Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüseyinzade Ali Turan (7 Mart 1864, Salyan – 17 Mart 1940, İstanbul), Azerbaycan Türkü doktor, ressam ve yazar.
| Hüseyinzade Ali Turan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 7 Mart 1864 Salyan, Bakü, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 17 Mart 1940 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Doktor, yazar, şair, ressam |
| Dil | Türkçe, Arapça, Farsça, Rusça, Almanca, İngilizce, Yunanca |
| Milliyet | Azerbaycan Türkü |
| Vatandaşlık |  Rus İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu Türkiye |
| Önemli eser | Bize Hangi İlimler Lazımdır? Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir? |
| Evlilikler | Edhiye Hanım (e. 1912) |
| Çocuklar | Seide, Feyzaver ve Selim |
Etkiledikleri | |
Türkçülük ve Turancılık düşüncelerinin öncüsü fikir adamlarındandır. Görüşleri memleket Azerbaycan’da, Türkiye’de ve diğer Türk toplumlarında etkili olmuştur. Ziya Gökalp’e Türkçülük fikrini aşılayan kişidir. Azerbaycan bayrağında mavi-yeşil- kırmızı renkler ile simgelenen "Türkleşmek, İslâmlaşmak, Avrupalılaşmak" ilkesini formüle etmiştir.
Yaşamı
Ailesi, çoukluk ve gençlik yılları
1864'te Çarlık Rusya'sı Bakü Guberniyasına bağlı Salyan kasabasında doğdu. Annesi Hatice Hanım, babası Molla Hüseyn Hüseynzade'dir.
Babasının Tiflis'te bir Rus-Müslüman okuluna hoca olarak tayini üzerine ilk öğrenimine babasının Tiflis'teki okulunda başladı. 6 yaşında babasını, hemen ardından annesini kaybetti. Onu, Kafkasya'da şeyhülislam olan dedesi Şeyh Ahmet Salyani yetiştirdi.
Lise öğrenimini Tiflis'te tamamladı. Lise yıllarında Rusça, Arapça ve Farsça'yı edebiyatını yapacak kadar iyi öğrendi.
1885 yılında Petersburg Üniversitesi'nde fizik ve matematik bölümünü okumaya başladı. Üniversitesindeki Türkoloji derslerini de takip etti ve bu dersler Türklük bilincini geliştirmesine katkı sağladı. Turan, Petersburg Ressamlık Akademisi”nin çalışmalarına da katıldı. Bir yandan da Batı Klasiklerini inceledi. Üniversite yıllarında tanıştığı Rusça öğrenimi için İstanbul'dan oraya gelmiş okul arkadaşı Ahmet Sedat Bey, derslerinde hocalarından duyduğu Türklerin vatan ülküsü ve dedesinden dinlediği hikâyeler, onda Türkiye'ye gitme isteği uyandırdı.1889'da üniversiteden mezun olduktan sonra Rusya'daki iş tekliflerini kabul etmeyip, gizlice Rusya'dan ayrıldı; tıp okumak üzere İstanbul'a gitti.
İstanbul'a gelişi
Hüseyinzade Ali Bey, 1889'da geldiği İstanbul'da, Askeri Tıbbiye'ye girmesi için önüne birçok engel çıktı. Osmanlı İdadi mekteplerinde verilen tüm derslerden ve ardından rüştiye ve iptidai sınıflarının tüm derslerinden sınava girmesi istendi. Tüm sınavları verip okula girmeyi başardı. Okula girdikten sonra Arapça, Farsça, Almanca, Rusça, Fransızca, İngilizce ve Yunanca olmak üzere yedi dil bilmesi, Doğu ve Batı edebiyatının klasiklerine hakimi olmasıyla okuldaki diğer öğrencileri derinden etkiledi. 1896'da tanıştığı Ziya Gökalp'i de etkiledi; ona Türkçülük fikrini aşıladı. Doslukları, 1924'te Gökalp'in ölümüne kadar devam etti. Ziya Gökalp ondan en büyük öğretmenlerinden biri olarak bahsetmiştir. İlk yazılarını "Turan" mahlası ile yazan Hüseyinzade Ali, , Türk kavimleri birliğinin en son hedefinin "Turan" olması gerektiğini Türkiye'de ifade eden ilk kişi idi. "İlk Turancı manifesto" olarak bilinen Turan şiirini 1892’de öğrenci iken İstanbul’da yazdı.
Hüseyinzade Ali Bey'in İstanbul'a geldiği 1889 yılında Askeri Tıbbiye Mektebi öğrencileri tarafından gizli bir cemiyet olan İttihat ve Terakki Cemiyeti kurulmuştu. Kimi kaynaklarda İttihat ve Terakki’nin kurucuları arasında onun da adı anılır. Hüseyinzade Ali Bey'in gerçekten de İttihat ve Terakki’nin kurucuları arasında yer alıp almadığı konusu çok tartışmalıdır. Kendisi, Tan gazetesinde yayımlanan hatıralarında cemiyete İshak Sükuti aracılığıyla ve Ubeydullah Efendi ile tanıştıktan sonra katıldığını belirtmiştir.
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'den (Askeri Tıbbiye) 1894 yılında Tabip Yüzbaşı rütbesini alarak mezun olan Hüseyinzade Ali Bey, Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nde cildiye mütehassısı olarak çalışmaya başladı. Bir yandan da yazı hayatına Goethe’nin Faust ve J. Milton’un Kaybedilmiş Cennet adlı eserlerini kısmen çevirerek devam etti. Çevirileri, Malumat ve İrtika gazetelerinde ‘Salyani’ imzasıyla yayımlandı.
1897'de çıkan Osmanlı-Yunan Savaşı sırasında Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nde operatör muavinliği ve askeri hekim ünvanlarıyla görev aldı. Muharebe zamanı Türk askerlerini resmetti. "Lamya Sırtlarında (Teselya’da) Türk Askerleri" başlıklı sulu boya resmi savaş sırasına yaptığı resimlerdendir.
Savaştan sonra Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriyye’deki görevine döndü. Veba hastalığına dair Hindistan'da araştırma yapması için görevlendirilen Ali Bey, 1902’de Mehmed Refi Bey ile birlikte Nenter’in Veba ve Mikrobu adlı yapıtını tercüme etti. Ataması, saray tarafından onaylanmadığı için Hindistan'a gitmesi mümkün olmadı. 1903 yılında ülkesine dönmek zorunda kaldı.
Otobiyografisine göre Hüseyinzade Ali Bey, Sultan Abülhamid tarafından Sultan V. Mehmed Reşad’a mensubiyet şüphesi yüzünden suçlanmış ve ardından Bağdat'a tayin edildiğini öğrenmiş ve İstanbul’dan uzaklaştırmak istediğini anlayarak çareyi vatanına dönmekte bulmuştur.
Bakü'de gazetecilik yaşamı
Hüseyinzade Ali Bey'i Azerbaycan'a dönüşünden sonra Rus-Japon Savaşı çıkmış ve Rusya Japonya'ya yenilmiştir. Bu yenilginin ardınan Azerbaycan Türkleri ve diğer Kafkasya Müslümanlar'ın meşrutiyet talebinde bulunmak üzere Petersburg'a gönderdiği heyette Ali Bey de yer aldı.
Ali Bey, Bakü'de Rusça çıkan Kaspi Gazetesi ile Kahire’deki Türk Gazetesi’ne gönderdiği yazılar ile gazeteciliğe başladı. Türk gazetesinde gazetesinde A. Turanî imzasıyla yayımlanan "Mektûb-i Mahsûs" başlıklı yazı, onun bir gazeteci ve fikir adamı sıfatıyla ilk yazısıdır.Yusuf Akçura’nın "Üç Tarz-ı Siyâset" makalesine yanıt niteliğindeki bu yazının Türkçülük tarihinde de önemli bir yeri vardır.
1905-1906'da yayınlanan Hayat gazetesinde Hüseyinzade Ali Bey, Ahmet Ağaoğlu ile birlikte başyazarlık görevini üstlendi; Ağaoğlu'nun bir süre sonra ayrılması üzerine gazetenin redaktörlüğünü tek başına yürüttü. "Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir", "Bize Hangi İlimler Lazımdır", "Yazımız, Dilimiz ve Birinci Elimiz" başlıklı makaleleri bu dergide yayımlanan yazılarındandır. Hayat'ın kapatılmasının ardından Füyuzat adlı haftalık derginin redaktörlüğünü üstlendi. Türk dünyasını hem dünya görüşü hem de dil açısından birleştirmeyi hedefleyen Füyüzat, Azerbaycan edebiyat tarihinde "Füyuzat Edebi Mektebi" olarak adlandırılacak ekolü yaratmıştır. Dergi, 1907'de kapandı.
1903-1909 yılları arasında Hayat, Füyuzat, Kaspi dışında Terakki, İrşad ve Hakikat gibi gazetelerde makaleleri yayımlandı. Yazılarında Müslümanların ve Türk toplumlarının kalkınması için "Türkleşmek, İslâmlaşmak ve Avrupalılaşmak" şeklinde belirttiği üç ilkeye önem verilmesi gerektiğini savundu. Düşünceleri Azerbaycan'da çok etkili olmuş ve bu düstur, Azerbaycan devleti kurulduğunda Azerbaycan bayrağı üzerinde mavi, kırmızı ve yeşil renklerde ifade edilmiştir.
Hüseyinzade Ali, 1908’den 1910’a kadar Bakü'de, arkadaşlarının kurduğu "Saadet" adlı mektepte çalıştı. Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanının ardından Baha Şakir ve diğer İttihatçı dostlarının daveti üzerine İstanbul'a dönmeye karar verdi. Kişisel kütüphanesini ve eşyalarını Saadet Mektebi'ne bağışlayarak İ4 Aralık 1910'da Bakü'den ayrıldı.
İstanbul'a dönüşü
Hüseyinzade Ali, 1910 sonunda İstanbul'a geldikten sonra Tıp Fakültesi'ndeki görevine döndü. 1926'daki Türkoloji Kongresi dışında bir daha ülkesi Azerbaycan’a dönmedi; ömrünün sonuna kadar Türkiye’de yaşadı. 1911 yılında Talat Paşa’nın teklifiyle İttihat ve Terakki Partisi’nin kongresinde merkezi umumi azası seçildi ve bu tarihten itibaren cemiyetin İstanbul ve Selanik merkezi üyeliğini üstlendi. 1918'e kadar partinin en etkin üyelerinden oldu.
1912'de Çerkez Süvari Zabiti Şemsettin Bey'in kızı Edhiye Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Seide, Feyzaver ve Selim adında üç çocuğu oldu.
1910'lu yıllarda gerek siyasi gerekse kültürel pek çok derneğin kuruculuğunu üstlendi veya üye olarak görev aldı. Türk Derneği, Türk Yurdu Cemiyeti ve Türk Ocakları faal olarak hizmet verdiği teşkilatlardandı. Türk Ocağı'ndaki sohbetleri ile gençleri toplayarak Gökalp'le birlikte Türkçü harekete öncülük etti.
Yusuf Akçura'nın İstanbul'da kurduğu Rusya Mahkûmu Müslüman Türk-Tatarların Hukukunu Müdafaa Komitesi'nde yer alarak Avrupa başkentlerini ziyaret etti. 1917'de Milletlerarası Sosyalist Konferansı’na Türk işçisi namına katıldı. 1918'de Batum Konferansı devam ederken Ağaoğlu Ahmet Bey ile birlikte önce Osmanlı Heyeti’nin siyasi müşaviri olarak Batum'a; konferansın ardından Nuri Paşa’nın siyasi müşaviri vasfıyla Gence’ye gittiler. Kafkasya'daki görevi sırasında Azerbaycan'ın millî bir devlet olması için çalıştı.
Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı yenilgisinin ardından Türkçülük politikası nedeniyle basında ağır eleştirilere maruz kalan Hüseyinzade Ali Bey, savaş sona erip Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasının ardından tutuklandı; kısa süre sonra beraat etti. Bir buçuk ay sonra yeniden tutuklanıp Bayazıt’ta Bekirağa Bölüğü’nde 49 gün kaldıktan sonra serbest kaldı.
Cumhuriyet dönemindeki yaşamı
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra 1925'te "seririyat-ı cildiye ve efrenciye muallimi" unvanını aldı, 1926'da profesör oldu. Aynı yıl Bakü’de gerçekleşen Türkoloji kurultayına katıldı. "Garbın İki Destanında Türk" başlıklı bildiri sundu. Cavid Bey’in evinde 1923'te düzenlenen, kendisinin de katıldığı bir çay ziyaretinin İzmir Suikastı ile ilişkilendirilmesi sebebiyle 1926'da İstiklal Mahkemesi'nde yargılandı, beraat etti.
1930'da Deri ve Zührevi Hastalıkları Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı. Haziran 1931’de Tıp Fakültesin'den emekli oldu; 31 Mayıs 1933’te çıkarılan üniversite reformuna kadar orada çalışmaya devam etti.
O vakte kadar "Turani Hüseyinzade Ali" adını kullanmakta iken Türkiye'de Soyadı Kanunu çıktığında "Turan" soyadını aldı. Türk dilini bir dünya dili olarak görebilmek istiyordu. 1930'lu yıllarda öz Türkçe kelimelerle şiirler yazdı. 1934 – 1936 yılları arasında Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin tercüme kolunda çalıştı. Rus dilci Eduard Pekarski’nin "Yakut Dili Sözlüğü"nün çevrilmesinde katkı verdi. Son yıllarını Adam Smith’in "Milletlerin Zenginliği" adlı eserinin tercümesi ve Tıp Lügati’nin hazırlanması ile geçirdi. Geçirdiği kalp krizi sonucu 17 Mart 1940’ta, Üsküdar'daki evinde öldü. Cenazesi, Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.
Eserleri
- Veba ve Mikrobu (1890)
- Mektub-i Mahsus (1904)
- Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir (1905)
- Abd-ı Gılaf ve Mahfaz (1906)
- Ebedî Güzellik
Çevirileri
- Kefalet Yahut Vefakar Dostlar (1923)
- Garbın İki Destanında Türk (1926)
- Faust (1932)
Kendisini konu alan eserler
- Türkçülüğün ve Halkçılığın Mürşidi Hüseyinzade Ali Turan Bey, Vahit Türk, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları. 2023
- Büyük Türkçü Hüseyinzade (Prof. Dr. Ali Turan), Behçet Dede. Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi Yayınları 2020
- Ali Bey Hüseyinzade (Turan), Alaattin Uca, Kömen Yayınları. 2016
- "Azerbaycan'ın yiğit evladı" Ali Bey Hüseyinzade (Prof Dr. Hüseyinzade Ali Turan) ve Türkiye'de yayınladığı eserler, Ali Haydar Bayat. 1992.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
- ^ a b c d e f g h Güngör, Gözde (2015). "Hüseyinzade Ali Turanın hayatı ve eserleri üzerine bir inceleme". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi.
- ^ Google Kitaplar'da Tarih Aynasında Ziya Gökalp, s. 67,
- ^ Uca, Alaattin (28 Şubat 2010). "ZİYA GÖKALP VE ONA TÜRKÇÜLÜĞÜ AŞILAYAN ADAM: HÜSEYİNZÂDE ALİ BEY". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (8): -. ISSN 1300-9052.
- ^ Google Kitaplar'da Borders and Brethren: Iran and the Challenge of Azerbaijani Identity, s. 31,
- ^ a b Uca, Alaattin; Soysal, Fırat (21 Eylül 2020). "Bir yerlileştirme örneği: Friedrich von Schiller'e ait "Die Bürgschaft" adlı baladın Ali Bey Hüseyinzâde (Turan) tarafından Türkçeye çevirisi". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (20): 784-815. doi:10.29000/rumelide.792507. ISSN 2148-7782.
- ^ . MİSAK- Millî Strateji Araştırma Kurulu. 5 Aralık 2018. 3 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ "TURAN, Ali". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024.
- ^ a b "Ali Hüseyinzade". www.eskieserler.com. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ MEMMEDOVA, Aytek. "[PDF] Azerbaycanın Türk Dünyasındaki Mevkiine Tarihsel Bakış". www.acarindex.com. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Mehdiyeva, Terlan. (PDF). 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Şüküroğlu, Gıyas (7 Aralık 2023). "BAKÜ'NÜN KURTULUŞUYLA İLGİLİ İSTANBUL GAZETELERİNDE YAYIMLANAN ASPARAGAS BİR HABERİN DEĞERLENDİRİLMESİ". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) (39): 7-20. doi:10.20427/turkiyat.1218086. ISSN 1305-5992.
- ^ Ülken, Hilmi Ziya. . GÜNEY AZƏRBAYCANIN AZADLIQ SƏSİ (Azerice). 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Huseyinzade Ali Turan 7 Mart 1864 Salyan 17 Mart 1940 Istanbul Azerbaycan Turku doktor ressam ve yazar Huseyinzade Ali TuranDogum7 Mart 1864 1864 03 07 Salyan Baku Rus ImparatorluguOlum17 Mart 1940 Istanbul TurkiyeMeslekDoktor yazar sair ressamDilTurkce Arapca Farsca Rusca Almanca Ingilizce YunancaMilliyetAzerbaycan TurkuVatandaslik Rus Imparatorlugu Osmanli Imparatorlugu TurkiyeOnemli eserBize Hangi Ilimler Lazimdir Turkler Kimdir ve Kimlerden Ibarettir EvliliklerEdhiye Hanim e 1912 CocuklarSeide Feyzaver ve SelimEtkiledikleri Ziya Gokalp Turkculuk ve Turancilik dusuncelerinin oncusu fikir adamlarindandir Gorusleri memleket Azerbaycan da Turkiye de ve diger Turk toplumlarinda etkili olmustur Ziya Gokalp e Turkculuk fikrini asilayan kisidir Azerbaycan bayraginda mavi yesil kirmizi renkler ile simgelenen Turklesmek Islamlasmak Avrupalilasmak ilkesini formule etmistir YasamiAilesi coukluk ve genclik yillari 1864 te Carlik Rusya si Baku Guberniyasina bagli Salyan kasabasinda dogdu Annesi Hatice Hanim babasi Molla Huseyn Huseynzade dir Babasinin Tiflis te bir Rus Musluman okuluna hoca olarak tayini uzerine ilk ogrenimine babasinin Tiflis teki okulunda basladi 6 yasinda babasini hemen ardindan annesini kaybetti Onu Kafkasya da seyhulislam olan dedesi Seyh Ahmet Salyani yetistirdi Lise ogrenimini Tiflis te tamamladi Lise yillarinda Rusca Arapca ve Farsca yi edebiyatini yapacak kadar iyi ogrendi 1885 yilinda Petersburg Universitesi nde fizik ve matematik bolumunu okumaya basladi Universitesindeki Turkoloji derslerini de takip etti ve bu dersler Turkluk bilincini gelistirmesine katki sagladi Turan Petersburg Ressamlik Akademisi nin calismalarina da katildi Bir yandan da Bati Klasiklerini inceledi Universite yillarinda tanistigi Rusca ogrenimi icin Istanbul dan oraya gelmis okul arkadasi Ahmet Sedat Bey derslerinde hocalarindan duydugu Turklerin vatan ulkusu ve dedesinden dinledigi hikayeler onda Turkiye ye gitme istegi uyandirdi 1889 da universiteden mezun olduktan sonra Rusya daki is tekliflerini kabul etmeyip gizlice Rusya dan ayrildi tip okumak uzere Istanbul a gitti Istanbul a gelisi Huseyinzade Ali Bey 1889 da geldigi Istanbul da Askeri Tibbiye ye girmesi icin onune bircok engel cikti Osmanli Idadi mekteplerinde verilen tum derslerden ve ardindan rustiye ve iptidai siniflarinin tum derslerinden sinava girmesi istendi Tum sinavlari verip okula girmeyi basardi Okula girdikten sonra Arapca Farsca Almanca Rusca Fransizca Ingilizce ve Yunanca olmak uzere yedi dil bilmesi Dogu ve Bati edebiyatinin klasiklerine hakimi olmasiyla okuldaki diger ogrencileri derinden etkiledi 1896 da tanistigi Ziya Gokalp i de etkiledi ona Turkculuk fikrini asiladi Dosluklari 1924 te Gokalp in olumune kadar devam etti Ziya Gokalp ondan en buyuk ogretmenlerinden biri olarak bahsetmistir Ilk yazilarini Turan mahlasi ile yazan Huseyinzade Ali Turk kavimleri birliginin en son hedefinin Turan olmasi gerektigini Turkiye de ifade eden ilk kisi idi Ilk Turanci manifesto olarak bilinen Turan siirini 1892 de ogrenci iken Istanbul da yazdi Huseyinzade Ali Bey in Istanbul a geldigi 1889 yilinda Askeri Tibbiye Mektebi ogrencileri tarafindan gizli bir cemiyet olan Ittihat ve Terakki Cemiyeti kurulmustu Kimi kaynaklarda Ittihat ve Terakki nin kuruculari arasinda onun da adi anilir Huseyinzade Ali Bey in gercekten de Ittihat ve Terakki nin kuruculari arasinda yer alip almadigi konusu cok tartismalidir Kendisi Tan gazetesinde yayimlanan hatiralarinda cemiyete Ishak Sukuti araciligiyla ve Ubeydullah Efendi ile tanistiktan sonra katildigini belirtmistir Mekteb i Tibbiye i Sahane den Askeri Tibbiye 1894 yilinda Tabip Yuzbasi rutbesini alarak mezun olan Huseyinzade Ali Bey Haydarpasa Askeri Hastanesi nde cildiye mutehassisi olarak calismaya basladi Bir yandan da yazi hayatina Goethe nin Faust ve J Milton un Kaybedilmis Cennet adli eserlerini kismen cevirerek devam etti Cevirileri Malumat ve Irtika gazetelerinde Salyani imzasiyla yayimlandi 1897 de cikan Osmanli Yunan Savasi sirasinda Hilal i Ahmer Cemiyeti nde operator muavinligi ve askeri hekim unvanlariyla gorev aldi Muharebe zamani Turk askerlerini resmetti Lamya Sirtlarinda Teselya da Turk Askerleri baslikli sulu boya resmi savas sirasina yaptigi resimlerdendir Savastan sonra Mekteb i Tibbiye i Askeriyye deki gorevine dondu Veba hastaligina dair Hindistan da arastirma yapmasi icin gorevlendirilen Ali Bey 1902 de Mehmed Refi Bey ile birlikte Nenter in Veba ve Mikrobu adli yapitini tercume etti Atamasi saray tarafindan onaylanmadigi icin Hindistan a gitmesi mumkun olmadi 1903 yilinda ulkesine donmek zorunda kaldi Otobiyografisine gore Huseyinzade Ali Bey Sultan Abulhamid tarafindan Sultan V Mehmed Resad a mensubiyet suphesi yuzunden suclanmis ve ardindan Bagdat a tayin edildigini ogrenmis ve Istanbul dan uzaklastirmak istedigini anlayarak careyi vatanina donmekte bulmustur Baku de gazetecilik yasami Huseyinzade Ali Bey i Azerbaycan a donusunden sonra Rus Japon Savasi cikmis ve Rusya Japonya ya yenilmistir Bu yenilginin ardinan Azerbaycan Turkleri ve diger Kafkasya Muslumanlar in mesrutiyet talebinde bulunmak uzere Petersburg a gonderdigi heyette Ali Bey de yer aldi Ali Bey Baku de Rusca cikan Kaspi Gazetesi ile Kahire deki Turk Gazetesi ne gonderdigi yazilar ile gazetecilige basladi Turk gazetesinde gazetesinde A Turani imzasiyla yayimlanan Mektub i Mahsus baslikli yazi onun bir gazeteci ve fikir adami sifatiyla ilk yazisidir Yusuf Akcura nin Uc Tarz i Siyaset makalesine yanit niteligindeki bu yazinin Turkculuk tarihinde de onemli bir yeri vardir 1905 1906 da yayinlanan Hayat gazetesinde Huseyinzade Ali Bey Ahmet Agaoglu ile birlikte basyazarlik gorevini ustlendi Agaoglu nun bir sure sonra ayrilmasi uzerine gazetenin redaktorlugunu tek basina yuruttu Turkler Kimdir ve Kimlerden Ibarettir Bize Hangi Ilimler Lazimdir Yazimiz Dilimiz ve Birinci Elimiz baslikli makaleleri bu dergide yayimlanan yazilarindandir Hayat in kapatilmasinin ardindan Fuyuzat adli haftalik derginin redaktorlugunu ustlendi Turk dunyasini hem dunya gorusu hem de dil acisindan birlestirmeyi hedefleyen Fuyuzat Azerbaycan edebiyat tarihinde Fuyuzat Edebi Mektebi olarak adlandirilacak ekolu yaratmistir Dergi 1907 de kapandi 1903 1909 yillari arasinda Hayat Fuyuzat Kaspi disinda Terakki Irsad ve Hakikat gibi gazetelerde makaleleri yayimlandi Yazilarinda Muslumanlarin ve Turk toplumlarinin kalkinmasi icin Turklesmek Islamlasmak ve Avrupalilasmak seklinde belirttigi uc ilkeye onem verilmesi gerektigini savundu Dusunceleri Azerbaycan da cok etkili olmus ve bu dustur Azerbaycan devleti kuruldugunda Azerbaycan bayragi uzerinde mavi kirmizi ve yesil renklerde ifade edilmistir Huseyinzade Ali 1908 den 1910 a kadar Baku de arkadaslarinin kurdugu Saadet adli mektepte calisti Osmanli Imparatorlugu nda Ikinci Mesrutiyet in ilaninin ardindan Baha Sakir ve diger Ittihatci dostlarinin daveti uzerine Istanbul a donmeye karar verdi Kisisel kutuphanesini ve esyalarini Saadet Mektebi ne bagislayarak I4 Aralik 1910 da Baku den ayrildi Istanbul a donusu Huseyinzade Ali 1910 sonunda Istanbul a geldikten sonra Tip Fakultesi ndeki gorevine dondu 1926 daki Turkoloji Kongresi disinda bir daha ulkesi Azerbaycan a donmedi omrunun sonuna kadar Turkiye de yasadi 1911 yilinda Talat Pasa nin teklifiyle Ittihat ve Terakki Partisi nin kongresinde merkezi umumi azasi secildi ve bu tarihten itibaren cemiyetin Istanbul ve Selanik merkezi uyeligini ustlendi 1918 e kadar partinin en etkin uyelerinden oldu 1912 de Cerkez Suvari Zabiti Semsettin Bey in kizi Edhiye Hanim ile evlendi Bu evlilikten Seide Feyzaver ve Selim adinda uc cocugu oldu 1910 lu yillarda gerek siyasi gerekse kulturel pek cok dernegin kuruculugunu ustlendi veya uye olarak gorev aldi Turk Dernegi Turk Yurdu Cemiyeti ve Turk Ocaklari faal olarak hizmet verdigi teskilatlardandi Turk Ocagi ndaki sohbetleri ile gencleri toplayarak Gokalp le birlikte Turkcu harekete onculuk etti Yusuf Akcura nin Istanbul da kurdugu Rusya Mahkumu Musluman Turk Tatarlarin Hukukunu Mudafaa Komitesi nde yer alarak Avrupa baskentlerini ziyaret etti 1917 de Milletlerarasi Sosyalist Konferansi na Turk iscisi namina katildi 1918 de Batum Konferansi devam ederken Agaoglu Ahmet Bey ile birlikte once Osmanli Heyeti nin siyasi musaviri olarak Batum a konferansin ardindan Nuri Pasa nin siyasi musaviri vasfiyla Gence ye gittiler Kafkasya daki gorevi sirasinda Azerbaycan in milli bir devlet olmasi icin calisti Osmanli Devleti nin I Dunya Savasi yenilgisinin ardindan Turkculuk politikasi nedeniyle basinda agir elestirilere maruz kalan Huseyinzade Ali Bey savas sona erip Mondros Mutarekesi nin imzalanmasinin ardindan tutuklandi kisa sure sonra beraat etti Bir bucuk ay sonra yeniden tutuklanip Bayazit ta Bekiraga Bolugu nde 49 gun kaldiktan sonra serbest kaldi Cumhuriyet donemindeki yasami Huseyinzade Ali Turan in Karacaahmet Kabristani nda bulunan mezari Istanbul Turkiye Cumhuriyeti nin ilanindan sonra 1925 te seririyat i cildiye ve efrenciye muallimi unvanini aldi 1926 da profesor oldu Ayni yil Baku de gerceklesen Turkoloji kurultayina katildi Garbin Iki Destaninda Turk baslikli bildiri sundu Cavid Bey in evinde 1923 te duzenlenen kendisinin de katildigi bir cay ziyaretinin Izmir Suikasti ile iliskilendirilmesi sebebiyle 1926 da Istiklal Mahkemesi nde yargilandi beraat etti 1930 da Deri ve Zuhrevi Hastaliklari Cemiyeti nin kuruculari arasinda yer aldi Haziran 1931 de Tip Fakultesin den emekli oldu 31 Mayis 1933 te cikarilan universite reformuna kadar orada calismaya devam etti O vakte kadar Turani Huseyinzade Ali adini kullanmakta iken Turkiye de Soyadi Kanunu ciktiginda Turan soyadini aldi Turk dilini bir dunya dili olarak gorebilmek istiyordu 1930 lu yillarda oz Turkce kelimelerle siirler yazdi 1934 1936 yillari arasinda Turk Dili Tetkik Cemiyeti nin tercume kolunda calisti Rus dilci Eduard Pekarski nin Yakut Dili Sozlugu nun cevrilmesinde katki verdi Son yillarini Adam Smith in Milletlerin Zenginligi adli eserinin tercumesi ve Tip Lugati nin hazirlanmasi ile gecirdi Gecirdigi kalp krizi sonucu 17 Mart 1940 ta Uskudar daki evinde oldu Cenazesi Karacaahmet Mezarligi na defnedildi EserleriVeba ve Mikrobu 1890 Mektub i Mahsus 1904 Turkler Kimdir ve Kimlerden Ibarettir 1905 Abd i Gilaf ve Mahfaz 1906 Ebedi GuzellikCevirileriKefalet Yahut Vefakar Dostlar 1923 Garbin Iki Destaninda Turk 1926 Faust 1932 Kendisini konu alan eserlerTurkculugun ve Halkciligin Mursidi Huseyinzade Ali Turan Bey Vahit Turk Turk Kulturune Hizmet Vakfi Yayinlari 2023 Buyuk Turkcu Huseyinzade Prof Dr Ali Turan Behcet Dede Turk Ocaklari Dernegi Bursa Subesi Yayinlari 2020 Ali Bey Huseyinzade Turan Alaattin Uca Komen Yayinlari 2016 Azerbaycan in yigit evladi Ali Bey Huseyinzade Prof Dr Huseyinzade Ali Turan ve Turkiye de yayinladigi eserler Ali Haydar Bayat 1992 Kaynakca Arsivlenmis kopya 28 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2017 a b c d e f g h Gungor Gozde 2015 Huseyinzade Ali Turanin hayati ve eserleri uzerine bir inceleme Ege Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu doktora tezi Google Kitaplar da Tarih Aynasinda Ziya Gokalp s 67 Uca Alaattin 28 Subat 2010 ZIYA GOKALP VE ONA TURKCULUGU ASILAYAN ADAM HUSEYINZADE ALI BEY Ataturk Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Dergisi 8 ISSN 1300 9052 Google Kitaplar da Borders and Brethren Iran and the Challenge of Azerbaijani Identity s 31 a b Uca Alaattin Soysal Firat 21 Eylul 2020 Bir yerlilestirme ornegi Friedrich von Schiller e ait Die Burgschaft adli baladin Ali Bey Huseyinzade Turan tarafindan Turkceye cevirisi RumeliDE Dil ve Edebiyat Arastirmalari Dergisi 20 784 815 doi 10 29000 rumelide 792507 ISSN 2148 7782 MISAK Milli Strateji Arastirma Kurulu 5 Aralik 2018 3 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Haziran 2024 TURAN Ali TDV Islam Ansiklopedisi Erisim tarihi 4 Haziran 2024 a b Ali Huseyinzade www eskieserler com Erisim tarihi 5 Haziran 2024 MEMMEDOVA Aytek PDF Azerbaycanin Turk Dunyasindaki Mevkiine Tarihsel Bakis www acarindex com Erisim tarihi 5 Haziran 2024 Mehdiyeva Terlan PDF 29 Mart 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Sukuroglu Giyas 7 Aralik 2023 BAKU NUN KURTULUSUYLA ILGILI ISTANBUL GAZETELERINDE YAYIMLANAN ASPARAGAS BIR HABERIN DEGERLENDIRILMESI Hacettepe Universitesi Turkiyat Arastirmalari HUTAD 39 7 20 doi 10 20427 turkiyat 1218086 ISSN 1305 5992 Ulken Hilmi Ziya GUNEY AZERBAYCANIN AZADLIQ SESI Azerice 5 Haziran 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Haziran 2024