Solo insanı (Homo erectus soloensis), 'de, yaklaşık 117 ila 108 bin yıl önce, Endonezya'nın Cava Adası'nda boyunca yaşamış, H. erectus'un bir alt türüdür. Bu popülasyon, türün bilinen son popülasyonudur. Ngandong köyü yakınlarında kazılan 14 üst kafatası parçası, iki kaval kemiği ve bir pelvis parçasından ve sınıflandırmaya bağlı olarak muhtemelen Sambungmacan'dan üç kafatası ve Ngawi'den bir kafatasından bilinmektedir. Ngandong sahası ilk olarak 1931'den 1933'e Willem Frederik Florus Oppenoorth, Carel ter Haar ve başkanlığında kazıldı. Ancak daha fazla çalışma, Büyük Buhran, 2. Dünya Savaşı ve Endonezya Bağımsızlık Savaşı nedeniyle ertelendi. Tarihsel ırk kavramlarına uygun olarak, Endonezyalı Homo erectus alt türü başlangıçta Avustralyalı Aborijinlerin doğrudan ataları olarak sınıflandırılmıştı. Ancak Solo insanının artık yaşayan bir torunu olmadığı düşünülmüyor, çünkü kalıntılar, kabaca 50.000 ila 55.000 yıl önce başlayan bölgeye modern insan göçünden çok öncesine tarihlenir.
Solo insanı | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() tarafından, spekülatif kafatası rekonstrüksiyonu | |||||||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Üçlü adlandırma | |||||||||||||||||||||||||
† Homo erectus soloensis Oppenoorth, 1932 | |||||||||||||||||||||||||
Sinonimler | |||||||||||||||||||||||||
|
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgxTHpVMEwwNW5ZVzVrYjI1blh6RTBMbDlJYjIxdlgyVnlaV04wZFhNdWFuQm5Mekl5TUhCNExVNW5ZVzVrYjI1blh6RTBMbDlJYjIxdlgyVnlaV04wZFhNdWFuQm4uanBn.jpg)
Solo insanının kafatası, üstten bakıldığında oval şekillidir, kalın kaşları, şişmiş elmacık kemikleri ve arkadan geçen belirgin bir kemik çizgisi vardır. Beyin hacmi oldukça büyüktü, 1.013 ile 1.251 cc arasında değişiyordu (günümüz modern erkekleri için ortalama 1.270 cc ve günümüz modern kadınları için ortalama 1.130 cc). Potansiyel olarak dişi bir örnek 158 cm (5 ft 2 in) uzunluğunda ve 51 kg (112 lb) ağırlığındaydı ve erkekler muhtemelen kadınlardan çok daha büyüktü.
Solo insanları büyük olasılıkla, filler, kaplanlar, gaur, tapirler, su aygırları ve daha fazlasıyla birlikte, günümüz Cava'sından çok daha serin bir açık ormanlık ortamda yaşıyorlardı. Teknolojiye gelince, basit yongalar ve kıyıcılar (elde tutulan taş aletler) ve muhtemelen kemiklerden mızraklar veya zıpkınlar, vatoz iğnelerinden hançerler ve andezitten bolalar veya çekiç taşları ürettiler. Daha önce Java'da yaşayan veya en azından onlarla yakından ilişkili olan H. erectus erectus'un soyundan gelmiş olabilirler. Ngandong örnekleri muhtemelen bir volkanik patlama sırasında öldü. Türler muhtemelen 125.000 yıl önce başlayan tropikal yağmur ormanlarının devri ve tercih edilen yaşam alanlarının kaybıyla yok oldu. Kafataslarında yaralar vardı, ancak bu yaralanmaların bir saldırı, yamyamlık, volkanik patlama veya fosilleşme sürecinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı belirsizdir.
Fosil buluntuları
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgwTHpSaEwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeGZTUzV3Ym1jdk1qQXdjSGd0VTI5c2IxOVRhM1ZzYkY5SkxuQnVadz09LnBuZw==.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh4THpFeUwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeHpYMGxmWVc1a1gwbEpMbkJ1Wnk4eU1EQndlQzFUYjJ4dlgxTnJkV3hzYzE5SlgyRnVaRjlKU1M1d2JtYz0ucG5n.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgwTHpSaEwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeHpYMGxKU1Y5aGJtUmZTVll1Y0c1bkx6SXdNSEI0TFZOdmJHOWZVMnQxYkd4elgwbEpTVjloYm1SZlNWWXVjRzVuLnBuZw==.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgxTHpVMEwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeGZWaTV3Ym1jdk1qQXdjSGd0VTI5c2IxOVRhM1ZzYkY5V0xuQnVadz09LnBuZw==.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh3THpCakwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeGZWa2t1Y0c1bkx6SXdNSEI0TFZOdmJHOWZVMnQxYkd4ZlZra3VjRzVuLnBuZw==.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTg1THprM0wxTnZiRzlmVTJ0MWJHeHpYMVpKU1Y5aGJtUmZWa2xKU1M1d2JtY3ZNakF3Y0hndFUyOXNiMTlUYTNWc2JITmZWa2xKWDJGdVpGOVdTVWxKTG5CdVp3PT0ucG5n.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh5THpKa0wxTnZiRzlmVTJ0MWJHeGZTVmd1Y0c1bkx6SXdNSEI0TFZOdmJHOWZVMnQxYkd4ZlNWZ3VjRzVuLnBuZw==.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTltTDJZMkwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeHpYMGxZWDJGdVpGOVlMbkJ1Wnk4eU1EQndlQzFUYjJ4dlgxTnJkV3hzYzE5SldGOWhibVJmV0M1d2JtYz0ucG5n.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTg0THpoakwxTnZiRzlmVTJ0MWJHeHpYMWhKTG5CdVp5OHlNREJ3ZUMxVGIyeHZYMU5yZFd4c2MxOVlTUzV3Ym1jPS5wbmc=.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTh4THpGbUwwZHZjbWxzYkdFbE1rTmZVMjlzYjE5TllXNGxNa05mYUhWdFlXNWZaVzVrYjJOaGMzUnpMbkJ1Wnk4eU1EQndlQzFIYjNKcGJHeGhKVEpEWDFOdmJHOWZUV0Z1SlRKRFgyaDFiV0Z1WDJWdVpHOWpZWE4wY3k1d2JtYz0ucG5n.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgyTHpZNUwxTnZiRzlmVkdsaWFXRmZRaTV3Ym1jdk1qQXdjSGd0VTI5c2IxOVVhV0pwWVY5Q0xuQnVadz09LnBuZw==.png)
![image](https://www.wikipedia.tr-tr.nina.az/image/aHR0cHM6Ly93d3cud2lraXBlZGlhLnRyLXRyLm5pbmEuYXovaW1hZ2UvYUhSMGNITTZMeTkxY0d4dllXUXVkMmxyYVcxbFpHbGhMbTl5Wnk5M2FXdHBjR1ZrYVdFdlkyOXRiVzl1Y3k5MGFIVnRZaTgyTHpZd0wxTnZiRzlmVkdsaWFXRmxYMEZmWVc1a1gwSXVjRzVuTHpJd01IQjRMVk52Ykc5ZlZHbGlhV0ZsWDBGZllXNWtYMEl1Y0c1bi5wbmc=.png)
Fosil buluntuları şunlardır::217
- Kafatası I, muhtemelen yaşlı bir kadına ait neredeyse eksiksiz bir takke (kafatasının üst bölümü);
- Kafatası II, muhtemelen üç ila yedi yaşındaki bir çocuğa ait bir frontal kemik;
- Kafatası III, muhtemelen yaşlı bir bireye ait çarpık bir takke;
- Kafatası IV, muhtemelen orta yaşlı bir kadına ait bir takke;
- Kafatası V, muhtemel bir erkek takkesi — 221 mm (8,7 inç) uzunluğundaki büyük uzunluğuyla belirtilir;
- Kafatası VI, muhtemelen yetişkin bir kadına ait neredeyse eksiksiz bir takke;
- Kafatası VII, muhtemelen genç ve dişi bir bireye ait bir sağ paryetal kemik parçası;
- Kafatası VIII, muhtemelen genç bir erkeğe ait olan her iki paryetal kemik (ayrılmış);
- Kafatası IX, muhtemelen yaşlı bir bireye ait tabanı eksik bir takke (küçük boyu bir kadınla tutarlıdır, ancak ağırlığı bir erkekle tutarlıdır);
- Kafatası X, muhtemelen sağlam, yaşlı bir kadına ait parçalanmış bir takke;
- Kafatası XI, neredeyse tamamlanmış bir takke;
- Tibia A, şaftın orta kısmında çapı 101 mm (4,0 inç) olan, muhtemelen yetişkin bir erkeğe ait olan şaftın birkaç parçası;
- Tibia B, 365 mm (14,4 inç) uzunluğunda, orta şaftta 86 mm (3,4 inç) çapında, neredeyse tam bir sağ kaval kemiği, muhtemelen yetişkin bir kadına ait;
- Ngandong 15, parçalı bir takke;:3
- Ngandong 16, sol paryetal parça;:3 ve
- Ngandong 17, 17, 4 cm × 6 cm (1,6 inç × 2,4 inç) sol asetabulum (kalça ekleminin bir parçasını oluşturan pelvis üzerinde).:3
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Homo erectus soloensis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Homo erectus soloensis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
- İnsan Zaman Çizelgesi (Etkileşimli) 17 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Smithsonian, Ulusal Doğa Tarihi Müzesi (Ağustos 2016).
Kaynakça
- ^ Rizal, Yan; Westaway, Kira E.; Zaim, Yahdi; van den Bergh, Gerrit D.; Bettis, E. Arthur; Morwood, Michael J.; Huffman, O. Frank; Grün, Rainer; Joannes-Boyau, Renaud; Bailey, Richard M.; Sidarto (Ocak 2020). "Last appearance of Homo erectus at Ngandong, Java, 117,000–108,000 years ago". Nature (İngilizce). 577 (7790): 381-385. doi:10.1038/s41586-019-1863-2. ISSN 1476-4687. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2021.
- ^ ; (1951). "Morphology of Solo man". Anthropological Papers of the AMNH. 43. hdl:2246/297. 30 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2021.
- ^ a b c Hoffman, Frank (2010). "Provenience Reassessment of the 1931–1933 Ngandong Homo erectus (Java),Confirmation of the Bone-Bed Origin Reported by the Discoverers". PaleoAnthropology. 2010: 1-60. doi:10.4207/PA.2010.ART34. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
![]() | Fosil primat ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Solo insani Homo erectus soloensis de yaklasik 117 ila 108 bin yil once Endonezya nin Cava Adasi nda boyunca yasamis H erectus un bir alt turudur Bu populasyon turun bilinen son populasyonudur Ngandong koyu yakinlarinda kazilan 14 ust kafatasi parcasi iki kaval kemigi ve bir pelvis parcasindan ve siniflandirmaya bagli olarak muhtemelen Sambungmacan dan uc kafatasi ve Ngawi den bir kafatasindan bilinmektedir Ngandong sahasi ilk olarak 1931 den 1933 e Willem Frederik Florus Oppenoorth Carel ter Haar ve baskanliginda kazildi Ancak daha fazla calisma Buyuk Buhran 2 Dunya Savasi ve Endonezya Bagimsizlik Savasi nedeniyle ertelendi Tarihsel irk kavramlarina uygun olarak Endonezyali Homo erectus alt turu baslangicta Avustralyali Aborijinlerin dogrudan atalari olarak siniflandirilmisti Ancak Solo insaninin artik yasayan bir torunu olmadigi dusunulmuyor cunku kalintilar kabaca 50 000 ila 55 000 yil once baslayan bolgeye modern insan gocunden cok oncesine tarihlenir Solo insani Yasadigi donem araligi 0 117 0 108 myo Ust pleyistosen Holosen PreYeYeOSDCPTJKPgN tarafindan spekulatif kafatasi rekonstruksiyonuBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim PrimatesAlt takim HaplorhiniInfra takim SimiiformesFamilya HominidaeAlt familya HomininaeOymak HomininiCins HomoTur H erectusAlt tur H e soloensisUclu adlandirma Homo erectus soloensisOppenoorth 1932SinonimlerHomo Javanthropus soloensis Oppenoorth 1932 H sapiens soloensis 1940 H erectus ngandongensis Sartono 1975Kafatasi XI in kopyasi Hall of Human Origins Washington DC de Solo insaninin kafatasi ustten bakildiginda oval sekillidir kalin kaslari sismis elmacik kemikleri ve arkadan gecen belirgin bir kemik cizgisi vardir Beyin hacmi oldukca buyuktu 1 013 ile 1 251 cc arasinda degisiyordu gunumuz modern erkekleri icin ortalama 1 270 cc ve gunumuz modern kadinlari icin ortalama 1 130 cc Potansiyel olarak disi bir ornek 158 cm 5 ft 2 in uzunlugunda ve 51 kg 112 lb agirligindaydi ve erkekler muhtemelen kadinlardan cok daha buyuktu Solo insanlari buyuk olasilikla filler kaplanlar gaur tapirler su aygirlari ve daha fazlasiyla birlikte gunumuz Cava sindan cok daha serin bir acik ormanlik ortamda yasiyorlardi Teknolojiye gelince basit yongalar ve kiyicilar elde tutulan tas aletler ve muhtemelen kemiklerden mizraklar veya zipkinlar vatoz ignelerinden hancerler ve andezitten bolalar veya cekic taslari urettiler Daha once Java da yasayan veya en azindan onlarla yakindan iliskili olan H erectus erectus un soyundan gelmis olabilirler Ngandong ornekleri muhtemelen bir volkanik patlama sirasinda oldu Turler muhtemelen 125 000 yil once baslayan tropikal yagmur ormanlarinin devri ve tercih edilen yasam alanlarinin kaybiyla yok oldu Kafataslarinda yaralar vardi ancak bu yaralanmalarin bir saldiri yamyamlik volkanik patlama veya fosillesme surecinden kaynaklanip kaynaklanmadigi belirsizdir Fosil buluntulariNgandong hominidleriKafatasi IKafataslari I ve IIKafataslari III ve IVKafatasi VKafatasi VIKafataslari VII ve VIIIKafatasi IXKafataslari IX ve XKafatasi XIGoril Solo ve modern insanTibia BTibia A sag ve B sol Fosil buluntulari sunlardir 217 Kafatasi I muhtemelen yasli bir kadina ait neredeyse eksiksiz bir takke kafatasinin ust bolumu Kafatasi II muhtemelen uc ila yedi yasindaki bir cocuga ait bir frontal kemik Kafatasi III muhtemelen yasli bir bireye ait carpik bir takke Kafatasi IV muhtemelen orta yasli bir kadina ait bir takke Kafatasi V muhtemel bir erkek takkesi 221 mm 8 7 inc uzunlugundaki buyuk uzunluguyla belirtilir Kafatasi VI muhtemelen yetiskin bir kadina ait neredeyse eksiksiz bir takke Kafatasi VII muhtemelen genc ve disi bir bireye ait bir sag paryetal kemik parcasi Kafatasi VIII muhtemelen genc bir erkege ait olan her iki paryetal kemik ayrilmis Kafatasi IX muhtemelen yasli bir bireye ait tabani eksik bir takke kucuk boyu bir kadinla tutarlidir ancak agirligi bir erkekle tutarlidir Kafatasi X muhtemelen saglam yasli bir kadina ait parcalanmis bir takke Kafatasi XI neredeyse tamamlanmis bir takke Tibia A saftin orta kisminda capi 101 mm 4 0 inc olan muhtemelen yetiskin bir erkege ait olan saftin birkac parcasi Tibia B 365 mm 14 4 inc uzunlugunda orta saftta 86 mm 3 4 inc capinda neredeyse tam bir sag kaval kemigi muhtemelen yetiskin bir kadina ait Ngandong 15 parcali bir takke 3 Ngandong 16 sol paryetal parca 3 ve Ngandong 17 17 4 cm 6 cm 1 6 inc 2 4 inc sol asetabulum kalca ekleminin bir parcasini olusturan pelvis uzerinde 3Ayrica bakinizPekin insani Insanin evrimi Insan evriminin fosil listesiDis baglantilarWikimedia Commons ta Homo erectus soloensis ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Homo erectus soloensis ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Insan Zaman Cizelgesi Etkilesimli 17 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Smithsonian Ulusal Doga Tarihi Muzesi Agustos 2016 Kaynakca Rizal Yan Westaway Kira E Zaim Yahdi van den Bergh Gerrit D Bettis E Arthur Morwood Michael J Huffman O Frank Grun Rainer Joannes Boyau Renaud Bailey Richard M Sidarto Ocak 2020 Last appearance of Homo erectus at Ngandong Java 117 000 108 000 years ago Nature Ingilizce 577 7790 381 385 doi 10 1038 s41586 019 1863 2 ISSN 1476 4687 19 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2021 1951 Morphology of Solo man Anthropological Papers of the AMNH 43 hdl 2246 297 30 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2021 a b c Hoffman Frank 2010 Provenience Reassessment of the 1931 1933 Ngandong Homo erectus Java Confirmation of the Bone Bed Origin Reported by the Discoverers PaleoAnthropology 2010 1 60 doi 10 4207 PA 2010 ART34 9 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2021 Fosil primat ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz