Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Franco İspanyası'nda devlet terörü İspanya İç Savaşı sonrasında iktidara gelmiş olan Francisco Franco önderliğindeki milliyetçilerin toplumsal hayata dair giriştiği katliam, yargısız infaz, tasfiye, tecavüz, sürgün gibi yasadışı uygulamaları anlatır. Rejim, iç savaştan mağlup çıkan İkinci Cumhuriyetçiler, aydınlar, komünistler, Protestanlar, eşcinseller, azınlıklar, Bask-Katalan milliyetçilerini hedef almıştır. Uygulamalar Katolik Kilisesi tarafından onaylanmış, Guardia Civil adlı yasal kolluk kuvvetleri ve Falanjist milisler tarafından uygulanmıştır.
Arka plan
İspanya Krallığı 1886-1931 tarihleri arasında hüküm süren kral XIII. Alfonso döneminde ciddi krizlere maruz kılmıştır. Ülke I. Dünya Savaşı'na katılmasa da savaşın kamuoyunda yarattığı rahatsızlık, yaşanan yoğun yoksulluğa karşı emekçilerin hak arayışı, bazı bölgelerin özerklik arayışı ve ordu komuta kademesinde muhafazakâr idelojinin güçlenmesiyle karşı karşıya kalır. Kral, ordudan yana davranmasının da etkisiyle 'nın darbeyle başa gelişine ses çıkarmaz ve olumlar. Rivera, başarısız olan ekonomik uygulamalar sonucu 28 Ocak 1930 günü istifa etmek durumunda kalınca kral eski düzene dönmeye çalışsa da kamuoyu artık onun siyasi etkisini kabul etmez. Adeta monarşiyle cumhuriyet arasında bir referanduma dönüşen 12 Nisan 1931 yerel seçimlerini Cumhuriyetçiler %42,71 oy oranıyla %23,65 oy alan monarşi yanlılarının önünde bitirince kral yurtdışına kaçar ve ilan edilir. Başa geçen Niceto Alcalá-Zamora hükûmeti muhafazakârlığa karşı aydınlanmacı, tarım reformu içeren uygulamalarla monarşi yanlılarının tepkisini çekmiş, Katalonya ve Bask bölgelerine özerklik sağlanmıştır. Ancak sosyal-demokrat hükûmetin işçi haklarına yeterince özen göstermemesi grevlere ve Asturias bölgesinde ayaklanmalara yol açmıştır. Sağ, 1932 Sanjurjo darbe girişiminde başarısız olsa da iktidar kavgasını bırakmamıştır. Şubat 1936'da Halk Cephesinin seçimleri kazanmasından sonra İspanyol Ordusundaki sağcı ve monarşi yanlısı komutanlar ayaklanmıştır. Ayaklanma başkent Madrid gibi büyük kentlerde bastırılsa da ülkede varlığını korumuş, özellikle Afrika'daki İspanyol Ordu birliklerinin Naziler sayesinde ana karaya getirilmesiyle dengeler değişmiştir. Bunun ötesinde Faşist İtalya ve Nazi Almanyası doğrudan askerî birlik göndererek iç savaşa dahil olunca milliyetçiler duruma hakim olmuştur.
Devlet terörü
Monarşi yanlısı milliyetçiler ayaklanmayla beraber denetimlerindeki bölgelerde solcuları, komünistleri, anarşistleri, sendikacıları tasfiye etmeye başlamıştır. Bunun ötesinde iç savaş sırasında ele geçirilen Cumhuriyetçi bölgelerde kitlesel katliamlar yapılmıştır. Darbecilerden General Emilio Mola, halkı korkuya sevk edecek terör eylemlerinin bilinçli yapıldığını söyleyecek, bir komünisti veya Halk Cephesi üyesini saklayanların ayrımsız şekilde kurşuna dizileceğini belirtecektir. Sivil halka karşı yapılan katliamların ardından çok sayıda sivil dağlara çıkarak gerilla mücadelesi başlatmıştır. Savaşın ardından Franco rejimi devlet terörü kapsamında aşağıdaki adımları atmıştır:
- Savaş esirlerinin "devletin düşmanı" sayılarak infaz edilmiştir (yaklaşık 50 bin kişi).
- Muhalifler toplama kamplarına atılmıştır (yaklaşık 500 bin kişi).
- Cumhuriyet yanlıları köle emeği olarak kullanılmış, yol, kanal gibi emek yoğun inşaatlarda zorla çalıştırılmışlardır (Valle de los Caídos anıt mezarının inşasında 20 bin siyasi mahkûm çalıştırılmıştır).
- Toplama kamplarında mahkûmlar üzerinde bilimsel deney adı altında işkence yapılmıştır.
- Siyasi partiler ve sendikalar yasaklanmış, üyeleri hapsedilmiş veya infaz edilmiştir.
- Özerklik almış olan bölgeler Katalonya, Galiçya ve Bask bölgelerinin hakları iptal edilmiştir.
- Bu ülkelerde basına karşı sansür uygulanmakta, bölgesel diller yasaklanmıştır.
- Monarşi ve rejim yanlısı olmayan kamu çalışanları kara listeye alınmış, işten atılmıştır. İnsanların komşularını, tanıdıklarını ihbar etmesi için ödüller konmuştur.
- Katolik Kilisesinin talimatları uyarınca Cumhuriyet döneminde yapılan evlilik ve boşanma işlemleri geçersiz sayılmış, bu evlilikten soğan çocuklar piç sayılmıştır.
- Eşcinsellik yasa dışı sayılmış, toplamda 5 bin kişi eşcinsel oldukları için toplama kamplarına atılmıştır.
Sonrası
İspanyol Komünist Partisi başta olmak üzere emek örgütlerinin Franco rejimine karşı çıkışları 1970'li yıllarda tırmanışa geçmiş ve Franco'nun 1975 yılındaki ölümüyle zirve yapmıştır. İspanya'da demokrasiye geçiş süreci bu dönem başlamış ve 1978 yılında yeni anayasa onaylanmıştır. Franco'nun ölümünden sonra yürürlüğe gelen 1977 Genel Af kanunuyla geçmişe yönelik tüm siyasi suçlar af kapsamına alınmıştır. Ancak özellikle rejim tarafından işlenen katliamların soruşturulması bugün de İspanya'da süregiden bir mücadele konusudur.
Kaynakça
- ^ (İngilizce) 20 Temmuz 2023 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Franco Ispanyasi nda devlet teroru Ispanya Ic Savasi sonrasinda iktidara gelmis olan Francisco Franco onderligindeki milliyetcilerin toplumsal hayata dair giristigi katliam yargisiz infaz tasfiye tecavuz surgun gibi yasadisi uygulamalari anlatir Rejim ic savastan maglup cikan Ikinci Cumhuriyetciler aydinlar komunistler Protestanlar escinseller azinliklar Bask Katalan milliyetcilerini hedef almistir Uygulamalar Katolik Kilisesi tarafindan onaylanmis Guardia Civil adli yasal kolluk kuvvetleri ve Falanjist milisler tarafindan uygulanmistir Arka planIspanya Kralligi 1886 1931 tarihleri arasinda hukum suren kral XIII Alfonso doneminde ciddi krizlere maruz kilmistir Ulke I Dunya Savasi na katilmasa da savasin kamuoyunda yarattigi rahatsizlik yasanan yogun yoksulluga karsi emekcilerin hak arayisi bazi bolgelerin ozerklik arayisi ve ordu komuta kademesinde muhafazakar idelojinin guclenmesiyle karsi karsiya kalir Kral ordudan yana davranmasinin da etkisiyle nin darbeyle basa gelisine ses cikarmaz ve olumlar Rivera basarisiz olan ekonomik uygulamalar sonucu 28 Ocak 1930 gunu istifa etmek durumunda kalinca kral eski duzene donmeye calissa da kamuoyu artik onun siyasi etkisini kabul etmez Adeta monarsiyle cumhuriyet arasinda bir referanduma donusen 12 Nisan 1931 yerel secimlerini Cumhuriyetciler 42 71 oy oraniyla 23 65 oy alan monarsi yanlilarinin onunde bitirince kral yurtdisina kacar ve ilan edilir Basa gecen Niceto Alcala Zamora hukumeti muhafazakarliga karsi aydinlanmaci tarim reformu iceren uygulamalarla monarsi yanlilarinin tepkisini cekmis Katalonya ve Bask bolgelerine ozerklik saglanmistir Ancak sosyal demokrat hukumetin isci haklarina yeterince ozen gostermemesi grevlere ve Asturias bolgesinde ayaklanmalara yol acmistir Sag 1932 Sanjurjo darbe girisiminde basarisiz olsa da iktidar kavgasini birakmamistir Subat 1936 da Halk Cephesinin secimleri kazanmasindan sonra Ispanyol Ordusundaki sagci ve monarsi yanlisi komutanlar ayaklanmistir Ayaklanma baskent Madrid gibi buyuk kentlerde bastirilsa da ulkede varligini korumus ozellikle Afrika daki Ispanyol Ordu birliklerinin Naziler sayesinde ana karaya getirilmesiyle dengeler degismistir Bunun otesinde Fasist Italya ve Nazi Almanyasi dogrudan askeri birlik gondererek ic savasa dahil olunca milliyetciler duruma hakim olmustur Devlet teroruinsaatinda zorla calistirilan iscilerin anisina yapilan anitAlicante deki toplama kampinda hayatini kaybedenlerin anisina dikilen anitMiranda de Ebro toplama kampinin krokisi Monarsi yanlisi milliyetciler ayaklanmayla beraber denetimlerindeki bolgelerde solculari komunistleri anarsistleri sendikacilari tasfiye etmeye baslamistir Bunun otesinde ic savas sirasinda ele gecirilen Cumhuriyetci bolgelerde kitlesel katliamlar yapilmistir Darbecilerden General Emilio Mola halki korkuya sevk edecek teror eylemlerinin bilincli yapildigini soyleyecek bir komunisti veya Halk Cephesi uyesini saklayanlarin ayrimsiz sekilde kursuna dizilecegini belirtecektir Sivil halka karsi yapilan katliamlarin ardindan cok sayida sivil daglara cikarak gerilla mucadelesi baslatmistir Savasin ardindan Franco rejimi devlet teroru kapsaminda asagidaki adimlari atmistir Savas esirlerinin devletin dusmani sayilarak infaz edilmistir yaklasik 50 bin kisi Muhalifler toplama kamplarina atilmistir yaklasik 500 bin kisi Cumhuriyet yanlilari kole emegi olarak kullanilmis yol kanal gibi emek yogun insaatlarda zorla calistirilmislardir Valle de los Caidos anit mezarinin insasinda 20 bin siyasi mahkum calistirilmistir Toplama kamplarinda mahkumlar uzerinde bilimsel deney adi altinda iskence yapilmistir Siyasi partiler ve sendikalar yasaklanmis uyeleri hapsedilmis veya infaz edilmistir Ozerklik almis olan bolgeler Katalonya Galicya ve Bask bolgelerinin haklari iptal edilmistir Bu ulkelerde basina karsi sansur uygulanmakta bolgesel diller yasaklanmistir Monarsi ve rejim yanlisi olmayan kamu calisanlari kara listeye alinmis isten atilmistir Insanlarin komsularini tanidiklarini ihbar etmesi icin oduller konmustur Katolik Kilisesinin talimatlari uyarinca Cumhuriyet doneminde yapilan evlilik ve bosanma islemleri gecersiz sayilmis bu evlilikten sogan cocuklar pic sayilmistir Escinsellik yasa disi sayilmis toplamda 5 bin kisi escinsel olduklari icin toplama kamplarina atilmistir SonrasiIspanyol Komunist Partisi basta olmak uzere emek orgutlerinin Franco rejimine karsi cikislari 1970 li yillarda tirmanisa gecmis ve Franco nun 1975 yilindaki olumuyle zirve yapmistir Ispanya da demokrasiye gecis sureci bu donem baslamis ve 1978 yilinda yeni anayasa onaylanmistir Franco nun olumunden sonra yururluge gelen 1977 Genel Af kanunuyla gecmise yonelik tum siyasi suclar af kapsamina alinmistir Ancak ozellikle rejim tarafindan islenen katliamlarin sorusturulmasi bugun de Ispanya da suregiden bir mucadele konusudur Kaynakca Ingilizce 20 Temmuz 2023 tarihinde erisilmistir