Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kronstadt Ayaklanması, Sovyet denizcilerinin ve askerlerinin Stepan Petriçenko önderliğinde Bolşevik iktidarına karşı başkaldırısıdır. Mart 1921'de başlayan ayaklanma başarısız olacak ve kanlı bir şekilde bastırılacaktır. İsyan, Finlandiya Körfezindeki 'nun üssü olan Kronstadt’ta patlak vermiştir.
Ekonomik arka plan
Ekim Devrimi'nden sonra çıkan Rus İç Savaşı'nın sona ermesinden sonra Bolşevik Rusya tükenmiş ve yıkılmış bir haldeydi. 1920-21 kuraklığı bu felaketi derinleştirdi. Devrimden sonraki yıllarda yaşanan salgın hastalıklar, sosyal yapının çöküşü, kapitalist müttefik devletlerin askerî müdahalesi ve iç savaş, milyonlarca hayata mal olmuştur. Ayrıca binlerce aydın ve okumuş insan ülkeyi terk etmiştir. İç savaş yıllarında uygulanan Savaş Komünizmi politikaları Bolşeviklerin iç savaşta zafer kazanmasını sağlamış ancak ülkenin ekonomisini harap etmiştir. Özel işletmelerin ve ticaretin devlet tekeline alınması sonrasında sosyalist devlet ekonomik etkinliği örgütleyememiş ve ekonomi durmuştur. 1921 yılında toplam sanayi üretimi I. Dünya Savaşından önceki seviyenin %20’sine, pamuk üretimi %5'ine, demir üretimi %2'ine düşmüştür.[] Savaş Komüzminin uygulamalarından olan köylülerin ellerindeki ürünlerin zorla alınması politikası yüzünden köylüler artık tarlalarını ekmemeye başlamışlardır. Ekilen arazilerin oranı ise %62’lere düşmüştür. Ürünler ise %37 oranındadır. 1 ABD doları 1914 yılında 2 Rubleyken 1920’de 1200 Rubleye fırlamıştır. Durumun ağırlaşması sonucunda kırsal alanda başta, en büyüğü Tambov Ayaklanması olmak üzere, birçok isyan çıkmıştır. Şehirlerde de koşulları protesto eden işçi eylemleri yaşanmaktaydı.
Petropavlovsk kararları
26 Şubat 1921’de Kronstadtlı askerler durumu bizzat görmek için Petrograd’a giderler. 28 Şubat'ta Petrograd’da zor kullanarak bastırılan işçi eylemlerinin olduğunu öğrenirler. ve gemilerindeki mürettebat acil bir toplantı yaparak aşağıdaki 15 isteği dile getirirler:[]
- Sovyet organları için hemen yeni seçimler yapılmalıdır. Halihazırdaki Sovyetler köylü ve işçilerin taleplerini yansıtmamaktadır. Yeni seçimler gizli oy ve serbest propaganda özgürlüğüyle yapılmalıdır.
- İşçiler, köylüler, Anarşistler ve Sol Sosyalist partiler için konuşma ve basın özgürlüğü.
- Sendikalar ve köylü örgütleri için özgürlük.
- En geç 10 Mart 1921'de gerçekleştirilecek olan partilerden bağımsız bir toplantı düzenlenecektir, toplantıya Petrograd ve Kronsdat bölgesi işçiler ve askerleri katılacaktır.
- Tüm sosyalist partilere ait siyasi mahkûmlar ve işçi sınıfına mensup tüm mahkûmlar serbest bırakılmalıdır.
- Hapishanelerdeki durumu öğrenmek amacıyla bir komisyonun seçilmelidir.
- Ordudaki tüm siyasi kurumlar kapatılmalıdır. Hiçbir siyasi parti propaganda için ayrıcalığa sahip olmamalıdır ve devletten yardım almamalıdır.
- Köylerde ve kırsal alanda oluşturulan silahlı milisler dağıtılmalıdır.
- Tehlikeli işler hariç tüm işçiler için sağlanan gıda miktarı eşit olmalıdır.
- Ordudaki tüm milis örgütlenmeleri kapatılmalıdır. Fabrikalardaki muhafızları işçiler seçmelidir.
- Köylülere ücretli işçi çalıştırmadıkları hallerde istediğini yapabilme özgürlüğü verilmelidir.
- Tüm askerî birlikler ve subaylar bu kararnameye uymalıdır.
- Bu bildiri basında yayınlanmalıdır.
- Gezici işçi denetçi gruplarının kurulmasını istiyoruz.
- Ücretli emek sömürüsüne dayanmayan el işleri üretimi yasadışı olmaktan çıkarılmalıdır.
On beş maddeden iki tanesi, Marksist terminoloji kullanılırsa, küçük-burjuvaziyle ilgilidir. Köylüler ve zanaatçılar için özgürlük isteyen bildiride, ücretli emek kullanılmaması özellikle vurgulanmıştır. 1 Mart 1921’de Kronstadt garnizonunda genel bir toplantı yapılır ve hükûmet adına konuşmak üzere Kalinin ve Baltık Filo komutanı orada hazır bulunur. Toplantıda yukarıda aktarılan 15 madde kabul edilecektir. Devlet yetkililerinin konuşmalarından bir gün sonra yapılan toplantıda Bolşeviklerin saldırı hazırlığında olduğu söylentileri dile getirilince Kuzmin ve yanındakiler derdest edilir. Hükûmet ise aynı gün olanlara bir ültimatomla cevap verecek ve isyanın Fransız karşı istihbaratınca çıkartıldığını ve Petropavlovsk kararlarının SR (Sosyalist Devrimciler)-Karayüzler kararlarına benzediğini açıklayacaktır. SR, Ekim Devriminden önce Kerenski’nin Geçici Hükûmetini destekleyen köylü partisidir. Bu partiden ayrılan sol-SR’ler Ekim Devrimi'nden sonra bir süre Bolşeviklerle beraber tavır almış ve hükûmete bakan vermiştir.
Bahriyelilere uluslararası destek
Anarşist Emma Goldman olaylar sırasında Petrograd’dadır ve isyandan iki hafta önce Paris gazetelerinde isyan beklentisi üzerine haberler çıktığını, bu haberlerin olaylarda emperyalist merkezlerin katkısı olabileceği ihtimalini arttırdığını belirtir.[]Lenin de emperyalist merkezlerden böyle bir saldırı beklemektedir, bunun kanıtı yıllar sonra Columbia Üniversitesi Rus Arşivlerindeki bir el yazmasından çıkmıştır. 1921 yılı tarihli ve Çok Gizli ibareli yazıda Kronstadt Ayaklanmasına dair ayrıntılı bilgiler (silah, personel durumu gibi bilgilerin yanı sıra Beyaz Ordu ve Fransız kuvvetlerinin Kronstadtlıların yardımına gelebilmeleri için alternatif güzergahlar) belirtilmektedir.[] Söz konusu belge muhtemelen gizli olarak Bolşeviklere karşı örgütlenmeye çalışan Pyotr Vrangel’in Beyaz Ordu kılıç artıkları tarafından örgütlenmiştir. Ayrıca belgenin Finlandiya'da yazıldığı anlaşılmaktadır. Józef Piłsudski’nin komünistlere karşı düşmanlığı ve emperyalist merkezlere olan yakınlığı bilinmektedir.[] Öte yandan, belgenin orijinalliğini sorgulayan tarihçilerin de bulunduğu belirtilmelidir. Belgede duruma müdahil olunmazsa zaten askerler arasında bir huzursuzluk yaşanacağı ama dış destek olmazsa bu kalkışmanın bastırılacağı belirtilmektedir. İsyancılar hükûmetin ültimatomundan sonra kendiliğinden harket etmiş, saldırıya geçmemiş ve ellerindeki Kalinin gibi değerli bir rehinenin Petrograd’a dönmesine izin vermişlerdir. İsyan başladıktan sonra ise ne eski Beyaz Ordu mensupları ne Fransa, ne de Wrangel’in Finlandiya’daki ajanları ise duruma müdahale etmiştir.
İsyanın bastırılması
Bolşevik hükûmet Kronstadt’a 7 Mart 1921 günü saldırır. Mihail Tuhaçevski komutasındaki 60.000 asker saldırıya katılır. Petrograd şehri sıkıyönetim altındadır ve işçiler Kronstadt’a yardım edemezler. Üssün bulunduğu yarımadayı karadan ayıran körfezdeki buzlar erimeden ve durum kontrolden çıkmadan sonuç almak için acele saldırıya geçilir. 17 Mart günü, ironik bir şekilde Paris Komünü kutlamaları yapılırken, çok fazla kayıp veren Kızılordu kuvvetleri şehre girer. İsyancıların kayıpları hakkında bir kayıt bulunmamakla beraber tarihçiler 2000 civarında bir rakam vermektedir. Resmi Sovyet rakamlarına göre 1000 isyancı öldürülmüş, 2000’i yaralanmış, 6500’ü esir edilmiş, 8000 tanesi de Finlandiya’ya kaçmıştır. Resmi rakamlara göre Kızılordunun kaybı ise 527 ölü ve 3285 yaralıdır. İsyanı izleyen aylarda 1000 civarı esir serbest bırakılacak, 1500 tanesi kürek mahkûmluğuna çarptırılacak, Finlandiya ise büyük bir göçmen sorunuyla karşılaşacaktır. İsyan bastırılmış olsa da Bolşevik liderlerde ve özellikle Lenin’de etkisi çok sarsıcı olur. Beklenen dünya devriminin yakın olmadığını anlayan Lenin iç savaşı kazandıran ancak karşılığında büyük bedeller ödenen Savaş Komünizmi politikasının yerine NEP politikalarını geçirecektir.
Ayaklanmanın sebeplerinin irdelenmesi
Ayaklanmanın özellikle Ekim Devriminin öncü gücü olan Kronstadtlı bahriyeliler tarafından başlatılmasını bazı kaynaklarda savaşlardan sonra ordunun köylüleşmesiyle açıklanır. Buna karşılık ise isyancı askerlerin çoğunun 1917'den önce Kronstadtlı olduğu iddia edilmiştir.[] Tarihçi Tony Cliff Bolşeviklerin politikalarını savunurken Rusya’daki işçi sayısının muazzam düşüşünden ve köylülüğün ağır basmasından, örneğin isyanın ele başlarından Petriçenko'nun da Ukraynalı bir köylü oluşundan söz eder.[]
Kaynakça
- ^ Richard Appignanesi, Oscar Zarate, Lenin For Beginners, Icon Books 1994 s.163
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Troçki ile Kronstadt üzerine röportaj 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Lenin'in ayaklanmayla ilgili fikirleri 13 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İda Mett'in kouyla ilgili yazdığı eser 6 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İsyancıların çıkardığı gazete 7 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İsyanın bastırılmasıyla ilgili New York Times gazete haberi 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kronstadt Ayaklanmasi Sovyet denizcilerinin ve askerlerinin Stepan Petricenko onderliginde Bolsevik iktidarina karsi baskaldirisidir Mart 1921 de baslayan ayaklanma basarisiz olacak ve kanli bir sekilde bastirilacaktir Isyan Finlandiya Korfezindeki Rus Baltik Deniz Filosu nun ussu olan Kronstadt ta patlak vermistir 1888 yilina ait bir Alman haritasinda Sankt Petersburg ve Kronstadt UssuEkonomik arka planEkim Devrimi nden sonra cikan Rus Ic Savasi nin sona ermesinden sonra Bolsevik Rusya tukenmis ve yikilmis bir haldeydi 1920 21 kurakligi bu felaketi derinlestirdi Devrimden sonraki yillarda yasanan salgin hastaliklar sosyal yapinin cokusu kapitalist muttefik devletlerin askeri mudahalesi ve ic savas milyonlarca hayata mal olmustur Ayrica binlerce aydin ve okumus insan ulkeyi terk etmistir Ic savas yillarinda uygulanan Savas Komunizmi politikalari Bolseviklerin ic savasta zafer kazanmasini saglamis ancak ulkenin ekonomisini harap etmistir Ozel isletmelerin ve ticaretin devlet tekeline alinmasi sonrasinda sosyalist devlet ekonomik etkinligi orgutleyememis ve ekonomi durmustur 1921 yilinda toplam sanayi uretimi I Dunya Savasindan onceki seviyenin 20 sine pamuk uretimi 5 ine demir uretimi 2 ine dusmustur kaynak belirtilmeli Savas Komuzminin uygulamalarindan olan koylulerin ellerindeki urunlerin zorla alinmasi politikasi yuzunden koyluler artik tarlalarini ekmemeye baslamislardir Ekilen arazilerin orani ise 62 lere dusmustur Urunler ise 37 oranindadir 1 ABD dolari 1914 yilinda 2 Rubleyken 1920 de 1200 Rubleye firlamistir Durumun agirlasmasi sonucunda kirsal alanda basta en buyugu Tambov Ayaklanmasi olmak uzere bircok isyan cikmistir Sehirlerde de kosullari protesto eden isci eylemleri yasanmaktaydi Petropavlovsk kararlari26 Subat 1921 de Kronstadtli askerler durumu bizzat gormek icin Petrograd a giderler 28 Subat ta Petrograd da zor kullanarak bastirilan isci eylemlerinin oldugunu ogrenirler ve gemilerindeki murettebat acil bir toplanti yaparak asagidaki 15 istegi dile getirirler kaynak belirtilmeli Sovyet organlari icin hemen yeni secimler yapilmalidir Halihazirdaki Sovyetler koylu ve iscilerin taleplerini yansitmamaktadir Yeni secimler gizli oy ve serbest propaganda ozgurluguyle yapilmalidir Isciler koyluler Anarsistler ve Sol Sosyalist partiler icin konusma ve basin ozgurlugu Sendikalar ve koylu orgutleri icin ozgurluk En gec 10 Mart 1921 de gerceklestirilecek olan partilerden bagimsiz bir toplanti duzenlenecektir toplantiya Petrograd ve Kronsdat bolgesi isciler ve askerleri katilacaktir Tum sosyalist partilere ait siyasi mahkumlar ve isci sinifina mensup tum mahkumlar serbest birakilmalidir Hapishanelerdeki durumu ogrenmek amaciyla bir komisyonun secilmelidir Ordudaki tum siyasi kurumlar kapatilmalidir Hicbir siyasi parti propaganda icin ayricaliga sahip olmamalidir ve devletten yardim almamalidir Koylerde ve kirsal alanda olusturulan silahli milisler dagitilmalidir Tehlikeli isler haric tum isciler icin saglanan gida miktari esit olmalidir Ordudaki tum milis orgutlenmeleri kapatilmalidir Fabrikalardaki muhafizlari isciler secmelidir Koylulere ucretli isci calistirmadiklari hallerde istedigini yapabilme ozgurlugu verilmelidir Tum askeri birlikler ve subaylar bu kararnameye uymalidir Bu bildiri basinda yayinlanmalidir Gezici isci denetci gruplarinin kurulmasini istiyoruz Ucretli emek somurusune dayanmayan el isleri uretimi yasadisi olmaktan cikarilmalidir On bes maddeden iki tanesi Marksist terminoloji kullanilirsa kucuk burjuvaziyle ilgilidir Koyluler ve zanaatcilar icin ozgurluk isteyen bildiride ucretli emek kullanilmamasi ozellikle vurgulanmistir 1 Mart 1921 de Kronstadt garnizonunda genel bir toplanti yapilir ve hukumet adina konusmak uzere Kalinin ve Baltik Filo komutani orada hazir bulunur Toplantida yukarida aktarilan 15 madde kabul edilecektir Devlet yetkililerinin konusmalarindan bir gun sonra yapilan toplantida Bolseviklerin saldiri hazirliginda oldugu soylentileri dile getirilince Kuzmin ve yanindakiler derdest edilir Hukumet ise ayni gun olanlara bir ultimatomla cevap verecek ve isyanin Fransiz karsi istihbaratinca cikartildigini ve Petropavlovsk kararlarinin SR Sosyalist Devrimciler Karayuzler kararlarina benzedigini aciklayacaktir SR Ekim Devriminden once Kerenski nin Gecici Hukumetini destekleyen koylu partisidir Bu partiden ayrilan sol SR ler Ekim Devrimi nden sonra bir sure Bolseviklerle beraber tavir almis ve hukumete bakan vermistir Bahriyelilere uluslararasi destekAnarsist Emma Goldman olaylar sirasinda Petrograd dadir ve isyandan iki hafta once Paris gazetelerinde isyan beklentisi uzerine haberler ciktigini bu haberlerin olaylarda emperyalist merkezlerin katkisi olabilecegi ihtimalini arttirdigini belirtir kaynak belirtilmeli Lenin de emperyalist merkezlerden boyle bir saldiri beklemektedir bunun kaniti yillar sonra Columbia Universitesi Rus Arsivlerindeki bir el yazmasindan cikmistir 1921 yili tarihli ve Cok Gizli ibareli yazida Kronstadt Ayaklanmasina dair ayrintili bilgiler silah personel durumu gibi bilgilerin yani sira Beyaz Ordu ve Fransiz kuvvetlerinin Kronstadtlilarin yardimina gelebilmeleri icin alternatif guzergahlar belirtilmektedir kaynak belirtilmeli Soz konusu belge muhtemelen gizli olarak Bolseviklere karsi orgutlenmeye calisan Pyotr Vrangel in Beyaz Ordu kilic artiklari tarafindan orgutlenmistir Ayrica belgenin Finlandiya da yazildigi anlasilmaktadir Jozef Pilsudski nin komunistlere karsi dusmanligi ve emperyalist merkezlere olan yakinligi bilinmektedir kaynak belirtilmeli Ote yandan belgenin orijinalligini sorgulayan tarihcilerin de bulundugu belirtilmelidir Belgede duruma mudahil olunmazsa zaten askerler arasinda bir huzursuzluk yasanacagi ama dis destek olmazsa bu kalkismanin bastirilacagi belirtilmektedir Isyancilar hukumetin ultimatomundan sonra kendiliginden harket etmis saldiriya gecmemis ve ellerindeki Kalinin gibi degerli bir rehinenin Petrograd a donmesine izin vermislerdir Isyan basladiktan sonra ise ne eski Beyaz Ordu mensuplari ne Fransa ne de Wrangel in Finlandiya daki ajanlari ise duruma mudahale etmistir Isyanin bastirilmasiKizil Ordu birlikleri Kronstadt ta Bolsevik hukumet Kronstadt a 7 Mart 1921 gunu saldirir Mihail Tuhacevski komutasindaki 60 000 asker saldiriya katilir Petrograd sehri sikiyonetim altindadir ve isciler Kronstadt a yardim edemezler Ussun bulundugu yarimadayi karadan ayiran korfezdeki buzlar erimeden ve durum kontrolden cikmadan sonuc almak icin acele saldiriya gecilir 17 Mart gunu ironik bir sekilde Paris Komunu kutlamalari yapilirken cok fazla kayip veren Kizilordu kuvvetleri sehre girer Isyancilarin kayiplari hakkinda bir kayit bulunmamakla beraber tarihciler 2000 civarinda bir rakam vermektedir Resmi Sovyet rakamlarina gore 1000 isyanci oldurulmus 2000 i yaralanmis 6500 u esir edilmis 8000 tanesi de Finlandiya ya kacmistir Resmi rakamlara gore Kizilordunun kaybi ise 527 olu ve 3285 yaralidir Isyani izleyen aylarda 1000 civari esir serbest birakilacak 1500 tanesi kurek mahkumluguna carptirilacak Finlandiya ise buyuk bir gocmen sorunuyla karsilasacaktir Isyan bastirilmis olsa da Bolsevik liderlerde ve ozellikle Lenin de etkisi cok sarsici olur Beklenen dunya devriminin yakin olmadigini anlayan Lenin ic savasi kazandiran ancak karsiliginda buyuk bedeller odenen Savas Komunizmi politikasinin yerine NEP politikalarini gecirecektir Ayaklanmanin sebeplerinin irdelenmesiAyaklanmanin ozellikle Ekim Devriminin oncu gucu olan Kronstadtli bahriyeliler tarafindan baslatilmasini bazi kaynaklarda savaslardan sonra ordunun koylulesmesiyle aciklanir Buna karsilik ise isyanci askerlerin cogunun 1917 den once Kronstadtli oldugu iddia edilmistir kaynak belirtilmeli Tarihci Tony Cliff Bolseviklerin politikalarini savunurken Rusya daki isci sayisinin muazzam dususunden ve koylulugun agir basmasindan ornegin isyanin ele baslarindan Petricenko nun da Ukraynali bir koylu olusundan soz eder kaynak belirtilmeli Kaynakca Richard Appignanesi Oscar Zarate Lenin For Beginners Icon Books 1994 ISBN 1874166234 s 163Ayrica bakinizSovyetler Birligi NEP Savas Komunizmi Stalin i AnlamakDis baglantilarTrocki ile Kronstadt uzerine roportaj 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lenin in ayaklanmayla ilgili fikirleri 13 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ida Mett in kouyla ilgili yazdigi eser 6 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Isyancilarin cikardigi gazete 7 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Isyanin bastirilmasiyla ilgili New York Times gazete haberi 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde