Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kız Kulesi, Bakü'de bulunan tarihi bir kale. Kale eski kale duvarlarının (İçeri Şehrin) güneydoğu bölümünde, sahil parkın (bulvar) yakınında bulunan tarihi anıttır. kule şekilli bu yapıtın açılmamış tarihi-mimari sorunları çoktur.
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
 | |
| Konum |  Azerbaycan |
| (Kriter) | Kültürel: iv |
| Referans | 958 |
| Tescil | 2000 (24. oturum) |
| Tehlike | 2003-2009 |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
| Koordinatlar | 40°21′58.2″K 49°50′14.5″D / 40.366167°K 49.837361°D |
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
Yüksekliği 28 m, diametri birinci katta 16,5 m'dir. Birinci katta duvarın kalınlığı 5 metreye ulaşıyor. Kalenin iç kısmı 8 kata ayrılmıştır. Her kat yontma taşlarla inşa edilmiş, kubbe formalı tavanla örtülmüştür. Kale 1964 - yılından müze olarak faaliyet göstermeye başlamış, 2000 - yılında UNESCO - nun Dünya Mirası listesine alınmıştır.
Taştan örülmüş bu tavan ortasında dairesel delikler vardır. Delikler dikey hat yönündedir. Zira VIII katın tavanının ortasında olan dairesel delikten baktıkda birinci katın tabanını görmek mümkündür. Kaleye tek giriş yolu onun batı tarafında, yerin önceki yüzeyinden 2 m yükseklikte ve 1,1 m kalınlığında olan kemerli kapı yeridir.
Azerbaycan'ın sembollerinden biri olan Kız Kalesi Azerbaycan para birimlerinin üzerinde de defalarca tarif edilmiştir.
Son yıllarda Kız Kulesi'nde ve onun etrafndakı meydanda her yıl Nevruz Bayramı kutlamalırının yapılması geleneği oluşmuştur.
Etimolojisi
Kulenin isminin etimolojisi ile ilgili çeşitli görüşler olsa da, onlardan en çok kabul göreni kalenin bir kızla ilgili efsaneye (bazı yazarlara göre Bakü hanının kızı) dayanarak Kız Kulesi adlandırılmasıdır. Efsaneye göre kardeşi (bazı kaynaklarda hükümdar babası) tarafından kalede saklanılan kız bu azaba dayanamadığı için kendini kalenin üzerinden Hazar Denizi nin sularına atmıştır. Kalenin adının diğer te'villerine göre ise hiçbir zaman düşmanlar tarafından ele geçirelemediğinden kale halk arasında bakirelik sembolü olarak Kız Kulesi adlandırılmıştır. Diğer versiyona göre ise hemen önce "Göz Kalesi" adlandırılmış, zamanla bu isim halk deyiminde değişerek "Kız Kulesi" şeklini almıştır.
Tarihi
İnşa edilmesi
İnşa çağı üzerine tartışmaların şaşırtıcı büyük zaman aralığı içinde yürütülmesi bakımından mimarlık tarihinde Kız Kulesi ile karşılaştırıla bilecek anıt yoktur. Öyle ki, anıtın yaşının Sümer döneminden başladığını iddia eden uzmanlar, XII yüzyılda inşa edildiğini ispat etmeye çalışanlar var. Burada zaman farkı inşa tarihi bilinmeyen başka abidelerde olduğu gibi birkaç yıl, hatta birkaç asır da değil, 3.000 yılı aşkın bir süredir.
Kale duvarları üzerindeki bir kitabede Arap dilinde bu sözler yazılmıştır: "Davud'un oğlu Mesut'un kulesi" . Bazı araştırmacılar bu şahsın Kız Kulesi'ni inşa ettiren feodalist hakim olduğunu farz ediyorlar. Fakat bu tür lokanik içerikli kitabelerde genellikle mimarların adının belirtildiği dikkate alınırsa, "Davud'un oğlu Mesut" un Kız Kalesi'ni inşa eden mimar olduğunu söylemek mümkündür. Kitabenin yazı tarzı ve çizgisi XII yüzyıl yazısına yakın olduğundan Kız Kulesinin bu dönemde inşa edildiği tahmin ediliyor. Diğer taraftan birçok bilim insanlarına göre Kufi yazılarından X-XII yüzyıllarda kullanıldığı için Kule (üst katı) bu yüzyılda inşa edilmiştir. Ancak, bazı bilim insanları bu fikirlerin yanlış olduğunu iddia ediyorlar. Taşların uyum solüsyonunda kireç karışımından kullanılmasından İlyas Babayev, Siyah Ahmedov gibi arkeologlar belli sonuca varmışlardır. Onlar Kebeledeki ilk binyılın ilk asırlarında yapılan anıtı sonuca varmak için kullanmışlardır. O anıt da aynen böyle kireç karışımı ile inşa edildiğinden, Kız Kulesi'ni de antik döneme ait ettiler. Bu fikri Sara Aşurbeyli de doğruladı.
Fonksiyonu
Kız kulesinin inşa tarihi hakkında ileri sürülen pek çok doğruluğu kanıtlanmayan düşünce vardırdır. SSCB dönemi basınında yer alan Kız Kulesi'nin Roma İmparator Domitian'in (I yüzyıl) şerefine dikilmiş "Sezaryen tapınağı " olması hakkında yayılan bilgi bu tür, hiçbir tarihi, bilimsel dayanağı olmayan bir uydurmadır.
Fonksiyonca Kız kulesinin Ziggurat'in Abşeron seçeneği, Zerdüştlük tapınağı, sessizlik kulesi, göz kulesi, Gözlemevi, pasif savunma yapısı vs. olması hakkında çelişkili görüşler ileri sürülmüştür. Prof. diyor ki,
"Kız Kalesi'nin Daha önce hangi amaçla inşa edilmesi üzerinde durmadan hemen anıtta uzun vadeli pasif savunma için inşa edilen kule tippli kalelerin karakteristik yönleri var: duvarları çok kalındır (aşağıda 5 m, yukarıda 4 m), kuleye baskını zorlaştırmak için birinci ve ikinci kat arasında merdiven yapılandırılmamış, duvarı içerisinde ağzı üçüncü kata açılan su kuyusu kurulup, gövdesine bitişik bürclü kale duvarı gidiyor vs. En önemlisi ise iç mekan yapısı bakımından Kız Kulesi Abşeron kalelerinin yuvarlak kuleleri ile bir olup, onlardan nicelik olarak - büyük yüksekliği ve katlarının çoğunluğu ile seçilir.".
Kulenin yapısına dayanarak onun tarihini eski dönemlere taşıyan araştırmacılar Kulenin Zerdüşt dönemi - Zerdüşt dahması, ateşperestlik tapınağı, Mitra ve Anahita ilahileri ile alakadar yapı olduğunu söylüyorlar. Araştırmacılara göre Ateşgah tapınağı olan Kız Kulesi M.Ö. VIII-VII yüzyıllarda Hazara ve Med'nın bürclü tapınaklarının etkisiyle Hazar Denizi kıyısında, doğal yanan ateşlerin arasında işte eski ateş şehri "Ateşi Baquan" da dikilebilir olabilirdi.
Birçok bilim adamlarının görüşlerine göre, Kız kulesinin savunma kalesine benzerliğini esas alıp onun Gilgilçay savunma sistemine ait olduğunu da söylemek olur. Kız Kalesinin Kuzeydoğusu Albanya koruma kalelerindeki mimari öğeleri ile benzerliğini belirterek onu ms V-VI yüzyıllarına de ait eden uzmanlar da vardır. Tarihten belli ki, Kafkas Albanyasının güney şehirlerinden sayılan Bakü, Sasaniler'in etkisi altındaydı. Tahmin edilebilir ki, Kız kulesi Sasani imparatorluğunun, kuzeydeki sınırında, bilhassa Albanya bölgesinde yaptırdıkları koruma sistemine dahildi.
Yüzyıllar boyunca çeşitli savaşlarda zarar görmüş Kız kulesi yavaş yavaş restore edilerek Orta Çağ'da, beraber şehrin savunma işine hizmet yapmıştır. Bunu anıtın inşaat yapısında değişiklikler de kanıtlıyor. Kule öyle bir formadadır ki, kent düşman tarafından fetih edildiğinde dönemin hükümdarı veya ona yakın olan kişiler kalenin kapılarını kapatarak uzun süre direnç göstereabilsinler. Tüm bunlar savunma önemli kaleler için belirtgin olduğuna göre herhangi tapınak, bekçi kulesi veya gözcü evi için böyle savunma önlemlerinin uygulanması zorunluluk organize edilemez. Elbette kuleden kendi dönemine göre amaçlı kullanılması inkâr edilemez. Kız kalesinin Abşeron daki savunma tipi muhteşem kulelere (, Ramana, Şüvelan, kaleleri) benzerliğini belirtebiliriz.
Mimari özellikleri
Yüceliği ve dış görünüşüyle Abşeron'un yanı sıra tüm Azerbaycan'ın savunma kuleleri içerisinde eşi olmayan Kız Kulesi, daha çok planının eşsiz biçimi ile ilgi çekiyor. Bu eşsizliği yuvarlak kuleye bitişik çıkıntı oluşturmuştur. Çıkıntıyı araştırmacılar kah kontrfors - dayanak duvarı, kah dalga kıran, kah da gizli hazine yeri saymışlardır. C. Kıyasi yazıyor ki, fonksiyonu belirlenmeyen bu ayrıntının üstü kale savunucuları için ek savaş yeri de olabilirdi. Abşeron kalelerinin tüm savunma gücü onların çatılarına toplanıyordu ve kaleye yapılan baskınlar direniş başlıca olarak kulelerin yassı çatılarında yapılıyordu. Kız kulesinde çıkıntının dairesel kule yüceliğinde kalkması, onların üst metre arasında bir zamanlar doğrudan bağlılığın olduğunu gösteriyor. Çıkıntı hem de kuleye en çok saldırı gözlenen Doğu tarafından konmuştur. Azerbaycan mimarisinde, kale yapımında savunmayı güçlendirmek için ileri üretilmiş cihazların varlığına başka örnek olarak nı gösterebiliriz.
Abşeron kalelerinin kulelerinde olduğu gibi Kız kulesinde da yüce silindirik tutum dışarıda aşağıdan yukarıya doğru hafifçe daraldığı halde, içeride aksine zemin yukarı kalktıkça genişliyor (birinci katta iç çapı 6,25 m, son katta 7,0 m). Bu şekilde kalenin mühendis ve bakış direnci güçleniyor.
Kız Kulesi dev kaya üzerine inşa edilmiştir. En yüksek kapasite-yüksekliği 30 metreyi bulan yuvarlak kule inişli sal kayanın yukarısında bulunmaktadır. Kuleden ayrılan çıkıntı biraz alçaktır. Çıkıntının yüksek ve kalın taş kütlesi kulenin çemberine dokunandır. Sanki çıkıntı burkularak kule silindirine dönüşüyor. Dışarıdan ve yukarıdan bakıldığında ise bu dokuz görüntüsü yaratarak binanın "9" şeklinde dikilmesi etkisini verir.
Kule çıkıntısının üst kısımlarının kabarık yatay taşı sıraları ile plastik üzlenmesi (bu sıralar arası teknelerde ilk çağında beyaz kireç kitlesi ile dolu olup.) Yüzeylerde Özümlü estetik gibi, spiral ek hareket yaratıyor. Kız kulesinin görünümünde huzur ve gerginlik organik şekilde birleşerek yenilmezlik, alınmazlık sembolü yaratmıştır. Bakü Kız Kulesi dahi sanatçı yetisinin güçlü estetik derecesine yükselttiği, azamet simgesine çevirdiği basitlik örneğidir.
Kulenin birinci mertebesinin yüksekliği 3, diğer mertebelerin yüksekliği ise orta hesapla 2,5 m'dir. Katlar arası bağlantı kalenin güneydoğu duvarının içerisinde yapılmış merdiven aracılığıyla saxlanır. Birinci kat ile ikinci kat arasında ilişki kurmak sadece tavanda olan dairesel deşikden merdiven ya da ip vasıtasıyla mümkündür. Kalenin kapısı geçmişte birkaç kattan ibaret olmuştur. Uzunluğu kale duvarının eni kadar olan kapı yerinin kemerli tavanında kalmış inşaat kalıntıları onu gösteriyor. Ayrıca, kapının ağzında geçmişte birkaç kuyu da olmuştur. Böyle ki, Kız kulesine Orta Çağ'da girmek isteyen herkes bu kuyuların yanından zorla geçerek, merdiven aracılığıyla kapıya kalkmalı, giriş yolu üzerinde olan kapılardan geçmeli ve nihayet birinci kata ermiştir. Ortadaki delikten üst katlara kalkmak için ip merdivenden kullanılırdı.
Kulenin güney ve güneydoğu yönlerine, özellikle denizi kontrol altında tutulması için mazğallar düzeltilmiştir. Bunlar kulenin içerisine temiz hava girmesi işine de hizmet etmiştir. 1962 - 1963 - yıllarında kulenin birinci katının tabanında arkeoloji kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 5 m derinliğe kadar devam etdirilen bu kazı sonucunda belli olmuştur ki, anıtın temeli deniz tarafa inişli olan dev bir kayanın üzerine inşa edilmiştir. Buradan şöyle bir sonuca gelmek olur ki, anıta deniz taraftan bitişik olan kontrfors bu enişin önünde kaleye temel dayanak işlevlerini oynamış.
1964 - yılında kulede araştırma yapılan zaman temelden 14 m yükseklikte içeriye doğru uzanan büyük ağaç Sekmelerin olduğu saptanmıştır. Onların ne amaçla kullanılması bilinmemektedir. Belki bu kirişler kontrforsun içinde gizli bir yapı ile ilgilidir veya depreme karşı amortisman rolünü oynamıştır. Net hesablama bazında belirlenmiştir ki, kalenin duvarının eni temel bölümde 5 metre, yukarı bölümünde yaklaşık 4,5 metredir.
Kız kulesinin inşaat yapısında ilginç hususlardan biri de onun içerisinde kayadan oyulup yapılmış su kuyusudur. Diametri 0,7 m olan bu kuyu kalenin güneydoğu duvarının içindedir. Su kuyusunda kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Kuyuda bulunan maddi kültür kalıntıları buradan XII yüzyıldan başlayarak kullanıldığını gösteriyor. Hesaplamalar sonucu anlaşılmıştır ki, kuyunun deniz suyunun seviyesi ile hiçbir ilgisi yoktur. Kuyunun suyu kimyasal analiz edilmiş, onun içmek için tam uygun olması belirlenmiştir. Kuyunun ağız bölümü Kalenin üçüncü katının döşemesi seviyesinden başlayıp duvar boyunca aşağıya doğru 13 m devam ediyor. Kuyunun güvenliğini sağlamak için onu kale duvarı içerisinde saklamışlar. Onun kuzey ve güney duvarında inip kalkmak için 10–12 cm derinlikte ayak yerleri vardır. Kuyunun 12 m derinliğinde duvar genişliyor. Kız Kulesi ve Şirvanşahlar Sarayı arasında gizli yeraltı yolun tam su kuyusunun alt tarafından başlanması tahmin edilmektedir. 1982 yılında İçeri Şehir'in doğu tarafında yapılan geniş ölçekli arkeoloji kazılar sonucunda tespit edilen ilk yeraltı yol Orta Çağlarda Bakü nün merkezi ticaret sokağı sayılan Şamaxı Kale kapısından başlayıp Salyan Kapısı'na doğru giden baş sokağın doğusunda kuzey-güney yönünde yer alır. İlginçtir ki, yolun çizgisi XIV. yüzyılda inşa edilmiş nın altından geçerek Kız kalesine doğru gidiyor.
Kulenin güneybatı taraftaki duvarı lehçelerinde ikinci kattan başlayarak yedinci kata kadar taştan düzenli örülmüş, kuyu formasında şırım (oyuk) vardır. Her katta aynı şırım olan yerde yarım daire şeklinde niş açılmıştır. Şırımın içerisine uzunluğu 40–45 cm, diametri 25–30 cm, duvarının kalınlığı ise 2,2 cm olan saksı tünklər yukarıda aşağıya doğru birbirinin içerisine giydirilmekle yerleşdirilmiştir. Tünklərin birbirine giydirilmiş bölümleri (dış tarafı ve duvarının dış) kireç çözeltisi ile pekiştirilmiştir. Birinci kattan başlayarak kalenin özül bölümüne kadar giden tünkləri 22 х 18 cm ölçüde dikdörtgen formalı saksı novçalar bedel eder. Aynı novçalar duvarın içerisi ile dışarı yöneliyor. Saxsı tünklər ve novçalar üzerinde çömlekçi çarkının izleri açıkça görülmektedir.
Araştırması
Kız Kulesi'nin arkeolojik araştırmasına geçen yüzyılın 20'li yıllarının başlarında başlatılmıştır. Profesör Zummer'in yönetimi altında bir grup öğrenci Kız Kulesi'nde arkeolojik kazılar yapmıştır.
Tarihi ve fonksiyonu konusunda bu kadar karmaşıklığın varoluşunun başlıca nedeni Kız kulesinin yazılı kaynaklarda doğrudan anılmamasıdır. Orta Çağ yazarları içerisinde Bakü yapıların tasvirine önemli dikkat ayırmış nin Bakü mezarlığında öyle bir günbed var ki, onu her kim yaparsa hayretten el çalar gibi net adresi olmayan, yaygın bilgiler ise bu konulara hiçbir ışık düşürmüyor.
Kız Kulesi'nin dış yüzeyinde yerden 14 m yücelikte olan küçük bir kitabe de araştırmacılar arasındaki uyuşmazlığı sona erdirmedi. Birincisi, kitabe ve nda olduğu sayalım kaplama örgüye organik dahil edilmemiştir ve bu nedenle uzmanların çoğunluğu onun sonradan duvara monte kabul ediyorlar. İkincisi analogiyası olmadığından kitabenin metni - 'Mesut Davud oğlunun kubbesi' (başka bir okuma göre kulesi) zor yorumlanıyor. Şöyle ki, Abşeron kalelerinin sahipleri - siparişçiləri çok zengin, nüfuzlu, temel olarak üst düzey devlet adamları olduğundan kitabelerde kendilerinin gösterişli titullarını sayıp "yaptırmıştır", "inşa etmeyi emretmiştir" ifadeleri ile inşaattaki rollerini somut gösteriyorlar. Böyle kitabeler zaman zaman, örneğin nda olduğu gibi "sahip" sözüyle başlıyor.
Kulelerin yazarlarına gelince çok kompakt kitabelerde isimleri önünde "emelidir", "üstad", "mimar" sözleri yazılıyordu. Kız kulesinin kitabesinin Abşeronun anıtsal hat geleneklerinde benzeri bulunmadığından Mesut Davud oğlunu araştırmacıların bir kısmı XII yüzyılda yaşamış beyi ile eyniləşdirir, bazıları ise Bakülü mimar olarak görürler.
Kitabenin çizgisi üslubca XII yüzyıla ait edilse de, Kız kulesinin bu çağda inşa edilmesi fikrini birçok uzmanlar kabul etmiyorlar. Çünkü başka Abşeron kalelerin inşaat sırasında iktidarda olan Şirvanşah büyük kutlama ve debdebe ile kitabelerde gösterildiği halde, Abşeronun en muhteşem Anıtı'nda şöyle kitabe göstergesi yoktur.Dolayısıyla Kız kulesinin Şirvanşahlar çağında yüceltilmesi fikri kesin olarak reddedilmiştir. Şirvanşahlar olsa olsa XII yüzyılda bu eski anıtta restorasyon ve onarım çalışmaları yürütmüşlerdir. Kız kulesinin ilk olarak hangi amaçlarla inşa edilmesi meselesi belli edilmese de, anıtın XII yüzyıldan Bakü nün savunma sistemine dahil olduğu ve Şirvanşahlar'ın en sağlam kulelerinden olan Bakü Kalesi nin baş kulesi rolünü oynadığı uzmanlar tarafından kabul edilmiştir.
İçeri Şehir'in kuzeydoğu köşesinde bulunan kulenin efsaneler ve efsanelerle çevrili tarihi çeşitli uygarlıklar ve halklarla ilişkilendiriliyor. Fakat bununla birlikte bölgede ilk insan meskunlaşmasının Paleolitik dönemine rastlaması kanıtlanmıştır.
Bakünün tarihi ve mimari anıtlar hakkında geniş araştırmaların yazarı olan prof. Sara hanım Aşurbeyli kulenin özülünün kayanın 15 m derinliğe kadar gittiğini not etmekle birlikte, onun IV - VI yüzyıllarda inşa edilmesi ihtimalini de ileri sürmüştür. Ünlü bilim adamı akademisyen Bretanski de kulenin V - VI yüzyıllarda inşa edilmesi olasılığını belirtmiştir.
Kız Kulesi çevresinde kazılar hakkında
Böyle bir fikir söylenmiştir ki, Kız Kulesi Abşeronun başka savunma kuleleri gibi şehrin savunması için kullanılmıştır. Bu anıtın dini özellik taşıması hakkında da fikirler var. Başka bir varsayım ise Kız kulesinin gözlemevi gibi kullanımını ileri sürüyor.
Kız Kulesi çevresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış anıtsal binanın bodrumunun tetkiki de ilginç bulgulardan olup, şehir mimarisinin bazı tartışmalı konulara açıklık getirmek için önemli bilimsel önem taşımaktadır.
Dini içerikli yapı kalıntıları da 1998 - yılında Kız Kulesi çevresinde yapılan arkeolojik kazı sırasında ortaya çıkarılmıştır. Kız Kulesi'nin çevresinde yürütülen kazı sırasında Bakü'nün eski mimari yapılarından biri, X yüzyıla ait olan caminin kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.
Onarımı
Anıtta çeşitli dönemlerde ve çeşitli düzeylerde restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. İlk restorasyon çalışmalarının Şirvanşahlar Devleti zamanında yapıldığı tahmin edilmektedir. Daha sonra Bakü Hanlığı döneminde kalenin güçlendirilmesi amacıyla restorasyon çalışmalarının yapılması belirlenmiştir. Anıtta geniş restorasyon ve araştırma çalışmaları Azerbaycan SSC kurulduktan sonra gerçekleştirilmiştir. 1963 - 1965 - yıllarında neredeyse detaylı tetkik edilmiş, Prof. Ahmedov tarafından birinci katta ve kalenin çevresinde arkeolojik kazılar yapılmış, kale duvarının içinde bulunan su kuyusu keşfedilmiştir. 2000 yılında İçeri Şehir Bakü Kalesi ve Kız Kulesiyle beraber UNESCO - nun Dünya Mirası listesine düşürülmüştür. Aynı yıl Bakü da meydana gelen depremden sonra hemen 2003 - 2009 - yıllarda anıt listesine düşürülmüştür. Bundan sonra anıtın restorasyonu ve korunmasıyla ilgili ek tedbirler geçirilmiş ve UNESCO 1 Şubat 2010 - tarihinde yapılan toplantısında neredeyse tehlikede olan anıtlar listesinden çıkarılmıştır.
Kültürde
Kız Kulesiyle bağlı efsane Azerbaycanda birçok manzume ve tiyatro oyunlarının konusu olmuştur. 1940 - yılında büyük besteci bu efsanenin motifleri üzerine ilk Azerbaycan balesi olan Kız Kulesi balesini yazmıştır. Bale ilk defa Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosunda dramatize edilmiştir.
Kız Kulesi 1992 - 2006 - yıllarda 1 ve 250 liralık, 2006 - yılından 10 liralık ve 5 kuruşluk para banknotlarında tarif edilmiştir.
2010 - yılından itibaren, her yıl Kız Kalesi'nin yakınında Haydar Aliyev Vakfının, "Kız Kulesi" Sanatsal galerisinin, Bakü Modern Sanat Müzesinin ve "İçeri şehir" Devlet Tarix- mimari Rezervinin organizasyonu qile uluslararası Kız Kulesi uluslararası sanat festivali yapılmaktadır.
Galeri
Kaynakça
- ^ "World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city's preservation". UNESCO. 25 Haziran 2009. 21 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Kasım 2014.
- ^ "АЗЕРБАЙДЖАН IV—XVIII веков" Л. С. Бретаницкий, Б. В. Веймарн Издательство "ИСКУССТВО ", Москва, 1976
- ^ "Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower". Unesco.org. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2010.
- ^ a b "Baku (Azerbaijan); Evaluation Report" (pdf). Unesco.org. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Kasım 2010.
- ^ A. Henry Savage Landor (2009). Across Coveted Lands, Volume 1. BiblioBazaar, LLC. s. 23. ISBN . 1 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Kasım 2014.
- ^ James Dodds Henry (1905). Baku: An Eventful History. A. Constable & Co., ltd. s. 11.
- ^ Azərbaycan İncəsənəti, Bakı, 2008, səh 327
- ^ . 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2014.
- ^ http://www.azadliq.org/content/article/2182488.html 5 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kız Kulesinin aslında kaç yaşı var? (Azadlıq radiosu)
- ^ C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 162
- ^ a b C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 163
- ^ "Geheimnis des Jungfrauenturm soll gelöst werden". 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2014.
- ^ "Mythisches Bauwerk, mit Laser durchleuchtet". 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2014.
- ^ "Kız Kulesi". 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Kasım 2014.
- ^ Blair, Sheila (1992). The monumental inscriptions from early Islamic Iran and Transoxiana. BRILL. s. 155. ISBN . 8 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Kasım 2010.
- ^ a b Ibrahimov, Dr. Kamil. . Visions of Azerbaijan. ss. 22-26. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2010.
- ^ Karoly Gink, Ilona Turansky: Aserbaidschan. Paläste – Türme – Moscheen. Dausien Werner Verlag, Juli 1997. .
- ^ C.Гусейнова 1992, cтp. 119
- ^ C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 164
- ^ Lonely Planet 1000 Ultimate Experiences. Lonely Planet. 2009. s. 191. ISBN . 1 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Kasım 2014.
- ^ S. Aşurbəyli – Bakı şəhərinin tarixi, Bakı, 2007, səh 154
- ^ О.Ш.Исмизаде, 1964; 1965a; 1968
- ^ М.Халилов, 1997, стp. 296-297
- ^ Д.А.Ахундов, 1974, стp. 14-25
- ^ P.M.Гиршман, 1978, cтp. 37-41
- ^ Г.Ахмедов, 1997, стp. 179-191
- ^ K.Fərhadoğlu, 2006, səh. 60.
- ^ F.Ə.İbrahimov, 1999
- ^ "Decision – 27COM 7B.59 – Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower (Azerbaijan)". Unesco.org. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2014.
- ^ "Decision – 28COM 15A.29". Unesco.org. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2014.
- ^ "Decides to retain the Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower (Azerbaijan) on the List of World Heritage in Danger". Unesco.org. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2014.
- ^ "Efrasiyab Bedelbeylinin yaratıcılığının kronolojisi". 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2014.
- ^ Central Bank of Azerbaijan 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National currency: 1, 5, 10, 50, 100 and 250 manat 24 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. – Retrieved on 25 February 2010.
- ^ Central Bank of Azerbaijan 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National currency: 10 manat 24 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. – Retrieved on 25 February 2010.
- ^ Central Bank of Azerbaijan 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. National currency: New generation coins 10 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. – Retrieved on 25 February 2010.
- ^ В Баку появились красочные Девичьи башни. 7 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Rusça)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kiz Kulesi Baku de bulunan tarihi bir kale Kale eski kale duvarlarinin Iceri Sehrin guneydogu bolumunde sahil parkin bulvar yakininda bulunan tarihi anittir kule sekilli bu yapitin acilmamis tarihi mimari sorunlari coktur Sirvansahlar Sarayi ve Kiz Kulesi ile birlikte Surlarla Cevrili Baku SehriUNESCO Dunya MirasiKonum AzerbaycanKriterKulturel ivReferans958Tescil2000 24 oturum Tehlike2003 2009BolgeAvrupa ve Kuzey AmerikaKoordinatlar40 21 58 2 K 49 50 14 5 D 40 366167 K 49 837361 D 40 366167 49 837361Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Yuksekligi 28 m diametri birinci katta 16 5 m dir Birinci katta duvarin kalinligi 5 metreye ulasiyor Kalenin ic kismi 8 kata ayrilmistir Her kat yontma taslarla insa edilmis kubbe formali tavanla ortulmustur Kale 1964 yilindan muze olarak faaliyet gostermeye baslamis 2000 yilinda UNESCO nun Dunya Mirasi listesine alinmistir Tastan orulmus bu tavan ortasinda dairesel delikler vardir Delikler dikey hat yonundedir Zira VIII katin tavaninin ortasinda olan dairesel delikten baktikda birinci katin tabanini gormek mumkundur Kaleye tek giris yolu onun bati tarafinda yerin onceki yuzeyinden 2 m yukseklikte ve 1 1 m kalinliginda olan kemerli kapi yeridir Azerbaycan in sembollerinden biri olan Kiz Kalesi Azerbaycan para birimlerinin uzerinde de defalarca tarif edilmistir Son yillarda Kiz Kulesi nde ve onun etrafndaki meydanda her yil Nevruz Bayrami kutlamalirinin yapilmasi gelenegi olusmustur EtimolojisiKulenin isminin etimolojisi ile ilgili cesitli gorusler olsa da onlardan en cok kabul goreni kalenin bir kizla ilgili efsaneye bazi yazarlara gore Baku haninin kizi dayanarak Kiz Kulesi adlandirilmasidir Efsaneye gore kardesi bazi kaynaklarda hukumdar babasi tarafindan kalede saklanilan kiz bu azaba dayanamadigi icin kendini kalenin uzerinden Hazar Denizi nin sularina atmistir Kalenin adinin diger te villerine gore ise hicbir zaman dusmanlar tarafindan ele gecirelemediginden kale halk arasinda bakirelik sembolu olarak Kiz Kulesi adlandirilmistir Diger versiyona gore ise hemen once Goz Kalesi adlandirilmis zamanla bu isim halk deyiminde degiserek Kiz Kulesi seklini almistir TarihiInsa edilmesi Insa cagi uzerine tartismalarin sasirtici buyuk zaman araligi icinde yurutulmesi bakimindan mimarlik tarihinde Kiz Kulesi ile karsilastirila bilecek anit yoktur Oyle ki anitin yasinin Sumer doneminden basladigini iddia eden uzmanlar XII yuzyilda insa edildigini ispat etmeye calisanlar var Burada zaman farki insa tarihi bilinmeyen baska abidelerde oldugu gibi birkac yil hatta birkac asir da degil 3 000 yili askin bir suredir Kale duvarlari uzerindeki bir kitabede Arap dilinde bu sozler yazilmistir Davud un oglu Mesut un kulesi Bazi arastirmacilar bu sahsin Kiz Kulesi ni insa ettiren feodalist hakim oldugunu farz ediyorlar Fakat bu tur lokanik icerikli kitabelerde genellikle mimarlarin adinin belirtildigi dikkate alinirsa Davud un oglu Mesut un Kiz Kalesi ni insa eden mimar oldugunu soylemek mumkundur Kitabenin yazi tarzi ve cizgisi XII yuzyil yazisina yakin oldugundan Kiz Kulesinin bu donemde insa edildigi tahmin ediliyor Diger taraftan bircok bilim insanlarina gore Kufi yazilarindan X XII yuzyillarda kullanildigi icin Kule ust kati bu yuzyilda insa edilmistir Ancak bazi bilim insanlari bu fikirlerin yanlis oldugunu iddia ediyorlar Taslarin uyum solusyonunda kirec karisimindan kullanilmasindan Ilyas Babayev Siyah Ahmedov gibi arkeologlar belli sonuca varmislardir Onlar Kebeledeki ilk binyilin ilk asirlarinda yapilan aniti sonuca varmak icin kullanmislardir O anit da aynen boyle kirec karisimi ile insa edildiginden Kiz Kulesi ni de antik doneme ait ettiler Bu fikri Sara Asurbeyli de dogruladi Fonksiyonu Kiz kulesinin insa tarihi hakkinda ileri surulen pek cok dogrulugu kanitlanmayan dusunce vardirdir SSCB donemi basininda yer alan Kiz Kulesi nin Roma Imparator Domitian in I yuzyil serefine dikilmis Sezaryen tapinagi olmasi hakkinda yayilan bilgi bu tur hicbir tarihi bilimsel dayanagi olmayan bir uydurmadir Fonksiyonca Kiz kulesinin Ziggurat in Abseron secenegi Zerdustluk tapinagi sessizlik kulesi goz kulesi Gozlemevi pasif savunma yapisi vs olmasi hakkinda celiskili gorusler ileri surulmustur Prof diyor ki Kiz Kalesi nin Daha once hangi amacla insa edilmesi uzerinde durmadan hemen anitta uzun vadeli pasif savunma icin insa edilen kule tippli kalelerin karakteristik yonleri var duvarlari cok kalindir asagida 5 m yukarida 4 m kuleye baskini zorlastirmak icin birinci ve ikinci kat arasinda merdiven yapilandirilmamis duvari icerisinde agzi ucuncu kata acilan su kuyusu kurulup govdesine bitisik burclu kale duvari gidiyor vs En onemlisi ise ic mekan yapisi bakimindan Kiz Kulesi Abseron kalelerinin yuvarlak kuleleri ile bir olup onlardan nicelik olarak buyuk yuksekligi ve katlarinin cogunlugu ile secilir Kulenin 1870 yilinda cekilmis fotosu Kulenin yapisina dayanarak onun tarihini eski donemlere tasiyan arastirmacilar Kulenin Zerdust donemi Zerdust dahmasi atesperestlik tapinagi Mitra ve Anahita ilahileri ile alakadar yapi oldugunu soyluyorlar Arastirmacilara gore Atesgah tapinagi olan Kiz Kulesi M O VIII VII yuzyillarda Hazara ve Med nin burclu tapinaklarinin etkisiyle Hazar Denizi kiyisinda dogal yanan ateslerin arasinda iste eski ates sehri Atesi Baquan da dikilebilir olabilirdi Bircok bilim adamlarinin goruslerine gore Kiz kulesinin savunma kalesine benzerligini esas alip onun Gilgilcay savunma sistemine ait oldugunu da soylemek olur Kiz Kalesinin Kuzeydogusu Albanya koruma kalelerindeki mimari ogeleri ile benzerligini belirterek onu ms V VI yuzyillarina de ait eden uzmanlar da vardir Tarihten belli ki Kafkas Albanyasinin guney sehirlerinden sayilan Baku Sasaniler in etkisi altindaydi Tahmin edilebilir ki Kiz kulesi Sasani imparatorlugunun kuzeydeki sinirinda bilhassa Albanya bolgesinde yaptirdiklari koruma sistemine dahildi Yuzyillar boyunca cesitli savaslarda zarar gormus Kiz kulesi yavas yavas restore edilerek Orta Cag da beraber sehrin savunma isine hizmet yapmistir Bunu anitin insaat yapisinda degisiklikler de kanitliyor Kule oyle bir formadadir ki kent dusman tarafindan fetih edildiginde donemin hukumdari veya ona yakin olan kisiler kalenin kapilarini kapatarak uzun sure direnc gostereabilsinler Tum bunlar savunma onemli kaleler icin belirtgin olduguna gore herhangi tapinak bekci kulesi veya gozcu evi icin boyle savunma onlemlerinin uygulanmasi zorunluluk organize edilemez Elbette kuleden kendi donemine gore amacli kullanilmasi inkar edilemez Kiz kalesinin Abseron daki savunma tipi muhtesem kulelere Ramana Suvelan kaleleri benzerligini belirtebiliriz Mimari ozellikleriKiz kulesinin disaridan gorunusuKiz kulesinin plani Deniz mavi renkle belirtilmistir Yuceligi ve dis gorunusuyle Abseron un yani sira tum Azerbaycan in savunma kuleleri icerisinde esi olmayan Kiz Kulesi daha cok planinin essiz bicimi ile ilgi cekiyor Bu essizligi yuvarlak kuleye bitisik cikinti olusturmustur Cikintiyi arastirmacilar kah kontrfors dayanak duvari kah dalga kiran kah da gizli hazine yeri saymislardir C Kiyasi yaziyor ki fonksiyonu belirlenmeyen bu ayrintinin ustu kale savunuculari icin ek savas yeri de olabilirdi Abseron kalelerinin tum savunma gucu onlarin catilarina toplaniyordu ve kaleye yapilan baskinlar direnis baslica olarak kulelerin yassi catilarinda yapiliyordu Kiz kulesinde cikintinin dairesel kule yuceliginde kalkmasi onlarin ust metre arasinda bir zamanlar dogrudan bagliligin oldugunu gosteriyor Cikinti hem de kuleye en cok saldiri gozlenen Dogu tarafindan konmustur Azerbaycan mimarisinde kale yapiminda savunmayi guclendirmek icin ileri uretilmis cihazlarin varligina baska ornek olarak ni gosterebiliriz Abseron kalelerinin kulelerinde oldugu gibi Kiz kulesinde da yuce silindirik tutum disarida asagidan yukariya dogru hafifce daraldigi halde iceride aksine zemin yukari kalktikca genisliyor birinci katta ic capi 6 25 m son katta 7 0 m Bu sekilde kalenin muhendis ve bakis direnci gucleniyor Kiz Kulesi dev kaya uzerine insa edilmistir En yuksek kapasite yuksekligi 30 metreyi bulan yuvarlak kule inisli sal kayanin yukarisinda bulunmaktadir Kuleden ayrilan cikinti biraz alcaktir Cikintinin yuksek ve kalin tas kutlesi kulenin cemberine dokunandir Sanki cikinti burkularak kule silindirine donusuyor Disaridan ve yukaridan bakildiginda ise bu dokuz goruntusu yaratarak binanin 9 seklinde dikilmesi etkisini verir Kule cikintisinin ust kisimlarinin kabarik yatay tasi siralari ile plastik uzlenmesi bu siralar arasi teknelerde ilk caginda beyaz kirec kitlesi ile dolu olup Yuzeylerde Ozumlu estetik gibi spiral ek hareket yaratiyor Kiz kulesinin gorunumunde huzur ve gerginlik organik sekilde birleserek yenilmezlik alinmazlik sembolu yaratmistir Baku Kiz Kulesi dahi sanatci yetisinin guclu estetik derecesine yukselttigi azamet simgesine cevirdigi basitlik ornegidir Kulenin birinci mertebesinin yuksekligi 3 diger mertebelerin yuksekligi ise orta hesapla 2 5 m dir Katlar arasi baglanti kalenin guneydogu duvarinin icerisinde yapilmis merdiven araciligiyla saxlanir Birinci kat ile ikinci kat arasinda iliski kurmak sadece tavanda olan dairesel desikden merdiven ya da ip vasitasiyla mumkundur Kalenin kapisi gecmiste birkac kattan ibaret olmustur Uzunlugu kale duvarinin eni kadar olan kapi yerinin kemerli tavaninda kalmis insaat kalintilari onu gosteriyor Ayrica kapinin agzinda gecmiste birkac kuyu da olmustur Boyle ki Kiz kulesine Orta Cag da girmek isteyen herkes bu kuyularin yanindan zorla gecerek merdiven araciligiyla kapiya kalkmali giris yolu uzerinde olan kapilardan gecmeli ve nihayet birinci kata ermistir Ortadaki delikten ust katlara kalkmak icin ip merdivenden kullanilirdi Kulenin guney ve guneydogu yonlerine ozellikle denizi kontrol altinda tutulmasi icin mazgallar duzeltilmistir Bunlar kulenin icerisine temiz hava girmesi isine de hizmet etmistir 1962 1963 yillarinda kulenin birinci katinin tabaninda arkeoloji kazi calismalari gerceklestirilmistir 5 m derinlige kadar devam etdirilen bu kazi sonucunda belli olmustur ki anitin temeli deniz tarafa inisli olan dev bir kayanin uzerine insa edilmistir Buradan soyle bir sonuca gelmek olur ki anita deniz taraftan bitisik olan kontrfors bu enisin onunde kaleye temel dayanak islevlerini oynamis 1964 yilinda kulede arastirma yapilan zaman temelden 14 m yukseklikte iceriye dogru uzanan buyuk agac Sekmelerin oldugu saptanmistir Onlarin ne amacla kullanilmasi bilinmemektedir Belki bu kirisler kontrforsun icinde gizli bir yapi ile ilgilidir veya depreme karsi amortisman rolunu oynamistir Net hesablama bazinda belirlenmistir ki kalenin duvarinin eni temel bolumde 5 metre yukari bolumunde yaklasik 4 5 metredir Kiz kulesinin insaat yapisinda ilginc hususlardan biri de onun icerisinde kayadan oyulup yapilmis su kuyusudur Diametri 0 7 m olan bu kuyu kalenin guneydogu duvarinin icindedir Su kuyusunda kazi calismalari gerceklestirilmistir Kuyuda bulunan maddi kultur kalintilari buradan XII yuzyildan baslayarak kullanildigini gosteriyor Hesaplamalar sonucu anlasilmistir ki kuyunun deniz suyunun seviyesi ile hicbir ilgisi yoktur Kuyunun suyu kimyasal analiz edilmis onun icmek icin tam uygun olmasi belirlenmistir Kuyunun agiz bolumu Kalenin ucuncu katinin dosemesi seviyesinden baslayip duvar boyunca asagiya dogru 13 m devam ediyor Kuyunun guvenligini saglamak icin onu kale duvari icerisinde saklamislar Onun kuzey ve guney duvarinda inip kalkmak icin 10 12 cm derinlikte ayak yerleri vardir Kuyunun 12 m derinliginde duvar genisliyor Kiz Kulesi ve Sirvansahlar Sarayi arasinda gizli yeralti yolun tam su kuyusunun alt tarafindan baslanmasi tahmin edilmektedir 1982 yilinda Iceri Sehir in dogu tarafinda yapilan genis olcekli arkeoloji kazilar sonucunda tespit edilen ilk yeralti yol Orta Caglarda Baku nun merkezi ticaret sokagi sayilan Samaxi Kale kapisindan baslayip Salyan Kapisi na dogru giden bas sokagin dogusunda kuzey guney yonunde yer alir Ilginctir ki yolun cizgisi XIV yuzyilda insa edilmis nin altindan gecerek Kiz kalesine dogru gidiyor Kulenin guneybati taraftaki duvari lehcelerinde ikinci kattan baslayarak yedinci kata kadar tastan duzenli orulmus kuyu formasinda sirim oyuk vardir Her katta ayni sirim olan yerde yarim daire seklinde nis acilmistir Sirimin icerisine uzunlugu 40 45 cm diametri 25 30 cm duvarinin kalinligi ise 2 2 cm olan saksi tunkler yukarida asagiya dogru birbirinin icerisine giydirilmekle yerlesdirilmistir Tunklerin birbirine giydirilmis bolumleri dis tarafi ve duvarinin dis kirec cozeltisi ile pekistirilmistir Birinci kattan baslayarak kalenin ozul bolumune kadar giden tunkleri 22 h 18 cm olcude dikdortgen formali saksi novcalar bedel eder Ayni novcalar duvarin icerisi ile disari yoneliyor Saxsi tunkler ve novcalar uzerinde comlekci carkinin izleri acikca gorulmektedir ArastirmasiKulede duzenlenmis muzede Azerbaycan halkinin etnografyasini yansitan sergilerKiz Kulesi nin ic aralari tas dosemeli zemin kati Kiz Kulesi nin arkeolojik arastirmasina gecen yuzyilin 20 li yillarinin baslarinda baslatilmistir Profesor Zummer in yonetimi altinda bir grup ogrenci Kiz Kulesi nde arkeolojik kazilar yapmistir Tarihi ve fonksiyonu konusunda bu kadar karmasikligin varolusunun baslica nedeni Kiz kulesinin yazili kaynaklarda dogrudan anilmamasidir Orta Cag yazarlari icerisinde Baku yapilarin tasvirine onemli dikkat ayirmis nin Baku mezarliginda oyle bir gunbed var ki onu her kim yaparsa hayretten el calar gibi net adresi olmayan yaygin bilgiler ise bu konulara hicbir isik dusurmuyor Kiz Kulesi nin dis yuzeyinde yerden 14 m yucelikte olan kucuk bir kitabe de arastirmacilar arasindaki uyusmazligi sona erdirmedi Birincisi kitabe ve nda oldugu sayalim kaplama orguye organik dahil edilmemistir ve bu nedenle uzmanlarin cogunlugu onun sonradan duvara monte kabul ediyorlar Ikincisi analogiyasi olmadigindan kitabenin metni Mesut Davud oglunun kubbesi baska bir okuma gore kulesi zor yorumlaniyor Soyle ki Abseron kalelerinin sahipleri sipariscileri cok zengin nufuzlu temel olarak ust duzey devlet adamlari oldugundan kitabelerde kendilerinin gosterisli titullarini sayip yaptirmistir insa etmeyi emretmistir ifadeleri ile insaattaki rollerini somut gosteriyorlar Boyle kitabeler zaman zaman ornegin nda oldugu gibi sahip sozuyle basliyor Kiz kalesinin tek giris kapisiposta pulu 2010 Kulelerin yazarlarina gelince cok kompakt kitabelerde isimleri onunde emelidir ustad mimar sozleri yaziliyordu Kiz kulesinin kitabesinin Abseronun anitsal hat geleneklerinde benzeri bulunmadigindan Mesut Davud oglunu arastirmacilarin bir kismi XII yuzyilda yasamis beyi ile eynilesdirir bazilari ise Bakulu mimar olarak gorurler Kitabenin cizgisi uslubca XII yuzyila ait edilse de Kiz kulesinin bu cagda insa edilmesi fikrini bircok uzmanlar kabul etmiyorlar Cunku baska Abseron kalelerin insaat sirasinda iktidarda olan Sirvansah buyuk kutlama ve debdebe ile kitabelerde gosterildigi halde Abseronun en muhtesem Aniti nda soyle kitabe gostergesi yoktur Dolayisiyla Kiz kulesinin Sirvansahlar caginda yuceltilmesi fikri kesin olarak reddedilmistir Sirvansahlar olsa olsa XII yuzyilda bu eski anitta restorasyon ve onarim calismalari yurutmuslerdir Kiz kulesinin ilk olarak hangi amaclarla insa edilmesi meselesi belli edilmese de anitin XII yuzyildan Baku nun savunma sistemine dahil oldugu ve Sirvansahlar in en saglam kulelerinden olan Baku Kalesi nin bas kulesi rolunu oynadigi uzmanlar tarafindan kabul edilmistir Iceri Sehir in kuzeydogu kosesinde bulunan kulenin efsaneler ve efsanelerle cevrili tarihi cesitli uygarliklar ve halklarla iliskilendiriliyor Fakat bununla birlikte bolgede ilk insan meskunlasmasinin Paleolitik donemine rastlamasi kanitlanmistir Bakunun tarihi ve mimari anitlar hakkinda genis arastirmalarin yazari olan prof Sara hanim Asurbeyli kulenin ozulunun kayanin 15 m derinlige kadar gittigini not etmekle birlikte onun IV VI yuzyillarda insa edilmesi ihtimalini de ileri surmustur Unlu bilim adami akademisyen Bretanski de kulenin V VI yuzyillarda insa edilmesi olasiligini belirtmistir Kiz Kulesi cevresinde kazilar hakkindaBoyle bir fikir soylenmistir ki Kiz Kulesi Abseronun baska savunma kuleleri gibi sehrin savunmasi icin kullanilmistir Bu anitin dini ozellik tasimasi hakkinda da fikirler var Baska bir varsayim ise Kiz kulesinin gozlemevi gibi kullanimini ileri suruyor Kiz Kulesi cevresinde yapilan kazilarda ortaya cikarilmis anitsal binanin bodrumunun tetkiki de ilginc bulgulardan olup sehir mimarisinin bazi tartismali konulara aciklik getirmek icin onemli bilimsel onem tasimaktadir Dini icerikli yapi kalintilari da 1998 yilinda Kiz Kulesi cevresinde yapilan arkeolojik kazi sirasinda ortaya cikarilmistir Kiz Kulesi nin cevresinde yurutulen kazi sirasinda Baku nun eski mimari yapilarindan biri X yuzyila ait olan caminin kalintilari ortaya cikarilmistir Onarimi Anitta cesitli donemlerde ve cesitli duzeylerde restorasyon calismalari gerceklestirilmistir Ilk restorasyon calismalarinin Sirvansahlar Devleti zamaninda yapildigi tahmin edilmektedir Daha sonra Baku Hanligi doneminde kalenin guclendirilmesi amaciyla restorasyon calismalarinin yapilmasi belirlenmistir Anitta genis restorasyon ve arastirma calismalari Azerbaycan SSC kurulduktan sonra gerceklestirilmistir 1963 1965 yillarinda neredeyse detayli tetkik edilmis Prof Ahmedov tarafindan birinci katta ve kalenin cevresinde arkeolojik kazilar yapilmis kale duvarinin icinde bulunan su kuyusu kesfedilmistir 2000 yilinda Iceri Sehir Baku Kalesi ve Kiz Kulesiyle beraber UNESCO nun Dunya Mirasi listesine dusurulmustur Ayni yil Baku da meydana gelen depremden sonra hemen 2003 2009 yillarda anit listesine dusurulmustur Bundan sonra anitin restorasyonu ve korunmasiyla ilgili ek tedbirler gecirilmis ve UNESCO 1 Subat 2010 tarihinde yapilan toplantisinda neredeyse tehlikede olan anitlar listesinden cikarilmistir KulturdeKiz Kulesi balesinin promiyeri sirasinda Gulyanaq ve K Batasov ise Polat rolunde Kiz Kulesiyle bagli efsane Azerbaycanda bircok manzume ve tiyatro oyunlarinin konusu olmustur 1940 yilinda buyuk besteci bu efsanenin motifleri uzerine ilk Azerbaycan balesi olan Kiz Kulesi balesini yazmistir Bale ilk defa Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosunda dramatize edilmistir Kiz Kulesi 1992 2006 yillarda 1 ve 250 liralik 2006 yilindan 10 liralik ve 5 kurusluk para banknotlarinda tarif edilmistir 2010 yilindan itibaren her yil Kiz Kalesi nin yakininda Haydar Aliyev Vakfinin Kiz Kulesi Sanatsal galerisinin Baku Modern Sanat Muzesinin ve Iceri sehir Devlet Tarix mimari Rezervinin organizasyonu qile uluslararasi Kiz Kulesi uluslararasi sanat festivali yapilmaktadir GaleriKaynakca World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city s preservation UNESCO 25 Haziran 2009 21 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Haziran 2016 Arsivlenmis kopya 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Kasim 2014 AZERBAJDZhAN IV XVIII vekov L S Bretanickij B V Vejmarn Izdatelstvo ISKUSSTVO Moskva 1976 Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower Unesco org 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2010 a b Baku Azerbaijan Evaluation Report pdf Unesco org 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Kasim 2010 A Henry Savage Landor 2009 Across Coveted Lands Volume 1 BiblioBazaar LLC s 23 ISBN 9781113610409 1 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Kasim 2014 James Dodds Henry 1905 Baku An Eventful History A Constable amp Co ltd s 11 Azerbaycan Inceseneti Baki 2008 seh 327 2 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Kasim 2014 http www azadliq org content article 2182488 html 5 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kiz Kulesinin aslinda kac yasi var Azadliq radiosu C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 162 a b C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 163 Geheimnis des Jungfrauenturm soll gelost werden 7 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2014 Mythisches Bauwerk mit Laser durchleuchtet 7 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2014 Kiz Kulesi 8 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Kasim 2014 Blair Sheila 1992 The monumental inscriptions from early Islamic Iran and Transoxiana BRILL s 155 ISBN 9004093672 8 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Kasim 2010 a b Ibrahimov Dr Kamil Visions of Azerbaijan ss 22 26 4 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Kasim 2010 Karoly Gink Ilona Turansky Aserbaidschan Palaste Turme Moscheen Dausien Werner Verlag Juli 1997 ISBN 3 7684 1955 X C Gusejnova 1992 ctp 119 C Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq nesriyyati 1991 seh 164 Lonely Planet 1000 Ultimate Experiences Lonely Planet 2009 s 191 ISBN 1741799457 1 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Kasim 2014 S Asurbeyli Baki seherinin tarixi Baki 2007 seh 154 O Sh Ismizade 1964 1965a 1968 M Halilov 1997 stp 296 297 D A Ahundov 1974 stp 14 25 P M Girshman 1978 ctp 37 41 G Ahmedov 1997 stp 179 191 K Ferhadoglu 2006 seh 60 F E Ibrahimov 1999 Decision 27COM 7B 59 Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower Azerbaijan Unesco org 21 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2014 Decision 28COM 15A 29 Unesco org 23 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2014 Decides to retain the Walled City of Baku with the Shirvanshah s Palace and Maiden Tower Azerbaijan on the List of World Heritage in Danger Unesco org 7 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2014 Efrasiyab Bedelbeylinin yaraticiliginin kronolojisi 10 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2014 Central Bank of Azerbaijan 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde National currency 1 5 10 50 100 and 250 manat 24 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 25 February 2010 Central Bank of Azerbaijan 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde National currency 10 manat 24 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 25 February 2010 Central Bank of Azerbaijan 14 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde National currency New generation coins 10 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 25 February 2010 V Baku poyavilis krasochnye Devichi bashni 7 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca