Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuru burunlu primatlar (Haplorrhini veya Haplorhini), primatlar (Primates) takımının, Simiiformes (maymunlar ve insansılar) ve Tarsiiformes (cadı makiler) infra takımlarını içeren bir alt takımı. Nemli burunlu primatlar alt takımı ile birlikte, primatlar (Primates) takımını oluşturular.
| Kuru burunlu primatlar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Zeytuni babun (Papio anubis) | |||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||
| |||||||||||
| İnfra takımlar | |||||||||||
kardeş: Strepsirrhini | |||||||||||
Özellikleri
İnsansıları, maymunları ve cadı makigilleri içine alan kuru burunlu primatlar grubu, nemli burunlulardan birçok farklılık gösterir. Burundaki bu grupta kurudur. Bu özellik koku alma duyusunun nemli burunlulardan daha kötü olduğunu da gösterir. Göz ile alın boşluğu arasında kemikten duvar bulunur ve nemli burunlulardan farklı olarak çoğunlukla tek bir yavru doğururlar.
Dağılım
Kuru burunlu primatlar; Amerika'nın ve Afrika'nın (Madagaskar hariç) tropik ve subtropik iklimlerinde, Güney ve Güneydoğu Asya ve Japonya'da yaşarlar. İnsanların dışında Avrupa'da yaşayan tek primat Cebeli tarık'ta yaygın olan berberi şebeği'dir (Macaca sylvanus). İnsanlar ise Güney kutbu dışında her kıtada yaşar.
Evrimsel tarih
Genel olarak moleküler genetik çalışmalar, kuru burunlu maymunlar ile nemli burunlu maymunların ayrışmasını 65 ila 75 milyon yıl öncesine tarihler. En eski gerçek primat fosillerine (prosimiyenler: adapiformlar ve omomyidler) ise erken Eosen döneminde (50-55 myö) rastlanır. En bazal haplorhinler olarak kabul edilen soyu tükenmiş omomyidlerin, diğer haplorinlerden ziyade tarsierlerle daha yakından ilişkili olduğuna inanılmaktadır. Kesin ilişki henüz tam olarak çözülmemiştir (Williams, Kay ve Kirk (2010), Bajpal ve ark. 2008). Tarsierlerin doğrudan omomyidlerden türediği ve simiyenlerin ayrı bir dal olduğu veya hem simiyenlerin hem de tarsierlerin omomyidlerden türediğine dair görüşler vardır.
Sınıflandırma
Kuru burunlu primatlar 2 infra takıma bölünür:
- İnfra takım: Tarsiiformes
- Uzun bacaklı makiler Güneydoğu Asya'da yaşar. Eski sınıflandırmada nemli burunlu maymunlar'a dahil olan önmaymunlar grubuna koyulurlardı. Ama kuru burunlulara daha yakın oldukları genetik araştırmalar ile ıspatlanmıştır.
- İfra takım: Simiiformes
- Yeni Dünya maymunları sadece Amerika'da yaşarlar ve adlarının sebebi de budur. Bu grub 5 familyaya bölünür: Marmosetgiller (Callitrichidae), Kapuçingiller (Cebidae), Gece maymunugiller (Aotidae), Örümcek maymunugiller (Atelidae) und Sakigiller (Pitheciidae).
- Eski Dünya maymunları Avrasya ile Afrika'da yaşarlar ve tekrar iki üst familyaya bölünürler: Tek yaşayan familyası Cercopithecidae olan kuyruklu eski dünya maymunları (Cercopithecoidea) ve Gibongiller ile İnsangiller familyalarından oluşan İnsansılar (Hominoidea).
Kladogram
Yaşayan ve soyu tükenmiş Primatların filogenetik ağacı
|
Kitaplar
- Geissmann, Thomas (2003). Vergleichende Primatologie mit 22 Tabellen. Berlin. ISBN . OCLC 248998638.
- Ankel-Simons, F. (2007). Primate Anatomy (3. bas.). Academic Press. ISBN .
- Primate Taxonomy (Smithsonian Institution Press, 2001), Colin Groves ()
- Primates in Question (Smithsonian Institution Press, 2003), Robert W. Shumaker & Benjamin B. Beck ()
Notlar
- ^ Artık kabul görmeyen eski sınıflandırmalarda, Tarsiiformes grubu ile nemli burunlu primatlar, önmaymunlar (Prosimii) grubunda sınıflandırılıyorlardı.
Kaynakça
- ^ Ni, Xijun; Gebo, Daniel L.; Dagosto, Marian; Meng, Jin; Tafforeau, Paul; Flynn, John J.; Beard, K. Christopher (Haziran 2013). "The oldest known primate skeleton and early haplorhine evolution". Nature (İngilizce). 498 (7452): 60-64. doi:10.1038/nature12200. ISSN 1476-4687. 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.
- ^ Mammal species of the world : a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 2005. ISBN . OCLC 57557352.
- ^ Finstermeier, Knut; Zinner, Dietmar; Brameier, Markus; Meyer, Matthias; Kreuz, Eva; Hofreiter, Michael; Roos, Christian (16 Temmuz 2013). "A Mitogenomic Phylogeny of Living Primates". PLOS ONE (İngilizce). 8 (7): e69504. doi:10.1371/journal.pone.0069504. ISSN 1932-6203. (PMC) 3713065 $2. (PMID) 23874967. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2022.
- ^ Santini, Luca; Rojas, Danny; Donati, Giuseppe (1 Mayıs 2015). "Evolving through day and night: origin and diversification of activity pattern in modern primates". Behavioral Ecology. 26 (3): 789-796. doi:10.1093/beheco/arv012. ISSN 1045-2249.
- ^ Springer, Mark S.; Murphy, William J.; Eizirik, Eduardo; O'Brien, Stephen J. (4 Şubat 2003). "Placental mammal diversification and the Cretaceous–Tertiary boundary". Proceedings of the National Academy of Sciences. 100 (3): 1056-1061. doi:10.1073/pnas.0334222100. (PMC) 298725 $2. (PMID) 12552136. 8 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ Herbert H. Covert (Ocak 2002). . 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . www2.palomar.edu. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ Williams, Blythe A.; Kay, Richard F.; Kirk, E. Christopher (16 Mart 2010). "New perspectives on anthropoid origins". Proceedings of the National Academy of Sciences. 107 (11): 4797-4804. doi:10.1073/pnas.0908320107. (PMC) 2841917 $2. (PMID) 20212104. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuru burunlu primatlar Haplorrhini veya Haplorhini primatlar Primates takiminin Simiiformes maymunlar ve insansilar ve Tarsiiformes cadi makiler infra takimlarini iceren bir alt takimi Nemli burunlu primatlar alt takimi ile birlikte primatlar Primates takimini olusturular Kuru burunlu primatlar Yasadigi donem araligi 55 0 myo Wasatchian Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNZeytuni babun Papio anubis Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim PrimatesAlt takim Haplorhini Pocock 1918Infra takimlarSimiiformes maymunlar insansilar da dahil Tarsiiformes cadi makiler kardes StrepsirrhiniOzellikleriInsansilari maymunlari ve cadi makigilleri icine alan kuru burunlu primatlar grubu nemli burunlulardan bircok farklilik gosterir Burundaki bu grupta kurudur Bu ozellik koku alma duyusunun nemli burunlulardan daha kotu oldugunu da gosterir Goz ile alin boslugu arasinda kemikten duvar bulunur ve nemli burunlulardan farkli olarak cogunlukla tek bir yavru dogururlar DagilimKuru burunlu primatlar Amerika nin ve Afrika nin Madagaskar haric tropik ve subtropik iklimlerinde Guney ve Guneydogu Asya ve Japonya da yasarlar Insanlarin disinda Avrupa da yasayan tek primat Cebeli tarik ta yaygin olan berberi sebegi dir Macaca sylvanus Insanlar ise Guney kutbu disinda her kitada yasar Evrimsel tarihGenel olarak molekuler genetik calismalar kuru burunlu maymunlar ile nemli burunlu maymunlarin ayrismasini 65 ila 75 milyon yil oncesine tarihler En eski gercek primat fosillerine prosimiyenler adapiformlar ve omomyidler ise erken Eosen doneminde 50 55 myo rastlanir En bazal haplorhinler olarak kabul edilen soyu tukenmis omomyidlerin diger haplorinlerden ziyade tarsierlerle daha yakindan iliskili olduguna inanilmaktadir Kesin iliski henuz tam olarak cozulmemistir Williams Kay ve Kirk 2010 Bajpal ve ark 2008 Tarsierlerin dogrudan omomyidlerden turedigi ve simiyenlerin ayri bir dal oldugu veya hem simiyenlerin hem de tarsierlerin omomyidlerden turedigine dair gorusler vardir SiniflandirmaKuru burunlu primatlar 2 infra takima bolunur Infra takim Tarsiiformes Uzun bacakli makiler Guneydogu Asya da yasar Eski siniflandirmada nemli burunlu maymunlar a dahil olan onmaymunlar grubuna koyulurlardi Ama kuru burunlulara daha yakin olduklari genetik arastirmalar ile ispatlanmistir Ifra takim Simiiformes Yeni Dunya maymunlari sadece Amerika da yasarlar ve adlarinin sebebi de budur Bu grub 5 familyaya bolunur Marmosetgiller Callitrichidae Kapucingiller Cebidae Gece maymunugiller Aotidae Orumcek maymunugiller Atelidae und Sakigiller Pitheciidae Eski Dunya maymunlari Avrasya ile Afrika da yasarlar ve tekrar iki ust familyaya bolunurler Tek yasayan familyasi Cercopithecidae olan kuyruklu eski dunya maymunlari Cercopithecoidea ve Gibongiller ile Insangiller familyalarindan olusan Insansilar Hominoidea Kladogram Yasayan ve soyu tukenmis Primatlarin filogenetik agaci Primatlar Strepsirrhini Adapiformes Lemuriformes lemurlar Lorisiformes Lorisler amp akrabalari Haplorrhini Tarsiiformes Archicebus Omomyidae Tarsiidae cadimakiler Anthropoidea Platyrrhini Yeni dunya maymunlari Catarrhini Cercopithecoidea Kopeksi maymunlar Hominoidea insansi maymunlar KitaplarGeissmann Thomas 2003 Vergleichende Primatologie mit 22 Tabellen Berlin ISBN 978 3 540 43645 4 OCLC 248998638 Ankel Simons F 2007 Primate Anatomy 3 bas Academic Press ISBN 978 0 12 372576 9 Primate Taxonomy Smithsonian Institution Press 2001 Colin Groves 1 56098 872 X Primates in Question Smithsonian Institution Press 2003 Robert W Shumaker amp Benjamin B Beck 1 58834 176 3 Notlar Artik kabul gormeyen eski siniflandirmalarda Tarsiiformes grubu ile nemli burunlu primatlar onmaymunlar Prosimii grubunda siniflandiriliyorlardi Kaynakca Ni Xijun Gebo Daniel L Dagosto Marian Meng Jin Tafforeau Paul Flynn John J Beard K Christopher Haziran 2013 The oldest known primate skeleton and early haplorhine evolution Nature Ingilizce 498 7452 60 64 doi 10 1038 nature12200 ISSN 1476 4687 24 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2021 Mammal species of the world a taxonomic and geographic reference 3rd ed Don E Wilson DeeAnn M Reeder Baltimore Johns Hopkins University Press 2005 ISBN 0 8018 8221 4 OCLC 57557352 Finstermeier Knut Zinner Dietmar Brameier Markus Meyer Matthias Kreuz Eva Hofreiter Michael Roos Christian 16 Temmuz 2013 A Mitogenomic Phylogeny of Living Primates PLOS ONE Ingilizce 8 7 e69504 doi 10 1371 journal pone 0069504 ISSN 1932 6203 PMC 3713065 2 PMID 23874967 3 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2022 KB1 bakim PMC bicimi link Santini Luca Rojas Danny Donati Giuseppe 1 Mayis 2015 Evolving through day and night origin and diversification of activity pattern in modern primates Behavioral Ecology 26 3 789 796 doi 10 1093 beheco arv012 ISSN 1045 2249 Springer Mark S Murphy William J Eizirik Eduardo O Brien Stephen J 4 Subat 2003 Placental mammal diversification and the Cretaceous Tertiary boundary Proceedings of the National Academy of Sciences 100 3 1056 1061 doi 10 1073 pnas 0334222100 PMC 298725 2 PMID 12552136 8 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2021 KB1 bakim PMC bicimi link Herbert H Covert Ocak 2002 29 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi www2 palomar edu 7 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2021 Williams Blythe A Kay Richard F Kirk E Christopher 16 Mart 2010 New perspectives on anthropoid origins Proceedings of the National Academy of Sciences 107 11 4797 4804 doi 10 1073 pnas 0908320107 PMC 2841917 2 PMID 20212104 9 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2021 KB1 bakim PMC bicimi link