Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kıbrıs Arap-Bizans KondominyumuKıbrıs Adası'na MS 688 ile 868 arasında egemen olmuştur. Adayı Müslüman Araplar Emeviler ve sonra Abbasiler devletleri ile Hristiyan Bizans İmparatorluğu birlikte 180 yıl idare etmişlerdir.
Adaya Müslüman hücumları
Dört Büyük Halife'den üçüncüsü olan Osman bin Affan zamanında, o zamana kadar Araplar tarafından fetihten beri iki eyalet olarak idare edilen Suriye, tek eyalet olarak yeniden düzenlendi. Yeni Suriye eyaleti'nin Şam başkentindeki valiliğe halifenin kendi ailesinden (Ümeyyeoğullarından) olan Muaviye bin Ebu Süfyan'ni atandı. Muaviye Şam'da vali iken yeniden kurulmakta olan Arap donanması ile çok ilgilendi ve hatta bu donanmanın kurulmasına önayak oldu. Bu yeni donanma ile Araplar Doğu Akdeniz'de o zamana kadar tek deniz gücü olan Bizans İmparatorluğu'na karşı çıktılar ve Bizans İmparatorluğu'na bağlı Akdeniz sahillerine devamlı hücumlara başladılar.
Kıbrıs adasına denizden ilk Arap hücumu Osman bin Affan hala halife iken Şam'da vali olan Muaviye'nin isteğiyle 649da oldu. Bu seferde Araplar o zaman Herakleios Hanedanı'ndan II. Konstans'in imparatorluk döneminde, Bizans İmparatorluğu'nun Kıbrıs valisinin merkezi olan Mağusa'nın 3 km kuzeyindeki Salamis-Konstantia'yi kısa süren bir kuşatma sonucu ellerine geçirdiler ve limanı ve liman hizmetleri tesislerini battal ettiler. Fakat bu hücumda devamlı bir yerleşke ele geçirme hedefleri olmadığı için yerel Bizans idaresi ile yapılan müzakereler sonucunda bir antlaşma yapıldı. Belirli bir tazminat ödendikten sonra, Emeviler donanması ve Arap askerleri adadan çekildiler. İşte bu Emevi-Arap seferi sırasında Peygamberin sülalesinden olan Umm-Haram Larnaka civarındaki Tuz Gölü yakınlarında katırından düşüp öldü ve öldüğü yerde gömüldü. 1816'da Osmanlı Devleti idaresi mezarın yeri üzerinde Hala Sultan Tekkesi'ni inşa ettirmiştir.
Kıbrıs adasına ikinci Arap Emeviler hücumu, daha önceki yapılan antlaşmayı bozarak, yine Osman bin Appan halife iken Muaviye'nin Şam'da Suriye Eyaleti valiliği sırasında, MS 654'te olmuştur. Bu sefer 500 kadar gemi ile gelen Arap donanması ve adaya çıkan Arap askerleri adayı idareleri altına almıştır. Bu donanma adanın fethini bitirdikten sonra adada 12.000 bir askerî garnizon bırakmıştır. Bu garnizon adadaki Müslüman ahalinin ve Müslüman etkilerin başlangıcını teşkil etmiştir.
656'da Halife Osman Medine'de bir suikaste kurban gitti. Yeni halife olarak Halife Ali bin Ebu Talib Iraklıların desteği ile seçildi ise de Şam'da Muaviye Halife Osman'ın kanlı gömleğini Büyük Cami'nin mimberine asarak intikamını alacağına and içti. 657'de Sıffin Savaşında Ali'ye üstün gelen ve onun öldürülmesinden sonra halifeliğini ilan eden Muaviye bin Ebu Süfyan Şam merkezli Emeviler Devleti'ni kurdu. Kıbrıs adası orada bulunan Arap garnizonunun koruması altında, Arap idaresi altında kaldı. Bizans İmparatorluğu'na II. Justinianos geldiği zaman Araplara karşı Doğu Anadolu'da başarılı hücumlara geçti. Bundan sonra Kıbrıs adasının kısmî kontrolünü almayı da başardı. II. Justinianos'un bir diğer politikası Lubnan'da ve güney Toroslarda bulunan ve Arapların kontrolüne devamlı savunma yapan Mardaitler ve bazı Kıbrıs'lı Hristiyanları kendi arazilerinden ayırarak çok azalan nüfusları desteklemek için güney Anadolu kıyılarına ve Epirus ve Mora yarımadasına yerleştirmesi olmuştur.
Bu dönemde ikinci Emevi halifesi olan I. Yezid İkinci Fitne gaileleri ile uğraşmakta idi. Sonra gelen ve sadece 1 yıl hüküm süren II. Muaviye zamanında ve ona karşı gelen Ümeyyeoğullarınin diğer bir kolundan olan I. Mervan dönemlerin de Emeviler aralarında yine iç savaşlarla uğraşmak zorunda kaldılar. 685'te Emevi halifeliğine geçen Mervan'ın oğlu Abdülmelikde yine önce iç isyanlarla uğraşmak zorunda kaldı. Ama 687'de durum istikrara kavuşmuş ve bu iç savaşın nerede ise sonu gelmişti. Böylece halife Abdülmelik'in diğer dış sorunlarla uğraşması imkânı ortaya çıktı.
Kondominiyum kurulması
Bunların başında Kıbrıs adasındaki durum gelmekteydi. 688de Bizans İmparatoru II. Justinianos ile Emevi Halifesi Abdülmelik, kendilerinden daha önceki İmparator IV. Konstantinos ve Halife Muaviye zamanında yapılan antlaşmaya atıf yaparak, aralarında Kıbrıs adası üzerinde bir antlaşma imzaladılar. Bu antlaşma Bizans bakımından eski durumdan çok iyi görülmekte idi. Abdülmelik de kuzey komşusu ile devamlı mücadele konularından biri olan nispeten bir küçük arazi parçası (Kıbrıs adası) sorunlarından kurtulduğu için antlaşmayı uygun karşılamıştı. Bu antlaşmaya göre Bizans, Emevi halifelerine eskisi gibi yılda 1.000 Bizans altini tazminat ödeyecek ve bunun yanında ek olarak o yıl içinde olan Cuma günü sayısı kadar (yaklaşık 50 kusur) atı ve esiri tazminat olarak verecekti. Kıbrıs adasından alınan vergiler (aynı şekilde Ermenistan ve Gürcistan üzerinden vergiler) eşit olarak iki taraf arasında bölüşülecekti. Bunu başarmak için de Kıbrıs adası askerden arınacak ve iki tarafın da atadığı valiler ile ortak olarak nispeten özerk olarak idare edilecekti.
Bu iki egemen ülkenin bir diğer araziyi birleşik egemenlikte olarak idare etmelerine kondominyum adı verilmektedir. Bizans ve Emeviler arasında yapılan bu anlaşmadan sonra, iki taraf ana Asya kıtasında ve denizde birbirleriyle aralıklı olarak mücadele halinde iken bile, Kıbrıs adası 688den 868'e kadar bu mücadelelerden ve egemenliği taşıyan her iki devletin içişlerinde olan küçük ve büyük karışıklıklardan pek etkilenmeden ve halkın hiçbir devlete askerlik görevi yapması gerekmeden, nispeten barış içinde yaşamıştır.
Adanın kondominyum idaresinde olduğu sıralarda ada halkına büyük bir yük düşmemekteydi. Araplara verilen yıllık 1.000 Bizans altını parasal tazminata ve 50 küsur sayıda at ve esir, tarım ekonomisi bakımından zengin ada halkı için bir yük olmuyordu. Yıllık vergiler de daha çok tarımdan alınmakta idi.
Arap-Bizans kondominyumu statülü Kıbrıs adası tarihi, bu 280 yıl için elimizdeki tarih kaynaklarında pek sönük görülmekte; hatta hiç görülmemektedir. Buna bir neden Bizans'ta İsauria ve Amoriyalı hanedanların gelip geçmesi ve bunlar arasında hanedansız gaspçı imparatorların çıkması; ortaya çıkan büyük putkıran-putseven mücadeleleri; Bulgarlara karşı savaşlar; hatta Anadolu'da süren Arap-Bizans savaşlarının devamı genişce tarihçilerin dikkatini çekmektedir. Diğer taraftan Araplar arasında Emeviler halifeliğinden Abbasiler halifeliğine geçiş ve çok parlak bir Abbasiler halifeliği döneminden sonra bu halifeliğin askerler ve diğer emirler elinde bir kuklaya dönüşmesine genel tarihlerde çok önem verilmektedir. Buna karşılık Kıbrıs adasının, yani 280 yıl süren nispeten barışcıl kondominyum idaresi döneminde, hem Bizansta hem de Araplar arasında bu önemli tarihi olaylar geçidi olurken askerden arınmış ve iki birbirine zıt hükümdarlıkların egemenlikleri altında tutulan adanın, tarihçiler gözü önüne gelmemiş olması hiç şaşırtıcı değildir.
Kıbrıs adasının diğer Yunanca konuşan gruplardan ayrı bir hukuki statü altında ve oralardan ayrı olarak yaşam sürmesi, Kıbrıs'a özel bir Rumca lehçesinin gelişmesine büyük amil olmuştur.
Ada'nın Bizans İmparatorluğu tarafından zaptı ve Kondominyumun sona erdirilmesi
868'de Makedonyalılar Hanedanının kurucusu olan köylü asıllı I. Basileios, meşru imparator III. Mihail'i tahtan indirip öldürüp imparatorluğu eline aldığı zaman Araplara karşı hemen savaş açtı. Araplarla 280 yıldır birlikte harekete ederek Kıbrıs adasının kondominyum olarak idaresi bu gaspçı Bizans imparatoru için hiç uygun gelmemekteydi. Bu nedenle hemen önemli generallerinden Aleksis'i Kıbrıs'ı fetih için gönderdi ve kondominyum idaresi böylece sona erdi. Arapların idaresi ismen Samara'da hüküm süren Abbasi halifesi Mu'tazz elinde bulunuyordu; ama asıl idare, kendini 866'da Abbasiler halifelik tahtına getiren ve 869'da tahttan indirip kuzeni Mühtedî'yi yerine getiren, Türk asıllı hassa askerleri elindeydi. Suriye'de Hamdaniler ve Mısır'da ise İhşidiler adlı sülalelere dayanan, resmen Abbasilerin egemenliği altında olan, ama çok bakıma kendine buyruk özerk emirler idaresinde bulunuyordu. Bu nedenle Bizans'ın bu oldubitti şeklindeki rejim değiştirmesine 866'da Araplar karşı çıkamadılar.
Fakat Bizans idaresi uzun sürmedi. Abbasiler adaya bir filo ve çıkartma askerî birliği gönderdiler ve adayı ellerine geçirdiler. Bu sefer Kıbrıs adasının idaresi doğrudan doğruya Arapların eline geçti. Kıbrıs adasında bu Arap iktidarı 10. yüzyıla kadar sürdü.
Bizans İmparatoru II. Nikiforos'ın 964–966 yıllarında Suriye üzerine 40,000 bir orduyla sefere çıkması sırasında yüksek patrisiyen sınıflı general "Niketas" Kıbrıs adasını ele geçirip adanın tekrar Bizans idaresine almasına neden oldu.
Kaynakça
- ^ a b c d John Julius Norwich (1988), Byzantium: the Early Centuries, Londra: Penguin (İngilizce) say.329
- ^ İngilizce Wikepedia "Umayyad Caliphate" maddesi 16 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Bizans'ın kamu maliyesi icin en uygun kaynak Warren T. Treadgold (1982) Byzantine State Finances in the 8th and 9th Centuries (8. ve 9. yüzyılda Bizans Devlet Maliyesi), Columbia University Press (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5. Baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu (Orijinal 1. Baskı: 1940) Bölüm II ve III.
- Norwich, John Julius (1988) Byzantium: the Early Centuries, Londra:Penguin (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kibris Arap Bizans KondominyumuKibris Adasi na MS 688 ile 868 arasinda egemen olmustur Adayi Musluman Araplar Emeviler ve sonra Abbasiler devletleri ile Hristiyan Bizans Imparatorlugu birlikte 180 yil idare etmislerdir Adaya Musluman hucumlariDort Buyuk Halife den ucuncusu olan Osman bin Affan zamaninda o zamana kadar Araplar tarafindan fetihten beri iki eyalet olarak idare edilen Suriye tek eyalet olarak yeniden duzenlendi Yeni Suriye eyaleti nin Sam baskentindeki valilige halifenin kendi ailesinden Umeyyeogullarindan olan Muaviye bin Ebu Sufyan ni atandi Muaviye Sam da vali iken yeniden kurulmakta olan Arap donanmasi ile cok ilgilendi ve hatta bu donanmanin kurulmasina onayak oldu Bu yeni donanma ile Araplar Dogu Akdeniz de o zamana kadar tek deniz gucu olan Bizans Imparatorlugu na karsi ciktilar ve Bizans Imparatorlugu na bagli Akdeniz sahillerine devamli hucumlara basladilar Kibris adasina denizden ilk Arap hucumu Osman bin Affan hala halife iken Sam da vali olan Muaviye nin istegiyle 649da oldu Bu seferde Araplar o zaman Herakleios Hanedani ndan II Konstans in imparatorluk doneminde Bizans Imparatorlugu nun Kibris valisinin merkezi olan Magusa nin 3 km kuzeyindeki Salamis Konstantia yi kisa suren bir kusatma sonucu ellerine gecirdiler ve limani ve liman hizmetleri tesislerini battal ettiler Fakat bu hucumda devamli bir yerleske ele gecirme hedefleri olmadigi icin yerel Bizans idaresi ile yapilan muzakereler sonucunda bir antlasma yapildi Belirli bir tazminat odendikten sonra Emeviler donanmasi ve Arap askerleri adadan cekildiler Iste bu Emevi Arap seferi sirasinda Peygamberin sulalesinden olan Umm Haram Larnaka civarindaki Tuz Golu yakinlarinda katirindan dusup oldu ve oldugu yerde gomuldu 1816 da Osmanli Devleti idaresi mezarin yeri uzerinde Hala Sultan Tekkesi ni insa ettirmistir Kibris adasina ikinci Arap Emeviler hucumu daha onceki yapilan antlasmayi bozarak yine Osman bin Appan halife iken Muaviye nin Sam da Suriye Eyaleti valiligi sirasinda MS 654 te olmustur Bu sefer 500 kadar gemi ile gelen Arap donanmasi ve adaya cikan Arap askerleri adayi idareleri altina almistir Bu donanma adanin fethini bitirdikten sonra adada 12 000 bir askeri garnizon birakmistir Bu garnizon adadaki Musluman ahalinin ve Musluman etkilerin baslangicini teskil etmistir 656 da Halife Osman Medine de bir suikaste kurban gitti Yeni halife olarak Halife Ali bin Ebu Talib Iraklilarin destegi ile secildi ise de Sam da Muaviye Halife Osman in kanli gomlegini Buyuk Cami nin mimberine asarak intikamini alacagina and icti 657 de Siffin Savasinda Ali ye ustun gelen ve onun oldurulmesinden sonra halifeligini ilan eden Muaviye bin Ebu Sufyan Sam merkezli Emeviler Devleti ni kurdu Kibris adasi orada bulunan Arap garnizonunun korumasi altinda Arap idaresi altinda kaldi Bizans Imparatorlugu na II Justinianos geldigi zaman Araplara karsi Dogu Anadolu da basarili hucumlara gecti Bundan sonra Kibris adasinin kismi kontrolunu almayi da basardi II Justinianos un bir diger politikasi Lubnan da ve guney Toroslarda bulunan ve Araplarin kontrolune devamli savunma yapan Mardaitler ve bazi Kibris li Hristiyanlari kendi arazilerinden ayirarak cok azalan nufuslari desteklemek icin guney Anadolu kiyilarina ve Epirus ve Mora yarimadasina yerlestirmesi olmustur Bu donemde ikinci Emevi halifesi olan I Yezid Ikinci Fitne gaileleri ile ugrasmakta idi Sonra gelen ve sadece 1 yil hukum suren II Muaviye zamaninda ve ona karsi gelen Umeyyeogullarinin diger bir kolundan olan I Mervan donemlerin de Emeviler aralarinda yine ic savaslarla ugrasmak zorunda kaldilar 685 te Emevi halifeligine gecen Mervan in oglu Abdulmelikde yine once ic isyanlarla ugrasmak zorunda kaldi Ama 687 de durum istikrara kavusmus ve bu ic savasin nerede ise sonu gelmisti Boylece halife Abdulmelik in diger dis sorunlarla ugrasmasi imkani ortaya cikti Kondominiyum kurulmasiBunlarin basinda Kibris adasindaki durum gelmekteydi 688de Bizans Imparatoru II Justinianos ile Emevi Halifesi Abdulmelik kendilerinden daha onceki Imparator IV Konstantinos ve Halife Muaviye zamaninda yapilan antlasmaya atif yaparak aralarinda Kibris adasi uzerinde bir antlasma imzaladilar Bu antlasma Bizans bakimindan eski durumdan cok iyi gorulmekte idi Abdulmelik de kuzey komsusu ile devamli mucadele konularindan biri olan nispeten bir kucuk arazi parcasi Kibris adasi sorunlarindan kurtuldugu icin antlasmayi uygun karsilamisti Bu antlasmaya gore Bizans Emevi halifelerine eskisi gibi yilda 1 000 Bizans altini tazminat odeyecek ve bunun yaninda ek olarak o yil icinde olan Cuma gunu sayisi kadar yaklasik 50 kusur ati ve esiri tazminat olarak verecekti Kibris adasindan alinan vergiler ayni sekilde Ermenistan ve Gurcistan uzerinden vergiler esit olarak iki taraf arasinda bolusulecekti Bunu basarmak icin de Kibris adasi askerden arinacak ve iki tarafin da atadigi valiler ile ortak olarak nispeten ozerk olarak idare edilecekti Bu iki egemen ulkenin bir diger araziyi birlesik egemenlikte olarak idare etmelerine kondominyum adi verilmektedir Bizans ve Emeviler arasinda yapilan bu anlasmadan sonra iki taraf ana Asya kitasinda ve denizde birbirleriyle aralikli olarak mucadele halinde iken bile Kibris adasi 688den 868 e kadar bu mucadelelerden ve egemenligi tasiyan her iki devletin icislerinde olan kucuk ve buyuk karisikliklardan pek etkilenmeden ve halkin hicbir devlete askerlik gorevi yapmasi gerekmeden nispeten baris icinde yasamistir Adanin kondominyum idaresinde oldugu siralarda ada halkina buyuk bir yuk dusmemekteydi Araplara verilen yillik 1 000 Bizans altini parasal tazminata ve 50 kusur sayida at ve esir tarim ekonomisi bakimindan zengin ada halki icin bir yuk olmuyordu Yillik vergiler de daha cok tarimdan alinmakta idi Arap Bizans kondominyumu statulu Kibris adasi tarihi bu 280 yil icin elimizdeki tarih kaynaklarinda pek sonuk gorulmekte hatta hic gorulmemektedir Buna bir neden Bizans ta Isauria ve Amoriyali hanedanlarin gelip gecmesi ve bunlar arasinda hanedansiz gaspci imparatorlarin cikmasi ortaya cikan buyuk putkiran putseven mucadeleleri Bulgarlara karsi savaslar hatta Anadolu da suren Arap Bizans savaslarinin devami genisce tarihcilerin dikkatini cekmektedir Diger taraftan Araplar arasinda Emeviler halifeliginden Abbasiler halifeligine gecis ve cok parlak bir Abbasiler halifeligi doneminden sonra bu halifeligin askerler ve diger emirler elinde bir kuklaya donusmesine genel tarihlerde cok onem verilmektedir Buna karsilik Kibris adasinin yani 280 yil suren nispeten bariscil kondominyum idaresi doneminde hem Bizansta hem de Araplar arasinda bu onemli tarihi olaylar gecidi olurken askerden arinmis ve iki birbirine zit hukumdarliklarin egemenlikleri altinda tutulan adanin tarihciler gozu onune gelmemis olmasi hic sasirtici degildir Kibris adasinin diger Yunanca konusan gruplardan ayri bir hukuki statu altinda ve oralardan ayri olarak yasam surmesi Kibris a ozel bir Rumca lehcesinin gelismesine buyuk amil olmustur Ada nin Bizans Imparatorlugu tarafindan zapti ve Kondominyumun sona erdirilmesi868 de Makedonyalilar Hanedaninin kurucusu olan koylu asilli I Basileios mesru imparator III Mihail i tahtan indirip oldurup imparatorlugu eline aldigi zaman Araplara karsi hemen savas acti Araplarla 280 yildir birlikte harekete ederek Kibris adasinin kondominyum olarak idaresi bu gaspci Bizans imparatoru icin hic uygun gelmemekteydi Bu nedenle hemen onemli generallerinden Aleksis i Kibris i fetih icin gonderdi ve kondominyum idaresi boylece sona erdi Araplarin idaresi ismen Samara da hukum suren Abbasi halifesi Mu tazz elinde bulunuyordu ama asil idare kendini 866 da Abbasiler halifelik tahtina getiren ve 869 da tahttan indirip kuzeni Muhtedi yi yerine getiren Turk asilli hassa askerleri elindeydi Suriye de Hamdaniler ve Misir da ise Ihsidiler adli sulalelere dayanan resmen Abbasilerin egemenligi altinda olan ama cok bakima kendine buyruk ozerk emirler idaresinde bulunuyordu Bu nedenle Bizans in bu oldubitti seklindeki rejim degistirmesine 866 da Araplar karsi cikamadilar Fakat Bizans idaresi uzun surmedi Abbasiler adaya bir filo ve cikartma askeri birligi gonderdiler ve adayi ellerine gecirdiler Bu sefer Kibris adasinin idaresi dogrudan dogruya Araplarin eline gecti Kibris adasinda bu Arap iktidari 10 yuzyila kadar surdu Bizans Imparatoru II Nikiforos in 964 966 yillarinda Suriye uzerine 40 000 bir orduyla sefere cikmasi sirasinda yuksek patrisiyen sinifli general Niketas Kibris adasini ele gecirip adanin tekrar Bizans idaresine almasina neden oldu Kaynakca a b c d John Julius Norwich 1988 Byzantium the Early Centuries Londra Penguin ISBN 0394537785 Ingilizce say 329 Ingilizce Wikepedia Umayyad Caliphate maddesi 16 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Bizans in kamu maliyesi icin en uygun kaynak Warren T Treadgold 1982 Byzantine State Finances in the 8th and 9th Centuries 8 ve 9 yuzyilda Bizans Devlet Maliyesi Columbia University Press ISBN 0880330147 Ingilizce Dis baglantilarOstrogorsky Georg cev Fikret Isiltan 1999 5 Baski Bizans Devleti Tarihi Ankara Turkiye Tarih Kurumu ISBN 975 16 0348 X Orijinal 1 Baski 1940 Bolum II ve III Norwich John Julius 1988 Byzantium the Early Centuries Londra Penguin ISBN 0 39 453778 5 Ingilizce