Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hava sahası, herhangi bir kara parçası veya su kütlesi üzerindeki boyutları çeşitli kanun, kural ve antlaşmalarla belirlenmiş atmosfer kütlesi. Günümüzde kullanılan -kapsadığı alan olarak açısından- en büyük hava sahası birimi uçuş bilgi bölgesidir (FIR). Her ülkenin hava sahası bir veya daha fazla uçuş bilgi bölgesine bölünür.
Ulusal hava sahası
1944'te Şikago'da imzalanan 'na (Şikago Konvansiyonu) göre her devlet kendi ülkesi/bölgesi üzerindeki hava sahasında mutlak egemenlik hakkına sahiptir. Burada tarif edilen ülke ya da bölge (territory) o devletin toprakları ve karasularıdır.
Antlaşmaya taraf olan tüm devletler kendi hava sahalarının diğer devletlerin uçakları tarafından kullanımına (tarifeli uluslararası uçuşlar hariç), "önceden izin alınmaksızın" müsaade etmek zorundadır. Uçaklar, kayıtlı oldukları ülkenin milliyetini taşırlar. Bir uçak ancak bir ülkede kayıtlı olabilir.
Uçuş bilgi bölgesi (FIR)
Her ülkenin hava sahası ve civarı, ülkenin büyüklüğüne, konumuna ve hava trafiğinin durumuna göre bir veya daha fazla uçuş bilgi bölgesine (FIR) bölünür. Örneğin Türkiye'nin hava sahası ve olmak üzere iki uçuş bilgi bölgesine bölünmüştür. Benzer şekilde Birleşik Krallık da ve olmak üzere iki uçuş bilgi bölgesine bölünmüştür.
Uçuş bilgi bölgeleri içinde uçuş bilgi hizmeti (FIS) ve ikaz hizmeti verilir. Uçuş bilgi bölgelerini birbirinden ayıran çizgiler Türkçede FIR hattı olarak bilinir.
FIR'lar deniz seviyesinden belirli bir irtifaya kadar olan bölgeyi kapsarlar. FIR'ların üst limitinden sonra UIR (upper information region/) başlar. UIR'lar da uzay sınırına kadar olan bölgeyi kapsarlar. Örneğin FL245 ve FL660 arasındadır.
Herhangi bir FIR içerisindeki hava sahaları kontrollü ve kontrolsüz olmak üzere iki ana kısma ayrılırlar. Kontrollü ve kontrolsüz hava sahaları da kendi içinde ICAO tarafından belirlenmiş çeşitli bölümlere ve sınıflara ayrılırlar.
Kontrollü hava sahası
Kontrollü hava sahalarında tüm uçuşlara hava trafik kontrol (ATC) hizmeti verilir.
Kontrol bölgesi (CTR)
Kontrol bölgesi belirli hava meydanları çevresinde bulunan, meydan merkezli 5 NM yarıçapında, yerden belirli bir irtifaya ya da uçuş seviyesine kadar sınırlandırılmış kontrollü hava sahasıdır.
Terminal kontrol sahası
Terminal kontrol sahası (TMA veya TCA) bir veya daha fazla yoğun trafiğe sahip hava meydanı çevresindeki kontrollü hava yollarının kesişiminde bulunan kontrollü hava sahasıdır. CTR gibi yerden değil, belirli bir irtifadan başlar.
Kontrol sahası (CTA)
, içinde ATC hizmeti verilen, boyutları belirli bir hava sahasıdır. Belirli bir alt limit irtifasından başlayarak uçuş seviyesi olarak belirtilen bir üst limite kadardır.
Havayolu
Havayolu, radyo seyrüsefer cihazları sayesinde belirlenen, koridor şeklindeki kontrol sahasıdır.IFR uçuş yapan uçaklar tarafından kullanılır. Havayollarına A25, R8 gibi isimler verilir ve orta hattın sağında ve solunda beşer NM (toplamda 10 NM) genişliğindedirler. Düşük sınıflı TMA, CTA ve CTR'ları katetmedikleri sürece tüm havayolları A sınıfıdır.
Kontrolsüz hava sahası
Tavsiyeli yol (ADR)
, F sınıfı hava sahalarıdır. Havayolları gibi 10 NM genişliğinde olmalarına rağmen havacılık haritalarında (kart) sadece orta hatları mavi kesikli çizgi ile belirtilir. ADR'leri kullanacak VFR uçakların uçuş planı doldurması gerekir.
Open-FIR
, G sınıfı hava sahalarıdır. Open-FIR'larda; kontrollü sahalar dışında kalan , MATZ, ATZ'ler bulunur. Open-FIR'larda FIR ATSU'ları tarafından uçuş bilgi hizmeti (FIS) sağlanır. Bu bilgilerin bir kısmı şunlardır:
- - Meteroloji bilgisi ve uyarıları
- - Seyrüsefer yardımcılarının durumu
- - Meydan kolaylıklarının durumu
- - Arama-kurtarma ikazları
- - Hava taşıtları için tehlikeli yakınlaşma uyarıları
Open-FIR'larda LARS (alçak hava sahası radar tavsiye hizmeti) gibi çeşitli radar hizmetleri de verilir. ATZ ve MATZ'ler için ilgili meydanlara özel frekanslar tahsis edilmiştir.
Meydan trafik bölgesi (ATZ)
Meydan trafik bölgeleri çeşitli sivil ve askerî hava meydanları çevresinde oluşturulan bir sahadır. En uzun pistin merkezinden 2 NM yarıçapında (1 NM'den uzun pistlerde 2,5 NM yarıçapında) ve pist rakımından 2000 ft yüksekliğinde bir silindirdir. ATZ'ler hem kontrollü hem de kontrolsüz hava sahalarında bulunabilirler ve denetimli (regulated) hava sahalarıdır. Bir ATZ G sınıfından (Open-FIR) daha yüksek bir sınıftaki hava sahasında (örneğin D sınıfı) ise o sınıfın kurallarına tabi olur.
Bir hava taşıtının pilotu ATZ'lere şu koşullarda "girebilir":
- ATC'den izin almış olmak
- ATC'nin olmadığı durumlarda AFIS'ten uçuş güvenliğini sağlayacak yeterli bilgiyi almış olmak
- AFIS'in de olmadığı durumlarda (A/G radyo) istasyonundan uçuş güvenliğini sağlayacak yeterli bilgiyi almış olmak
Askerî hava trafik bölgesi (MATZ)
, bazı ülkelerde askerî meydanların çoğunun çevresinde bulunan bir hava sahasıdır. Genellikle meydan merkezinden 5 NM yarıçapında 3000 ft AGL yüksekliğindeki merkez silindir ile alet yaklaşması istikamet(ler)indeki 5 NM uzunluğunda, 4 NM genişliğinde ve 1000–3000 ft AGL irtifaları arasındaki dikdörtgen alan(lar)dan meydana gelir. Bu sahaya girecek sivil uçakların MATZ ATC'den izin alması ve basılı usullere riayet etmesi gerekir. MATZ'ler denetimsiz (non-regulated) hava sahaları olmalarına rağmen her MATZ'nin merkezî kısmı aynı zamanda bir ATZ'dir ve ATZ'ler ile ilgili kurallara uyulmalıdır.
Hava sahası sınıfları
Hava sahaları ICAO'ya göre A, B, C, D, E, F ve G şeklinde yedi sınıfa ayrılır. Bunlardan A, B, C, D, E kontrollü, F ve G kontrolsüz hava sahasıdır. Sınıfların irtifa limitleri ülkeden ülkeye farklılıklar gösterir.
Kontrollü
- A sınıfı: En yoğun trafiğin gerçekleştiği hava sahalarına tahsis edilir. VFR uçuşlara kapalıdır.
- B sınıfı: Çok yüksek hava sahalarına tahsis edilir. Hem IFR, hem de VFR uçuşlara açık olmakla birlikte bu irtifalarda genellikle VFR uçuş gerçekleşmez.
- C sınıfı: Yüksek hava sahalarıdır. VFR uçuşlar ilgili ATS ile temasa geçmek koşuluyla bazı özel şartlarda kullanabilirler.
- D sınıfı: Daha az yoğunluklu trafiğin yaşandığı hava sahalarına tahsis edilir. Pek çok CTR ve CTA bu sınıftadır. D sınıfı sahalardaki ATZ'ler de D sınıfına tabidir.
- E sınıfı: D sınıfına benzer ancak D'nin aksine ATC izni gerektirmez. ATC'den daha kısıtlı trafik bilgisi hizmeti alınır.
Kontrolsüz
- F sınıfı: Tavsiyeli yollardır.
- G sınıfı: Open-FIR'dır. Kontrollü sahalar dışındaki RASA'ları, MATZ'leri ve ATZ'leri de kapsar.
Kaynakça
- Pooley, Dorothy ve Robert Seaman. The Air Pilot's Manual 2: Aviation Law & Meteorology. 10. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2011.
- (1944)
- ^ Konvansiyon, madde 1
- ^ Konvansiyon, madde 2
- ^ Konvansiyon, madde 5
- ^ Konvansiyon, madde 17
- ^ Konvansiyon, madde 18
- ^ FIR hattı nedir? 27 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü. Erişim: 3 Ağustos 2012.
- ^ a b Pooley's, sf 71
- ^ a b c Pooley's, sf 72
- ^ a b Pooley's, sf 73.
- ^ Pooley's, sf 78.
- ^ a b Pooley's, sf 79.
- ^ Pooley's, sf 80.
- ^ Pooley's, sf 81.
- ^ Pooley's, sf 82.
- ^ Pooley's, sf 83.
- ^ a b c d Pooley's, sf 83
- ^ a b c Pooley's, sf 84
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hava sahasi herhangi bir kara parcasi veya su kutlesi uzerindeki boyutlari cesitli kanun kural ve antlasmalarla belirlenmis atmosfer kutlesi Gunumuzde kullanilan kapsadigi alan olarak acisindan en buyuk hava sahasi birimi ucus bilgi bolgesidir FIR Her ulkenin hava sahasi bir veya daha fazla ucus bilgi bolgesine bolunur Italya daki ucus bilgi bolgeleriUlusal hava sahasi1944 te Sikago da imzalanan na Sikago Konvansiyonu gore her devlet kendi ulkesi bolgesi uzerindeki hava sahasinda mutlak egemenlik hakkina sahiptir Burada tarif edilen ulke ya da bolge territory o devletin topraklari ve karasularidir Antlasmaya taraf olan tum devletler kendi hava sahalarinin diger devletlerin ucaklari tarafindan kullanimina tarifeli uluslararasi ucuslar haric onceden izin alinmaksizin musaade etmek zorundadir Ucaklar kayitli olduklari ulkenin milliyetini tasirlar Bir ucak ancak bir ulkede kayitli olabilir Ucus bilgi bolgesi FIR Her ulkenin hava sahasi ve civari ulkenin buyuklugune konumuna ve hava trafiginin durumuna gore bir veya daha fazla ucus bilgi bolgesine FIR bolunur Ornegin Turkiye nin hava sahasi ve olmak uzere iki ucus bilgi bolgesine bolunmustur Benzer sekilde Birlesik Krallik da ve olmak uzere iki ucus bilgi bolgesine bolunmustur Ucus bilgi bolgeleri icinde ucus bilgi hizmeti FIS ve ikaz hizmeti verilir Ucus bilgi bolgelerini birbirinden ayiran cizgiler Turkcede FIR hatti olarak bilinir FIR lar deniz seviyesinden belirli bir irtifaya kadar olan bolgeyi kapsarlar FIR larin ust limitinden sonra UIR upper information region baslar UIR lar da uzay sinirina kadar olan bolgeyi kapsarlar Ornegin FL245 ve FL660 arasindadir Herhangi bir FIR icerisindeki hava sahalari kontrollu ve kontrolsuz olmak uzere iki ana kisma ayrilirlar Kontrollu ve kontrolsuz hava sahalari da kendi icinde ICAO tarafindan belirlenmis cesitli bolumlere ve siniflara ayrilirlar Kontrollu hava sahasiKontrollu hava sahalari Kontrollu hava sahalarinda tum ucuslara hava trafik kontrol ATC hizmeti verilir Kontrol bolgesi CTR Kontrol bolgesi belirli hava meydanlari cevresinde bulunan meydan merkezli 5 NM yaricapinda yerden belirli bir irtifaya ya da ucus seviyesine kadar sinirlandirilmis kontrollu hava sahasidir Terminal kontrol sahasi Terminal kontrol sahasi TMA veya TCA bir veya daha fazla yogun trafige sahip hava meydani cevresindeki kontrollu hava yollarinin kesisiminde bulunan kontrollu hava sahasidir CTR gibi yerden degil belirli bir irtifadan baslar Kontrol sahasi CTA icinde ATC hizmeti verilen boyutlari belirli bir hava sahasidir Belirli bir alt limit irtifasindan baslayarak ucus seviyesi olarak belirtilen bir ust limite kadardir Havayolu Havayolu radyo seyrusefer cihazlari sayesinde belirlenen koridor seklindeki kontrol sahasidir IFR ucus yapan ucaklar tarafindan kullanilir Havayollarina A25 R8 gibi isimler verilir ve orta hattin saginda ve solunda beser NM toplamda 10 NM genisligindedirler Dusuk sinifli TMA CTA ve CTR lari katetmedikleri surece tum havayollari A sinifidir Kontrolsuz hava sahasiTavsiyeli yol ADR F sinifi hava sahalaridir Havayollari gibi 10 NM genisliginde olmalarina ragmen havacilik haritalarinda kart sadece orta hatlari mavi kesikli cizgi ile belirtilir ADR leri kullanacak VFR ucaklarin ucus plani doldurmasi gerekir Open FIR G sinifi hava sahalaridir Open FIR larda kontrollu sahalar disinda kalan MATZ ATZ ler bulunur Open FIR larda FIR ATSU lari tarafindan ucus bilgi hizmeti FIS saglanir Bu bilgilerin bir kismi sunlardir Meteroloji bilgisi ve uyarilari Seyrusefer yardimcilarinin durumu Meydan kolayliklarinin durumu Arama kurtarma ikazlari Hava tasitlari icin tehlikeli yakinlasma uyarilari Open FIR larda LARS alcak hava sahasi radar tavsiye hizmeti gibi cesitli radar hizmetleri de verilir ATZ ve MATZ ler icin ilgili meydanlara ozel frekanslar tahsis edilmistir Meydan trafik bolgesi ATZ Meydan trafik bolgeleri cesitli sivil ve askeri hava meydanlari cevresinde olusturulan bir sahadir En uzun pistin merkezinden 2 NM yaricapinda 1 NM den uzun pistlerde 2 5 NM yaricapinda ve pist rakimindan 2000 ft yuksekliginde bir silindirdir ATZ ler hem kontrollu hem de kontrolsuz hava sahalarinda bulunabilirler ve denetimli regulated hava sahalaridir Bir ATZ G sinifindan Open FIR daha yuksek bir siniftaki hava sahasinda ornegin D sinifi ise o sinifin kurallarina tabi olur Bir hava tasitinin pilotu ATZ lere su kosullarda girebilir ATC den izin almis olmak ATC nin olmadigi durumlarda AFIS ten ucus guvenligini saglayacak yeterli bilgiyi almis olmak AFIS in de olmadigi durumlarda A G radyo istasyonundan ucus guvenligini saglayacak yeterli bilgiyi almis olmakAskeri hava trafik bolgesi MATZ bazi ulkelerde askeri meydanlarin cogunun cevresinde bulunan bir hava sahasidir Genellikle meydan merkezinden 5 NM yaricapinda 3000 ft AGL yuksekligindeki merkez silindir ile alet yaklasmasi istikamet ler indeki 5 NM uzunlugunda 4 NM genisliginde ve 1000 3000 ft AGL irtifalari arasindaki dikdortgen alan lar dan meydana gelir Bu sahaya girecek sivil ucaklarin MATZ ATC den izin almasi ve basili usullere riayet etmesi gerekir MATZ ler denetimsiz non regulated hava sahalari olmalarina ragmen her MATZ nin merkezi kismi ayni zamanda bir ATZ dir ve ATZ ler ile ilgili kurallara uyulmalidir Hava sahasi siniflariHava sahalari ICAO ya gore A B C D E F ve G seklinde yedi sinifa ayrilir Bunlardan A B C D E kontrollu F ve G kontrolsuz hava sahasidir Siniflarin irtifa limitleri ulkeden ulkeye farkliliklar gosterir Kontrollu A sinifi En yogun trafigin gerceklestigi hava sahalarina tahsis edilir VFR ucuslara kapalidir B sinifi Cok yuksek hava sahalarina tahsis edilir Hem IFR hem de VFR ucuslara acik olmakla birlikte bu irtifalarda genellikle VFR ucus gerceklesmez C sinifi Yuksek hava sahalaridir VFR ucuslar ilgili ATS ile temasa gecmek kosuluyla bazi ozel sartlarda kullanabilirler D sinifi Daha az yogunluklu trafigin yasandigi hava sahalarina tahsis edilir Pek cok CTR ve CTA bu siniftadir D sinifi sahalardaki ATZ ler de D sinifina tabidir E sinifi D sinifina benzer ancak D nin aksine ATC izni gerektirmez ATC den daha kisitli trafik bilgisi hizmeti alinir Kontrolsuz F sinifi Tavsiyeli yollardir G sinifi Open FIR dir Kontrollu sahalar disindaki RASA lari MATZ leri ve ATZ leri de kapsar KaynakcaPooley Dorothy ve Robert Seaman The Air Pilot s Manual 2 Aviation Law amp Meteorology 10 baski Shoreham West Sussex Pooley s Air Pilot Publishing 2011 1944 Konvansiyon madde 1 Konvansiyon madde 2 Konvansiyon madde 5 Konvansiyon madde 17 Konvansiyon madde 18 FIR hatti nedir 27 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sivil Havacilik Genel Mudurlugu Erisim 3 Agustos 2012 a b Pooley s sf 71 a b c Pooley s sf 72 a b Pooley s sf 73 Pooley s sf 78 a b Pooley s sf 79 Pooley s sf 80 Pooley s sf 81 Pooley s sf 82 Pooley s sf 83 a b c d Pooley s sf 83 a b c Pooley s sf 84