Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mansa Musa (Arapça: منسا موسى), I. Musa ya da tam adıyla Mansa Kankan Musa, 14'üncü yüzyılda onuncu mansa veya Mali İmparatorluğu'nun yükseliş dönemindeki imparatoruydu. Ülkeyi mansa olarak 1312 yılından 1337 yılına kadar yönetti. Musa, en çok 1324 yılındaki hac yolculuğunda yanında taşıdığı ve sadaka olarak dağıttığı devasa miktarda altınla ve İslam dininin ve bilimin velinimeti görevini üstlenmesiyle bilinir.
| Mansa Musa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Mali İmparatorluğu mansası | |||||
| Hüküm süresi | 1312 – 1337 | ||||
| Önce gelen | Muhammed ibn Gao | ||||
| Sonra gelen | Maghan Musa | ||||
| Veliaht(lar) | Maghan Musa | ||||
| Doğum | 1280 civarı Mali İmparatorluğu | ||||
| Ölüm | 1337 civarı (56–57 yaşında) Mali İmparatorluğu | ||||
| Eş(ler)i | İnari Kunate | ||||
| |||||
| Hanedan | |||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Mansa Musa, tarihte yaşamış en zengin insan sayılır. Bazı kaynaklara göre zenginliği 400 milyar Amerikan doları olsa da onun servetinin günümüzdeki karşılığını kestirmek güçtür.
Doğumu ve ilk yılları
Mansa Musa'nın doğum tarihi bilinmemektedir. Sözlü tarihi olaylar onun Mansa 'nin torunu, 'nın yarı-kardeşi olduğunu nakleder. Musa'nın babası Faga Laye isimli bir prensti, fakat babası hiçbir zaman mansa (kralların kralı) unvanını elde edemedi.
Mansa Musa, 1312 yılında Mali krallarının en güçlüsü olarak tahta çıktı. Kendisi, halefi Sundiata Keita'nın aksine dindar bir Müslümandı. İslam etkisini yaymak için imparatorluğunda görkemli camiler inşa etti ve Mali'deki madenlerde üretilen altın ve tuzu dünyaya satabilmek için ülkesini dışa doğru genişletmeye başladı.
Hac
Mansa Musa'nın 1324 yılında Mekke'ye yaptığı hac yolculuğu, Mali İmparatorluğunu İslam dünyasının dikkatine getirdi. Musa Mansa, 60 bin fakire dağıtılmak üzere 80 devenin taşıdığı 18 tondan fazla altın taşıdığı düşünülen bir kervanın başında Sahra Çölü'nü geçerek yolculuğuna başladı. Kervana 12.000 köle eşlik ediyordu ve saf altını 500 kişi taşıyordu. Kervanın etrafında onu korumak için ordusunu da getirtmişti. Musa Mansa, taşıdığı altınları yolda karşılaştığı herkese zekat ve sadaka olarak dağıtmıştı. Hatta Mısır'da o kadar çok sadaka dağıtmıştı ki o geçtikten sonra Kahire'de altın enflasyona uğradı. Musa, enflasyonu düzeltmek için dönüş yolunda dağıttığı altınların bir kısmını kendisi satın aldıysa da altın, orada senelerce eski değerine dönemedi.
Hac dönüşünde yol üstündeki önemli ticaret merkezleri olan Kahire'de Mısır sultanı, Musa Mansa'yı büyük bir hürmetle bir hoca gibi kabul etti. Görkemli kervanı bir sansasyona sebep oluyor ve onu getiriyordu. Onun hac yolculuğunda dağıttığı altınlar sayesinde Mali, 14. yüzyılda Avrupa ve Orta Doğu'da yüksek prestij kazandı ve İbn Battuta gibi seyyah ve alimleri kendine çekmeye başladı. Mansa Musa da sonuç olarak zenginliği ve cömertliğiyle hatırlanmaya devam etti. Bu sebeple 1375 yılında üretilen bir haritada Musa Mansa, Batı Afrika'nın ortasında tahtında otururken sağ elinde bir altın külçesi tutarken gösterilmiştir.
Yine de Mansa Musa'nın bu cömertliği kendi ülkesinde savurganlık olarak görülmüştür. Mali'nin griot ya da jeli denilen halk ozanları, Mansa Musa'yı "ülkenin zenginliğini çarçur eden savurgan kral" olarak anar.
Sonraki dönemi
Onun imparatorluğu döneminde Mali, sadece Afrika'da değil, tüm İslam dünyasında büyük bir kültür ve ticaret merkezi haline geldi. Mansa Musa iktidara geldiğinde Mali İmparatorluğu, Sahra Altı Afrika'nın altın, tuz, fildişi, kola fındığı ve köle ticaretinin merkezi olarak önemli bir zenginliğe kavuştu.
Kutsal şehirlerden Mekke ve Medine'yi ziyaretinden sonra Mansa Musa, o zamanın büyük ticaret merkezleri olan Gao ve Timbuktu'yu fethetti ve ülkesinin dört bir yanında büyük camiler, koskocaman kütüphaneler ve medreseler yaptırmaya başladı. Onun idaresi altında Timbuktu, ilminin önemli bir merkezi hâline geldi ve Orta Doğu'dan bilim adamları ve İslam alimlerinin toplandığı bir yer oldu.
Mansa Musa, daima ilmin gelişmesine ve İslam'ın yayılmasını teşvik etti. Hükümdarlığının ilk yıllarında Sudanlı öğrencileri Fas Üniversitesi'nde öğrenim görmeleri için göndermiştir. Mansa Musa ayrıca mimar 'yi Timbuktu'daki 'ni ve kendisinin kraliyet sarayını yapması için görevlendirmiştir. Djingareyber Camii bugün hala ayakta durmaktadır. Cami dokuz sıra kare direk içermekte ve ibadet edecekler için 2.000 kişilik bir yer sağlamaktadır. Es-Saheli, bu bölgede pişmiş tuğla ve kerpici inşaat malzemesi olarak ilk defa kullandı. Djingareyber'in çamur konstrüksiyonu 660 yıllık eski bir gelenekle tesis edildi ve hala ayakta durmaktadır. Djingareyber Camii, şehrin merkez camisi haline gelmiştir. Musa'nın hükümdarlığı döneminde Timbuktu, bir ticaret merkezi olarak zenginleşti İslam ilimleri merkezi olarak gelişti. Mali İmparatorluğunun 15.yüzyılda bölge üzerinde kontrolünü kaybetmesine sonra bile Timbuktu, Sahra Altı Afrika'nın en önemli İslami merkezi olarak kalmaya devam etti.
Musa'nın ölümüyle ilgili bir kayıt yoktur. Buna rağmen genellikle 1330'lu yıllarda öldüğüne inanılır. En çok olası ölüm tarihi 1337 olarak verilir ve ölümü tabii nedenlerle olmuştur.
Popüler kültür
- Mansa Musa, Civilization IV ve Civilization VI'nın Gathering Storm eklentisinde Mali İmparatorluğu'nun lideridir. Onun lider özellikleri finansal ve ruhsaldır. Mali İmparatorluğu'nun başşehri IV'te Timbuktu, VI'da 'dir.
- Celebritynetworth isimli internet sitesi tarafından, tarihte bugüne kadar yaşamış en zengin insan seçilmiştir.
Kaynakça
- ^ Mohamud 2019
- ^ Niane, D.T.: "Recherches sur l'Empire du Mali au Moyen âge". Presence Africaine. Paris, 1975
- ^ Gomez 2018, s. 106
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2009.
- ^ . gazetevatan.com. 17 Ekim 2012. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2012.
- ^ Amy Lamare (4 Eylül 2018). . celebritynetworth.com. 29 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.
- Mansa moussa10 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Al-Umarijev opis Mansa Musinog posjeta Kairu 132426 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mr. Dowling's Mansa Musa page 3 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Biblioyografya
- Bell, Nawal Morcos. ""The Age of Mansa Musa of Mali: Problems in Succession and Chronology." The International Journal of African Historical Studies Vol. 5, No. 2(1972), 221-234.
- Niane, D.T. Recherches sur l’Empire du Mali au Moyen Âge. Paris: Présence Africaine, 1975, 112 pages.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Mansa Musa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- History Channel: Mansa Moussa: Pilgrimage of Gold10 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Al-Umari's description of Mansa Musa's 1324 visit to Cairo26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- web directory
- African Legends page2 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- , from Black History Pages
| Önce gelen: | 1312–1337 | Sonra gelen: |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mansa Musa Arapca منسا موسى I Musa ya da tam adiyla Mansa Kankan Musa 14 uncu yuzyilda onuncu mansa veya Mali Imparatorlugu nun yukselis donemindeki imparatoruydu Ulkeyi mansa olarak 1312 yilindan 1337 yilina kadar yonetti Musa en cok 1324 yilindaki hac yolculugunda yaninda tasidigi ve sadaka olarak dagittigi devasa miktarda altinla ve Islam dininin ve bilimin velinimeti gorevini ustlenmesiyle bilinir Mansa Musa1375 tarihli bir Afrika ve Avrupa haritasinda Mansa Musa bir altin kulceyi elinde tutarken gosteriliyor Mali Imparatorlugu mansasiHukum suresi1312 1337Once gelenMuhammed ibn GaoSonra gelenMaghan MusaVeliaht lar Maghan MusaDogum1280 civari Mali ImparatorluguOlum1337 civari 56 57 yasinda Mali ImparatorluguEs ler iInari KunateTam adiMansa Keita MusaHanedanDiniSunni Islam Mansa Musa tarihte yasamis en zengin insan sayilir Bazi kaynaklara gore zenginligi 400 milyar Amerikan dolari olsa da onun servetinin gunumuzdeki karsiligini kestirmek guctur Dogumu ve ilk yillariMansa Musa nin dogum tarihi bilinmemektedir Sozlu tarihi olaylar onun Mansa nin torunu nin yari kardesi oldugunu nakleder Musa nin babasi Faga Laye isimli bir prensti fakat babasi hicbir zaman mansa krallarin krali unvanini elde edemedi Mansa Musa 1312 yilinda Mali krallarinin en guclusu olarak tahta cikti Kendisi halefi Sundiata Keita nin aksine dindar bir Muslumandi Islam etkisini yaymak icin imparatorlugunda gorkemli camiler insa etti ve Mali deki madenlerde uretilen altin ve tuzu dunyaya satabilmek icin ulkesini disa dogru genisletmeye basladi HacMali Imparatorlugu nun Mansa Musa nin olumundeki sinirlari Mansa Musa nin 1324 yilinda Mekke ye yaptigi hac yolculugu Mali Imparatorlugunu Islam dunyasinin dikkatine getirdi Musa Mansa 60 bin fakire dagitilmak uzere 80 devenin tasidigi 18 tondan fazla altin tasidigi dusunulen bir kervanin basinda Sahra Colu nu gecerek yolculuguna basladi Kervana 12 000 kole eslik ediyordu ve saf altini 500 kisi tasiyordu Kervanin etrafinda onu korumak icin ordusunu da getirtmisti Musa Mansa tasidigi altinlari yolda karsilastigi herkese zekat ve sadaka olarak dagitmisti Hatta Misir da o kadar cok sadaka dagitmisti ki o gectikten sonra Kahire de altin enflasyona ugradi Musa enflasyonu duzeltmek icin donus yolunda dagittigi altinlarin bir kismini kendisi satin aldiysa da altin orada senelerce eski degerine donemedi Hac donusunde yol ustundeki onemli ticaret merkezleri olan Kahire de Misir sultani Musa Mansa yi buyuk bir hurmetle bir hoca gibi kabul etti Gorkemli kervani bir sansasyona sebep oluyor ve onu getiriyordu Onun hac yolculugunda dagittigi altinlar sayesinde Mali 14 yuzyilda Avrupa ve Orta Dogu da yuksek prestij kazandi ve Ibn Battuta gibi seyyah ve alimleri kendine cekmeye basladi Mansa Musa da sonuc olarak zenginligi ve comertligiyle hatirlanmaya devam etti Bu sebeple 1375 yilinda uretilen bir haritada Musa Mansa Bati Afrika nin ortasinda tahtinda otururken sag elinde bir altin kulcesi tutarken gosterilmistir Yine de Mansa Musa nin bu comertligi kendi ulkesinde savurganlik olarak gorulmustur Mali nin griot ya da jeli denilen halk ozanlari Mansa Musa yi ulkenin zenginligini carcur eden savurgan kral olarak anar Sonraki donemiMansa Musa nin yaptirdigi Djingareyber Camisi Onun imparatorlugu doneminde Mali sadece Afrika da degil tum Islam dunyasinda buyuk bir kultur ve ticaret merkezi haline geldi Mansa Musa iktidara geldiginde Mali Imparatorlugu Sahra Alti Afrika nin altin tuz fildisi kola findigi ve kole ticaretinin merkezi olarak onemli bir zenginlige kavustu Kutsal sehirlerden Mekke ve Medine yi ziyaretinden sonra Mansa Musa o zamanin buyuk ticaret merkezleri olan Gao ve Timbuktu yu fethetti ve ulkesinin dort bir yaninda buyuk camiler koskocaman kutuphaneler ve medreseler yaptirmaya basladi Onun idaresi altinda Timbuktu ilminin onemli bir merkezi haline geldi ve Orta Dogu dan bilim adamlari ve Islam alimlerinin toplandigi bir yer oldu Mansa Musa daima ilmin gelismesine ve Islam in yayilmasini tesvik etti Hukumdarliginin ilk yillarinda Sudanli ogrencileri Fas Universitesi nde ogrenim gormeleri icin gondermistir Mansa Musa ayrica mimar yi Timbuktu daki ni ve kendisinin kraliyet sarayini yapmasi icin gorevlendirmistir Djingareyber Camii bugun hala ayakta durmaktadir Cami dokuz sira kare direk icermekte ve ibadet edecekler icin 2 000 kisilik bir yer saglamaktadir Es Saheli bu bolgede pismis tugla ve kerpici insaat malzemesi olarak ilk defa kullandi Djingareyber in camur konstruksiyonu 660 yillik eski bir gelenekle tesis edildi ve hala ayakta durmaktadir Djingareyber Camii sehrin merkez camisi haline gelmistir Musa nin hukumdarligi doneminde Timbuktu bir ticaret merkezi olarak zenginlesti Islam ilimleri merkezi olarak gelisti Mali Imparatorlugunun 15 yuzyilda bolge uzerinde kontrolunu kaybetmesine sonra bile Timbuktu Sahra Alti Afrika nin en onemli Islami merkezi olarak kalmaya devam etti Musa nin olumuyle ilgili bir kayit yoktur Buna ragmen genellikle 1330 lu yillarda oldugune inanilir En cok olasi olum tarihi 1337 olarak verilir ve olumu tabii nedenlerle olmustur Populer kultur Mansa Musa Civilization IV ve Civilization VI nin Gathering Storm eklentisinde Mali Imparatorlugu nun lideridir Onun lider ozellikleri finansal ve ruhsaldir Mali Imparatorlugu nun bassehri IV te Timbuktu VI da dir Celebritynetworth isimli internet sitesi tarafindan tarihte bugune kadar yasamis en zengin insan secilmistir Kaynakca Mohamud 2019 Niane D T Recherches sur l Empire du Mali au Moyen age Presence Africaine Paris 1975 Gomez 2018 s 106 Arsivlenmis kopya 30 Ekim 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2009 gazetevatan com 17 Ekim 2012 20 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Ekim 2012 Amy Lamare 4 Eylul 2018 celebritynetworth com 29 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2021 Mansa moussa10 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Al Umarijev opis Mansa Musinog posjeta Kairu 132426 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mr Dowling s Mansa Musa page 3 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde BiblioyografyaBell Nawal Morcos The Age of Mansa Musa of Mali Problems in Succession and Chronology The International Journal of African Historical Studies Vol 5 No 2 1972 221 234 Niane D T Recherches sur l Empire du Mali au Moyen Age Paris Presence Africaine 1975 112 pages Dis baglantilarWikimedia Commons ta Mansa Musa ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir History Channel Mansa Moussa Pilgrimage of Gold10 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Al Umari s description of Mansa Musa s 1324 visit to Cairo26 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde web directory African Legends page2 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde from Black History PagesOnce gelen 1312 1337 Sonra gelen