Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hatukay Prensliği veya Hatıkuaye (Adigece: Хьатыкъуае; Rusça: Хатукай), tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Hatukay Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Prenslik, en büyük Hatukay aristokrat ailesi olan Kerkenoko aşireti tarafından yönetiliyordu. Hatukay Prensliği, Johann Anton Güldenstädt'in 1787 tarihli haritası ve Frederik de Wit'in 1675 tarihli haritası dahil dönem haritalarında çeşitli isimlerle (Hatukai, Codioci, Gatyukai) işaretlenmişti.
Hatukay Vilayeti Hatukay Prensliği Хьатыкъуае Пщыгъо | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| y. 15.yy-1864 | |||||||||||||
 1789'da Hatukay bölgesi, en küçük sınırlarında | |||||||||||||
| Tür | Çerkesya Konfederasyonu üyesi | ||||||||||||
| Prens köyü | Hatıquaye | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Çerkesçe
| ||||||||||||
| Resmî din | Habzeism (y. 15.yy-17.yy) Ortodoks Hristiyanlık (y. 15.yy-17.yy) İslam (17.yy-1864) | ||||||||||||
| Demonim | Hatukay | ||||||||||||
| Hükûmet | Prenslik (y. 15.yy-1861) Çerkesya vilayeti (1861-1864) | ||||||||||||
| Prens | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için bakınız. |
Tarih
Kuruluşu
1427-1453 arasında Kral İnal Çerkesya'yı yönetti. Ölümünün ardından topraklarını bölüştürdü. İnal'ın ölümünden sonra kurulan prenslikler zamanla kendi içinde bölünmeye başladı. Hatukayların ilk yaşadığı bölge Jane bölgesiydi. Hatukay Prensliği de bu bölünmeler sonucu Jane bölgesinden ayrılarak kuruldu. Hatukay ismi Kral İnal'ın soyundan gelen prens Hatuqo'dan (Adigece: Хьатыкъо) gelmektedir. Prens Hatuqo, ilk Çemguy prensi olan Prens Boletoqo'nun (Adigece: Болэтыкъо) kardeşiydi. İnal'ın ölümünden sonraki süreçte Çemguy Prensliği iki prensliğe ayrıldı. Biri Prens Boletoqo'nun, diğeri Prens Hatuqo'nun toprağı oldu. Büyük kardeş Prens Boletoqo, Prensliği için Çemguy adını koruyarak Büyük Laba ve Shkhakoshem nehirleri arasındaki bölgede beyliğinde kaldı. Prens Hatuqo ise batıya taşındı ve Jane topraklarında yeni bir prenslik kurdu.
Orta çağ
Hatukay Prensliği uzun süre Kuban'ın güney kıyılarında, Afips nehrinin aktığı yerden biraz daha aşağıda yaşadı. Güçlüydüler ve savaşçı karakterleriyle ünlüydüler. Bazı tarihçiler Hakuç boyunun Hatukay'dan ayrıldığını öne sürdüler.
Hatukay Prensliği savaşçı Çerkes Prensliklerindendi, diğer Çerkeslere karşı bitmek bilmeyen iç savaşlarıyla ün salmış prensleri vardı. Diğer Çerkeslere karşı olan savaşlara ek olarak Kırım Tatarlarına karşı savaşlarda aktif olarak yer aldılar. Astrahan'ın Çerkesler tarafından yağmalanmasına da katıldılar. "Soluk" lakaplı Hatukay prenslerinden biri, Kabardeylerle müttefik olarak Astrahan'ı yağmalamıştı.
Yakın çağ
Giovanni Lucca, 1600'lerin başında Hatukay prensliğinden bahsetmiştir. Evliya Çelebi, 1660'lı yıllarda Hatukay bölgesini ziyaret etmiş ve prens Canbe-Girey (Adigece: Джаныбэджэрый) ile tanışmıştır.
En ünlü Hatukay prenslerinden biri, fiziksel olarak zayıf olmasına rağmen karakteri ve hitabet yeteneği ile tanınan Aslan-Girey'di (Adigece: Аслъанджэрый). Çerkesler, bir Kırım Hanı köylerinde kaldığı zaman o köyde doğan sonraki bebeğe hanın ismini verirlerdi, muhtemelen Kırım Hanı Arslan-Girey'in Çerkesya'da kaldığı bir dönemde doğduğu için bu adı almıştır. Hatukay Prensliği, Aslan-Girey'ın saltanatı sırasında zirveye ulaştı. Aslan-Girey yaşlılar ve soylularla çevrili ölüm döşeğinde vasiyetinde, İslami farzlara göre Hatukay Prensliğindeki her kölenin azat edilmesini istediğini ve bundan sonra hiçbir Hatukay'ın köle olmayacağını bildirdi. Bundan sonra Hatukay bölgesinde köle aileleri özgürleştirildi. Batı Çerkesya'nın önemli Çerkes prensliklerinden biri olan Hatukay, Aslan-Girey'in ölümüyle bu statüsünü kaybetmiştir. Onun ölümünden sonra Hatukay beyliği, iç savaşa giren iki gruba ayrıldı.
Hatukay Prensliği 18. yüzyılın sonlarında Bjeduğların batısında, Karadeniz kıyısına yakın ve Kuban Nehri'nin sol ile Belaya'nın sağ tarafında idi. Ancak 19. yüzyılın ilk yarısında daha doğuya kayarak Bjeduğlar ve Çemguyların arasına kuruldular.
Din
Çerkesler Bizans ve Gürcü etkisi ile MS 3. ve 5. yüzyıllar arasında Hristiyan olmuştu. Hatukay Prensliği de bu inancı devam ettiriyordu. Ancak Hristiyanlık Çerkesler arasında tam olarak oturmamıştı, yerel pagan din ile karışıp yarı-pagan yarı-Hristiyan bir din haline gelmişti.Meryem Ana hem Tanrı'nın annesi hem de Arılar Tanrıçasıydı. İsa ise Çerkes baş tanrısı Thaşho ile bir olmuştu.Rus-Çerkes Savaşı'nın başlaması ile Hristiyanlık Çerkesler arasında Rus dini olarak görülmeye başladı ve kalan Hristiyanlar yavaş yavaş dinlerinden döndü. Bunun sonucunda Hristiyanlık halk arasında ağır tepki görmeye başladı.
17. yüzyılda Hatukay Çerkesleri İslam'a geçti. 1666'da Hatukay Prensliğini ziyaret eden Evliya Çelebi, Çerkes Hatukay köylerinde cami olduğunu ve Çerkeslerin "la ilahe ilallah" dediklerini, ancak İslam'ı tam olarak anlamadıklarını ve eski geleneklerini devam ettirdikleri tespitinde bulunuyor.
1779'da Çerkesya'ya gelen Ferah Ali Paşa'nın teşviki ile Çerkesya'da 85 yeni cami inşa edildi. Gezgin Tasavvufçular ve Rusya'dan gelen istila tehdidi, Çerkesya'nın İslamlaşma sürecini hızlandırdı. Osmanlı İmparatorluğu'nda yetişen Çerkes alimler de İslam'ın yayılmasında büyük rol oynadı. 1820'lerde Çerkesya'yı ziyaret eden Taitbout de Marigny, Çerkeslerin çoğunlukla Müslüman olduğunu ancak Haç sembolüne de saygı duyduklarını belirtir. 1826'da İslam tüm Çerkesya'nın resmî dini ilan edildi.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l Jaimoukha, Amjad (7 Nisan 2015). The Circassians: A Handbook (İngilizce). ISBN .
- ^ a b c d Evliya Çelebi. Seyahatnâme (PDF). 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
- ^ a b c d Çatalkılıç, Didem (2021). "Kafkasya'dan Uzunyayla'ya Taşınan Hafıza Mekânları: Köy Toponim ve Sülale Tarihleri". Karadeniz Araştırmaları, XVIII/69: 71-120. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2023.
- ^ Natho, Kadir (3 Aralık 2009). Circassian History. ISBN . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2023.
- ^ «Новая карта Кавказа», составленная Иоганном Антоном Гильденштедтом, академиком-ориенталистом на русской службе. (Neue Carte des Caucasus grostentheils aus Guldenstaedts nachgelassenen handschriftlichen Entwurfen zusammengezetzt. [Санкт-Петербург]: [Географический департамент АН]: [1787]. 1 л.: Грав.; 41х73 (59х81). Масштаб приблизительно 33 версты в 1 дюйме. Российская Национальная Библиотека (Санкт-Петербург). Отдел картографии. К 1-Кав 3/10)
- ^ Turcium Imperium. - Amstelodami: apud F. de Wit: [1675].
- ^ a b Хотко, Самир Хамидович (2015). Открытие Черкесии. Картографические источники XIV—XIX вв (Rusça). 29 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2023.
- ^ . KAĞAZEJ Jıraslen. 2013. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.
- ^ The Penny Magazine. London, Charles Knight, 1838. p. 138.
- ^ Minahan, James. One Europe, Many Nations: a Historical Dictionary of European National Groups. Westport, USA, Greenwood, 2000. p. 354.
- ^ (2005). The Chechens: A Handbook. Psychology Press. s. 32. ISBN . Erişim tarihi: 28 Haziran 2017.
- ^ a b c d Taitbout de Marigny, Edouard (1836). Voyages en Circassie (Fransızca). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ a b c d e f g Özsaray, Mustafa (20 Şubat 2012). Çerkeslerin İslamlaşması. İz Yayıncılık. ISBN .
- ^ James Stanislaus Bell (1840). Journal of a Residence in Circassia: During the Years 1837, 1838 and 1839 (İngilizce). 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2023.
- ^ Evliya Çelebi. Seyahatnâme (PDF). 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Mart 2023.
- ^ Natho, Kadir I. Circassian History. Pages 123–124
- ^ Shenfield, Stephen D. "The Circassians : A forgotten genocide". In Levene and Roberts, The Massacre in History. Page 150.
- ^ Richmond, Walter. The Circassian Genocide. Page 59.
- ^ Serbes, Nahit. "Çerkeslerde inanç ve hoşgörü" (PDF). 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hatukay Prensligi veya Hatikuaye Adigece Hatykuae Rusca Hatukaj tarihi Cerkesya nin vilayetlerinden birisiydi Hatukay Cerkesleri bu bolgede yasiyordu Prenslik en buyuk Hatukay aristokrat ailesi olan Kerkenoko asireti tarafindan yonetiliyordu Hatukay Prensligi Johann Anton Guldenstadt in 1787 tarihli haritasi ve Frederik de Wit in 1675 tarihli haritasi dahil donem haritalarinda cesitli isimlerle Hatukai Codioci Gatyukai isaretlenmisti Hatukay Vilayeti Hatukay PrensligiHatykuae Pshygoy 15 yy 18641789 da Hatukay bolgesi en kucuk sinirlarindaTurCerkesya Konfederasyonu uyesiPrens koyuHatiquayeYaygin dil ler Cerkesce Adigece Bati Cerkescesi Hatukay CerkescesiResmi dinHabzeism y 15 yy 17 yy Ortodoks Hristiyanlik y 15 yy 17 yy Islam 17 yy 1864 DemonimHatukayHukumetPrenslik y 15 yy 1861 Cerkesya vilayeti 1861 1864 Prens y 15 yyHatuqo y 1532 Soluk y 1664Canbe Girey y 18 yyAslan Girey y 1842Kerkenoko Dyancerie y 1852Kerkenoko TalustanTarihce Kurulusuy 15 yy Dagilisi1864Onculler ArdillarZihya Rus ImparatorluguBu maddenin daha dogru ve guvenilir bilgi sunmasi icin guncellenmesi gerekmektedir Daha fazla bilgi icin tartisma sayfasina bakiniz TarihKurulusu Gunumuzde Hatukaylarin yasamadigi Hatukaj Hatikuaj Adigey Cumhuriyeti 1427 1453 arasinda Kral Inal Cerkesya yi yonetti Olumunun ardindan topraklarini bolusturdu Inal in olumunden sonra kurulan prenslikler zamanla kendi icinde bolunmeye basladi Hatukaylarin ilk yasadigi bolge Jane bolgesiydi Hatukay Prensligi de bu bolunmeler sonucu Jane bolgesinden ayrilarak kuruldu Hatukay ismi Kral Inal in soyundan gelen prens Hatuqo dan Adigece Hatyko gelmektedir Prens Hatuqo ilk Cemguy prensi olan Prens Boletoqo nun Adigece Boletyko kardesiydi Inal in olumunden sonraki surecte Cemguy Prensligi iki prenslige ayrildi Biri Prens Boletoqo nun digeri Prens Hatuqo nun topragi oldu Buyuk kardes Prens Boletoqo Prensligi icin Cemguy adini koruyarak Buyuk Laba ve Shkhakoshem nehirleri arasindaki bolgede beyliginde kaldi Prens Hatuqo ise batiya tasindi ve Jane topraklarinda yeni bir prenslik kurdu Orta cag Hatukay Prensligi uzun sure Kuban in guney kiyilarinda Afips nehrinin aktigi yerden biraz daha asagida yasadi Gucluyduler ve savasci karakterleriyle unluyduler Bazi tarihciler Hakuc boyunun Hatukay dan ayrildigini one surduler Hatukay Prensligi savasci Cerkes Prensliklerindendi diger Cerkeslere karsi bitmek bilmeyen ic savaslariyla un salmis prensleri vardi Diger Cerkeslere karsi olan savaslara ek olarak Kirim Tatarlarina karsi savaslarda aktif olarak yer aldilar Astrahan in Cerkesler tarafindan yagmalanmasina da katildilar Soluk lakapli Hatukay prenslerinden biri Kabardeylerle muttefik olarak Astrahan i yagmalamisti Yakin cag Giovanni Lucca 1600 lerin basinda Hatukay prensliginden bahsetmistir Evliya Celebi 1660 li yillarda Hatukay bolgesini ziyaret etmis ve prens Canbe Girey Adigece Dzhanybedzheryj ile tanismistir En unlu Hatukay prenslerinden biri fiziksel olarak zayif olmasina ragmen karakteri ve hitabet yetenegi ile taninan Aslan Girey di Adigece Aslandzheryj Cerkesler bir Kirim Hani koylerinde kaldigi zaman o koyde dogan sonraki bebege hanin ismini verirlerdi muhtemelen Kirim Hani Arslan Girey in Cerkesya da kaldigi bir donemde dogdugu icin bu adi almistir Hatukay Prensligi Aslan Girey in saltanati sirasinda zirveye ulasti Aslan Girey yaslilar ve soylularla cevrili olum doseginde vasiyetinde Islami farzlara gore Hatukay Prensligindeki her kolenin azat edilmesini istedigini ve bundan sonra hicbir Hatukay in kole olmayacagini bildirdi Bundan sonra Hatukay bolgesinde kole aileleri ozgurlestirildi Bati Cerkesya nin onemli Cerkes prensliklerinden biri olan Hatukay Aslan Girey in olumuyle bu statusunu kaybetmistir Onun olumunden sonra Hatukay beyligi ic savasa giren iki gruba ayrildi Hatukay Prensligi 18 yuzyilin sonlarinda Bjeduglarin batisinda Karadeniz kiyisina yakin ve Kuban Nehri nin sol ile Belaya nin sag tarafinda idi Ancak 19 yuzyilin ilk yarisinda daha doguya kayarak Bjeduglar ve Cemguylarin arasina kuruldular DinCerkesler Bizans ve Gurcu etkisi ile MS 3 ve 5 yuzyillar arasinda Hristiyan olmustu Hatukay Prensligi de bu inanci devam ettiriyordu Ancak Hristiyanlik Cerkesler arasinda tam olarak oturmamisti yerel pagan din ile karisip yari pagan yari Hristiyan bir din haline gelmisti Meryem Ana hem Tanri nin annesi hem de Arilar Tanricasiydi Isa ise Cerkes bas tanrisi Thasho ile bir olmustu Rus Cerkes Savasi nin baslamasi ile Hristiyanlik Cerkesler arasinda Rus dini olarak gorulmeye basladi ve kalan Hristiyanlar yavas yavas dinlerinden dondu Bunun sonucunda Hristiyanlik halk arasinda agir tepki gormeye basladi 17 yuzyilda Hatukay Cerkesleri Islam a gecti 1666 da Hatukay Prensligini ziyaret eden Evliya Celebi Cerkes Hatukay koylerinde cami oldugunu ve Cerkeslerin la ilahe ilallah dediklerini ancak Islam i tam olarak anlamadiklarini ve eski geleneklerini devam ettirdikleri tespitinde bulunuyor 1779 da Cerkesya ya gelen Ferah Ali Pasa nin tesviki ile Cerkesya da 85 yeni cami insa edildi Gezgin Tasavvufcular ve Rusya dan gelen istila tehdidi Cerkesya nin Islamlasma surecini hizlandirdi Osmanli Imparatorlugu nda yetisen Cerkes alimler de Islam in yayilmasinda buyuk rol oynadi 1820 lerde Cerkesya yi ziyaret eden Taitbout de Marigny Cerkeslerin cogunlukla Musluman oldugunu ancak Hac sembolune de saygi duyduklarini belirtir 1826 da Islam tum Cerkesya nin resmi dini ilan edildi Kaynakca a b c d e f g h i j k l Jaimoukha Amjad 7 Nisan 2015 The Circassians A Handbook Ingilizce ISBN 1138874604 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b c d Evliya Celebi Seyahatname PDF 20 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mart 2023 a b c d Catalkilic Didem 2021 Kafkasya dan Uzunyayla ya Tasinan Hafiza Mekanlari Koy Toponim ve Sulale Tarihleri Karadeniz Arastirmalari XVIII 69 71 120 24 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2023 Natho Kadir 3 Aralik 2009 Circassian History ISBN 144152388X Erisim tarihi 2 Temmuz 2023 Novaya karta Kavkaza sostavlennaya Iogannom Antonom Gildenshtedtom akademikom orientalistom na russkoj sluzhbe Neue Carte des Caucasus grostentheils aus Guldenstaedts nachgelassenen handschriftlichen Entwurfen zusammengezetzt Sankt Peterburg Geograficheskij departament AN 1787 1 l Grav 41h73 59h81 Masshtab priblizitelno 33 versty v 1 dyujme Rossijskaya Nacionalnaya Biblioteka Sankt Peterburg Otdel kartografii K 1 Kav 3 10 Turcium Imperium Amstelodami apud F de Wit 1675 a b Hotko Samir Hamidovich 2015 Otkrytie Cherkesii Kartograficheskie istochniki XIV XIX vv Rusca 29 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2023 KAGAZEJ Jiraslen 2013 29 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi 8 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2013 The Penny Magazine London Charles Knight 1838 p 138 Minahan James One Europe Many Nations a Historical Dictionary of European National Groups Westport USA Greenwood 2000 p 354 2005 The Chechens A Handbook Psychology Press s 32 ISBN 978 0 415 32328 4 Erisim tarihi 28 Haziran 2017 a b c d Taitbout de Marigny Edouard 1836 Voyages en Circassie Fransizca 12 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2023 a b c d e f g Ozsaray Mustafa 20 Subat 2012 Cerkeslerin Islamlasmasi Iz Yayincilik ISBN 9789753558716 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim James Stanislaus Bell 1840 Journal of a Residence in Circassia During the Years 1837 1838 and 1839 Ingilizce 12 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2023 Evliya Celebi Seyahatname PDF 20 Mart 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Mart 2023 Natho Kadir I Circassian History Pages 123 124 Shenfield Stephen D The Circassians A forgotten genocide In Levene and Roberts The Massacre in History Page 150 Richmond Walter The Circassian Genocide Page 59 Serbes Nahit Cerkeslerde inanc ve hosgoru PDF 12 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF