Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çilek (Fragaria), gülgiller (Rosaceae) familyası içinde yer alan bir bitki cinsi ve bu cins içinde yer alan türlerin meyvelerinin ortak adıdır.
| Çilek | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||
metne bakınız.
| |||||||||||||||
Tohumları meyvenin üzerinde (dışarıda) bulunan birkaç meyveden biridir. Bu yönüyle, çilek bir istisnadır, çünkü çoğu meyvenin tohumları meyvenin içinde bulunur.
Dünyada, adlandırılmış 20'den fazla çilek türü vardır; ayrıca, çeşitli melezler ve kültivarlar da bulunur. Dünya çapında ticari olarak en çok yetiştirilen çilekler, bahçe çileği olarak adlandırılan Fragaria × ananassa melezinin kültivarlarıdır.
Çilekler, yoğun C vitamini barındırırlar.
Türler
Çilek türlerini, içerdikleri kromozom sayılarına göre sınıflandırmak olasıdır. Farklı 7 kromozomdan oluşan temel bir set tüm türlerde ortak olarak bulunurken, farklı türler farklı poliploitlik (temel bir kromozom takımını [n] çoklu sayıda içerme durumu) gösterirler:
- diploit türlerde 2 takım (2n, toplam 14) kromozom vardır;
- tetraploit türlerde 4n, hekzaploit türlerde 6n, oktoploit türlerde 8n ve dekaploit türlerde de 10n kromozom bulunur.
İstisnaları olsa da kabaca, daha çok kromozom içeren çilek türlerinin daha dayanıklı olduğundan ve hem bitki, hem de meyve olarak daha büyük geliştiğinden bahsedilebilir.
Diploit türler
Tetraploit türler
Hekzaploit türler
Dekaploit türler ve melezler
Çeşitli başka Fragaria türleri de önerilmiştir ve bunların bazıları, günümüzde, yukarıda sayılmış türlerin bazılarına ait alt türler olarak tanınmaktadırlar (Bakınız: ).
Fragaria'ya benzerlikler gösteren ve , Potentilla cinsine dahil olan türlerdir. İngilizcede "strawberry tree (çilek ağacı)", Türkçede ise "koca yemiş" olarak adlandırılan ve meyvesi de yalancı çilek meyvesiyle benzerlik gösteren Arbutus unedo ise tamamen başka bir familyanın, fundagiller (Ericaceae) familyasının üyesidir.
Çilek yetiştiriciliği
Üzümsü meyveler grubuna giren türlerden en önemlisidir. Çilek meyvesi gerçek bir meyve olmayıp yenen kısmı 40-60 kadar pistilin birleştiği çiçek tablasıdır.
Çilek yüzeysel kök yapan otsu bir bitkidir. Kökler iyi drene edilmiş (süzek) topraklarda 60–70 cm’ ye kadar iner. Ağır topraklarda ise kökler yatay büyür.
Çileğin kök gövdesi ya da taç kısmı çok kısalmış bir gövdedir.
Çilek yaprakları 2/5 düzeninde spiral olarak dizilmiştir. İlkbaharda havalar ısınınca patlayan embriyonik yapraklar 2-3 hafta sonra tam büyüklüğe erişir. Her yaprağın 1-3 ay ömrü vardır.
Kollar (stolonlar) yaz boyunca yeni yaprakların koltuklarındaki tomurcuklarından oluşarak gelişirler.
Çilekte çiçekler salkım şeklindedir. Buna değişmiş gövde de denilebilir. Çilekte iyi tozlanma gereklidir. İyi tozlanmamış meyvelerde şekil bozukluğu olur. Tozlanmadan sonra meyve genelde 30-35 günde olgunlaşır.
Çileğin gün uzunluğuna duyarlılığı
Çilekte kısa günde çiçek gözleri, uzun günde kol gelişimi olur. Bu sebeple çilekte verim ile gün uzunluğu ilişkilidir. Bu sebeple bir bölgeye uyan çeşit diğer bölgeye uymayabilir.
Çiçek gözü oluşumunda gün uzunluğu ile sıcaklık ilişkisi ve çeşit özelliği bağlantılıdır.
Aliso
Meyve iri, meyve eti sert, verimli, tat kalitesi orta, bitkisi kuvvetli, meyvenin saptan kopması oldukça kolay, erkenci ve serada yetiştiriciliğide uygun bir çeşittir. Meyve uçlarında şekil bozukluğu görülür. Reçel, marmelat ve meyve suyuna oldukça uygun, sarılığa oldukça duyarlı bir çeşittir. Kışları ılık bölgeler için uygundur.
Tioga
Orta mevsimde olgunlaşır. Meyve iri, verimli, meyve eti çok sert, tat kalitesi orta, derin dondurma ve gıda sanayii için oldukça uygun, meyvenin saptan kopması güç, botrisite dayanıklı, sarılığa duyarlıdır. Yetiştiriciliği bütün bölgelere önerilir. Taşımaya dayanıklıdır.
Pocahontas
Erken - orta mevsim çileği, derin dondurmaya ve sanayiye uygun, tat kalitesi orta, meyvenin saptan kopması kolay, meyve eti sert, sarılığa dayanıklı, meyve çürüklüğüne duyarlıdır. Yetiştiriciliği bütün bölgelere önerilir.
Yalova-9
Aliso ve Arnavutköy melezidir. Erkenci ve seraya uygun bir çeşit olup, Akdeniz bölgesi için önerilir. Meyve eti sert, verimli, koku ve tadı iyi, meyvenin saptan kopması güç, bitkisi kuvvetli olup sarılığa dayanıklıdır.
Yalova-15
Tioga ve Arnavutköy melezidir. Meyve eti sert, verimli, tat ve kokusu çok iyi ve yerli çeşitleri aratmayacak aromaya sahiptir. Saptan kopması çok kolay, bitkisi kuvvetli, sarılığa ve meyve çürüklüğüne dayanıklı, derin dondurmaya uygundur. Akdeniz bölgesi dışında tüm bölgelere önerilir.
Yalova-104
Çok verimli ve iri bir çeşittir. Meyve eti oldukça serttir. Koku ve tadı yabancı çeşitlerden iyidir. Bitkisi çok kuvvetli olup, sarılığa dayanıklıdır. Derin dondurmaya uygundur. Ilıman bölgeler için uygundur. Meyve çürüklüğüne dayanıklıdır.
Balcalı-1
Uzun konik koyu kırmızı renklidir. Meyve eti serttir, meyvenin saptan kopması zordur, sarılığa duyarlı, meyve çürüklüğüne dayanıklı, aroması iyi sofralık bir çeşittir. Akdeniz iklimi ve kışları soğuk bölgeler için uygundur. Verimli bir çeşittir.
Balcalı-2
Köşeli uzun, parlak kırmızı, meyve eti sert, aroması iyi sofralık bir çeşittir. Sarılığa duyarlı, meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Akdeniz iklimi için uygundur. Verimli ve orta erkenci bir çeşittir.
Balcalı-3
Uzun konik, parlak koyu kırmızı, meyve eti sert, meyvenin saptan kopması zor, aroması iyi sofralık bir çeşittir. Sarılığa duyarlı, meyve çürüklüğüne orta derecede dayanıklıdır. Çok erkenci ve örtü altı sebzeciliği için uygundur.
Douglas
Konik, kırmızı, meyve eti sert, saptan kopması kolay, aroması iyi, sofralık ve derin dondurmaya uygun bir çeşittir. Sarılığa duyarlıdır. Meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Tüm bölgelerde yetiştirilir, verimlidir.
Dana
Uzun konik, parlak kırmızı, meyve eti orta sertlikte, saptan kopma kolaylığı orta, sarılığa dayanıklılığı orta, aroması orta, meyve çürüklüğüne dayanıklı sofralık bir çeşittir. Yüksek verimli, açıkta yetiştiriciliğe uygun iri meyveli çeşittir.
Brio
Konik kırmızı, meyve eti sert, iyi aromalı, meyvenin saptan kopması zor sofralık bir çeşittir. Sarılığa duyarlı, meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Verimli, açıkta yetiştiriciliğe uygundur.
216
Yuvarlak konik, kırmızı, meyve eti sert, saptan kopması orta derecede, aroması iyi sofralık bir çeşittir. Sarılığa duyarlı, meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Çok erkenci, çok iri meyveli, yüksek verimli, yaprak leke hastalığına duyarlıdır.
Pajaro
Konik, koyu kırmızı, meyve eti çok sert, meyvenin saptan kopması zor, aroması çok iyi, sofralık bir çeşittir. Sarılığa orta derecede duyarlıdır. Meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Orta mevsimde hasat edilen, çok verimli, orta-iri meyveli bir çeşittir.
Chandler
Konik, kırmızı, meyve eti sert, saptan kopması zor, sarılığa orta derecede duyarlı, meyve çürüklüğüne dayanıklı, aroması iyi sofralık bir çeşittir. Orta erkenci, yüksek verimli, özellikle Akdeniz ve Ege bölgesine uygundur.
Selva
Konik, kırmızı, meyve eti sert, saptan kopma derecesi ortadır. Sarılığa duyarlılığı orta, meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Aroması orta, sofralık, yüksek verimli, Akdeniz, Ege ve Karadeniz bölgelerine uygun bir çeşittir.
Red Chief
Uzun konik, koyu kırmızı, meyve eti sert, saptan kopması zor, sarılığa ve meyve çürüklüğüne dayanıklı, derin dondurma ve sanayiye uygun, iyi aromalı bir çeşittir.
Hanoeye
Konik koyu kırmızı, meyve eti sert, saptan kopması zordur. Aroması iyi, sarılığa ve meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Derin dondurma ve sanayiye uygundur. Soğuk bölgelere uygun bir çeşittir.
Lester
Konik, koyu kırmızı, meyve eti sert, saptan kopması zor, sarılığa ve meyve çürüklüğüne dayanıklıdır. Aroması iyi, derin dondurma ve sanayiye uygundur.
Kaynakça
- ^ "Fragaria". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2008-03-03. Erişim tarihi: 2009-02-17.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cilek Fragaria gulgiller Rosaceae familyasi icinde yer alan bir bitki cinsi ve bu cins icinde yer alan turlerin meyvelerinin ortak adidir CilekBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif MagnoliopsidaTakim RosalesFamilya RosaceaeAlt oymak Cins Fragaria L Sp Pl 494 1753 Turlermetne bakiniz Vikitur de Fragaria ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Cilek meyvesi Tohumlari meyvenin uzerinde disarida bulunan birkac meyveden biridir Bu yonuyle cilek bir istisnadir cunku cogu meyvenin tohumlari meyvenin icinde bulunur Dunyada adlandirilmis 20 den fazla cilek turu vardir ayrica cesitli melezler ve kultivarlar da bulunur Dunya capinda ticari olarak en cok yetistirilen cilekler bahce cilegi olarak adlandirilan Fragaria ananassa melezinin kultivarlaridir Cilekler yogun C vitamini barindirirlar TurlerCilek turlerini icerdikleri kromozom sayilarina gore siniflandirmak olasidir Farkli 7 kromozomdan olusan temel bir set tum turlerde ortak olarak bulunurken farkli turler farkli poliploitlik temel bir kromozom takimini n coklu sayida icerme durumu gosterirler diploit turlerde 2 takim 2n toplam 14 kromozom vardir tetraploit turlerde 4n hekzaploit turlerde 6n oktoploit turlerde 8n ve dekaploit turlerde de 10n kromozom bulunur Istisnalari olsa da kabaca daha cok kromozom iceren cilek turlerinin daha dayanikli oldugundan ve hem bitki hem de meyve olarak daha buyuk gelistiginden bahsedilebilir Diploit turler Fragaria daltoniana Himalayalarin bir cilek turudurOrman cilegi Fragaria vesca Kuzey Yarimkure turudurBir Asya turu Fragaria nilgerrensis in cicegiSosnovka Penza Oblasti Rusya dan yabani cilekler Fragaria viridis Menemen Emiralem yetistirilen cilekler Estonya Keila da fotograflanan Fragaria viridis meyvesiFragaria daltoniana Fragaria vescaTetraploit turler Hekzaploit turler Dekaploit turler ve melezler Cesitli baska Fragaria turleri de onerilmistir ve bunlarin bazilari gunumuzde yukarida sayilmis turlerin bazilarina ait alt turler olarak taninmaktadirlar Bakiniz Fragaria ya benzerlikler gosteren ve Potentilla cinsine dahil olan turlerdir Ingilizcede strawberry tree cilek agaci Turkcede ise koca yemis olarak adlandirilan ve meyvesi de yalanci cilek meyvesiyle benzerlik gosteren Arbutus unedo ise tamamen baska bir familyanin fundagiller Ericaceae familyasinin uyesidir Cilek yetistiriciligiUzumsu meyveler grubuna giren turlerden en onemlisidir Cilek meyvesi gercek bir meyve olmayip yenen kismi 40 60 kadar pistilin birlestigi cicek tablasidir Cilek yuzeysel kok yapan otsu bir bitkidir Kokler iyi drene edilmis suzek topraklarda 60 70 cm ye kadar iner Agir topraklarda ise kokler yatay buyur Cilegin kok govdesi ya da tac kismi cok kisalmis bir govdedir Cilek yapraklari 2 5 duzeninde spiral olarak dizilmistir Ilkbaharda havalar isininca patlayan embriyonik yapraklar 2 3 hafta sonra tam buyukluge erisir Her yapragin 1 3 ay omru vardir Kollar stolonlar yaz boyunca yeni yapraklarin koltuklarindaki tomurcuklarindan olusarak gelisirler Cilekte cicekler salkim seklindedir Buna degismis govde de denilebilir Cilekte iyi tozlanma gereklidir Iyi tozlanmamis meyvelerde sekil bozuklugu olur Tozlanmadan sonra meyve genelde 30 35 gunde olgunlasir Cilegin gun uzunluguna duyarliligi Cilekte kisa gunde cicek gozleri uzun gunde kol gelisimi olur Bu sebeple cilekte verim ile gun uzunlugu iliskilidir Bu sebeple bir bolgeye uyan cesit diger bolgeye uymayabilir Cicek gozu olusumunda gun uzunlugu ile sicaklik iliskisi ve cesit ozelligi baglantilidir Aliso Meyve iri meyve eti sert verimli tat kalitesi orta bitkisi kuvvetli meyvenin saptan kopmasi oldukca kolay erkenci ve serada yetistiriciligide uygun bir cesittir Meyve uclarinda sekil bozuklugu gorulur Recel marmelat ve meyve suyuna oldukca uygun sariliga oldukca duyarli bir cesittir Kislari ilik bolgeler icin uygundur Tioga Orta mevsimde olgunlasir Meyve iri verimli meyve eti cok sert tat kalitesi orta derin dondurma ve gida sanayii icin oldukca uygun meyvenin saptan kopmasi guc botrisite dayanikli sariliga duyarlidir Yetistiriciligi butun bolgelere onerilir Tasimaya dayaniklidir Pocahontas Erken orta mevsim cilegi derin dondurmaya ve sanayiye uygun tat kalitesi orta meyvenin saptan kopmasi kolay meyve eti sert sariliga dayanikli meyve curuklugune duyarlidir Yetistiriciligi butun bolgelere onerilir Yalova 9 Aliso ve Arnavutkoy melezidir Erkenci ve seraya uygun bir cesit olup Akdeniz bolgesi icin onerilir Meyve eti sert verimli koku ve tadi iyi meyvenin saptan kopmasi guc bitkisi kuvvetli olup sariliga dayaniklidir Yalova 15 Tioga ve Arnavutkoy melezidir Meyve eti sert verimli tat ve kokusu cok iyi ve yerli cesitleri aratmayacak aromaya sahiptir Saptan kopmasi cok kolay bitkisi kuvvetli sariliga ve meyve curuklugune dayanikli derin dondurmaya uygundur Akdeniz bolgesi disinda tum bolgelere onerilir Yalova 104 Cok verimli ve iri bir cesittir Meyve eti oldukca serttir Koku ve tadi yabanci cesitlerden iyidir Bitkisi cok kuvvetli olup sariliga dayaniklidir Derin dondurmaya uygundur Iliman bolgeler icin uygundur Meyve curuklugune dayaniklidir Balcali 1 Uzun konik koyu kirmizi renklidir Meyve eti serttir meyvenin saptan kopmasi zordur sariliga duyarli meyve curuklugune dayanikli aromasi iyi sofralik bir cesittir Akdeniz iklimi ve kislari soguk bolgeler icin uygundur Verimli bir cesittir Balcali 2 Koseli uzun parlak kirmizi meyve eti sert aromasi iyi sofralik bir cesittir Sariliga duyarli meyve curuklugune dayaniklidir Akdeniz iklimi icin uygundur Verimli ve orta erkenci bir cesittir Balcali 3 Uzun konik parlak koyu kirmizi meyve eti sert meyvenin saptan kopmasi zor aromasi iyi sofralik bir cesittir Sariliga duyarli meyve curuklugune orta derecede dayaniklidir Cok erkenci ve ortu alti sebzeciligi icin uygundur Douglas Konik kirmizi meyve eti sert saptan kopmasi kolay aromasi iyi sofralik ve derin dondurmaya uygun bir cesittir Sariliga duyarlidir Meyve curuklugune dayaniklidir Tum bolgelerde yetistirilir verimlidir Dana Uzun konik parlak kirmizi meyve eti orta sertlikte saptan kopma kolayligi orta sariliga dayanikliligi orta aromasi orta meyve curuklugune dayanikli sofralik bir cesittir Yuksek verimli acikta yetistiricilige uygun iri meyveli cesittir Brio Konik kirmizi meyve eti sert iyi aromali meyvenin saptan kopmasi zor sofralik bir cesittir Sariliga duyarli meyve curuklugune dayaniklidir Verimli acikta yetistiricilige uygundur 216 Yuvarlak konik kirmizi meyve eti sert saptan kopmasi orta derecede aromasi iyi sofralik bir cesittir Sariliga duyarli meyve curuklugune dayaniklidir Cok erkenci cok iri meyveli yuksek verimli yaprak leke hastaligina duyarlidir Pajaro Konik koyu kirmizi meyve eti cok sert meyvenin saptan kopmasi zor aromasi cok iyi sofralik bir cesittir Sariliga orta derecede duyarlidir Meyve curuklugune dayaniklidir Orta mevsimde hasat edilen cok verimli orta iri meyveli bir cesittir Chandler Konik kirmizi meyve eti sert saptan kopmasi zor sariliga orta derecede duyarli meyve curuklugune dayanikli aromasi iyi sofralik bir cesittir Orta erkenci yuksek verimli ozellikle Akdeniz ve Ege bolgesine uygundur Selva Konik kirmizi meyve eti sert saptan kopma derecesi ortadir Sariliga duyarliligi orta meyve curuklugune dayaniklidir Aromasi orta sofralik yuksek verimli Akdeniz Ege ve Karadeniz bolgelerine uygun bir cesittir Red Chief Uzun konik koyu kirmizi meyve eti sert saptan kopmasi zor sariliga ve meyve curuklugune dayanikli derin dondurma ve sanayiye uygun iyi aromali bir cesittir Hanoeye Konik koyu kirmizi meyve eti sert saptan kopmasi zordur Aromasi iyi sariliga ve meyve curuklugune dayaniklidir Derin dondurma ve sanayiye uygundur Soguk bolgelere uygun bir cesittir Lester Konik koyu kirmizi meyve eti sert saptan kopmasi zor sariliga ve meyve curuklugune dayaniklidir Aromasi iyi derin dondurma ve sanayiye uygundur Kaynakca Fragaria Germplasm Resources Information Network United States Department of Agriculture 2008 03 03 Erisim tarihi 2009 02 17 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link