Oltu

Oltu (Ermenice: Ողթիկ Vołt'ik; Gürcüce: ოლთისი Oltisi), Erzurum ilinin bir ilçesidir. Nüfusu 2021 yılı itibarıyla 30.316 kişidir. 72 adet mahallesi vardır. Coğrafi olarak Erzurum ilinin kuzeydoğusunda, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerinin kesişim noktasında yer alır. Yusufeli, Olur, Şenkaya, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleri ile çevrilidir. İlçe merkezi Oltu Çayı vadisine kurulmuştur. Erzurum il merkezine 117 km uzaklıktadır.

Oltu
İlçe
Sırayla: Oltu panoramaları, Oltu taşı tespih heykeli, Oltu Kalesi
Oltu'nun Erzurum'daki konumu
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Erzurum
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Coğrafi bölüm	Erzurum-Kars
İdare
• Kaymakam	İbrahim Gökmen
• Belediye başkanı	Adem Çelebi (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	1.380 km²
Rakım	1.275 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	30,966
• Kır	-
• Şehir	30.255
Zaman dilimi	(TSİ)
Posta kodu	25400
İl alan kodu	0442 816
İl plaka kodu	25
Resmî site Kaymakamlık Belediye Başkanlığı Oltu

Oltu, sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Erzurum'un merkez ilçelerinden sonra ilk sırada yer almaktadır. Ekonomisi büyük oranda tarım, hayvancılık, madencilik ve orman ürünlerine dayanmaktadır. Atatürk Üniversitesi'ne bağlı 2 fakülte ve 1 meslek yüksekokulu ilçede bulunmaktadır. Oltu, Doğu Anadolu Bölgesi'ni Doğu Karadeniz Bölgesi'ne bağlayan Hopa-İran Transit karayolu üzerinde konumlanmıştır.

Oltu'nun tarihi M.Ö. 10. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Hurriler, Urartular, Kimmerler, İskitler, Persler, Makedonlar, Arşaklılar, Ermeniler, Romalılar, Bizanslılar, Hazarlar, Emeviler, Abbasiler, Gürcüler, Selçuklular, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Osmanlılar, Ruslar gibi birçok farklı devletin hakimiyeti altına girmiştir. Mondros Antlaşması ile Türkiye toprakları dışında kalan Oltu, 13 ay boyunca Oltu Şura Hükumeti tarafından yönetilmiş ve 17 Mayıs 1920'de Ankara hükumetine katılmıştır. 1926'da Erzurum iline bağlı bir ilçe haline getirilmiş, 1946 yılında Şenkaya ve 1958 yılında Olur, Oltu'dan ayrılarak yeni birer ilçe haline getirilmişlerdir.

Oltu, Köppen iklim sınıflandırmasına göre yazları sıcak ve her mevsim yağışlı olan nemli karasal iklime sahiptir. Oltu, Cağ kebabı ve Oltu taşı ile meşhurdur.

Tarih

Oltu Kalesinde bulunan bir yazıt MS 7. yüzyıla tarihlendirilmiştir ancak bölgede yerleşimin çok daha erken kurulduğu bilinmektedir. Şehir kalesi bir zamanlar Mamikonyan nakhararlarına aitti ve daha sonra Bagratuniler'in eline geçti. İdari olarak Tayk vilayetinin Vok'aghe bölgesi sınırları içinde bulundu. Oltu'nun müstahkem bir yerleşim yeri olması ilk olarak, 9. yüzyılda Gürcü Bagratidlerin bu bölgeyi işgal ettiği zamandır. İber Kuropalates David'in 1000 yılında ölümünden sonra, İmparator II. Basil'in birlikleri, Oltu'nun da dahil olduğu Tao-Tayk bölgesindeki kaleleri ve kasabaları işgal etti. Sonraki yüzyıllarda Oltu; Selçuklu Türkleri, Moğollar ve Türkmen boylarının kontrolüne art arda geçti. Osmanlılar Olti'yi on altıncı yüzyılda Gürcüler'den fethetti.

1829 yazında Ruslar bölgenin kontrolünü ele geçirdi ancak Osmanlı'ya bıraktı.1877-78 Rus-Türk Savaşı sırasında kasaba, Rus İmparatorluğu'na dahil edildi ve Kars Oblastı'nın bir bölümü yapıldı.Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden önce Olti'nin nüfusu 2.373'tü. 1918'in son aylarında Olti, nominal olarak Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı ancak Türk kumandanlar tarafından yönetildi. 1919-1920'de Oltu, Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı ancak Oltu Şura Hükumeti yönetimi altındaydı. 1920'de Doğu Anadolu'da Kazım Karabekir önderliğindeki Türk orduları, Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında Ermenistan'a saldırdı ve Oltu'yu ele geçirdi, ele geçirilen topraklar Türkler ve Sovyetler arasında imzalanan müteakip antlaşmalarla Türkler'e bırakıldı.

Tarihi eserler

1977 yılında onarılmış (sol) ve günümüze ulaşan kısmıyla Oltu Kalesi

Oltu'daki başlıca tarihi manzara kaledir, kayalık bir çıkıntının üstünü örter. Duvarları, güneybatıdaki heybetli bir yamaç da dahil olmak üzere büyük yuvarlak kuleler ve çıkıntılarla güçlendirilmiştir. Bitişikteki küçük bir yerleşimi korumak için duvarlar, yerleşimin etrafından dolaşmıştır. Bu Orta Çağ kalesi, 7. ve 11. yüzyıllar arasındaki iki büyük inşaat döneminin sonucudur. 1977 yılında Türk Mühendisler Birliği tarafından büyük onarımlar yapılmıştır. Kuzey kulesinin tepesinde, 7. yüzyıldan kalma "iki dilli" Rumca-Ermenice yazıtın bulunduğu bir Gürcü altı köşeli kilisesinin kalıntıları var. Bu Gürcü kilisesi, 9. ve 10. yüzyıllar arasındaki bir zamanda inşa edilmiştir. Kuzey kulesinin içinde Müslüman bir evliya olan 'un mezarı var. Oltu-Penek vadisini çevreleyen tepelerde; Cücürüs, Köroğlu, Olur, Kamhıs, Soğmun, Oğlan ve Kız çevresinde geç antik ve Orta Çağ kiliseleri ile kaleler yer almaktadır.

Osmanlı döneminde Arslan Paşa Camii, mezarıyla birlikte Arslan Paşa tarafından 1665 yılında yaptırılmıştır. Kalem minareli kubbeli bir yapıdır. Yakınında 'un 14. yüzyıldan kalma kümbeti bulunur. Rus yönetimi sırasında (1878-1914) yeni bir kilise inşa edilmiştir. Taşlarının bir kısmı Orta Çağ Bana Katedrali'nden gelmiş olabilir. Ocak 2019'a kadar kısmen harap olan kilisenin restore edileceği kaymakam Şenol Turan tarafından açıklandı. Projenin 2021'de tamamlanması planlanıyor ve kilise kütüphaneye dönüştürülecek.Gaziler köyünde, 1784 yılında inşa edilmiş küçük bir Osmanlı camiinin bulunduğu 12. yüzyıldan kalma bir Saltuklu kalesi de bulunmaktadır.

Coğrafya

Karadağ zirvesi,Başaklı, Oltu

Köroğlu ormanları, Oltu

Oltu ilçesi; Erzurum'un Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin kesişim noktasında, Erzurum ilinin kuzeydoğusunda yer alır. Erzurum il merkezine 116 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 1275 m'dir. İlçe 41-59 doğu boylamı 40-34 kuzey enlemi içerisinde yer almaktadır.

İlçenin komşuları Şenkaya, Yusufeli (Artvin), Olur, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleridir. 2020 verilerine göre toplam 72 adet mahallesi vardır. Ayrıca Oltu, Erzurum'un gelişmiş ilçelerinden biri olup Erzurum'u Kars'a ve Ardahan'a ve Artvin'e bağlayan ana yola sahiptir.

İklim ve bitki örtüsü

Çoruh Nehri'yle birleşmeye çok yakın bir noktada Oltu Çayı (sağ) ve Tortum Çayı (sol) birleşme noktasından bir görünüm. , Yusufeli, Artvin, Türkiye.

Oltu, Çoruh Nehri'nin bir kolu olan Oltu Çayı vadisine kurulmuştur. Vadinin dışında, geniş dağ ormanları vardır ve topoğrafya dağlıktır. İklim yazları sıcak, kışları ise soğuk ve karlıdır ancak gerek yükseltinin az olması gerekse Karadeniz ikliminin ılımanlığından dolayı aşırı değildir. Ortalama sıcaklık 10.2 °C, en düşük sıcaklık ortalaması 9.3 °C civarındadır. En yüksek hava sıcaklığı 1988 yılında 31.4 °C olarak ölçülmüştür.Temmuz-Ağustos ayları sıcaklığın en yüksek olduğu aylardır. Yıllık yağış ortalaması 29.6 kg/m² ’dir ve yağışlar genellikle ilkbahar-sonbahar aylarında yoğunlaşmıştır. İlçenin en yüksek noktaları 3030 metre ile Akdağ ve 2000 metre ile 'dır.

İlçenin ormanlık bölgelerinde; kavak, sarıçam, pelit, karaağaç gibi ağaç türlerine tesadüf edilir. Vadi boyunca ise özellikle kavak ve söğüt ağaçları ile meyve ağaçları bulunmaktadır. Ayrıca bölgede üç endemik bitki türü bulunmaktadır: Astragalus nigrocalycinus, , .

Oltu taşı

İşlenmemiş Oltu taşı

Oltu, yarı-değerli bir taş olan Oltu taşı ile ünlüdür. Bu taşa Kara kehribar da denilmektedir ve parlak siyah renktedir, işlendikçe sertleşir ve parlar. Takı, tespih, anahtarlık, ağızlık ve kutu gibi süs eşyalarının üretiminde kullanılır.

Etimoloji

Oltu'nun 1282 yılına ait Türkçe adı: Oltî, 1075 yılına ait Ermenice adı: Uğtik (akkusativ: Uğtis), 1014 yılına ait Gürcüce adı: Olti (genarativ: Oltis) şeklindedir. Ermenice "Ուղդիք" adı Ortaçağdan önce "Ultik" şeklinde telaffuz edilirdi.

Oltu'nun mahalle isimlerinin büyük bir kısmı Ermenice kökenlidir. Ancak 1989 yılına kadar geçen süreçte toplamda 51 köyün adı değiştirilmiştir.

Nüfus

1897 nüfus sayımına göre okrugun nüfusu 31.500'dü. Nüfusun %62,6'sını Türkler (%15'i Oltu şehrinde), %11.1'ini Kürtler, %9.9'unu Ermeniler (%44,5'i Oltu şehrinde), %8.6'sını Rumlar, %3.2'sini Türkmenler ve %2.8'ini Ruslar oluşturmaktaydı. Okrug merkezi Oltu'nun nüfusu ise 2.373'tü.

Ayrıca ilçe ulaşım, iklim, kültür, ekonomi gibi birçok yönden çevresine göre çok daha gelişmiş olduğundan göçler de almıştır. Ermeni Soykırımı'ndan önce, kent nüfusunun neredeyse yarısı Ermeni idi (%44,5).

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927	36.996	1.202	35.794
1935	47.474	1.874	45.600
1940	51.612	2.030	49.582
1945	54.900	3.241	51.659
1950	39.644	2.675	36.969
1955	33.077	3.702	29.375
1960	28.764	4.306	24.458
1965	32.670	5.995	26.675
1970	35.952	8.525	27.427
1975	38.145	10.093	28.052
1980	40.980	12.351	28.629
1985	43.232	16.245	26.987
1990	45.973	21.817	24.156
2000	39.537	23.064	16.473
2007	32.192	20.162	12.030
2008	32.218	20.305	11.913
2009	31.265	19.729	11.536
2010	31.189	19.969	11.220
2011	32.159	21.109	11.050
2012	32.617	22.127	10.490
2013	31.346	31.346	veri yok
2014	31.424	31.424	veri yok
2015	31.087	31.087	veri yok
2016	31.056	31.056	veri yok
2017	31.001	31.001	veri yok
2018	30.966	30.966	veri yok
2019	30.511	30.511	veri yok
2020	30.255	30.255	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Dil

Uzun süre Ermeniler ile birlikte yaşayan yöre halkının dilinde Ermenice'den alınma birçok sözcük vardır. Ayrıca bölgedeki köylerin eski isimlerinin birçoğu da Ermenice kökenlidir. Ermeniceden alınan sözcüklerden bazıları tabloda gösterilmiştir:

Oltu/Erzurum ağzı	Anlamı	Ermenice	Oltu/Erzurum ağzı	Anlamı	Ermenice
aha, ahan	işte	aha, ahan	gındıl	yuvarlak, şişman	gundul
aḫbun	ahır gübresi	axp, ałbun	gogum	tomurcuk	kokon
cağ	şiş	čał	guguz	çömelmiş	kkuz
çor	hastalık, dert	č’oṙ	ḫımiyh	sümük	xlik
çıtdıḫ	dişilik organı	cilik	ḳom	üstü kapalı ağıl	gom
dırçiyh	tekme	tṙčik	termaş	nesne, şey, huysuz	t’er + maš

Oltu'da kullanılan Türkçe ağzının Doğu Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:

1. Doğu Anadolu ağızları 1.1.1. Ağrı, Malazgirt 1.1.2. Muş, Bitlis 1.1.3. Ahlat, Adilcevaz, Bulanık, Van 1.1.4. Diyarbakır 1.1.5. Palu, Karakoçan, Bingöl, Karlıova, Siirt 1.2.1. Kars (yerli) 1.2.2. Erzurum, Aşkale, Ovacık, Narman 1.2.3. Pasinler, Horasan, Hınıs, Tekman, Karayazı, Tercan (kısmen) 1.2.4. Bayburt, İspir (güney), Erzincan, Çayırlı, Tercan (kısmen) 1.2.5. Gümüşhane 1.2.6. Refahiye, Kemah 1.2.7. Kars (Azeriler ve Terekemeler) 1.3.1. Posof, Artvin, Şavşat, Ardanuç, Yusufeli 1.3.2.1. Ardahan, Olur, Oltu, Şenkaya, İspir (Hunut grubu), Tortum 1.4.1. Kemaliye, İliç, Ağın 1.4.2. Tunceli, Hozat, Mazgirt, Pertek 1.4.3. Harput 1.4.4. Elazığ, Keban, Baskil

Politika

Oltu Belediye Başkanları

Oltu'da görev yapmış belediye başkanlarını gösteren tablo:

Yıl	Belediye Başkanı	Yıl	Belediye Başkanı	Yıl	Belediye Başkanı	Yıl	Belediye Başkanı
?-1920	Hüseyin Özden	1932-1936	Ahmet Yalçın	1964-1968	Nazım Karabulut	1984-1999	Osman Ayyıldız
1920-1924	Salim Haşimoğlu	1950-1951	Mustafa Kamacı	1968-1973	Nazım Karabulut	1999-2004	Necmettin Taşçi (MHP)
1924-1928	Sait Özlütürk	1951-1955	Nazım Karabulut	1973-1980	Yılmaz Türkan	2004-2019	İbrahim Ziyrek (AKP)
1928-1932	Salim Haşimoğlu	1956-1960	Mustafa Kamacı	1980-1984	Cengiz Yıldırım	2019	Necmettin Taşçi (AKP)

Oltu Kaymakamları

Oltu'da görev yapmış kaymakamları gösteren tablo:

Ad soyad	Görev tarihi	Ad soyad	Görev tarihi	Ad soyad	Görev tarihi	Ad soyad	Görev tarihi	Ad soyad	Görev tarihi	Ad soyad	Görev tarihi
Cumhuriyet öncesi		Cumhuriyet sonrası		Avni ÖZERKAN (Vekil)	1940	Mümin ÖZIŞIK	1958-1960	Halit GÜNGÖR	1971-1972	Fatih ŞAHİN	1994-1997
Yusuf Ziya Bey	1918-1919	Hasan Hüsnü ÇAKIR	1924	Maksut İzzet (Azmi) GÖKÇE	1940-1942	Fikret KOÇAK	1960-1961	Derih AKYÜZ	1973	İ.Kürşat AĞCA	1997-2001
Mehmet Ramiz Bey	1919-1920	Süleyman Memduh Bey	1923-1926	Celal BALKANLI	1943-1944	İlhan  ERENEL	1961-1962	Şükrü ERDEM	1973-1975	Yücel YAVUZ	2001-2003
Yusuf Ziya Bey	1920	Cemal Bey	1927-1930	Agah EROZAN	1944-1945	Münip ÖZDEMİR	1963-1964	Nuri YAMAN	1976-1979	Eyup TEPE	2003-2006
Hasan Faiz ERGUN	1921-1922	Refik KUZUCU	1931-1933	Dr.Kemal KORAY	1945	Osman GÜRBÜZ	1964-1966	İbrahim ERHAN	1979-1981	Ömer Lütfi YARAN	2006-2009
		Basri Bey	1933	Etem YETGİNER	1945-1946	Tevfik GÜNER (Vekaleten)	1966-1967	Erol AKINCI	1981-1984	Gürkan POLAT	2010-2011
		Pertev Bey	1934-1935	Ali Haydar ÖZKIN	1947-1949	Erol TEZCAN	1967-1968	İsa PARLAK	1984-1985	Fatih ÇOBANOĞLU	2011-2013
		İzzettin ÖÇ	1935-1936	Mustafa Nuri DİNÇ	1950-1952	Selçuk ÇOLAKOĞLU	1968-1969	Hakkı Teke	1986-1989	Abdullah ŞEN	2013-2014
		A.Fevzi HAMURCULU	1936-1938	Nihat ÜÇYILDIZ	1953-1954	Turhan GÖRGÜN	1969-1970	Osman ATEŞ	1989-1992	M.Gökhan ZENGİN	2014-2016
		Ali Fehmi KAYAR	1938-1939	Muammer AKMAN	1954-1958	Çetin YÜCEL	1971	Mehmet HAMURCU	1992-1995	Şenol TURAN	2016-...

Politikacılar

Oltu doğumlu politikacıları gösteren liste:

• 76. Türkiye içişleri bakanı Efkan Ala (1965,Oltu)
• TBMM 1.Dönem Oltu Milletvekili Yasin Haşimoğlu (1895,Oltu)
• TBMM 1.Dönem Oltu Milletvekili Rüstem Haşimoğlu (1866,Oltu)
• Oltu Şura Hükümeti Başkanı ve 1.Oltu Mutasarrıfı Yusuf Ziya Bey (1881,Oltu)

Eğitim ve sağlık

İlçede okuma yazma oranı 2014 verilerine göre %90'dır. Oltu'daki eğitim kurumlarını gösteren liste:

Yükseköğretim

• Oltu Meslek Yüksekokulu
• Atatürk Üniversitesi Oltu Yer Bilimleri Fakültesi
• Atatürk Üniversitesi Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi

Lise

• Oltu Anadolu Lisesi
• Oltu Yusuf Ziya Bey Kız Anadolu Lisesi
• Oltu Fen Lisesi
• Oltu İbn - i Sina Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
• Oltu Nenehatun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
• Oltu Yavuz Selim Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
• Oltu Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi
• Oltu Anadolu İmam Hatip Lisesi
• Oltu Meslek ve Teknik Anadolu Lisesi

Ortaokul

• Ayvalı Ortaokulu
• Cumhuriyet Ortaokulu
• Gökçedere Ortaokulu
• Karabekir Ortaokulu
• Küçük Orcuk Ortaokulu
• Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu
• Oltu Ortaokulu
• İMKB Yatılı Bölge Ortaokulu|İlkokul

İlkokul

• Atatürk İlkokulu
• Ayvalı İlkokulu
• Fatih İlkokulu
• Gökçedere İlkokulu
• Karabekir İlkokulu
• Şehitler İlkokulu
• Yasin Haşimoğlu İlkokulu
• 25 Mart İlkokulu
• Mehmet Akif Ersoy İlkokulu

Anaokulu

• Vilayetler Birliği Nenehatun Anaokulu
• Oltu Anaokulu

Yaygın eğitim

• Oltu Halk Eğitim Merkezi
• Oltu Mesleki Eğitim Merkezi
• Oltu Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu

Oltu'da 100 yataklı bir Devlet Hastanesi, 1 Toplum Sağlığı Merkezi, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonu, 13 sağlık evi, 2 serbest diş hekimi ve 10 eczane bulunmaktadır.

Yemek

Cağ kebabı

Oltu Cağ Kebabı

Oğlak veya kuzu etinden yapılan, önceden terbiye edilmiş etin yatık olarak odun ateşinde pişirilmesi suretiyle hazırlanan ve cağ veya bico adı verilen şişlerle servisi yapılan günümüzde Türkiye'nin hemen her tarafında tüketilen bir tür kebap yemeğidir.

Kuzu eti; reyhan, tuz, karabiber ve soğan ile birlikte yoğrularak bir süre bekletilir. Ardından kalın bir şişe büyük parçalar halinde dizilir ve ocağa alınır. Etler piştikten sonra cağa takılarak kesilir. Soğan ve lavaş ekmeği ile servis edilir.

Cağ kebabı olacak kuzunun seçimi esnasında özellikle 6 aylık olmasına ve yaşıtlarından daha boylu ve dolgun olmasına dikkat edilmektedir.

Diğer yemekler

• Siron
• Çılbır
• Su böreği
• Kete
• Kuymak
• Mantı
• Kesme aşı
• Ayva tatlısı

Dış bağlantılar

• Oltu Belediyesi28 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• Oltu Kaymakamlığı26 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• Oltu Medya 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• Photographic survey and plan of Oltu Castle
• Oltu News (Oltu Haber Portalı) 3 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Notlar

1. ^ Şenkaya ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
2. ^ Narman ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
3. ^ Olur ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

1. ^ . T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
2. ^ ^{a b c} Durmaz, Yunus Emre; Benian, Esin (2021). "Erzurum ili Oltu ilçesinin kentsel gelişimi üzerine bir inceleme (m.ö. 4. yüzyıl – 1923)". 
3. ^ "İklim Sınıflandırması". www.mgm.gov.tr. 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022. 
4. ^ ^{a b c} (Ermenice) Hakobyan, Tadevos Kh. «Օլթի» (Olti). Armenian Soviet Encyclopedia. vol. xi. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1986, pp. 527-528.
5. ^ ^{a b c d e f g} Edwards, Robert W., “Medieval Architecture in the Oltu-Penek Valley: A Preliminary Report on the Marchlands of Northeast Turkey” (1985). Dumbarton Oaks Papers XXXIX. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University. ss. 15-37, pls.1-18, 57-71. ISBN . 
6. ^ Gürcistan Sovyet Ansiklopedisi, 7. cilt
7. ^ ^{a b} (1996). The Republic of Armenia, Vol. IV: Between Crescent and Sickle, Partition and Sovietization. Berkeley: University of California Press. ss. 182-190. ISBN . 
8. ^ ^{a b c d e} Sinclair, T.A. (1990). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II. Pindar Press. ISBN . 
9. ^ . DailySabah. 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019. 
10. ^ Topics, Head. . Head Topics (İngilizce). 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019. 
11. ^ "BAŞAKLI KÖYLÜLERİ KARADAĞ'DA BULUŞTU". www.erzurumgazetesi.com.tr. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 
12. ^ . www.erzurumgazetesi.com.tr. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 
13. ^ "Oltu - Erzurum Kaç Km? ( Detaylı Bilgi ) - Mesafe.gen.tr". www.mesafe.gen.tr. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. ^[]
14. ^ Başkanlığı, Oltu Belediye. . www.oltu.bel.tr. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
15. ^ "Mahalleler ve Muhtarlar Listesi". Oltu Kaymakamlığı. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
16. ^ . www.erzurumgazetesi.com.tr. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
17. ^ ^{a b c d e f g h} "Medicinal plants used for folk medicine in Oltu (Erzurum/Turkey)". Meryem Gökçe MACİT, Yavuz Bülent KÖSE, ISSN 1308-8084. Biological Diversity and Conservation Research article/Araştırma makalesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
18. ^ . 4 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
19. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
20. ^ "Oltu'nun İşgali Kurtuluşu ve Anavatana Katılımı(1878-1920)" (PDF). Selami KILIÇ. Atatürk Araştırma Merkezi. 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF). 
21. ^ "Doğu Coğrafya Dergisi". Oltu (Erzurum) İlçesindeki Köy Yerleşmelerinin Coğrafi Özellikleri İle İlgili Bir İnceleme / A Study on the Geographical Features of Village Settlements in Oltu Town. 14 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . 
22. ^ ^{a b c} Census data of the Russian Empire from 1897 19 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (in Russian)
23. ^ "Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей (Rusça)". 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2019. 
24. ^ ^ a b Census data of the Russian Empire from 1897 (in Russian) ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей (Rusça) ^ Памятная книжка и Адрес-календарь Карсской области на 1914 год (Rusça)
25. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
26. ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
27. ^  . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
28. ^  . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
29. ^  . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
30. ^  . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
31. ^  . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
32. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
33. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
34. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
35. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
36. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
37. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
38. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
39. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
40. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
41. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
42. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
43. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
44. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
45. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
46. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
47. ^ ^{a b c d e f}
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Oltu Nüfusu - Erzurum". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
    • "Erzurum Oltu Nüfusu". nufusune.com. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
48. ^ ^{a b} "Erzurum Ağzında Ermenice Ödünç Sözcükler". 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . 
49. ^ "Oltu Köylerin Eski İsimleri". 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . 
50. ^ "Erzurumda Efsanelerde Kalan Ermeniler". 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . 
51. ^ "Türkiyede İsmi Değiştirilen Köyler" (PDF). 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF). 
52. ^ . erzurum.ktb.gov.tr. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
53. ^ "Oltu Belediyesi Eski Başkanlar". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . 
54. ^ . Oltu Kaymakamlığı. 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
55. ^ . Oltu Kaymakamlığı. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
56. ^ "Oltu (Erzurum) yöresinde halk ilacı olarak kullanılan tıbbi bitkiler". 
57. ^ "Oltu'da Eğitim ve Öğretim". 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . 
58. ^ MÜDÜRLÜĞÜ, ERZURUM-OLTU İLÇE MİLLÎ EĞİTİM. . oltu.meb.gov.tr. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
59. ^ "Oltu Sağlık Hizmetleri". 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . 
60. ^ . 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
61. ^ "Oltu Cağ Kebabı".