Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Friedrich Ludwig Gottlob Frege (8 Kasım 1848 - 26 Temmuz 1925), modern matematiksel mantığın ve analitik felsefenin kurucusu sayılan Alman matematikçi, mantıkçı ve filozof.
| Friedrich Ludwig Gottlob Frege | |
|---|---|
 | |
| Doğumu | 8 Kasım 1848 Wismar, Mecklenburg-Schwerin, Alman Konfederasyonu |
| Ölümü | 26 Temmuz 1925 (76 yaşında) , Mecklenburg-Schwerin, Alman Konfederasyonu |
| Çağı | 19. yüzyıl felsefesi 20. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Analitik felsefe |
| İlgi alanları | Matematik felsefesi, matematiksel mantık, dil felsefesi |
| Önemli fikirleri | , , , , |
Etkilendikleri
| |
Etkiledikleri
| |
Hayatı
Wismar'da doğdu. 1869'da Jena Üniversitesi'nde öğrenime başladı ve iki yıl sonra, 1873'te unvanını aldığı Göttingen'e taşındı. İki yıl sonra Jena'ya döndü ve matematik dersleri vermeye başladı. Matematik alanında 1879'da doçent ve 1896'da profesör oldu. 1925'te 'de öldü.
Bilime katkısı
Aristo'dan sonraki zamanların en büyük mantıkçısı kabul edilir. 1879'da yayınladığı, devrim niteliğindeki veya Kavram Yazısı, Aristo'dan beri nüfuzunda bir değişiklik olmayan eski 'nın yerini alarak mantığın tarihinde yeni bir dönemi haber veriyordu. Begriffsschrift bugün matematiğin her alanında kullanılan niceleme gibi, Orta Çağ'ın 'ne çözüm getiren kavramlar ve fonksiyon ve değişkenlerin açık bir şekilde konumlandırılması gibi özellikleriyle temelleri sarstı.
Frege, önermeler mantığı ve kendi icadı oluşturan kişidir. Bertrand Russell'ın ve Russell ile Alfred North Whitehead'in Principia Mathematica 'sı için son derece temel bir kavram olan niceleme de yine Frege'ye aittir. Çalışmaları kendi döneminde geniş ölçüde tanınmamış ve fikirleri, özellikle Giuseppe Peano ve Russell gibi, etkilediği insanlar aracılığıyla yayılmıştır. Ludwig Wittgenstein ve Edmund Husserl da felsefî açıdan etkilediği kayda değer insanlardır.
Frege, en temelinde önerme'nin fonksiyon-argüman analizi, anlam ve gönderim ayrımı, kavram ve nesne ayrımı ve bağlam prensibinin geliştirilmesi bulunan, Dil felsefesi'ne yaptığı derin sistematik katkılarla Analitik Felsefe'nin kurucularından sayılır. Edmund Husserl ve gibi zamanının önde gelen birçok mantıkçı ve felsefecisiyle yazışmıştır.
Frege, mantıkçılığın, matematiğin mantığa indirgenebileceği düşüncesinin önde gelen ilk savunucusudur. Grundgesetze der Arithmetik isimli çalışmasında, aritmetiğin kanunlarını mantıktan çıkarmaya çalışır. (Masraflarını kendi karşıladığı) ilk cildi yayınladığında, Russell, ismiyle anılan paradoksu keşfetmiş ve Grundgesetzenin aksiyomlarının bu çelişkiye yol açtığını ifade etmiştir. Frege, bu paradoksun varlığını kabul edip, kitabın ikinci cildinin ek kısmında bu soruna yol açtığını düşündüğü aksiyomu belirtmişse de, aksiyomlarında tatmin edici bir değişikliğe gidememiştir. Russell ve John Von Neumann'ın sonraki çalışmalarında, bu problemin nasıl çözümleneceği yer almıştır.
Frege ayrıca kesişim ve bileşimi de bulmuştur.
Buna ve Russell'ın Frege'ye olan övgüsündeki cömertliğe karşın, yaşamı boyunca üne kavuşmamış ve --Tractatus ve 'da fikirleri Frege'nin mantık ve dil alanındaki kavramları etrafında dönen—Ludwig Wittgenstein üzerindeki etkisi olmasa, bir filozof olarak değerinin hiçbir zaman anlaşılmayabileceği düşünülmüştür.
Frege üzerindeki önemli otoriteler arasında , , , ve sayılabilir.
Önemli eserleri
- Begriffsschrift (Kavram Yazısı), eine der arithmetischen nachgebildete Formelsprache des reinen Denkens, Halle a. S., 1879
- Die Grundlagen der Arithmetik (Aritmetik'in Temelleri): eine logisch-mathematische Untersuchung über den Begriff der Zahl, Breslau, 1884
- "Funktion und Begriff" (Fonksiyon ve Kavram): Talk given in a Meeting on , 1891 of the Jenaischen Gesellschaft für Medizin und Naturwissenschaft, Jena, 1891
- "Über Sinn und Bedeutung" (Anlam ve Gönderim Üzerine), in Zeitschrift für Philosophie und philosophische Kritik, C (1892): 25-50 On Sense and Reference, İngilizce çevirisi 3 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Über Begriff und Gegenstand" (Kavram ve Nesne Üzerine), in Vierteljahresschrift für wissenschaftliche Philosophie, XVI (1892): 192-205
- Grundgesetze der Arithmetik (Aritmetik'in Temel Kanunları), Jena: Verlag Hermann Pohle, Band I (1893), Band II (1903)
- Was ist eine Funktion? (Fonksiyon Nedir?), in Ludwig Boltzmann gewidmet zum sechzigsten Geburtstage, 1904, S. Meyer (ed.), Leipzig, 1904, pp. 656–666
- "Der Gedanke" (Düşünce) Eine logische Untersuchung, in Beiträge zur Philosophie des Deutschen Idealismus I (1918-1919): 58-77
- "Die Verneinung" (Değilleme / Nefy / Negasyon), in Beiträge zur Philosophie des deutschen Idealismus I (1918-1919): 143-157
- "Gedankengefüge" (Bileşik Düşünce), in Beiträge zur Philosophie des Deutschen Idealismus III (1923): 36-51
Frege bu makalelerden son üçünü Mantıksal Araştırmalar adıyla yayınlamak amacındaydı. 1975'te, ölümünden sonra en azından İngilizce tercümeleri Logical Investigations adıyla yayınlanmıştır.
Türkçeye çevrilen yapıtları
- (2008), Aritmetiğin Temelleri, Yapı Kredi Yayınları.
Dış bağlantılar
- A comprehensive guide to Fregean material available on the web 17 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Brian Carver.
- Stanford Encyclopedia of Philosophy:
- "Gottlob Frege 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." — by .
- "Frege's Logic, Theorem, and Foundations for Arithmetic 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." — by Edward Zalta
- Internet Encyclopedia of Philosophy:
- Gottlob Frege 6 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — by Kevin C. Klement.
- Frege and Language 31 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — by Dorothea Lotter.
- Metaphysics Research Lab: http://mally.stanford.edu/frege.html 6 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Gottlob Frege.
- Frege on Being, Existence and Truth. 10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Begriff,19 Ağustos 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde . a LaTeX package for typesetting Frege's logic notation.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Friedrich Ludwig Gottlob Frege 8 Kasim 1848 26 Temmuz 1925 modern matematiksel mantigin ve analitik felsefenin kurucusu sayilan Alman matematikci mantikci ve filozof Friedrich Ludwig Gottlob FregeDogumu8 Kasim 1848 1848 11 08 Wismar Mecklenburg Schwerin Alman KonfederasyonuOlumu26 Temmuz 1925 76 yasinda Mecklenburg Schwerin Alman KonfederasyonuCagi19 yuzyil felsefesi 20 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiOkuluAnalitik felsefeIlgi alanlariMatematik felsefesi matematiksel mantik dil felsefesiOnemli fikirleri Etkilendikleri Etkiledikleri Giuseppe Peano Bertrand Russell Rudolf Carnap Ludwig Wittgenstein Edmund Husserl Gershom Scholem ve analitik geleneginden gelenlerin bircoguHayatiWismar da dogdu 1869 da Jena Universitesi nde ogrenime basladi ve iki yil sonra 1873 te unvanini aldigi Gottingen e tasindi Iki yil sonra Jena ya dondu ve matematik dersleri vermeye basladi Matematik alaninda 1879 da docent ve 1896 da profesor oldu 1925 te de oldu Bilime katkisiAristo dan sonraki zamanlarin en buyuk mantikcisi kabul edilir 1879 da yayinladigi devrim niteligindeki veya Kavram Yazisi Aristo dan beri nufuzunda bir degisiklik olmayan eski nin yerini alarak mantigin tarihinde yeni bir donemi haber veriyordu Begriffsschrift bugun matematigin her alaninda kullanilan niceleme gibi Orta Cag in ne cozum getiren kavramlar ve fonksiyon ve degiskenlerin acik bir sekilde konumlandirilmasi gibi ozellikleriyle temelleri sarsti Frege onermeler mantigi ve kendi icadi olusturan kisidir Bertrand Russell in ve Russell ile Alfred North Whitehead in Principia Mathematica si icin son derece temel bir kavram olan niceleme de yine Frege ye aittir Calismalari kendi doneminde genis olcude taninmamis ve fikirleri ozellikle Giuseppe Peano ve Russell gibi etkiledigi insanlar araciligiyla yayilmistir Ludwig Wittgenstein ve Edmund Husserl da felsefi acidan etkiledigi kayda deger insanlardir Frege en temelinde onerme nin fonksiyon arguman analizi anlam ve gonderim ayrimi kavram ve nesne ayrimi ve baglam prensibinin gelistirilmesi bulunan Dil felsefesi ne yaptigi derin sistematik katkilarla Analitik Felsefe nin kurucularindan sayilir Edmund Husserl ve gibi zamaninin onde gelen bircok mantikci ve felsefecisiyle yazismistir Frege mantikciligin matematigin mantiga indirgenebilecegi dusuncesinin onde gelen ilk savunucusudur Grundgesetze der Arithmetik isimli calismasinda aritmetigin kanunlarini mantiktan cikarmaya calisir Masraflarini kendi karsiladigi ilk cildi yayinladiginda Russell ismiyle anilan paradoksu kesfetmis ve Grundgesetzenin aksiyomlarinin bu celiskiye yol actigini ifade etmistir Frege bu paradoksun varligini kabul edip kitabin ikinci cildinin ek kisminda bu soruna yol actigini dusundugu aksiyomu belirtmisse de aksiyomlarinda tatmin edici bir degisiklige gidememistir Russell ve John Von Neumann in sonraki calismalarinda bu problemin nasil cozumlenecegi yer almistir Frege ayrica kesisim ve bilesimi de bulmustur Buna ve Russell in Frege ye olan ovgusundeki comertlige karsin yasami boyunca une kavusmamis ve Tractatus ve da fikirleri Frege nin mantik ve dil alanindaki kavramlari etrafinda donen Ludwig Wittgenstein uzerindeki etkisi olmasa bir filozof olarak degerinin hicbir zaman anlasilmayabilecegi dusunulmustur Frege uzerindeki onemli otoriteler arasinda ve sayilabilir Onemli eserleriBegriffsschrift Kavram Yazisi eine der arithmetischen nachgebildete Formelsprache des reinen Denkens Halle a S 1879 Die Grundlagen der Arithmetik Aritmetik in Temelleri eine logisch mathematische Untersuchung uber den Begriff der Zahl Breslau 1884 Funktion und Begriff Fonksiyon ve Kavram Talk given in a Meeting on 1891 of the Jenaischen Gesellschaft fur Medizin und Naturwissenschaft Jena 1891 Uber Sinn und Bedeutung Anlam ve Gonderim Uzerine in Zeitschrift fur Philosophie und philosophische Kritik C 1892 25 50 On Sense and Reference Ingilizce cevirisi 3 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Uber Begriff und Gegenstand Kavram ve Nesne Uzerine in Vierteljahresschrift fur wissenschaftliche Philosophie XVI 1892 192 205 Grundgesetze der Arithmetik Aritmetik in Temel Kanunlari Jena Verlag Hermann Pohle Band I 1893 Band II 1903 Was ist eine Funktion Fonksiyon Nedir in Ludwig Boltzmann gewidmet zum sechzigsten Geburtstage 1904 S Meyer ed Leipzig 1904 pp 656 666 Der Gedanke Dusunce Eine logische Untersuchung in Beitrage zur Philosophie des Deutschen Idealismus I 1918 1919 58 77 Die Verneinung Degilleme Nefy Negasyon in Beitrage zur Philosophie des deutschen Idealismus I 1918 1919 143 157 Gedankengefuge Bilesik Dusunce in Beitrage zur Philosophie des Deutschen Idealismus III 1923 36 51 Frege bu makalelerden son ucunu Mantiksal Arastirmalar adiyla yayinlamak amacindaydi 1975 te olumunden sonra en azindan Ingilizce tercumeleri Logical Investigations adiyla yayinlanmistir Turkceye cevrilen yapitlari 2008 Aritmetigin Temelleri Yapi Kredi Yayinlari Dis baglantilarA comprehensive guide to Fregean material available on the web 17 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Brian Carver Stanford Encyclopedia of Philosophy Gottlob Frege 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Frege s Logic Theorem and Foundations for Arithmetic 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Edward Zalta Internet Encyclopedia of Philosophy Gottlob Frege 6 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Kevin C Klement Frege and Language 31 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Dorothea Lotter Metaphysics Research Lab http mally stanford edu frege html 6 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gottlob Frege Frege on Being Existence and Truth 10 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Begriff 19 Agustos 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde a LaTeX package for typesetting Frege s logic notation Kaynakca