Spain and Her Moroccan Protectorate 1898 - 1927". Journal of Contemporary History. 10 (2): 301-322. ISSN 0022-0094. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
- ^ James A. Chandler, p. 302.
- ^ Porch, Douglas; Spain's African Nightmare; MHQ: Quarterly Journal of Military History; (2006); 18#2; pp. 28–37.
- ^ Tres años de lucha, ; p. 343; cited in Spain! The Unfinished Revolution; by ; 1st ed.; New York: International Publishers; 1975; pp. 189–92; retrieved 2015
- ^ Marin Miguel (1973). El Colonialismo español en Marruecos. Spain: Ruedo Iberico p. 24-26
- ^ "Takeover Under Way In South Morocco 13 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". United Press International. The Berkshine Eagle (Pittsfield, Massachusetts). 18 April 1958. p. 2.
- ^ . Newspapers.com (İngilizce). 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2023.
Konuyla ilgili yayınlar
| Wikimedia Commons'ta Fas İspanyol Protektorası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Calderwood, Eric. 2018. Colonial al-Andalus: Spain and the making of modern Moroccan culture. Harvard University Press
- "Min Khalifa Marrakesh Ila Mu’tamar Maghreb El Arabi." (From the caliph of the king of Morocco to the Conference of the Maghreb). (1947, April). El Ahram.
- Wolf, Jean (1994). Les Secrets du Maroc Espagnol: L’epopee D’Abdelkhalaq Torres. Morocco: Balland Publishing Company
- Ben Brahim, Mohammed (1949). Ilayka Ya Ni Ma Sadiq (To you my dear friend). Tetuan, Morocco: Hassania Publishing Company
- Benumaya, Gil (1940). El Jalifa en Tanger. Madrid: Instituto Jalifiano de Tetuan
- Villanova, José-Luis (2010). Cartographie et contrôle au Maroc sous le protectorat espagnol (1912-1956) 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. MappeMonde vol.98
 | Tarih ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fas Ispanyol Protektorasi Ispanyolca Protectorado espanol en Marruecos Arapca الحماية الإسبانية على المغرب Himayet Isbanyul fi Magrib 1912 ile kurulan ve 7 Nisan 1956 tarihinde Fas ile birlesmesine kadar suren Ispanya nin bir himaye yonetimidir Fas Ispanyol ProtektorasiProtectorado espanol en Marruecos الحماية الإسبانية على المغرب1912 1956Fas bayragi ArmaFas Ispanyol Protektorasi nin konumuBaskentTetuanYaygin dil ler Ispanyolca Arapca BerbericeHukumetHimaye 1913Felipe Alfau Mendoza 1951 1956Rafael Garcia ValinoSultan 1912 27 1927 53V Muhammed 1953 55 1955 56V MuhammedTarihce Kurulusu1912 30 Mart 1912 Fas ile birlesme7 Nisan 1956 Dagilisi1956Yuzolcumu Toplam20948 km2Para birimiIspanyol pesetasiOnculler ArdillarFas Fas Fas Ispanyol Protektorasi Akdeniz de ve Cebelitarik Bogazi nda bir kuzey seridinden ve Ispanyol Sahrasi ni cevreleyen Juby Burnu cevresindeki himaye bolgesinin guney kismindan olusmaktaydi Kuzey bolgesi Fransa nin himayeyi birakmasindan kisa bir sure sonra 7 Nisan 1956 da bagimsiz Fas in bir parcasi oldu Ispanya Ifni Savasi nin ardindan 1 Nisan 1958 de ile guney bolgesini Fas yonetimine devretti Tanca sehri ise Ispanyol himayesinden cikarilarak adiyla ozel bir uluslararasi kontrol statusu aldi Fransa zaten tum ulkeyi himayesi altina almasi Fas in dis iliskilerini kontrol ettigi icin bir bolgeyi Ispanyol himayesine devretme yetkisine de sahipti Bolgenin yuzey alani yaklasik 20 948 km idi ve bu gunumuz Fas in 4 69 una denk gelmekteydi TarihceArka plan Ispanya nin 20 yuzyilin baslarinda kuzey Fas a mudahalesi Avrupa Konseyi ndeki konumunu koruma arzusunun yani sira somurge sahibi olmanin bir ulusun prestijini artirdigi inancindan kaynaklaniyordu 1900 yilinda Fransa ve Ispanya Fas ta ayri nufuz bolgeleri tanimayi kabul ettiler ancak sinirlarini belirtmediler Ancak 1902 de Fransa Ispanya ya nin kuzeyindeki ve nin guneyindeki tum Fas i teklif etti ancak Ispanya reddetti 1904 te Ingiltere ve Fransa arasinda Entente cordiale imzalandi ve Ispanya nin Fas ta bir nufuz bolgesi hakki oldugu kabul edildi Antlasmanin gizli ucuncu ve dorduncu maddeleri Ispanya nin Melilla dan Sebou nun sag kiyisindaki tepelere kadar olan sahil de dahil olmak uzere Fas taki belirli bolgeleri kendi nufuz alani olarak tanimasi gerektigini belirtiyordu Ingilizlerin bu muzakerelerdeki amaci Ingiltere nin Fas taki tum nufuzundan vazgecmesi karsiliginda daha zayif bir guc olan Ispanya nin Cebelitarik karsisindaki stratejik sahili elinde tutmasini saglamakti Protektora sistemi 1912 yilinda kurulmustur Islami hukuk sistemi olan kadilar resmi olarak muhafaza edildi Rif Savasi Birinci Dunya Savasi nin ardindan gerilla lideri liderligindeki Rif Cumhuriyeti Rif Savasi sirasinda ve Fransiz kuvvetlerinin ortak seferiyle Rif Savasi nin bastirilip dagitildigi bolgesinde 1921 den 1926 ya kadar varligini surduren ayrilikci bir devletti Ispanyollar Temmuz Agustos 1921 de da 13 000 den fazla asker kaybetti Ispanya da savasin baslarindaki tutumla ilgili tartismalar 1923 te General tarafindan gerceklestirilen ve 1936 39 Ispanya Ic Savasi nin habercisi olan askeri darbenin arkasindaki itici faktordu Basarili gecen 1925 sonrasinda Fransiz Ispanyol ittifaki zafere ulasarak savasa son verdi Fas taki Ispanyol lejyonerler Riff Savasi sirasinda yakaladiklari ve kafalarini kestikleri Faslilarin kafalarini tutuyor Ikinci Ispanya Cumhuriyeti 1934 ten once himayenin guney kismi Tekna 1912 den beri Juby Burnu ndan ayni guney seridi icinde yonetiliyordu Juby Burnu ayni zamanda Ispanyol Bati Afrikasi nin da merkeziydi Daha sonra 1934 te guney kismi dogrudan dan himayenin kuzey kisminda yonetilmeye baslandi ve Ispanyol Bati Afrikasi nin merkezi Juby Burnu ndan o yil Ispanyollar tarafindan isgal edilen bolgesine himayenin bir parcasi degil tasindi Ispanya Ic Savasi Ispanya Ic Savasi 1936 yilinda Afrika Ispanyol Ordusu nun ayaklanmasiyla Cumhuriyetci Hukumete karsi basarisiz bir darbe girisimiyle basladi ancak bir gun icinde Ispanya nin kendisinde de ayaklanmalar patlak verdi Onemli sayida Fasli asker iceren bu kuvvet Francisco Franco nun Fas ta cok zaman gecirdi komutasi altindaydi ve nun cekirdegi haline geldi Ispanya Komunist Partisi ve Marksist Birlesme Isci Partisi POUM politikalari savundular ve Franco nun arkasinda bir isyan yaratmak ve Fas birlikleri arasinda hosnutsuzluga neden olmak amaciyla Cumhuriyetci hukumet e Ispanyol Fas inin bagimsizligini desteklemesi icin baski yaptilar O zamanlar Ispanyol Sosyalist Isci Partisi PSOE tarafindan yonetilen hukumet Fas in diger kisminin somurge egemeni olan Fransa ile catismaya yol acabilecegi icin bu hareket tarzini reddetti Yerel olarak devsirilen Musluman regulares Franco nun en etkili birlikleri arasinda yer aldigindan Franco nun zaferinden sonra protektora Franco Ispanyasindan daha fazla siyasi ozgurluk ve ozerklige sahip oldu Bolgede birbirine rakip siyasi partiler ve Ispanyol hukumetini sik sik elestiren Fasli milliyetci bir basin vardi Fas a geri donus 1956 yilinda Fransa Fas uzerindeki himayesini sona erdirdiginde Ispanya da himayesini sona erdirdi ve bolgeyi yeni bagimsiz kralliga geri verdi ancak somurge doneminden once Ispanya nin bir parcasi olan Juby Burnu Ifni ve Ispanyol Sahrasi gibi diger kolonilerin kontrolunu elinde tuttu Ancak Fas bununla yetinmedi ve Ispanyol kuvvetlerine karsi olarak bilinen bir savas baslatti Bu catisma sayesinde Fas Tarfaya nin himayenin guney kismi kontrolunu ele gecirmeyi ve Ifni bolgesindeki Ispanyol kontrolunu sadece sehrin kendisine indirmeyi basardi Fas ve Ispanya daha sonra Ifni nin kontrolu icin bir yildan fazla bir sure muzakere etti ve Fas ayrica Ceuta ve Melilla nin kontrolunu de istedi Sonunda 5 Ocak 1969 da Fas ve Ispanya Ifni nin Fas a birakildigi bir antlasma imzaladi 2024 itibariyla Fas Ceuta ve Melilla nin ulkenin ayrilmaz parcalari oldugunu iddia etmekte ve Cebelitarik statusune benzer sekilde yabanci isgali altinda olduklarini dusunmektedir Ote yandan Ispanya yuzyillar boyunca Ispanya nin bir parcasi olduklari icin her iki sehri de Ispanyol cografyasinin ayrilmaz parcalari olarak gormektedir Kaynakca Treaty Between France and Spain Regarding Morocco The American Journal of International Law 7 2 Supplement Official Documents 1913 ss 81 99 doi 10 2307 2212275 JSTOR 2212275 Chandler James A 1975 Spain and Her Moroccan Protectorate 1898 1927 Journal of Contemporary History 10 2 301 322 ISSN 0022 0094 20 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ocak 2023 James A Chandler p 302 Porch Douglas Spain s African Nightmare MHQ Quarterly Journal of Military History 2006 18 2 pp 28 37 Tres anos de lucha p 343 cited in Spain The Unfinished Revolution by 1st ed New York International Publishers 1975 pp 189 92 retrieved 2015 Marin Miguel 1973 El Colonialismo espanol en Marruecos Spain Ruedo Iberico p 24 26 Takeover Under Way In South Morocco 13 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde United Press International The Berkshine Eagle Pittsfield Massachusetts 18 April 1958 p 2 Newspapers com Ingilizce 26 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ocak 2023 Konuyla ilgili yayinlarWikimedia Commons ta Fas Ispanyol Protektorasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Calderwood Eric 2018 Colonial al Andalus Spain and the making of modern Moroccan culture Harvard University Press Min Khalifa Marrakesh Ila Mu tamar Maghreb El Arabi From the caliph of the king of Morocco to the Conference of the Maghreb 1947 April El Ahram Wolf Jean 1994 Les Secrets du Maroc Espagnol L epopee D Abdelkhalaq Torres Morocco Balland Publishing Company Ben Brahim Mohammed 1949 Ilayka Ya Ni Ma Sadiq To you my dear friend Tetuan Morocco Hassania Publishing Company Benumaya Gil 1940 El Jalifa en Tanger Madrid Instituto Jalifiano de Tetuan Villanova Jose Luis 2010 Cartographie et controle au Maroc sous le protectorat espagnol 1912 1956 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde MappeMonde vol 98Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz