Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Ekim 2014) |
Kibbutz (İbranice: קיבוץ; "topluluk" veya "birlikte") İsrail'de geleneksel olarak tarıma dayalı tüm mülkiyetin ortak olduğu komün tarzı yaşayan topluluklara verilen isimdir. İsrail devletinin kuruluşunda önemli etkileri olmuştur. Zamanla çiftçiliğin yanı sıra imalat sanayisi ve yüksek teknolojili işletmeler de ekonomik aktiviteye dahil olmuştur. Sosyalizmi ve siyonizmi ütopik bir şekilde bir araya getiren kibbutzim (Kibbutz'un çoğul formu) İsrail'e mahsus bir deney olarak gelmiş geçmiş en büyük ortaklaşa toplum hareketlerinden biridir. Kibbutz topluluklarının üyelerine kibbutznik (İbranice: קִבּוּצְנִיק) denir.
| Kibbutz | |
|---|---|
 | |
| Kuruluş | 1910 |
| Vikisözlük'te kibbutz ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
2010'da, İsrail'de 270 kibbutzimde toplam 126,000'i aşan bir nüfus vardı. Kibbutzimdeki fabrika ve tarım işletmeleri İsrail'in sınai üretiminin %9'una denk gelirken, bu üretimin %40'ını (1.7 milyar USD) tarım oluşturur. gibi bazı kibbutzim yüksek sanayi ve askeri sanayi alanında da ilerlemiştir.
Günümüzde kibbutzim oluşumunun 230'u seküler , 16 tanesi ise altında örgütlenmiştir.
Tarih
İlk kibbutzim
İlk kibbutzim Filistin'e göç eden hareketi üyeleri tarafından kurulmuştur. Onlardan önce gelip tarım köyleri kuran Birinci Aliyah'ın üyeleri gibi, İkinci Aliyah'ın üyeleri de tarıma bağlı köyler kurup Osmanlı Filistin'inde tarım yaparak geçinmeyi planlamışlardı.
İlk kibbutz Degania Alef adıyla 1910 yılında kurulmuştur.
Kibbutz hareketini başlatanlardan bazıları Antik Sparta'nın bazı fikirlerinden, özellikle eğitim ve komünal yaşam, etkilenmişlerdi.
, kibbutz hareketinin öncülerinden, deneyimleriyle ilgili bir kitap da yazmıştır.
Toprakla çalışmaktan mutluyduk fakat eski yerleşimlerin bize uymadığının da farkındaydık. Buraya yerleşirken umduğumuz bu değildi—Yahudilerin Arapları kontrol ettiği ve onları çalıştırdığı bir sistem; iş veren ve işçi tamamen ortadan kalkmalı. Daha iyi bir yöntemi mutlaka olmalı.
Kibbutz, 19. yüzyılın Saint Simon, Proudhon, Robert Owen ve Martin Buber gibi filozofların etkisi altında gelişmiştir. Kibutizm, Yahudiliğin tarihî bunalımını, baskı ve zulüme karşı bağımsızlık elde etmesi ve Filistin'de hayatını idame ettirmesi gibi iktisadî zaruretleri aksettirir.
Geri dönüş yasasından yararlanan Yahudilerin en fazla 2 ay süre ile Kibbutzlara katılarak hem İbraniceyi öğrenmesi hem de ülkeye ayak uydurmalarını hızlandırması hedeflenir.
Yapı
Kibutzun esası, tüm üyelerin genelde birleşmesiyle oluşur. Kibutz sâkinleri, haftada bir kere toplanıp kibbutz hayatının esas konularında karar verirler. Sekreteri, diğer resmî görevlileri ve fabrika yöneticilerini seçerler. Ayrıca ekonomik komiteye, malî, kültürel, iskân, sağlık konularına çeşitli komite üyelerinin oylarıyla genel meclis karar verir. Komiteler, işlerinde büro memurlarını desteklemek görevine sahiptirler.
Aynı şekilde kibbutzun alt yapısı da şekillendirilir. Fabrikada bütün insanlar umumî idarecilikten tutun da başka liderlik görevlerini tamamlamak için işçiler tarafından seçilirler. Fabrikanın bütün işçileri işçi meclisini teşkil ederler. Bu meclis yoluyla veya fabrika kararlarıyla seçilen komitelere katılırlar. Ayrıca bir yönetim kadrosu vardır. Bu kadro, fabrikanın en üst yöneticileriyle işçi temsilcileriyle bir bütün olarak seçilen kibbutz temsilcilerinden oluşur.
Üretimde kibbutizm "herkes kabiliyetine göre yardım etmelidir" ilkesine göre hareket eder. Tüketimde ise bu ilke herkesin ihtiyacına göre olmaktadır. Temel ihtiyaçlar merkezîleşmiş yapılar yoluyla hazırlanan hizmetler tarzında yerine getirilir. Üyeler ev, elbise, yiyecek, ihtiyarlık ve hastalık anında gereken bakımı eşitlik esasına göre paylaşırlar. Ayrıca üyelerin özel ihtiyaçlarına yönelik imkânları da vardır. Bu ihtiyaçlar için ayrılan miktar, kibbutzun refah seviyesine ve kişisel bütçelere bağlı kibbutzdan kibutza değişmektedir.
Ailenin ekonomik sorumlulukları yoktur. Çocuklarla ilgili ebeveyn farklı sorumluluklar yüklenmezler. Kibutz, ilke olarak çocukların yetiştirilmesini ve eğitilmesini ortaklaşa yapar. Kibutz çocuklarının çoğu, eğitilmiş bakıcıların nezaretinde çocuk yuvalarında yaşarlar. Yaşları ilerledikçe gelişen gruplar içerisinde büyür ve demokratik ilkelere göre kendilerini teşkilatlandırırlar.
Eğitim
İlkokul eğitimi her kibbutzda sağlanır. Orta dereceli okullar için birkaç kibbutzun bir araya gelerek oluşturduğu okullar vardır. Çocuklar 18 yaşına kadar 12 yıllık kesintisiz eğitime tâbî tutulurlar.
Nüfus
Kibbutizm nüfusu, 100 - 2000 arası değişen iskân alanlarına sahiptir. Günümüzde yaklaşık 270 adet kibbutizmde yüz binin üzerinde insan yaşamaktadır. Ülke nüfusuna nispeten bu küçük paya rağmen, kibbutzim İsrail ekonomisine orantısız derecede büyük katkılarda bulunmaktadır.
Genel Özellikleri
K. Bartölke göre Kibutizmin tespit edilen bâzı özellikleri şunlardır;
- Kibutzlar, çoğunlukla birincil (ana) ve ikincil (tâlî) sektörleri birleştirip açıkça bir sürtüşmeye girmeksizin üretimin farklı tarzlarına uyum sağlarlar.
- Ekonomik araçlar üyelerin ihtiyaçlarına, eğitim, kültür ve sosyal konumlarına göre kolektif tarzda tespit edilir.
- Her üye, herhangi bir iktisadî teşvik olmaksızın görev yapar.
- Sosyal farklılaşmanın açıkça görüldüğü yerlerde bile çevreye bağlı olmalarına rağmen üyeleri arasındaki maddî eşitliği korumaya çalışırlar.
- Topluluk içinde yüksek dayanışma, sosyal güvenliği tamamlamayı gerçekleştirir.
- Üyelik, kişilerin kendi iradesiyle olur ve kişiler istediklerinde topluluğu terk edebilirler.
- Üyelerin katılmasıyla sosyal ve ekonomik plânlamayı birleştiren hiyerarşik yapılar olmaksızın karar verme ve yönetme denetlenir.
Gelenekler
Kuruluşunun üzerinden bir asır geçmesine rağmen, değişen bir toplumda kalite ve nicelik de değişimini sürdürmektedir. Bu yüzden aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi bâzı temel ilkeleri de zamanla değişmiştir:
Kibutz İlkeleri Geçmiş Şimdi Sosyalist inanç + + Siyonizme bağlılık + + Siyasî birlik + - Üyelerin serbestliği + + Üyelerin aynîleşmesi ve işgücü + ? Kiralanan işin tahsis edilememesi + istenir İş için mükâfatlandırmanın bulunmaması + ~ Eşitlik (herkesin ihtiyaçlarına göre, başarısına göre kazanması!) + + Özel olmayan, eşit olmayan tüketim + ? İbâdet hayatı + - Beraber yemek yeme + kısmen Ortak duş alma + -
Birlik ve partilerarası hoşgörü, kibbutz hayatında halihazır siyasi ortamın sürdürülmesinde etkin olmuştur.
Kısacası kibbutz, küçük ayrımlar bir yana bütün değerlerin toplu mülkiyet altında bulunduğu, çalışmanın toplu olarak örgütlendiği ve çocuklardan başlayarak hayatın büyük bir kısmının toplu olarak düzenendiği ziraî bir köydür.
Kibutizm, İsrail toplumunda gelecek için iyiye yönelik geniş çapta bir devamlılık ve esneklik gösterebilir. Ancak, İsrail toplumu veya halkı için bir model olarak hizmet edip etmediği tartışmalıdır.
Bergmann'a göre;
Eğer model kavramı tekrar ve aynen taklidi ifade ediyorsa, cevap 'hayır'dır. Fakat model yararlanılan, tutarlı dersleri gösteriyorsa cevap 'evet'tir.
Bilindiği üzere, İsrail toplumunun gelişim süreci ve şartları oldukça özeldir. Kibbutz üyeleri yüksek ölçüde siyasi ve sosyâl motivasyona sahiptir. Kibbutzun İsrail Toplumu kurumlarına hâkim olacağı beklenemez. Bir toplum, tümüyle radikal ve ihtilalci değişime dayalı kooperatif örgütler yoluyla maddîleştirilemez.
Kibbutz, kapitalist makro yapısı ve sosyalist mikro yapısı olan bir kuruluştur. Kibbutz, ne kapitalizme yenilmiştir, ne de onu kapitalist çevresi değiştirmiştir. Fakat dostları ve düşmanları onun esasında yeni bir toplumun embriyosu olduğunu söylemektedirler.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Ekim 2014 Kibbutz Ibranice קיבוץ topluluk veya birlikte Israil de geleneksel olarak tarima dayali tum mulkiyetin ortak oldugu komun tarzi yasayan topluluklara verilen isimdir Israil devletinin kurulusunda onemli etkileri olmustur Zamanla ciftciligin yani sira imalat sanayisi ve yuksek teknolojili isletmeler de ekonomik aktiviteye dahil olmustur Sosyalizmi ve siyonizmi utopik bir sekilde bir araya getiren kibbutzim Kibbutz un cogul formu Israil e mahsus bir deney olarak gelmis gecmis en buyuk ortaklasa toplum hareketlerinden biridir Kibbutz topluluklarinin uyelerine kibbutznik Ibranice ק ב ו צ נ יק denir KibbutzKurulus1910Vikisozluk te kibbutz ile ilgili tanim bulabilirsiniz 2010 da Israil de 270 kibbutzimde toplam 126 000 i asan bir nufus vardi Kibbutzimdeki fabrika ve tarim isletmeleri Israil in sinai uretiminin 9 una denk gelirken bu uretimin 40 ini 1 7 milyar USD tarim olusturur gibi bazi kibbutzim yuksek sanayi ve askeri sanayi alaninda da ilerlemistir Gunumuzde kibbutzim olusumunun 230 u sekuler 16 tanesi ise altinda orgutlenmistir TarihIlk kibbutzim Ilk kibbutzim Filistin e goc eden hareketi uyeleri tarafindan kurulmustur Onlardan once gelip tarim koyleri kuran Birinci Aliyah in uyeleri gibi Ikinci Aliyah in uyeleri de tarima bagli koyler kurup Osmanli Filistin inde tarim yaparak gecinmeyi planlamislardi Ilk kibbutz Degania Alef adiyla 1910 yilinda kurulmustur Kibbutz hareketini baslatanlardan bazilari Antik Sparta nin bazi fikirlerinden ozellikle egitim ve komunal yasam etkilenmislerdi kibbutz hareketinin onculerinden deneyimleriyle ilgili bir kitap da yazmistir Toprakla calismaktan mutluyduk fakat eski yerlesimlerin bize uymadiginin da farkindaydik Buraya yerlesirken umdugumuz bu degildi Yahudilerin Araplari kontrol ettigi ve onlari calistirdigi bir sistem is veren ve isci tamamen ortadan kalkmali Daha iyi bir yontemi mutlaka olmali Kibbutz 19 yuzyilin Saint Simon Proudhon Robert Owen ve Martin Buber gibi filozoflarin etkisi altinda gelismistir Kibutizm Yahudiligin tarihi bunalimini baski ve zulume karsi bagimsizlik elde etmesi ve Filistin de hayatini idame ettirmesi gibi iktisadi zaruretleri aksettirir Geri donus yasasindan yararlanan Yahudilerin en fazla 2 ay sure ile Kibbutzlara katilarak hem Ibraniceyi ogrenmesi hem de ulkeye ayak uydurmalarini hizlandirmasi hedeflenir YapiKibutzun esasi tum uyelerin genelde birlesmesiyle olusur Kibutz sakinleri haftada bir kere toplanip kibbutz hayatinin esas konularinda karar verirler Sekreteri diger resmi gorevlileri ve fabrika yoneticilerini secerler Ayrica ekonomik komiteye mali kulturel iskan saglik konularina cesitli komite uyelerinin oylariyla genel meclis karar verir Komiteler islerinde buro memurlarini desteklemek gorevine sahiptirler Kibutz Merom Golan Ayni sekilde kibbutzun alt yapisi da sekillendirilir Fabrikada butun insanlar umumi idarecilikten tutun da baska liderlik gorevlerini tamamlamak icin isciler tarafindan secilirler Fabrikanin butun iscileri isci meclisini teskil ederler Bu meclis yoluyla veya fabrika kararlariyla secilen komitelere katilirlar Ayrica bir yonetim kadrosu vardir Bu kadro fabrikanin en ust yoneticileriyle isci temsilcileriyle bir butun olarak secilen kibbutz temsilcilerinden olusur Uretimde kibbutizm herkes kabiliyetine gore yardim etmelidir ilkesine gore hareket eder Tuketimde ise bu ilke herkesin ihtiyacina gore olmaktadir Temel ihtiyaclar merkezilesmis yapilar yoluyla hazirlanan hizmetler tarzinda yerine getirilir Uyeler ev elbise yiyecek ihtiyarlik ve hastalik aninda gereken bakimi esitlik esasina gore paylasirlar Ayrica uyelerin ozel ihtiyaclarina yonelik imkanlari da vardir Bu ihtiyaclar icin ayrilan miktar kibbutzun refah seviyesine ve kisisel butcelere bagli kibbutzdan kibutza degismektedir Ailenin ekonomik sorumluluklari yoktur Cocuklarla ilgili ebeveyn farkli sorumluluklar yuklenmezler Kibutz ilke olarak cocuklarin yetistirilmesini ve egitilmesini ortaklasa yapar Kibutz cocuklarinin cogu egitilmis bakicilarin nezaretinde cocuk yuvalarinda yasarlar Yaslari ilerledikce gelisen gruplar icerisinde buyur ve demokratik ilkelere gore kendilerini teskilatlandirirlar Egitim Ilkokul egitimi her kibbutzda saglanir Orta dereceli okullar icin birkac kibbutzun bir araya gelerek olusturdugu okullar vardir Cocuklar 18 yasina kadar 12 yillik kesintisiz egitime tabi tutulurlar Nufus Kibbutizm nufusu 100 2000 arasi degisen iskan alanlarina sahiptir Gunumuzde yaklasik 270 adet kibbutizmde yuz binin uzerinde insan yasamaktadir Ulke nufusuna nispeten bu kucuk paya ragmen kibbutzim Israil ekonomisine orantisiz derecede buyuk katkilarda bulunmaktadir Genel OzellikleriK Bartolke gore Kibutizmin tespit edilen bazi ozellikleri sunlardir Kibutz LotanKibutzlar cogunlukla birincil ana ve ikincil tali sektorleri birlestirip acikca bir surtusmeye girmeksizin uretimin farkli tarzlarina uyum saglarlar Ekonomik araclar uyelerin ihtiyaclarina egitim kultur ve sosyal konumlarina gore kolektif tarzda tespit edilir Her uye herhangi bir iktisadi tesvik olmaksizin gorev yapar Sosyal farklilasmanin acikca goruldugu yerlerde bile cevreye bagli olmalarina ragmen uyeleri arasindaki maddi esitligi korumaya calisirlar Topluluk icinde yuksek dayanisma sosyal guvenligi tamamlamayi gerceklestirir Uyelik kisilerin kendi iradesiyle olur ve kisiler istediklerinde toplulugu terk edebilirler Uyelerin katilmasiyla sosyal ve ekonomik planlamayi birlestiren hiyerarsik yapilar olmaksizin karar verme ve yonetme denetlenir Gelenekler Kurulusunun uzerinden bir asir gecmesine ragmen degisen bir toplumda kalite ve nicelik de degisimini surdurmektedir Bu yuzden asagidaki tabloda gosterildigi gibi bazi temel ilkeleri de zamanla degismistir table border 1 cellspacing 0 cellpadding 0 tbody tr td b Kibutz Ilkeleri b td td b Gecmis b td td b Simdi b td tr tr td Sosyalist inanc td td align center td td align center td tr tr td Siyonizme baglilik td td align center td td align center td tr tr td Siyasi birlik td td align center td td align center td tr tr td Uyelerin serbestligi td td align center td td align center td tr tr td Uyelerin aynilesmesi ve isgucu td td align center td td align center td tr tr td Kiralanan isin tahsis edilememesi td td align center td td align center istenir td tr tr td Is icin mukafatlandirmanin bulunmamasi td td align center td td align center td tr tr td Esitlik herkesin ihtiyaclarina gore basarisina gore kazanmasi td td align center td td align center td tr tr td Ozel olmayan esit olmayan tuketim td td align center td td align center td tr tr td Ibadet hayati td td align center td td align center td tr tr td Beraber yemek yeme td td align center td td align center kismen td tr tr td Ortak dus alma td td align center td td align center td tr tbody table Birlik ve partilerarasi hosgoru kibbutz hayatinda halihazir siyasi ortamin surdurulmesinde etkin olmustur Kisacasi kibbutz kucuk ayrimlar bir yana butun degerlerin toplu mulkiyet altinda bulundugu calismanin toplu olarak orgutlendigi ve cocuklardan baslayarak hayatin buyuk bir kisminin toplu olarak duzenendigi zirai bir koydur Kibutizm Israil toplumunda gelecek icin iyiye yonelik genis capta bir devamlilik ve esneklik gosterebilir Ancak Israil toplumu veya halki icin bir model olarak hizmet edip etmedigi tartismalidir Bergmann a gore Eger model kavrami tekrar ve aynen taklidi ifade ediyorsa cevap hayir dir Fakat model yararlanilan tutarli dersleri gosteriyorsa cevap evet tir Bilindigi uzere Israil toplumunun gelisim sureci ve sartlari oldukca ozeldir Kibbutz uyeleri yuksek olcude siyasi ve sosyal motivasyona sahiptir Kibbutzun Israil Toplumu kurumlarina hakim olacagi beklenemez Bir toplum tumuyle radikal ve ihtilalci degisime dayali kooperatif orgutler yoluyla maddilestirilemez Kibbutz kapitalist makro yapisi ve sosyalist mikro yapisi olan bir kurulustur Kibbutz ne kapitalizme yenilmistir ne de onu kapitalist cevresi degistirmistir Fakat dostlari ve dusmanlari onun esasinda yeni bir toplumun embriyosu oldugunu soylemektedirler Kaynakca The new encyclopedia of Judaism New York New York University Press 2002 ISBN 978 0814793886