Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcü Kapı, Osmanlı Devleti sınırları içinde, tarihsel olarak Gürcü toprakları olmayan yerlerdeki Gürcü yerleşmesine ve tarihsel Gürcistan'a açılan sur kapılarına verilen addır. Gürcü Kapı adını taşıyan üç önemli yerden biri İstanbul'da, diğer ikisi Erzurum ve Kayseri'de bulunmaktadır.
İstanbul’un semtlerinden biri olan Galata’da eski dönemlerden itibaren bir Gürcü kolonisi bulunuyordu. Osmanlılar 1453 yılından İstanbul'u ele geçirdikten sonra buraya, Gürcülerin mekânı anlamında "Gürcü Kapı” adını verdiler. Galata semtinde Gürcülerin kendi ibadet yeri de vardı ve bu ibadet yeri Aziz Petre Kilisesi adını taşıyordu. 17. yüzyıldan itibaren Gürcü Kapı'da meskûn Gürcülerin çoğunluğu Mesheti ve Cavaheti’den göç etmiş olan Katolik Gürcülerdi. Bu Gürcülerin bir kısmı Çemberlitaş semtindeki Vezir Hanı'na da yerleşmiştir. Gürcü Kapı’da yaşayan Gürcüler küçük çapta üretim ve ticaretle uğraşıyorlardı. Kendi ürettikleri ürünler başta olmak üzere genellikle bıçak ve el yapımı silah satıyorlardı. 1793 tarihli bir belgeye göre Galata'da yer alan Gürcü Kapısı, Bağ Kapısı ve Balıkpazarı'yla birlikte anılmaktadır.
Gürcü Kapı adını taşıyan diğer önemli yer ise, Erzurum şehrinin tarihsel surlarından birinin kapısıydı. Şehrin kuzey kesiminde yer alıyordu ve tarihsel Gürcistan topraklarına giden yol bu kapıdan başladığı için bu adla anılıyordu. Osmanlılar 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdiği toprakları da Gürcistan Vilayeti olarak adlandırmıştır. Bu topraklar 1595 tarihli mufassal deftere Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adı altında kaydedilmiştir. Nitekim bugün Erzurum ili sınırlarında kalan ve Erzurum kentinin kuzeyinde bulunan İspir, Oltu, Olur, Şenkaya, Tortum, Narman ve Uzundere ilçelerindeki köyler de bu vilayetin sınırları içinde yer alıyordu. Erzurum'daki Gürcü Kapı zaman içinde yıkılmış ve günümüze ulaşmamıştır. Erzurum kentinde bu kapının bulunduğu cadde günümüzde Gürcükapı Caddesi adını taşımaktadır. 1608 yılında Gürcü Kapı mevkiinde inşa edilmiş olan cami de Gürcü Kapı Camii ya da Gürcü Kapı Ali Ağa Camii olarak adlandırılmaktadır.Evliya Çelebi, "Gürcü Kapısı Varoşu" olarak belirttiği bölgeyi, ticaret merkezlerinin olduğu bir yerleşim olarak tanımlar. Yerleşim, 17. yüzyılda Erzurum'da Gayrimüslim nüfusun en yoğun olduğu mahalleydi ve bir kilisesi vardı.
Kayseri kentindeki Gürcü Kapı, Kayseri Kalesi’nin güney kesiminde, Kiçi Kapı ile Boyacı Kapı arasında bulunuyordu. Bugün büyükşehir belediyesi sınırları içindeki Melikgazi ilçesinde yer alan bu sur kapısı, Gürcülerin meskun olduğu Gürcü Mahallesi’nde bulunması nedeniyle Gürcü Kapı olarak anılmıştır. Gürcü Mahallesi ise, Anadolu Selçukluları döneminde Gürcülerin yerleşmesiyle ortaya çıkmıştır. Mahalle 1500 yılında 33 haneden ibaretti. 1834 yılında sadece 3 hane Gürcü kalmıştı ve nüfusun çoğunluğu Rum ve Ermenilerden oluşuyordu. Gürcü Mahallesi'nde 16. yüzyılda Gürcü Osman Paşa’nın Mimar Sinan’a yaptırdığı Gürcü Hamamı bulunuyordu. Ancak bu hamam yıkılmış, bulunduğu yere başka binalara yapılmıştır. Hamamın dışında burada bir de Gürcü Mescidi olarak adlandırılan bir cami vardı. Gürcü Mahallesi son düzenlemeler sırasında Camikebir Mahallesi’ne katılmıştır. Bu mahalledeki caddelerden biri bugün Gürcü Caddesi adını taşımaktadır.
Kaynakça
- ^ Eugène Dallegio d'Alessio, İstanbul Gürcüleri, İstanbul, 2003, s. 18, 30-35. 7 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Şuşana Putkaradze, İstanbul Gürcü Manastırı (Gürcüce), Tiflis, 2012, .
- ^ Çokuğraş, Işıl (2013). İstanbul'da marjinalite ve mekân (1789-1839):Bekâr odaları ve meyhaneler (Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. s. 141. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2023.
1793 tarihli bir belgeye göre Galata'da 500'e yakın hamal, kayıkçı ve balıkçı bulunmaktadır. Bunlardan 74'ü Karaköy'de, 49'u ise gümrükte hamaldırlar. Balıkpazarı'ndaki kayıkçılar 51, Yağ Kapanı kayıkçıları 43 kişiyken, Kurşunlu Mahzen ve Mumhane İskelelerindekiler 157 kişidir. Ayrıca burada 90 adet taze balıkçı esnafı da göze çarpmaktadır.1 Aynı tarihli başka bir belgeye göre ise Galata'daki kayıkçıların iskelelere göre dağılımı şöyledir: Balıkhane İskelesi'nde 16, Kabalcı kayıkçıları 36, Kürkçü Kapısı'nda 44, Ayazma Kapısı'nda 15, Azapkapısı'nda 59, Haleb İskelesi'nde ise 11. Karaköy, Kurşunlu, Makara, Aralık ve Mumhane iskelelerinde toplam 160, Gürcü kapısı, Bağ kapısı ve Balıkpazarı'nda 58 ve Azapkapısı'nda 14 hamal kalmaktadır.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt.
- ^ ""Erzurum Kapıları"". 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2020.
- ^ ""Erzurum -Kaleler ve Kuleler"". 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2020.
- ^ Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, M. Sabri Koz, (Ed.) (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi Cilt 2: Bursa, Bolu, Trabzon, Erzurum, Girit, Azerbaycan, Kafkasya, Kırım, Girit. 1. 2. Yapı Kredi Yayınları. s. 244.
Gürcü Kapısı Varoşu: Kalenin kuzey tarafında nice bin evler, dükkanlar ve hanlar vardır. Hala da imar olmadadır. Bütün zengin bezirganlar burada otururlar. Hakirin katip olduğumuz gümrük buradadır. Dört tarafında Arap, Acem, Hint, Sind, Çin, Hıta ve Hoten bezirganlarının hanları bu mahaldedir. İstanbul ve İzmir gümrüğünden sonra bu Erzurum gümrüğü gayet işlektir. Zira tüccarlarına adalet ederler.
- ^ Pamuk, Bilgehan (2013). "Demografi - Tarih: XVII. Yüzyıl Şehir Tarihçiliği Açısından Yaklaşımlar - Erzurum Şehri'nin Demografik Yapısı Üzerine Bazı Görüşler". Orak, Muhammet Ali (Ed.). 2. Milletlerarası Şehir Tarihi Yazarları Kongresi. Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. ss. 143-164. ISBN .
Gürcü-kapı Varoşundaki mahalleler, Tebriz-kapı Varoşundakiler kadar olmasa da belli bir nüfus yoğunluğuna sahiplerdi. Kilisesi olan Gürcü-kapı, Gayrimüslimlerin en kalabalık olduğu mahalledir. Müslümanların mütemekkin olduğu Ali Paşa, ticarî hayatın faal bir şekilde cereyan ettiği bir mahalledir. Yeni teşekkül edilen mahallelerden Dönükler ve Hâcı İlyas'ın ie nüfusu fazla değildir.
- ^ Kayseri Ansiklopedisi, 2010-2015, 5 cilt; 2. cilt, s. 445, 448 14 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gurcu Kapi Osmanli Devleti sinirlari icinde tarihsel olarak Gurcu topraklari olmayan yerlerdeki Gurcu yerlesmesine ve tarihsel Gurcistan a acilan sur kapilarina verilen addir Gurcu Kapi adini tasiyan uc onemli yerden biri Istanbul da diger ikisi Erzurum ve Kayseri de bulunmaktadir Istanbul un semtlerinden biri olan Galata da eski donemlerden itibaren bir Gurcu kolonisi bulunuyordu Osmanlilar 1453 yilindan Istanbul u ele gecirdikten sonra buraya Gurculerin mekani anlaminda Gurcu Kapi adini verdiler Galata semtinde Gurculerin kendi ibadet yeri de vardi ve bu ibadet yeri Aziz Petre Kilisesi adini tasiyordu 17 yuzyildan itibaren Gurcu Kapi da meskun Gurculerin cogunlugu Mesheti ve Cavaheti den goc etmis olan Katolik Gurculerdi Bu Gurculerin bir kismi Cemberlitas semtindeki Vezir Hani na da yerlesmistir Gurcu Kapi da yasayan Gurculer kucuk capta uretim ve ticaretle ugrasiyorlardi Kendi urettikleri urunler basta olmak uzere genellikle bicak ve el yapimi silah satiyorlardi 1793 tarihli bir belgeye gore Galata da yer alan Gurcu Kapisi Bag Kapisi ve Balikpazari yla birlikte anilmaktadir Gurcu Kapi adini tasiyan diger onemli yer ise Erzurum sehrinin tarihsel surlarindan birinin kapisiydi Sehrin kuzey kesiminde yer aliyordu ve tarihsel Gurcistan topraklarina giden yol bu kapidan basladigi icin bu adla aniliyordu Osmanlilar 16 yuzyilda Gurculerden ele gecirdigi topraklari da Gurcistan Vilayeti olarak adlandirmistir Bu topraklar 1595 tarihli mufassal deftere Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan adi altinda kaydedilmistir Nitekim bugun Erzurum ili sinirlarinda kalan ve Erzurum kentinin kuzeyinde bulunan Ispir Oltu Olur Senkaya Tortum Narman ve Uzundere ilcelerindeki koyler de bu vilayetin sinirlari icinde yer aliyordu Erzurum daki Gurcu Kapi zaman icinde yikilmis ve gunumuze ulasmamistir Erzurum kentinde bu kapinin bulundugu cadde gunumuzde Gurcukapi Caddesi adini tasimaktadir 1608 yilinda Gurcu Kapi mevkiinde insa edilmis olan cami de Gurcu Kapi Camii ya da Gurcu Kapi Ali Aga Camii olarak adlandirilmaktadir Evliya Celebi Gurcu Kapisi Varosu olarak belirttigi bolgeyi ticaret merkezlerinin oldugu bir yerlesim olarak tanimlar Yerlesim 17 yuzyilda Erzurum da Gayrimuslim nufusun en yogun oldugu mahalleydi ve bir kilisesi vardi Kayseri kentindeki Gurcu Kapi Kayseri Kalesi nin guney kesiminde Kici Kapi ile Boyaci Kapi arasinda bulunuyordu Bugun buyuksehir belediyesi sinirlari icindeki Melikgazi ilcesinde yer alan bu sur kapisi Gurculerin meskun oldugu Gurcu Mahallesi nde bulunmasi nedeniyle Gurcu Kapi olarak anilmistir Gurcu Mahallesi ise Anadolu Selcuklulari doneminde Gurculerin yerlesmesiyle ortaya cikmistir Mahalle 1500 yilinda 33 haneden ibaretti 1834 yilinda sadece 3 hane Gurcu kalmisti ve nufusun cogunlugu Rum ve Ermenilerden olusuyordu Gurcu Mahallesi nde 16 yuzyilda Gurcu Osman Pasa nin Mimar Sinan a yaptirdigi Gurcu Hamami bulunuyordu Ancak bu hamam yikilmis bulundugu yere baska binalara yapilmistir Hamamin disinda burada bir de Gurcu Mescidi olarak adlandirilan bir cami vardi Gurcu Mahallesi son duzenlemeler sirasinda Camikebir Mahallesi ne katilmistir Bu mahalledeki caddelerden biri bugun Gurcu Caddesi adini tasimaktadir Kaynakca Eugene Dallegio d Alessio Istanbul Gurculeri Istanbul 2003 s 18 30 35 7 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 9758260154 Susana Putkaradze Istanbul Gurcu Manastiri Gurcuce Tiflis 2012 ISBN 9789941421617 Cokugras Isil 2013 Istanbul da marjinalite ve mekan 1789 1839 Bekar odalari ve meyhaneler Doktora Tezi Yildiz Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu s 141 15 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2023 1793 tarihli bir belgeye gore Galata da 500 e yakin hamal kayikci ve balikci bulunmaktadir Bunlardan 74 u Karakoy de 49 u ise gumrukte hamaldirlar Balikpazari ndaki kayikcilar 51 Yag Kapani kayikcilari 43 kisiyken Kursunlu Mahzen ve Mumhane Iskelelerindekiler 157 kisidir Ayrica burada 90 adet taze balikci esnafi da goze carpmaktadir 1 Ayni tarihli baska bir belgeye gore ise Galata daki kayikcilarin iskelelere gore dagilimi soyledir Balikhane Iskelesi nde 16 Kabalci kayikcilari 36 Kurkcu Kapisi nda 44 Ayazma Kapisi nda 15 Azapkapisi nda 59 Haleb Iskelesi nde ise 11 Karakoy Kursunlu Makara Aralik ve Mumhane iskelelerinde toplam 160 Gurcu kapisi Bag kapisi ve Balikpazari nda 58 ve Azapkapisi nda 14 hamal kalmaktadir Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayima hazirlayan Sergi Cikia Tiflis 1947 1958 3 cilt Erzurum Kapilari 17 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2020 Erzurum Kaleler ve Kuleler 21 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2020 Yucel Dagli Seyit Ali Kahraman M Sabri Koz Ed 2008 Gunumuz Turkcesiyle Evliya Celebi Seyahatnamesi Cilt 2 Bursa Bolu Trabzon Erzurum Girit Azerbaycan Kafkasya Kirim Girit 1 2 Yapi Kredi Yayinlari s 244 Gurcu Kapisi Varosu Kalenin kuzey tarafinda nice bin evler dukkanlar ve hanlar vardir Hala da imar olmadadir Butun zengin bezirganlar burada otururlar Hakirin katip oldugumuz gumruk buradadir Dort tarafinda Arap Acem Hint Sind Cin Hita ve Hoten bezirganlarinin hanlari bu mahaldedir Istanbul ve Izmir gumrugunden sonra bu Erzurum gumrugu gayet islektir Zira tuccarlarina adalet ederler KB1 bakim Editorler parametresini kullanan link Pamuk Bilgehan 2013 Demografi Tarih XVII Yuzyil Sehir Tarihciligi Acisindan Yaklasimlar Erzurum Sehri nin Demografik Yapisi Uzerine Bazi Gorusler Orak Muhammet Ali Ed 2 Milletlerarasi Sehir Tarihi Yazarlari Kongresi Konya Buyuksehir Belediyesi Kultur Yayinlari ss 143 164 ISBN 978 605 389 591 6 Gurcu kapi Varosundaki mahalleler Tebriz kapi Varosundakiler kadar olmasa da belli bir nufus yogunluguna sahiplerdi Kilisesi olan Gurcu kapi Gayrimuslimlerin en kalabalik oldugu mahalledir Muslumanlarin mutemekkin oldugu Ali Pasa ticari hayatin faal bir sekilde cereyan ettigi bir mahalledir Yeni tesekkul edilen mahallelerden Donukler ve Haci Ilyas in ie nufusu fazla degildir Kayseri Ansiklopedisi 2010 2015 5 cilt 2 cilt s 445 448 14 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 9789758046768