Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hoca Ahmed Yesevî Türbesi, (Kazakça: Қожа Ахмет Яссауи кесенесі, Qоjа Ахmet Yassaviy kesenesі) güney Kazakistan'da Türkistan şehrinde bulunur. Büyük Timur İmparatorluğu döneminde yapı 1389 yılında Timur tarafından yaptırılmıştır.
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 | |
| Konum |  Kazakistan |
| (Kriter) | Kültürel: i,ii,iv |
| Referans | 1103 |
| Tescil | 2003 (27. oturum) |
| Bölge | Asya-Pasifik |
Timur, Buhara'ya giderken yolda Türkistan'a uğraması icap eder. Türkistanlı Hoca Ahmed Yesevî rüyasına girer. "ey yiğit çabuk Buhara'ya git, oradaki zalim şahın eceli senin elinden, halk senden kurtuluş ümidi bekler" der. rüyadan uyanan Timur, şükrettikten sonra Türkistan hakimi 'i çağırtıp Ahmed Yesevî'nin mezarına çok güzel bir türbe yaptırılmasını emreder.
Konumu
Hoca Ahmed Yesevî Türbesi, Kazakistan'ın güney kesiminde günümüzde Türkistan (eski adı Hazret-i Türkistan) şehrinin kuzey-doğu kesiminde kervan yolu üzerinde, eskiden Hazret ve daha sonra Yesi olarak bilinen eski bir yerleşim yerinde konumlanır. Yapı, tarihi bir kale yakınında, şimdi Arkeolojik Sit alanındadır. Arkeolojik alan başka türbeleri, cami ve hamam gibi Orta Çağ yapıların kalıntıları içerir.
Tarihi
Türk ve İslâm dünyasının ortak hazinesi ve kültür değeri olan bu Külliyenin yenilenmesi, Kazakistan Devleti ile yapılan bir anlaşma sonucu Türkiye Cumhuriyeti üzerine almış ve 1993 yılında başlamış ve Öner Kabasakal'ın Başkanlığı döneminde TİKA uzmanlığı ile yeniden tamir edilmiştir. 2003 yılındaUNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine alınmıştır.
Hoca Ahmed Yesevî
Hoca (Farsça: خواجه) Ahmed Yesevî, 1093 yılında İsbicâb (şimdi Sayram)'da doğmuş, hayatının çoğunu Yesi'de geçirmiş ve 1166 yılında orada vefat etmiş bir Türk şair ve mutasavvıf'dır. Eşzamanlı Moğol saldırılarına rağmen bölgede İslam'ın yayılması sürmüş, kendisi Orta Asya'da ve Türkçe-konuşan dünyada çok saygındır, tasavvuf halk tarafından tanınmıştır.
Yeni türbe
Hoca Ahmed Yesevî'nin 12. yüzyılda küçük bir türbesi yerine, yeni türbe yapımına 1389 yılında başlanmış, Timur, Şiraz'dan mozaik, İsfahan'dan taş ve sıva ustalarını getittirmiştir. Yapının mimarı İran'danHâce Hüseyin Şirazi'dir. Tonoz çeşitleri ve kubbe gibi deneysel mekansal düzenlemelerin, Timur'un kendisinin yapının tasarımında katıldığı bildirilmiştir. Bu tarz yenilikler daha sonra diğer şehirlerin dini yapılarında da uygulanmıştır. Ancak yapım tamamlanmadan 1405 yılında Timur'un ölümü ile durdurulmuştur.
Mimari
Yapı düzeni dikdörtgendir, ölçüleri 45,8 x 62,7 m ve 38,7 m yüksekliğindedir. Güney-doğu'dan kuzey-batı doğrultusundadır. Yapı için kullanılan birincil malzeme ganç -Sauran'da bulunan bir tesiste, harç (havan), alçı ve kil karışımından oluşan ateş tuğlası ile yapılmıştır. Kazakistan Cumhuriyeti Kızılordu bölgesinde Türkistan şehri kuzey-batısında, 40 km uzaklıkta, çölde bir Orta Çağ kalesinin iyi korunmuş Sauran harabeleri (kalıntıları) bulunmaktadır. Duvarlar pişmiş kare tuğla ve ganç harç (bir alçı türü) kullanımı ile inşa edilmiştir. Özgün esas temel, suyun içine işlemesini önlemek için 1,5 m. derinliğe ulaşan kil katmanı ile çevrilidir. Ziyaretçilerin girdiği 18,2 x 18,2 m boyutlu türbe ana girişi güneydoğudadır. Ana bölüm Kazandık ("bakır oda") olarak bilinir. Bu bölüm, Orta Asya'da en büyük olan 18,2 m çapında ölçümünde bir tuğla kubbe ile kaplıdır. Kazandık bölümü ortasında, dini amaçlar için kullanılan bir tunç Kazan vardır. Yesevî'nin mezarı merkezi eksende binanın sonunda kuzeybatıda, lahit bölümünün tam olarak ortasında yer almaktadır ki, -iç kubbe 17,0 m ve dış kubbe 28,0 m yükseklikte çift kubbeli yivli çatısı vardır. Kubbenin dışı, altın desenli altıgen yeşil sırlı çinilerle kaplıdır.
Yazıtlar
Hoca Ahmed Yesevî Türbesi'nin beden duvarlarında, çıkıntı kuşağın hemen alt kısmında, batı cephesinin sağ köşesinden başlayıp, kuzey ve doğu cephesinin sonuna kadar bir yazı kuşağında, Kur'an'nın En'am Suresinin 59. - 63. ayetlerinden, hadislerden ve ulu sözlerden seçilen iri sülüs hatlarla yazılmış yazıları içermektedir.
Ana kubbenin sekizgen kasnağında, büyük kufi hatla çepeçevre "el-Inâyetü lillâh, el-Ata lillâh" (İyilik Allah içindir, bağış Allah içindir.) sözleri tekrarlanmaktadır. Yine aynı kubbenin kare gövdesinin doğu ve batı yüzlerinde orta üst kısımlarda, nispeten küçük sülüs harflerle "Kale'n-nebiyyü aleyhi's-selâm: ed-Dünyâ cifetün ve tâlibühâ kilâbün." (Peygamber aleyhisselâm buyurdu. Dünya bir leştir ve onun isteklisi köpeklerdir.) anlatımı yer alır.
Ahmed Yesevî'nin kabrinin bulunduğu bölümün üstüne isabet eden küçük kubbenin gövdesinde çepeçevre, iri kufi hatla, "el-Mülkü lillâh" (Mülk Allah'ındır) yazıları tekrarlanmaktadır.
Notlar
- ^ Risale-i Tevarih-i Bulgariye, 26
- ^ a b c d e f g h i j "ICOMOS Evaluation of Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi World Heritage Nomination". 23 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Fransızca)
- ^ "Archaeological monuments of Turkistan". 24 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ "Kazakhstan Atatürk Uluslararası Kongresi 4th Turkistan, Azmi Süslü, Uygur Tazebay, Atatürk Araştırma Merkezi, Q. A. I︠a︡ssaui atyndaghy Khalyqaralyq Qazaq-Tu̇rīk Universitetī., Atatürk 4. Uluslararası Kongresi, 2000." 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2010.
- ^ Bozorg-nia, Zohreh (2004), Mimaran-i Iran. s.140, .
- ^ Dickens, Mark, "Timurid Architecture in Samarkand". 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ a b Architectural complex of Khodja Akhmed Yasawi 26 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. (İngilizce)
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Hoca Ahmed Yesevi Türbesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Hoca Ahmed Yesevi Türbesi için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hoca Ahmed Yesevi Turbesi Kazakca Қozha Ahmet Yassaui kesenesi Qoja Ahmet Yassaviy kesenesi guney Kazakistan da Turkistan sehrinde bulunur Buyuk Timur Imparatorlugu doneminde yapi 1389 yilinda Timur tarafindan yaptirilmistir Hoca Ahmed Yesevi TurbesiUNESCO Dunya MirasiKonum KazakistanKriterKulturel i ii ivReferans1103Tescil2003 27 oturum BolgeAsya Pasifik Timur Buhara ya giderken yolda Turkistan a ugramasi icap eder Turkistanli Hoca Ahmed Yesevi ruyasina girer ey yigit cabuk Buhara ya git oradaki zalim sahin eceli senin elinden halk senden kurtulus umidi bekler der ruyadan uyanan Timur sukrettikten sonra Turkistan hakimi i cagirtip Ahmed Yesevi nin mezarina cok guzel bir turbe yaptirilmasini emreder Kentin savunma duvarlari icinde turbenin yeri Konumu Hoca Ahmed Yesevi Turbesi Kazakistan in guney kesiminde gunumuzde Turkistan eski adi Hazret i Turkistan sehrinin kuzey dogu kesiminde kervan yolu uzerinde eskiden Hazret ve daha sonra Yesi olarak bilinen eski bir yerlesim yerinde konumlanir Yapi tarihi bir kale yakininda simdi Arkeolojik Sit alanindadir Arkeolojik alan baska turbeleri cami ve hamam gibi Orta Cag yapilarin kalintilari icerir Tarihi Emir Timurlenk in 1396 98 yillari arasinda insa ettirdigi Hoca Ahmed Yesevi Turbesi ne bagisladigi samdanlarRus Carligi nin 1867 82 yillari arasinda ilk Turkistan Valisi olan General Konstantin P von Kaufman nin albumunden alinma Turk ve Islam dunyasinin ortak hazinesi ve kultur degeri olan bu Kulliyenin yenilenmesi Kazakistan Devleti ile yapilan bir anlasma sonucu Turkiye Cumhuriyeti uzerine almis ve 1993 yilinda baslamis ve Oner Kabasakal in Baskanligi doneminde TIKA uzmanligi ile yeniden tamir edilmistir 2003 yilindaUNESCO tarafindan Dunya Mirasi Listesine alinmistir Hoca Ahmed Yesevi Hoca Farsca خواجه Ahmed Yesevi 1093 yilinda Isbicab simdi Sayram da dogmus hayatinin cogunu Yesi de gecirmis ve 1166 yilinda orada vefat etmis bir Turk sair ve mutasavvif dir Eszamanli Mogol saldirilarina ragmen bolgede Islam in yayilmasi surmus kendisi Orta Asya da ve Turkce konusan dunyada cok saygindir tasavvuf halk tarafindan taninmistir Hoca Ahmed Yesevi Turbesi nin iceriden gorunumu von Kaufman albumunden Yeni turbe 1890 yili civarinda turbenin durumu Hoca Ahmed Yesevi nin 12 yuzyilda kucuk bir turbesi yerine yeni turbe yapimina 1389 yilinda baslanmis Timur Siraz dan mozaik Isfahan dan tas ve siva ustalarini getittirmistir Yapinin mimari Iran danHace Huseyin Sirazi dir Tonoz cesitleri ve kubbe gibi deneysel mekansal duzenlemelerin Timur un kendisinin yapinin tasariminda katildigi bildirilmistir Bu tarz yenilikler daha sonra diger sehirlerin dini yapilarinda da uygulanmistir Ancak yapim tamamlanmadan 1405 yilinda Timur un olumu ile durdurulmustur Mimari Yapi duzeni dikdortgendir olculeri 45 8 x 62 7 m ve 38 7 m yuksekligindedir Guney dogu dan kuzey bati dogrultusundadir Yapi icin kullanilan birincil malzeme ganc Sauran da bulunan bir tesiste harc havan alci ve kil karisimindan olusan ates tuglasi ile yapilmistir Kazakistan Cumhuriyeti Kizilordu bolgesinde Turkistan sehri kuzey batisinda 40 km uzaklikta colde bir Orta Cag kalesinin iyi korunmus Sauran harabeleri kalintilari bulunmaktadir Duvarlar pismis kare tugla ve ganc harc bir alci turu kullanimi ile insa edilmistir Ozgun esas temel suyun icine islemesini onlemek icin 1 5 m derinlige ulasan kil katmani ile cevrilidir Ziyaretcilerin girdigi 18 2 x 18 2 m boyutlu turbe ana girisi guneydogudadir Ana bolum Kazandik bakir oda olarak bilinir Bu bolum Orta Asya da en buyuk olan 18 2 m capinda olcumunde bir tugla kubbe ile kaplidir Kazandik bolumu ortasinda dini amaclar icin kullanilan bir tunc Kazan vardir Yesevi nin mezari merkezi eksende binanin sonunda kuzeybatida lahit bolumunun tam olarak ortasinda yer almaktadir ki ic kubbe 17 0 m ve dis kubbe 28 0 m yukseklikte cift kubbeli yivli catisi vardir Kubbenin disi altin desenli altigen yesil sirli cinilerle kaplidir Yazitlar Hoca Ahmed Yesevi Turbesi nin kubbesi Orta Asya daki en buyuk kubbedir Hoca Ahmed Yesevi Turbesi nin beden duvarlarinda cikinti kusagin hemen alt kisminda bati cephesinin sag kosesinden baslayip kuzey ve dogu cephesinin sonuna kadar bir yazi kusaginda Kur an nin En am Suresinin 59 63 ayetlerinden hadislerden ve ulu sozlerden secilen iri sulus hatlarla yazilmis yazilari icermektedir Ana kubbenin sekizgen kasnaginda buyuk kufi hatla cepecevre el Inayetu lillah el Ata lillah Iyilik Allah icindir bagis Allah icindir sozleri tekrarlanmaktadir Yine ayni kubbenin kare govdesinin dogu ve bati yuzlerinde orta ust kisimlarda nispeten kucuk sulus harflerle Kale n nebiyyu aleyhi s selam ed Dunya cifetun ve talibuha kilabun Peygamber aleyhisselam buyurdu Dunya bir lestir ve onun isteklisi kopeklerdir anlatimi yer alir Ahmed Yesevi nin kabrinin bulundugu bolumun ustune isabet eden kucuk kubbenin govdesinde cepecevre iri kufi hatla el Mulku lillah Mulk Allah indir yazilari tekrarlanmaktadir Notlar Risale i Tevarih i Bulgariye 26 a b c d e f g h i j ICOMOS Evaluation of Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi World Heritage Nomination 23 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Fransizca Archaeological monuments of Turkistan 24 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Kazakhstan Ataturk Uluslararasi Kongresi 4th Turkistan Azmi Suslu Uygur Tazebay Ataturk Arastirma Merkezi Q A I a ssaui atyndaghy Khalyqaralyq Qazaq Tu rik Universiteti Ataturk 4 Uluslararasi Kongresi 2000 22 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2010 Arsivlenmis kopya 24 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2020 Arsivlenmis kopya 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2010 Bozorg nia Zohreh 2004 Mimaran i Iran s 140 ISBN 964 7483 39 2 Dickens Mark Timurid Architecture in Samarkand 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce a b Architectural complex of Khodja Akhmed Yasawi 26 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Dis baglantilarWikimedia Commons ta Hoca Ahmed Yesevi Turbesi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Hoca Ahmed Yesevi Turbesi icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft