Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gedikpaşa Tiyatrosu, İstanbul'un Gedikpaşa semtinde 1859’da inşa edildiği düşünülen 1884’te yıktırılmış tiyatrodur. Osmanlı İmparatorluğu'nda tiyatronun doğuş ve gelişiminde önemli bir yer kaplamaktadır.
 | |
| Eski adı | “Osmanlı Tiyatrosu”, “Tiyatro-i Osman”, “Vartovyan Tiaytrosu” |
|---|---|
| Konum | Gedikpaşa, Fatih, İstanbul |
| Koordinatlar | 41°00′28″K 28°57′59″D / 41.00778°K 28.96639°D |
| İnşaat | |
| Kapanış | 1859 |
| Yıkılış | 1884 |
İlk defa Türk asıllı Müslüman oyuncuların sahneye çıktığı, batı dillerinden Türkçeye tercüme edilmiş ilk oyunların ve dönemin ünlü edebiyatçılarının yazdığı Türkçe eserlerin oynandığı yer olması bakımında Türk tiyatro tarihi açısından büyük önem taşır.
1884 yılında yerle bir edilen tiyatronun bulunduğu yerde Azak Sineması yer almış ve sokağın adı “Tiyatro Sokak” olarak değiştirilmiştir.
Tarihi
Soullier Sirki
Gedikpaşa’da Tatlısu mevkii’nde Muzika-yı Hümayun şeflerinden Yaver Bey ile Sultan Abdülmecid’in kâtibi Ömer Bey’in kendi mali kaynakları ile yapımını başlattıkları ancak zarara girdikleri gerekçesi ile Abraham Paşa’ya sattıkları ahşap tiyatro binası kimi kaynaklara göre 1859’da Louis Soullier’in sirki için tamamlandı. Fransız bir cambaz olan Soullier, at cambazlığına dayanan aile sirkiyle Osmanlı İmpratorluğu’nda gösteriler yapmaktaydı. İlk defa II. Mahmut devrinde İstanbul’a geldikten sonra birçok kez bu şehirde gösteriler yapan topluluk, 1858'deki gelişlerinde Abdülmecid’in kızları Münire ve Cemile Sultanların düğünü için Maslak’ta gösteriler yapmıştı. Kimi kaynaklarda ise 1859 yılında Gedikpaşa Tatlıkuyu mevkiinde Soullier sirki için bir cambazhane yapıldığı; sirkin boşaltmasından sonra binanın tiyatroya dönüştürüldüğü ifade edilir. Soullier sirki 1864’te binayı tamamen boşalttı.
Papasyan yönetiminde
İstanbul ve Tiflis’te başarılı sirkler kurmuş olan Karabet Papasyan adındaki bir Ermeni, sirkin ayrılmasından sonra ahşap tiyatro binasını kiralamış; “Gedikpaşa Tiyatrosu” adı altında topluluğu ile birlikte her çarşamba ve perşembe sözlü ve sözsüz pandomim oynayacağını duyurmuştur.
1867’de Kasparyan’ın ölümünden sonra tiyatroyu İtalyan Mösyö Razi “Osmanlı Tiyatrosu” adıyla işletti. Bu tiyatronun Güllü Agop tarafından kurulacak tiyatro ile ilgisi yoktur. Bir kış mevsimi çalıştıktan sonra tiyatro kapanmış, binası yıkılmış ve yeni bir bina inşa edilmiştir. Bu yeni binada tiyatronun açılışı Rossini’nin Sevil Berberi operası ile yapıldı.
Güllü Agop'un yönetiminde
1867’de Asya Kumpanyası adlı topluluğu kurmuş olan Güllü Agop, 1868 yılı itibarıyla Gedikpaşa Tiyatrosu'nda çalışmaya başladı ve bu binayı çalışmaları için merkez edindi. Kumpanyasının adı zamanla “Tiyatro-i Osmani” olarak bilinmeye başladı.
Güllü Agop tiyatroda onarımlar yaptı. İlk onarım 1867’de, ikincisi ise 1870'te dış görünüşü değiştirilmeden yapılmıştır. Üç katlı locaları olan, tepede kubbe gibi bir avizenin asılı olduğu ve sahnenin karşısında perdeleri kapalı duran, padişaha ayrılmış büyük bir locası bulunan mekânın parter kısmında sıra sıra kanepeler ve koltuklar bulunmaktaydı.
İstanbul halkının dikkatini çekmek ve onların beğenisini kazanmak isteyen Güllü Agop, Türkçe oyunlar sahneleyerek bunu başaracağını ve tiyatroyu Osmanlı hükûmetinin koruması altına alabileceğini düşündü. Ermenice olan Sezar Borcia adlı oyunu Türkçe olarak 16 Nisan 1868 tarihinde sahnelemesiyle ilk Türkçe oyun sahnelenmiş oldu. 1869'da sahnelenen Leyla ve Mecnun, ise ilk Türkçe telif oyunu oldu. 1870'te hükûmet, Sadrazam Ali Paşa’nın desteğiyle İstanbul’da Türkçe tiyatro yapma tekeli on yıllığına kendisine verdi. Aynı yıl Naum Tiyatrosu’nun yanması ile Gedikpaşa Tiyatrosu rakipsiz kaldı.
Türkçe müzikli oyun, operet sahnelenmesi; tekelin dışındaydı. Dikran Çuhacıyan’ın kurduğu Opera Kumpanyası’nın Beyazıt’ta sahnelediği müzikli eserler Gedikpaşa Tiyatrosu’nun rakibi oldu. İki tiyatro bir anlaşma ile bu rekabeti sona erdirdi. Bu sayede kışları Gedikpaşa Tiyatrosu, yazları ise Üsküdar’daki Aziziye Tiyatrosu Türkçe operetlerin mekanı haline geldi.
Mınakyan'ın yönetiminde
1880 yılında 10 yıllık imtiyazın sona ermesinden sonra Güllü Agop yönetimi bıraktı. Yönetimi üstlenen Mardiros Mınakyan, Osmanlı Tiyatrosu ve Osmanlı Dram Kumpanyası adlaryla Gedikpaşa’da tiyatro sahnelemeye devam etti. 30 Ekim 1883'te Ahmet Mithat Efendi’nin yazıp, Haydar Bey’in bestelediği “Çengi” adlı opera-komik Mınakyan’ın yönettiği Gedikpaşa’da sahneye kondu. Gösteriye Mazhar Paşa, Suphi Paşa, Prens Halim ve Mahmud Paşa gibi önemli kimseler gelmişti.
Tiyatronun yıkılması
Tiyatro binası, 1884’te belediye zabıtaları tarafından bir gece içerisinde yıktırılmıştır. Yerleşmiş kanıya göre tiyatro, Ahmet Mithat Efendi'nin yazdığı “Çerkez Özdenleri” oyunu yüzünden yıkılmıştır. Saray, oyunda Çerkeslerin hürriyetlerinin ve bağımsızlıklarının savunması yapıldığı şeklinde ihbar ulaşmıştı. 1885 yılında, Gedikpaşa'daki Osmanlı Tiyatrosu’nda oynatılmış olan “Çengi” ve “Çerkez Özdenleri” gibi oyunları engelleyemediği için tiyatrolar müfettişliğinin lağvı gündeme gelmiştir. Yıkımın ardından binanın enkazı, sahibi Abraham Paşa’ya, dekorları da kiracı Fasulyeciyan’a verildi.
1888 yılında tiyatro mahalline bir medrese yapılması gündeme geldi. 1908 tarihli bir makalede Gedikpaşa Tiyatrosu’nun medrese olarak kullanıldığı ifade edilmiştir.
Gedikpaşa'da sahnelenen bazı oyunlar
Uyarlama oyunlar
| Yerli oyunlar
|
Kaynakça
- ^ a b "Gökhan Akçura, İstanbul'da At Cambazları, Radikal 2 dergisi, 30.04.2006". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
- ^ a b c d e Özgecan Karadağlı, Türkiye’ye Müzikli Sahne Sanatlarının Girişi- Dikran Çuhacıyan Öncesi ve Sonrası, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006
- ^ Adam Mestyan, “A garden with mellow fruits of refinement” Music Theatre and Cultural Politics in Cairo and Istanbul, Central European University Doktora tez çalışması, 2011, Budapeşte
- ^ a b c d e f g (PDF). 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
- ^ . 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
- ^ . 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
- ^ . 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gedikpasa Tiyatrosu Istanbul un Gedikpasa semtinde 1859 da insa edildigi dusunulen 1884 te yiktirilmis tiyatrodur Osmanli Imparatorlugu nda tiyatronun dogus ve gelisiminde onemli bir yer kaplamaktadir Gedikpasa TiyatrosuEski adi Osmanli Tiyatrosu Tiyatro i Osman Vartovyan Tiaytrosu KonumGedikpasa Fatih IstanbulKoordinatlar41 00 28 K 28 57 59 D 41 00778 K 28 96639 D 41 00778 28 96639InsaatKapanis1859Yikilis1884Gullu Agop bu tiyatroda ilk Turkce oyunlari sahneledi Tiyatronun Ahmet Mithat Efendi nin Cerkez Ozdenleri oyununu sahnelemesi nedeniyle yiktirildigi dusunulur Namik Kemal in Vatan Yahut Silistre oyunu Gedikpasa Tiyatrosu nda sahnelendi Ilk defa Turk asilli Musluman oyuncularin sahneye ciktigi bati dillerinden Turkceye tercume edilmis ilk oyunlarin ve donemin unlu edebiyatcilarinin yazdigi Turkce eserlerin oynandigi yer olmasi bakiminda Turk tiyatro tarihi acisindan buyuk onem tasir 1884 yilinda yerle bir edilen tiyatronun bulundugu yerde Azak Sinemasi yer almis ve sokagin adi Tiyatro Sokak olarak degistirilmistir TarihiSoullier Sirki Gedikpasa da Tatlisu mevkii nde Muzika yi Humayun seflerinden Yaver Bey ile Sultan Abdulmecid in katibi Omer Bey in kendi mali kaynaklari ile yapimini baslattiklari ancak zarara girdikleri gerekcesi ile Abraham Pasa ya sattiklari ahsap tiyatro binasi kimi kaynaklara gore 1859 da Louis Soullier in sirki icin tamamlandi Fransiz bir cambaz olan Soullier at cambazligina dayanan aile sirkiyle Osmanli Impratorlugu nda gosteriler yapmaktaydi Ilk defa II Mahmut devrinde Istanbul a geldikten sonra bircok kez bu sehirde gosteriler yapan topluluk 1858 deki gelislerinde Abdulmecid in kizlari Munire ve Cemile Sultanlarin dugunu icin Maslak ta gosteriler yapmisti Kimi kaynaklarda ise 1859 yilinda Gedikpasa Tatlikuyu mevkiinde Soullier sirki icin bir cambazhane yapildigi sirkin bosaltmasindan sonra binanin tiyatroya donusturuldugu ifade edilir Soullier sirki 1864 te binayi tamamen bosaltti Papasyan yonetiminde Istanbul ve Tiflis te basarili sirkler kurmus olan Karabet Papasyan adindaki bir Ermeni sirkin ayrilmasindan sonra ahsap tiyatro binasini kiralamis Gedikpasa Tiyatrosu adi altinda toplulugu ile birlikte her carsamba ve persembe sozlu ve sozsuz pandomim oynayacagini duyurmustur 1867 de Kasparyan in olumunden sonra tiyatroyu Italyan Mosyo Razi Osmanli Tiyatrosu adiyla isletti Bu tiyatronun Gullu Agop tarafindan kurulacak tiyatro ile ilgisi yoktur Bir kis mevsimi calistiktan sonra tiyatro kapanmis binasi yikilmis ve yeni bir bina insa edilmistir Bu yeni binada tiyatronun acilisi Rossini nin Sevil Berberi operasi ile yapildi Gullu Agop un yonetiminde 1867 de Asya Kumpanyasi adli toplulugu kurmus olan Gullu Agop 1868 yili itibariyla Gedikpasa Tiyatrosu nda calismaya basladi ve bu binayi calismalari icin merkez edindi Kumpanyasinin adi zamanla Tiyatro i Osmani olarak bilinmeye basladi Gullu Agop tiyatroda onarimlar yapti Ilk onarim 1867 de ikincisi ise 1870 te dis gorunusu degistirilmeden yapilmistir Uc katli localari olan tepede kubbe gibi bir avizenin asili oldugu ve sahnenin karsisinda perdeleri kapali duran padisaha ayrilmis buyuk bir locasi bulunan mekanin parter kisminda sira sira kanepeler ve koltuklar bulunmaktaydi Istanbul halkinin dikkatini cekmek ve onlarin begenisini kazanmak isteyen Gullu Agop Turkce oyunlar sahneleyerek bunu basaracagini ve tiyatroyu Osmanli hukumetinin korumasi altina alabilecegini dusundu Ermenice olan Sezar Borcia adli oyunu Turkce olarak 16 Nisan 1868 tarihinde sahnelemesiyle ilk Turkce oyun sahnelenmis oldu 1869 da sahnelenen Leyla ve Mecnun ise ilk Turkce telif oyunu oldu 1870 te hukumet Sadrazam Ali Pasa nin destegiyle Istanbul da Turkce tiyatro yapma tekeli on yilligina kendisine verdi Ayni yil Naum Tiyatrosu nun yanmasi ile Gedikpasa Tiyatrosu rakipsiz kaldi Turkce muzikli oyun operet sahnelenmesi tekelin disindaydi Dikran Cuhaciyan in kurdugu Opera Kumpanyasi nin Beyazit ta sahneledigi muzikli eserler Gedikpasa Tiyatrosu nun rakibi oldu Iki tiyatro bir anlasma ile bu rekabeti sona erdirdi Bu sayede kislari Gedikpasa Tiyatrosu yazlari ise Uskudar daki Aziziye Tiyatrosu Turkce operetlerin mekani haline geldi Minakyan in yonetiminde 1880 yilinda 10 yillik imtiyazin sona ermesinden sonra Gullu Agop yonetimi birakti Yonetimi ustlenen Mardiros Minakyan Osmanli Tiyatrosu ve Osmanli Dram Kumpanyasi adlaryla Gedikpasa da tiyatro sahnelemeye devam etti 30 Ekim 1883 te Ahmet Mithat Efendi nin yazip Haydar Bey in besteledigi Cengi adli opera komik Minakyan in yonettigi Gedikpasa da sahneye kondu Gosteriye Mazhar Pasa Suphi Pasa Prens Halim ve Mahmud Pasa gibi onemli kimseler gelmisti Tiyatronun yikilmasi Tiyatro binasi 1884 te belediye zabitalari tarafindan bir gece icerisinde yiktirilmistir Yerlesmis kaniya gore tiyatro Ahmet Mithat Efendi nin yazdigi Cerkez Ozdenleri oyunu yuzunden yikilmistir Saray oyunda Cerkeslerin hurriyetlerinin ve bagimsizliklarinin savunmasi yapildigi seklinde ihbar ulasmisti 1885 yilinda Gedikpasa daki Osmanli Tiyatrosu nda oynatilmis olan Cengi ve Cerkez Ozdenleri gibi oyunlari engelleyemedigi icin tiyatrolar mufettisliginin lagvi gundeme gelmistir Yikimin ardindan binanin enkazi sahibi Abraham Pasa ya dekorlari da kiraci Fasulyeciyan a verildi 1888 yilinda tiyatro mahalline bir medrese yapilmasi gundeme geldi 1908 tarihli bir makalede Gedikpasa Tiyatrosu nun medrese olarak kullanildigi ifade edilmistir Gedikpasa da sahnelenen bazi oyunlarUyarlama oyunlar Tabib i Ask Moliere Zor Nikah Moliere Memis Aga Moliere Ayyar Hamza Moliere Pinti Hamit Moliere Cingirak Moliere Zoraki Tabip Moliere Bohemya haydutlari Schiller Romeo ve Julyet Shakespeare Hernani Victor Hugo Marie Tudor Victor Hugo Yerli oyunlar Geveze Berber Ali Bey Ecel i Kaza Ali Bey Eyvah Ahmet Mithat Efendi Idbar ve Ikbal Ahmed Necip Besa Semsettin Sami Zavalli Cocuk Namik KemalKaynakca a b Gokhan Akcura Istanbul da At Cambazlari Radikal 2 dergisi 30 04 2006 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2015 a b c d e Ozgecan Karadagli Turkiye ye Muzikli Sahne Sanatlarinin Girisi Dikran Cuhaciyan Oncesi ve Sonrasi Mimar Sinan Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Yuksek Lisans Tezi Istanbul 2006 Adam Mestyan A garden with mellow fruits of refinement Music Theatre and Cultural Politics in Cairo and Istanbul Central European University Doktora tez calismasi 2011 Budapeste a b c d e f g PDF 8 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2015 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2015 26 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2015 23 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2015 Ayrica bakinizGullu Agop Turk tiyatrosu Osmanli da sahne sanatlari