Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Honduras, Orta Amerika'da bir demokratik cumhuriyettir. Britanya Hondurası'ndan (yani Belize) farklı olarak İspanyol Hondurası olarak da bilinir. Batısında Guatemala, güneybatısında El Salvador, güneydoğusunda Nikaragua bulunur.
Honduras República de Honduras (İspanyolca) Honduras Cumhuriyeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan (İspanyolca) "Özgür, egemen ve bağımsız" | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Tegucigalpa | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İspanyolca | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | , İngilizce, Miskitoca ve diğer yerel diller | ||||||||
| Etnik gruplar | %90 Mestizo %7 Honduras Kızılderilileri %2 Siyah %1 Beyaz | ||||||||
| Demonim | Honduraslı | ||||||||
| Hükûmet | Anayasal cumhuriyet | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 112.492 km2 (102.) | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2018 tahminî | 9.587.522 (95..) | ||||||||
• 2013 sayımı | 8.303.771 | ||||||||
• Yoğunluk | 85/km2 (128.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||||
• Toplam | 55,057 milyar $ (104.) | ||||||||
• Kişi başına | 5.538 $ (130..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||||
• Toplam | 23,984 milyar $ (105.) | ||||||||
• Kişi başına | 2.412 $ (131.) | ||||||||
| Gini (2016) | ▲ 50 yüksek | ||||||||
| İGE (2019) |  0.632orta · 133. | ||||||||
| Para birimi | Lempira (HNL) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC-6 () | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | 504 | ||||||||
| İnternet alan adı | .hn | ||||||||
Coğrafya
Orta Amerika'da, Karayip Denizi kıyısında, Guatemala ve Nikaragua arasında ve Kuzey Pasifik Okyanusu kıyısında, El Salvador ve Nikaragua arasında yer alır. Alçak arazilerde subtropikal iklim, yükseklerde ve dağlarda ise ılıman iklim görülmektedir. İç kısımlarda çoğunlukla dağlar, kıyı bölgelerinde dar ovalar yer almaktadır. Ülkenin en yüksek noktası: 2,870 m olup ülkede kereste, altın, gümüş, bakır, kurşun, çinko, demir, antimon, kömür, balık, hidro enerji gibi doğal kaynaklar bulunmaktadır. Hafif depremler yaygındır; Karayip kıyılarında kasırga ve su baskınları zarara yol açar. Yazları sıcak ve kurak kışları bol yağışlıdır.
Nüfus
Nüfusu 6,7 milyona varan Honduras'ta kilometrekareye 60 kişi düşmektedir. Halkın yarısından çoğu kırsal (%53) alanda yaşamaktadır fakat 1998'deki kasırgasının ardından şehre göçte artış gözlenmiştir.
Honduras halkı kökenlerine göre üç ana gruba ayrılır:
- : Maya soyundan gelirler ve halkın %90'ını oluştururlar.
- : Siyah tenli insanlarıdırlar. Nüfusun %2'sini (180.000) oluştururlar.
- indígenas: (yerliler)
- Miskitolar: 35.000 kişi
- : 730 kişi
- : 3000 kişi
- : 80.000 - 100.000 kişi
- Chortí: 55.000 kişi
- Jicaque/Tolupane
Son dönemde ortalama yaşam süresi kadınlarda 67, erkelerde ise 65 yıla yükselmiştir. Ülkede her 1600 kişiye bir doktor düşerken her 900 kişiye de hastanede bir yatak düşmektedir. Binde 30 bebek ölümlerine rastlanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre halkın gıda gereksinimi %98'lik bir oranla giderilmesine rağmen halkın yarısına yakın bir kısmı hatalı veya yetersiz beslenmeden muzdariptir.
Ülkede okuma yazma oranı %76'dır (kadınlarda ve erkeklerde ortalama aynı). Kırsal alanda okuma yazma oranı şehre kıyasla oldukça düşüktür.
Son yıllarda gözlenen hızlı nüfus artışı (2004 verilerine göre %2,2) nedeniyle Honduras'ta nüfusun yarısından çoğunu 18 yaşın altındaki çocuklar ve gençler oluşturmaktadır. Nüfus, son dönemdeki hızıyla artmaya devam ederse 2025'te toplam nüfusun 14 milyona ulaşması beklenmektedir. Yalnız hızlı nüfus artışı Honduras'ta fakirliğin sebebi olarak görülmemektedir.
Siyaset
Honduras tarihinde İspanyol tesiri büyüktür. Uzun yıllar İspanyolların ticari dominyonu olarak kalan Honduras, bağımsızlığını kazandıktan sonra da kargaşa bitmemiştir. Bağımsızlıktan sonra El Salvador ile savaş durumuna gelen Honduras, bu olaydan dolayı ekonomik açıdan büyük kayıplar yaşamıştır. Hatta bir dünya kupası maçında El Salvadorlu futbolcuların kaldığı otel, Honduraslı vatandaşlar tarafından kundaklanmak istenmiştir. Bu olayın yankıları Honduras'ta hâlâ sürmektedir. Bugün Honduras dünyanın birçok ülkesine göç veren ülkelerin başında gelmektedir.
San Pedro Sula şehrinde, son yıllarda Meksika ve Kolombiyalı uyuşturucu kartellerinin faaliyetlerini artırdığı ve buna bağlı şiddet olaylarının artış gösterdiği bildiriliyor.
BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin bilgilerine göre, Honduras’taki cinayet vakaları 2005-2010 arasında iki katına çıkarak, her 100 bin kişiden 87’sinin cinayete kurban gitmesiyle dünyanın en yüksek oranına sahip bulunuyor.
2009 Darbesi
28 Haziran 2009'da askerî güçler, cumhurbaşkanını halkın seçmesi ve seçilen kişinin ikinci bir dönem daha görev yapmasını mümkün kılacak anayasa değişikliklerini referanduma sunmaya hazırlanan solcu devlet başkanı Manuel Zelaya'ya karşı darbe yapmış ve onu iktidardan indirmişlerdir. Bu konuda Dünya'da, özellikle Amerika kıtasında büyük bir kriz başlamıştır.
Ekonomi
Honduras'ın ekonomisi tropik fırtına 'den önce ve Mitch'den sonra olmak üzere iki ayrı şekilde ele alınabilir. 1998 öncesi %80'lerde olan fakirlik, 1998'de yaşanan felaketten sonra daha da artmıştır. Bu değişim işsizlik oranında da sayılara yansır. Fırtına öncesi %31 olan işsizlik oranı 1998'i takip eden yıllarda %44'e kadar ulaşmıştır. 2003 yılında bu oranın tekrar %27'ye düştüğü belirtilmektedir.
Latin Amerika ve Karayip Ülkeleri Ekonomi Komisyonu (ECLAC)'nin hesaplamalarına göre 3,8 milyar dolarlık maddi hasara yol açmıştır ve bu rakam Honduras'ın Gayri safi millî hasıla'sının %70'ine denk gelmektedir. Hükûmet yeniden yapılanmanın 5 milyar dolara mal olacağını tahmin etmektedir.
Dünya Bankası, Honduras'ı düşük orta gelirli bir ülke olarak sınıflandırmaktadır. Ülkenin kişi başına geliri 600 ABD doları civarındadır ve bu da onu Kuzey Amerika'daki en düşük gelirlerden biri yapmaktadır. 2010 yılında nüfusun %50'si yoksulluk sınırının altında yaşıyordu. 2016 yılına kadar %66'dan fazlası yoksulluk sınırının altında yaşıyordu. Son birkaç yıldaki ekonomik büyüme, Latin Amerika'daki en yüksek oranlardan biri olan yılda ortalama %7 olmuştur (2010). Buna rağmen, Honduras tüm Orta Amerika ülkeleri arasında en az gelişmeyi gördü. Honduras, ülkeyi orta kalkınmaya sahip olarak sınıflandıran 625 İnsani Gelişme Endeksi ile 188 ülke sıralamasında 130'uncu olarak yer almaktadır (2015).
Kaynakça
- ^ a b c d . IMF.org. International Monetary Fund. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ . data.worldbank.org. World Bank. 3 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- Hans-Gerd Spelleken: Honduras (2005), Reise Know-How Verlag Peter Rump GmbH
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Honduras ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Seyahat rehberleri
- (İngilizce ve İspanyolca)
- Honduras.com7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Lets Go Honduras13 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca ve İngilizce)
Gazeteler
- El Heraldo4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca)
- La Prensa 16 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca. Okumak için siteye kaydolmak gerekiyor [ücretsiz])
- El Tiempo1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca)
- La Tribuna10 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca)
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Honduras Orta Amerika da bir demokratik cumhuriyettir Britanya Hondurasi ndan yani Belize farkli olarak Ispanyol Hondurasi olarak da bilinir Batisinda Guatemala guneybatisinda El Salvador guneydogusunda Nikaragua bulunur HondurasRepublica de Honduras Ispanyolca Honduras CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Libre Soberana e Independiente Ispanyolca Ozgur egemen ve bagimsiz Milli mars source source Baskent ve en buyuk sehirTegucigalpaResmi dil ler IspanyolcaTaninan bolgesel dil ler Ingilizce Miskitoca ve diger yerel dillerEtnik gruplar 90 Mestizo 7 Honduras Kizilderilileri 2 Siyah 1 BeyazDemonimHondurasliHukumetAnayasal cumhuriyet Devlet BaskaniXiomara Castro Baskan Yardimcisi Ulusal Kongre Baskani Anayasa Mahkemesi BaskaniTarihce Ispanya dan15 Eylul 1821 den31 Mayis 1838Yuzolcumu Toplam112 492 km2 102 Nufus 2018 tahmini9 587 522 95 2013 sayimi8 303 771 Yogunluk85 km2 128 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam55 057 milyar 104 Kisi basina5 538 130 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam23 984 milyar 105 Kisi basina2 412 131 Gini 2016 50 yuksekIGE 2019 0 632 orta 133 Para birimiLempira HNL Zaman dilimiUTC 6 Trafik akisisagTelefon kodu504Internet alan adi hnCografyaHonduras haritasi Orta Amerika da Karayip Denizi kiyisinda Guatemala ve Nikaragua arasinda ve Kuzey Pasifik Okyanusu kiyisinda El Salvador ve Nikaragua arasinda yer alir Alcak arazilerde subtropikal iklim yukseklerde ve daglarda ise iliman iklim gorulmektedir Ic kisimlarda cogunlukla daglar kiyi bolgelerinde dar ovalar yer almaktadir Ulkenin en yuksek noktasi 2 870 m olup ulkede kereste altin gumus bakir kursun cinko demir antimon komur balik hidro enerji gibi dogal kaynaklar bulunmaktadir Hafif depremler yaygindir Karayip kiyilarinda kasirga ve su baskinlari zarara yol acar Yazlari sicak ve kurak kislari bol yagislidir NufusNufusu 6 7 milyona varan Honduras ta kilometrekareye 60 kisi dusmektedir Halkin yarisindan cogu kirsal 53 alanda yasamaktadir fakat 1998 deki kasirgasinin ardindan sehre gocte artis gozlenmistir Honduras halki kokenlerine gore uc ana gruba ayrilir Maya soyundan gelirler ve halkin 90 ini olustururlar Siyah tenli insanlaridirlar Nufusun 2 sini 180 000 olustururlar indigenas yerliler Miskitolar 35 000 kisi 730 kisi 3000 kisi 80 000 100 000 kisi Chorti 55 000 kisi Jicaque Tolupane Son donemde ortalama yasam suresi kadinlarda 67 erkelerde ise 65 yila yukselmistir Ulkede her 1600 kisiye bir doktor duserken her 900 kisiye de hastanede bir yatak dusmektedir Binde 30 bebek olumlerine rastlanmaktadir Dunya Saglik Orgutu verilerine gore halkin gida gereksinimi 98 lik bir oranla giderilmesine ragmen halkin yarisina yakin bir kismi hatali veya yetersiz beslenmeden muzdariptir Ulkede okuma yazma orani 76 dir kadinlarda ve erkeklerde ortalama ayni Kirsal alanda okuma yazma orani sehre kiyasla oldukca dusuktur Son yillarda gozlenen hizli nufus artisi 2004 verilerine gore 2 2 nedeniyle Honduras ta nufusun yarisindan cogunu 18 yasin altindaki cocuklar ve gencler olusturmaktadir Nufus son donemdeki hiziyla artmaya devam ederse 2025 te toplam nufusun 14 milyona ulasmasi beklenmektedir Yalniz hizli nufus artisi Honduras ta fakirligin sebebi olarak gorulmemektedir SiyasetHonduras tarihinde Ispanyol tesiri buyuktur Uzun yillar Ispanyollarin ticari dominyonu olarak kalan Honduras bagimsizligini kazandiktan sonra da kargasa bitmemistir Bagimsizliktan sonra El Salvador ile savas durumuna gelen Honduras bu olaydan dolayi ekonomik acidan buyuk kayiplar yasamistir Hatta bir dunya kupasi macinda El Salvadorlu futbolcularin kaldigi otel Hondurasli vatandaslar tarafindan kundaklanmak istenmistir Bu olayin yankilari Honduras ta hala surmektedir Bugun Honduras dunyanin bircok ulkesine goc veren ulkelerin basinda gelmektedir San Pedro Sula sehrinde son yillarda Meksika ve Kolombiyali uyusturucu kartellerinin faaliyetlerini artirdigi ve buna bagli siddet olaylarinin artis gosterdigi bildiriliyor BM Uyusturucu ve Suc Ofisi nin bilgilerine gore Honduras taki cinayet vakalari 2005 2010 arasinda iki katina cikarak her 100 bin kisiden 87 sinin cinayete kurban gitmesiyle dunyanin en yuksek oranina sahip bulunuyor 2009 Darbesi 28 Haziran 2009 da askeri gucler cumhurbaskanini halkin secmesi ve secilen kisinin ikinci bir donem daha gorev yapmasini mumkun kilacak anayasa degisikliklerini referanduma sunmaya hazirlanan solcu devlet baskani Manuel Zelaya ya karsi darbe yapmis ve onu iktidardan indirmislerdir Bu konuda Dunya da ozellikle Amerika kitasinda buyuk bir kriz baslamistir EkonomiHonduras in ekonomisi tropik firtina den once ve Mitch den sonra olmak uzere iki ayri sekilde ele alinabilir 1998 oncesi 80 lerde olan fakirlik 1998 de yasanan felaketten sonra daha da artmistir Bu degisim issizlik oraninda da sayilara yansir Firtina oncesi 31 olan issizlik orani 1998 i takip eden yillarda 44 e kadar ulasmistir 2003 yilinda bu oranin tekrar 27 ye dustugu belirtilmektedir Latin Amerika ve Karayip Ulkeleri Ekonomi Komisyonu ECLAC nin hesaplamalarina gore 3 8 milyar dolarlik maddi hasara yol acmistir ve bu rakam Honduras in Gayri safi milli hasila sinin 70 ine denk gelmektedir Hukumet yeniden yapilanmanin 5 milyar dolara mal olacagini tahmin etmektedir Dunya Bankasi Honduras i dusuk orta gelirli bir ulke olarak siniflandirmaktadir Ulkenin kisi basina geliri 600 ABD dolari civarindadir ve bu da onu Kuzey Amerika daki en dusuk gelirlerden biri yapmaktadir 2010 yilinda nufusun 50 si yoksulluk sinirinin altinda yasiyordu 2016 yilina kadar 66 dan fazlasi yoksulluk sinirinin altinda yasiyordu Son birkac yildaki ekonomik buyume Latin Amerika daki en yuksek oranlardan biri olan yilda ortalama 7 olmustur 2010 Buna ragmen Honduras tum Orta Amerika ulkeleri arasinda en az gelismeyi gordu Honduras ulkeyi orta kalkinmaya sahip olarak siniflandiran 625 Insani Gelisme Endeksi ile 188 ulke siralamasinda 130 uncu olarak yer almaktadir 2015 Kaynakca a b c d IMF org International Monetary Fund 12 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2019 data worldbank org World Bank 3 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2019 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Hans Gerd Spelleken Honduras 2005 Reise Know How Verlag Peter Rump GmbHDis baglantilarWikimedia Commons ta Honduras ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Seyahat rehberleri Ingilizce ve Ispanyolca Honduras com7 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Lets Go Honduras13 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca ve Ingilizce Gazeteler El Heraldo4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca La Prensa16 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca Okumak icin siteye kaydolmak gerekiyor ucretsiz El Tiempo1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca La Tribuna10 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca Ingilizce