Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şirvanşahlar Devleti (Azerice: Şirvanşahlar Dövləti), Güneydoğu Kafkasya'da esasen şimdiki Azerbaycan ve kısmen de şimdiki Dağıstan topraklarında, bir zamanlar mevcut olmuş devlet. Arazisi doğuda Derbent'ten Kura Nehri havzasına kadar Hazar Denizi sahillerindən başlayarak, Şirvan tarihi vilayeti ile birlikte, batıda bazen Gence şehrine kadar uzanmış, ayrı ayrı zamanlarda Şeki ve Karabağ'da dahil Beyleganiyi de kapsamıştır. İlk Başkenti Şirvan 861-918 , 1192-1538 ise Bakü olmuştur. Şirvanşahlar devletinin varlığına Safevi hükümdarı I. Tahmasb'ın sonucunda son verilmiştir. Şirvanşahlar devleti yaklaşık yedi yüzyıl mevcut olmuş ve bu süre içinde devletin kurucusu kabul edilen Heysam bin Halit'in soyundan şahlar yani Şirvanşahlar sülalesi bu devleti idare etmiştir. Bazı tarihçiler Şirvanşahlar sülalesinin hakimiyet dönemini 3 aşamaya ayırır; Mezyediler, Kesraniler ve Derbendiler dönemine bölerler ve kabul ettikleri görüşe göre, Mezyediler kendilerinin Arap kökenlerini korumuşlardı, Kesraniler kendilerini daha çok Sasani şahlarının soyundan kabul etmiş ve İran kültürüne eğilim göstermişlerdir.
| Şirvanşahlar Devleti | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Şirvan |
| Kuruluş | 861 |
| Kurucu | Heysem bin Halit |
| Yıkılış | 1538 |
| Son hükümdar | Şahruh bin Ferruh Yaşar |
| Unvan(lar) | Şirvanşahlar Devleti |
Kuruluş
Antik dönemde Şirvan adına rastlanmamaktadır. Bu isim sadece Sasaniler döneminden bilinmektedir. Şirvan, bir vilayet gibi 7. yüzyılın birinci yarısında Şabran ve nehirleri arasında Sasaniler tarafından oluşturulmuştur. Sasani hükümdarı I. Hüsrev kuzey sınırlarını korumak için sınır boyunda bulunan ayrı eyaletlere akrabalarından valiler tayin etti. Şah unvanı verilmiş bu valiler arasında diğerleri ile birlikte Şirvanşahlar'ın da isimleri yer almaktadır. Şirvan ve Derbend Araplar tarafından ele geçirildiğinde bölgede Şehriyar ya da Şehrveraz unvanlı bir hükümdar bulunmaktaydı. Şirvan’ın ele geçirilmesinin ardından burada hüküm süren Arap asıllı Beni Şeyban aşiretinden müslüman Şirvanşahlar’ın ilki Yezîd b. Mezyed b. Zâide eş-Şeybâni, Harun Reşid tarafından 787 yılında Ermeniye valiliğine getirilmiştir. Bir yıl sonra bu görevinden alınan Yezid bin Şeybani' nin El Cezire'de ki isyanı bastırmasından dolayı Şirvan' ın da içerisinde olduğu bölgeye 799 yılında vali tayin edilmesiyle Arap kökenli "Mezyedî" Şirvanşahlar bölgeye iyice hakim olmaya başlamıştır. Yezid bin Şeybani' nin soyundan Şirvan eyaletine vali tayin edilen Heysem bin Hâlid, 861 yılında Abbâsî Halifesi Mütevekkil’ in öldürülmesi sonrasındaki karışıklıklar sırasında Şirvanşah unvanıyla bağımsızlığını ilan etti.
Kasraniler dönemi
Arap kökenli Mezyedi Şirvanşahlar zamanla yerli ailelerle evlenerek onlarla karışmış, Sasani adlarını kullanmaya başlamış ve hanedanlıkta Farslaşma süreci başlamıştır. Yezîd bin Ahmed oğullarına Sasani adları vermiş ve kendisinden sonra "Kasraniler" adıyla bilinen Şirvanşahlar dönemi başlamıştır. 11. yüzyılın ortalarından itibaren Oğuz boyları Şirvanşahlar üzerine akınlara başlamıştır. 1066 yılında Kara Tekin'in idaresindeki Türkler, Bakü ve Yezidiye kadar ilerleyerek buralarda tahribatta bulundular. 1067 yılında Sultan Alp Arslan'ın Şirvan'a gelişi üzerine Şirvan hakimi Feriburz onun huzuruna çıkarak bağlılığını sundu. Şirvan'ın Moğollar tarafından itaat altına alınmasından sonra, Kafkasların bu bölgesi İlhanlılar ve Altın Orda Devleti'nin bir kısmını oluşturdu. Ancak İlhanlılar ve onların halefleri idaresinde, Şirvanşah Keykubad ve oğlu Kavus yeniden bağımsız hükümdarlar olarak ortaya çıktılar. Ancak Kavus döneminde Şirvanşahlar, Celâyirîlere tabi olmak zorunda kaldılar. 1382 yılında Şirvanşahlar Devletinde karışıklıkların artması ve bazı emirler ayaklanması sonucunda Kavus'un oğlu Huşeng'in öldürülmesiyle Kesraniler hanedanı da son buldu.
Derbendîliler dönemi
1382 yılında Huşeng'in öldürülmesi sonrasında, amcasının oğlu olan İbrahim, Şemahı'ya çağrılarak Şirvanşah tahtına çıkarıldı. Böylece Derbendî Şirvanşahları olarak adlandırılan dönem başlamıştır. 14. yüzyılın sonlarında Şirvanşah hanedanı tamamıyla gücünü kaybetmiştir. Çoğunlukla yerli melikler sıfatıyla varlıklarını sürdürmüşlerdir.
1386 yılında Timur'un ilerlemesi karşısında Toktamış Han, Derbend'i geçerek Şirvanşahlar Devletini yağmaladı. Bu durum karşısında Emir İbrahim 1386 yılında Timur'a tabi oldu. Timur ile kurmuş olduğu özel ilişkiler sayesinde Şirvan devletinin güçlenmesini sağlayarak, Arran Karabağı ve Dağlık Karabağ ile Şeki eyaleti de Şirvanlar Devletine katıldı. Timur' a tabi olan Şirvanşahlar, Timur'un vefatından sonra Karakoyunlular ile güç mücadelesine girmeye başladılar. Şirvanşahlar hakimi Şeyh İbrahim, Türkmen hükümdarına itaat etmeyi reddetti. Şeyh İbrahim 1413 yılındaki savaşta ağır yenilgiye uğradı ve Kara Yusuf' a esir düştü. 1413 ilkbaharında serbest bırakıldıktan sonra Kara Yusuf' un hakimiyetini tanıdı. Kara Yusuf' un ölümünden sonra Timurlular' a bağlılık gösteren Şirvanşahlar toprakları Karakoyunlu kuvvetlerince yağmalandı. Timurlu-Karakoyunlular mücadelesinde Timurlular' ın yanında yer alan Şirvanşahlar toprakları 1432 yılında Karakoyunlu hükümdarı İskender' in akınlarına uğradı. Şirvan emiri Halilullah, Karakoyunlular karşısında ülkesini ve tahtını tek başına kurtaramayacağını anladığından Timurlular ve Akkoyunlular'dan yardım istedi. 1435 yılında Timurlular'ın yardımıyla tekrar topraklarına egemen oldular. Safevi lideri Şeyh Cüneyd' in 1460 yılında Şirvanşahlar üzerine yaptığı saldırılar püskürtüldüğü gibi Şeyh Cüneyd' de yapılan savaşta öldürüldü. 1467 yılında Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah' ın öldürülmesiyle Karakoyunlu tehdidi de ortadan kalktı.
1488 yılında Safevi lideri ve Şeyh Cüneyd' in oğlu olan Şeyh Haydar Şirvanşahlar' ın önemli yerleşimlerinden olan Şamahı' yı ele geçirerek devletin topraklarına saldırılarda bulundu. Ancak Akkoyunlu Yakup beyin desteğiyle bu tehditten kurtulundu. 1500 yılında Şah İsmail tarafından Şirvanşahlar üzerine sefer düzenlenmişdir Ve yapılan Cabanı savaşında Şirvanşah hükümdarı Ferruh Yesâr hayatını kaybetmişdir,1501 ve sonrasında Şamahı ile Bakü Safeviler' in egemenliğine geçmiştir. Şirvanşah hükümdarı Şahruh bin Ferruh Yaşar'ın 1538 yılında Safeviler tarafından esir alınması ve öldürülmesi sonrasında Şirvanşahlar devleti de fiilen son bulmuştur.
Kaynakça
- ^ ""ŞİRVANŞAHLAR" İslam Ansiklopedisi, cilt: 39, sayfa: 211-213, Yıl: 2010". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2015.
- ^ ""Timurlu ve Türkmenlerin Şirvanşahlarla Olan Münasebetleri" Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt: 25 Sayı: 40 Yayın Tarihi: 2006" (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Aralık 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sirvansahlar Devleti Azerice Sirvansahlar Dovleti Guneydogu Kafkasya da esasen simdiki Azerbaycan ve kismen de simdiki Dagistan topraklarinda bir zamanlar mevcut olmus devlet Arazisi doguda Derbent ten Kura Nehri havzasina kadar Hazar Denizi sahillerinden baslayarak Sirvan tarihi vilayeti ile birlikte batida bazen Gence sehrine kadar uzanmis ayri ayri zamanlarda Seki ve Karabag da dahil Beyleganiyi de kapsamistir Ilk Baskenti Sirvan 861 918 1192 1538 ise Baku olmustur Sirvansahlar devletinin varligina Safevi hukumdari I Tahmasb in sonucunda son verilmistir Sirvansahlar devleti yaklasik yedi yuzyil mevcut olmus ve bu sure icinde devletin kurucusu kabul edilen Heysam bin Halit in soyundan sahlar yani Sirvansahlar sulalesi bu devleti idare etmistir Bazi tarihciler Sirvansahlar sulalesinin hakimiyet donemini 3 asamaya ayirir Mezyediler Kesraniler ve Derbendiler donemine bolerler ve kabul ettikleri goruse gore Mezyediler kendilerinin Arap kokenlerini korumuslardi Kesraniler kendilerini daha cok Sasani sahlarinin soyundan kabul etmis ve Iran kulturune egilim gostermislerdir Sirvansahlar DevletiUlkeSirvanKurulus861KurucuHeysem bin HalitYikilis1538Son hukumdarSahruh bin Ferruh YasarUnvan lar Sirvansahlar DevletiKurulusAntik donemde Sirvan adina rastlanmamaktadir Bu isim sadece Sasaniler doneminden bilinmektedir Sirvan bir vilayet gibi 7 yuzyilin birinci yarisinda Sabran ve nehirleri arasinda Sasaniler tarafindan olusturulmustur Sasani hukumdari I Husrev kuzey sinirlarini korumak icin sinir boyunda bulunan ayri eyaletlere akrabalarindan valiler tayin etti Sah unvani verilmis bu valiler arasinda digerleri ile birlikte Sirvansahlar in da isimleri yer almaktadir Sirvan ve Derbend Araplar tarafindan ele gecirildiginde bolgede Sehriyar ya da Sehrveraz unvanli bir hukumdar bulunmaktaydi Sirvan in ele gecirilmesinin ardindan burada hukum suren Arap asilli Beni Seyban asiretinden musluman Sirvansahlar in ilki Yezid b Mezyed b Zaide es Seybani Harun Resid tarafindan 787 yilinda Ermeniye valiligine getirilmistir Bir yil sonra bu gorevinden alinan Yezid bin Seybani nin El Cezire de ki isyani bastirmasindan dolayi Sirvan in da icerisinde oldugu bolgeye 799 yilinda vali tayin edilmesiyle Arap kokenli Mezyedi Sirvansahlar bolgeye iyice hakim olmaya baslamistir Yezid bin Seybani nin soyundan Sirvan eyaletine vali tayin edilen Heysem bin Halid 861 yilinda Abbasi Halifesi Mutevekkil in oldurulmesi sonrasindaki karisikliklar sirasinda Sirvansah unvaniyla bagimsizligini ilan etti Kasraniler donemiArap kokenli Mezyedi Sirvansahlar zamanla yerli ailelerle evlenerek onlarla karismis Sasani adlarini kullanmaya baslamis ve hanedanlikta Farslasma sureci baslamistir Yezid bin Ahmed ogullarina Sasani adlari vermis ve kendisinden sonra Kasraniler adiyla bilinen Sirvansahlar donemi baslamistir 11 yuzyilin ortalarindan itibaren Oguz boylari Sirvansahlar uzerine akinlara baslamistir 1066 yilinda Kara Tekin in idaresindeki Turkler Baku ve Yezidiye kadar ilerleyerek buralarda tahribatta bulundular 1067 yilinda Sultan Alp Arslan in Sirvan a gelisi uzerine Sirvan hakimi Feriburz onun huzuruna cikarak bagliligini sundu Sirvan in Mogollar tarafindan itaat altina alinmasindan sonra Kafkaslarin bu bolgesi Ilhanlilar ve Altin Orda Devleti nin bir kismini olusturdu Ancak Ilhanlilar ve onlarin halefleri idaresinde Sirvansah Keykubad ve oglu Kavus yeniden bagimsiz hukumdarlar olarak ortaya ciktilar Ancak Kavus doneminde Sirvansahlar Celayirilere tabi olmak zorunda kaldilar 1382 yilinda Sirvansahlar Devletinde karisikliklarin artmasi ve bazi emirler ayaklanmasi sonucunda Kavus un oglu Huseng in oldurulmesiyle Kesraniler hanedani da son buldu Derbendililer donemi1382 yilinda Huseng in oldurulmesi sonrasinda amcasinin oglu olan Ibrahim Semahi ya cagrilarak Sirvansah tahtina cikarildi Boylece Derbendi Sirvansahlari olarak adlandirilan donem baslamistir 14 yuzyilin sonlarinda Sirvansah hanedani tamamiyla gucunu kaybetmistir Cogunlukla yerli melikler sifatiyla varliklarini surdurmuslerdir 1386 yilinda Timur un ilerlemesi karsisinda Toktamis Han Derbend i gecerek Sirvansahlar Devletini yagmaladi Bu durum karsisinda Emir Ibrahim 1386 yilinda Timur a tabi oldu Timur ile kurmus oldugu ozel iliskiler sayesinde Sirvan devletinin guclenmesini saglayarak Arran Karabagi ve Daglik Karabag ile Seki eyaleti de Sirvanlar Devletine katildi Timur a tabi olan Sirvansahlar Timur un vefatindan sonra Karakoyunlular ile guc mucadelesine girmeye basladilar Sirvansahlar hakimi Seyh Ibrahim Turkmen hukumdarina itaat etmeyi reddetti Seyh Ibrahim 1413 yilindaki savasta agir yenilgiye ugradi ve Kara Yusuf a esir dustu 1413 ilkbaharinda serbest birakildiktan sonra Kara Yusuf un hakimiyetini tanidi Kara Yusuf un olumunden sonra Timurlular a baglilik gosteren Sirvansahlar topraklari Karakoyunlu kuvvetlerince yagmalandi Timurlu Karakoyunlular mucadelesinde Timurlular in yaninda yer alan Sirvansahlar topraklari 1432 yilinda Karakoyunlu hukumdari Iskender in akinlarina ugradi Sirvan emiri Halilullah Karakoyunlular karsisinda ulkesini ve tahtini tek basina kurtaramayacagini anladigindan Timurlular ve Akkoyunlular dan yardim istedi 1435 yilinda Timurlular in yardimiyla tekrar topraklarina egemen oldular Safevi lideri Seyh Cuneyd in 1460 yilinda Sirvansahlar uzerine yaptigi saldirilar puskurtuldugu gibi Seyh Cuneyd de yapilan savasta olduruldu 1467 yilinda Karakoyunlu hukumdari Cihan Sah in oldurulmesiyle Karakoyunlu tehdidi de ortadan kalkti 1488 yilinda Safevi lideri ve Seyh Cuneyd in oglu olan Seyh Haydar Sirvansahlar in onemli yerlesimlerinden olan Samahi yi ele gecirerek devletin topraklarina saldirilarda bulundu Ancak Akkoyunlu Yakup beyin destegiyle bu tehditten kurtulundu 1500 yilinda Sah Ismail tarafindan Sirvansahlar uzerine sefer duzenlenmisdir Ve yapilan Cabani savasinda Sirvansah hukumdari Ferruh Yesar hayatini kaybetmisdir 1501 ve sonrasinda Samahi ile Baku Safeviler in egemenligine gecmistir Sirvansah hukumdari Sahruh bin Ferruh Yasar in 1538 yilinda Safeviler tarafindan esir alinmasi ve oldurulmesi sonrasinda Sirvansahlar devleti de fiilen son bulmustur Kaynakca SIRVANSAHLAR Islam Ansiklopedisi cilt 39 sayfa 211 213 Yil 2010 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2015 Timurlu ve Turkmenlerin Sirvansahlarla Olan Munasebetleri Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu Tarih Arastirmalari Dergisi Cilt 25 Sayi 40 Yayin Tarihi 2006 PDF 2 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Aralik 2015