Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
- Bu sayfa Altay kavimlerinin yasama organı Kurultay hakkındadır. Eski Türklerdeki kağanlık yasama organı için Türk Toyu maddesine bakınız.
Kurultay (Moğolca: Хуралдай, Khuraldai; Türkçe: Kurultay)Altay budunlarında politik ve askeri kararların alındığı meclise verilen addır. Eski Türklerde kurultaya daha çok "toy" adı verilmiştir. Günümüzde ise, hem Moğol hem de Türk topluluklarında parlamento veya seçimli toplantı anlamında kullanılmaktadır.
Sözcük kökeni
Moğolca quralda “toplantı, Cengiz Han yasasında büyük aile meclisi” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Moğolca qura- “toplanmak” fiilinden türetilmiştir.
Toy ile farkı
Altay budunu bölündükten sonra, kurultay Moğol geleneğinin, Türk Toyu Türk geleneğinin bir kurumu olarak yaşamıştır. Türk töresi ve Moğol töresi arasında bulunan farklar, bu iki meclisin farklı yapılara sahip kurumlar olduğu anlamına gelmektedir.
Moğollar ve Türk-Moğol devletlerinde kurultay
Bu terime ilk olarak Moğolların Gizli Tarihi'nin 282. paragrafında "Yeke Kurilta" (Yüce Kurultay) şeklinde rastlanmıştır. Moğollarda kağanın başa geçmesi için kurultay toplanır ve kurultayda alınan kararlar uyarınca izlenen bir prosedür gereği kağanlık için cülus töreni yapılırdı. 15. yüzyılda yaşayan Alman gezgin , bir Türk-Moğol devleti olan Altın Orda Devleti kurultayındaki bir taç giyme törenini şu şekilde anlatmıştır:
| “ | Onlar, kağanı seçtikten sonra; onu alıp beyaz bir keçenin üzerine oturttular. Bu beyaz keçe içerisinde onu üç kez havaya doğru yükselttiler. Daha sonra onu yukarı kaldırıp çadırına taşıdılar. Orada kendisini tahtına oturttular. Yeni kağanın eline altın bir kılıç verdiler. Daha sonra kağana, töreye sadık kalacağına dair yemin ettirdiler. | „ |
Altın Orda Hanlığı'ndaki kağan seçimleri için Rus boyarlar ve prensler, sık sık devletin başkenti olan Saray'da bekler ve yeni kağandan toprak icazetleri olan yarlıklarını alırdı. Bu iş için "kağan kutarmak" yani kağanı kutsama törenlerine özellikle 14. yüzyılda sıkça katılmak zorunda kalan Ruslar arasında her han değişimi önemli bir sıkıntı olarak görülmüştür. Bugün modern Rusçada "amaçsızca boş boş dolanmak" anlamında kullanılan "кутерьма" (kuter'ma) kelimesi de bu dönemdeki törenlerin adından ortaya çıkmıştır. (Kutarmak: Kağana kut yetkisini vermek)
Devlet erkânındaki önemli atamalar, rütbelendirmeler ve siyasi-askerî kararlar, kurultaylarda alınmıştır. Askerî seferlere, savaşlara ve barışlara da burada karar verilmiştir. Örneğin Cengiz Han'ın kağanlığı 1206'da düzenlenen Moğol Kurultayı'nda ilan edilmiştir. Bunun yanında Moğol devlet kültüründe büyük kurultayın altında olan ve genellikle gündelik devlet meselelerinin görüşüldüğü, daha önemsiz kurultaylar da kurulmuştur.
Moğol gelenekleri uyarınca Moğol boylarının başlarındaki beyler kurultaya katılma yetkisine sahiptir. Bir Moğol kağanı öldüğünde ve yeni kağan seçileceği zaman, ordu seferde dahi olsa seferdeki beyler geri dönerek kurultaya katılmak zorundadır. Nitekim, 1241'de Viyana eteklerine kadar gelen Moğol ordusu, Moğol kağanı Ögeday'ın ölümü üzerine başkente geri dönmüştür. Yine, 1259'da Möngke'nin ölümü üzerine Moğol ordusu Suriye'den çekilmiş ve Memlûkler ile yaptığı savaşı sonlandırmıştır.
Bugünkü kullanımı
Bugün Altay uluslarından olan Moğollar ve Türkler arasında bu eski yasama organının adı hâlâ yaşatılmaktadır. Ancak günümüzde sadece bir yasama organı anlamında kullanılmayan kurultay kelimeleri başlıca parlamento, kongre, konferans ve özellikle Türkiye'de siyasi partilerin seçimli genel kurulları anlamlarıyla kullanılmaktadır.
Bugün Türk halklarında farklı anlamlarda kurultay kelimesinin kullanıldığı görülmektedir: Dünya Başkurtlar Kurultayı, Dünya Uygur Kurultayı, Kırım Tatar Kurultayı vb. Modern Moğollarda ise millî meclisin adı "Ulsın Ik Kural" (Улсын Их Хурал)'dır. Kurultay kelimesini kurultáj biçiminde yaşatan bir başka millet ise Macarlardır.
Ayrıca bakınız
Üst notlar
Kaynakça
- ^ a b TDK, kurultay maddesi 15 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 22 Mayıs 2016 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "kurultay". 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Kasım 2022.
- ^ Commander J. Buchan Telfer, "The Bondage and Travels of Johann Schiltberger". (London, , 1879)
- ^ a b , "The Mongols and Russia". (Yale University Press, 1953)
- ^ Ali Kozan. "Moğollar; Ortaçağ Dünya Uluslarını Titreten Güç". beyaztarih. 2 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016.
- ^ "Parti kurultayı nerede ve kimle yapılır?". ulusalkanal.com.tr. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016.
Dış bağlantılar
- Kırım Tatar Kurultayı 26 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- II. Dünya Başkurtları Kurultayı14 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu sayfa Altay kavimlerinin yasama organi Kurultay hakkindadir Eski Turklerdeki kaganlik yasama organi icin Turk Toyu maddesine bakiniz dd Kurultay Mogolca Huraldaj Khuraldai Turkce Kurultay Altay budunlarinda politik ve askeri kararlarin alindigi meclise verilen addir Eski Turklerde kurultaya daha cok toy adi verilmistir Gunumuzde ise hem Mogol hem de Turk topluluklarinda parlamento veya secimli toplanti anlaminda kullanilmaktadir Sozcuk kokeniMogolca quralda toplanti Cengiz Han yasasinda buyuk aile meclisi sozcugunden alintidir Bu sozcuk Mogolca qura toplanmak fiilinden turetilmistir Toy ile farkiAltay budunu bolundukten sonra kurultay Mogol geleneginin Turk Toyu Turk geleneginin bir kurumu olarak yasamistir Turk toresi ve Mogol toresi arasinda bulunan farklar bu iki meclisin farkli yapilara sahip kurumlar oldugu anlamina gelmektedir Mogollar ve Turk Mogol devletlerinde kurultayBu terime ilk olarak Mogollarin Gizli Tarihi nin 282 paragrafinda Yeke Kurilta Yuce Kurultay seklinde rastlanmistir Mogollarda kaganin basa gecmesi icin kurultay toplanir ve kurultayda alinan kararlar uyarinca izlenen bir prosedur geregi kaganlik icin culus toreni yapilirdi 15 yuzyilda yasayan Alman gezgin bir Turk Mogol devleti olan Altin Orda Devleti kurultayindaki bir tac giyme torenini su sekilde anlatmistir Onlar kagani sectikten sonra onu alip beyaz bir kecenin uzerine oturttular Bu beyaz kece icerisinde onu uc kez havaya dogru yukselttiler Daha sonra onu yukari kaldirip cadirina tasidilar Orada kendisini tahtina oturttular Yeni kaganin eline altin bir kilic verdiler Daha sonra kagana toreye sadik kalacagina dair yemin ettirdiler Altin Orda Hanligi ndaki kagan secimleri icin Rus boyarlar ve prensler sik sik devletin baskenti olan Saray da bekler ve yeni kagandan toprak icazetleri olan yarliklarini alirdi Bu is icin kagan kutarmak yani kagani kutsama torenlerine ozellikle 14 yuzyilda sikca katilmak zorunda kalan Ruslar arasinda her han degisimi onemli bir sikinti olarak gorulmustur Bugun modern Ruscada amacsizca bos bos dolanmak anlaminda kullanilan kuterma kuter ma kelimesi de bu donemdeki torenlerin adindan ortaya cikmistir Kutarmak Kagana kut yetkisini vermek Devlet erkanindaki onemli atamalar rutbelendirmeler ve siyasi askeri kararlar kurultaylarda alinmistir Askeri seferlere savaslara ve barislara da burada karar verilmistir Ornegin Cengiz Han in kaganligi 1206 da duzenlenen Mogol Kurultayi nda ilan edilmistir Bunun yaninda Mogol devlet kulturunde buyuk kurultayin altinda olan ve genellikle gundelik devlet meselelerinin gorusuldugu daha onemsiz kurultaylar da kurulmustur Mogol gelenekleri uyarinca Mogol boylarinin baslarindaki beyler kurultaya katilma yetkisine sahiptir Bir Mogol kagani oldugunde ve yeni kagan secilecegi zaman ordu seferde dahi olsa seferdeki beyler geri donerek kurultaya katilmak zorundadir Nitekim 1241 de Viyana eteklerine kadar gelen Mogol ordusu Mogol kagani Ogeday in olumu uzerine baskente geri donmustur Yine 1259 da Mongke nin olumu uzerine Mogol ordusu Suriye den cekilmis ve Memlukler ile yaptigi savasi sonlandirmistir Bugunku kullanimiBugun Altay uluslarindan olan Mogollar ve Turkler arasinda bu eski yasama organinin adi hala yasatilmaktadir Ancak gunumuzde sadece bir yasama organi anlaminda kullanilmayan kurultay kelimeleri baslica parlamento kongre konferans ve ozellikle Turkiye de siyasi partilerin secimli genel kurullari anlamlariyla kullanilmaktadir Bugun Turk halklarinda farkli anlamlarda kurultay kelimesinin kullanildigi gorulmektedir Dunya Baskurtlar Kurultayi Dunya Uygur Kurultayi Kirim Tatar Kurultayi vb Modern Mogollarda ise milli meclisin adi Ulsin Ik Kural Ulsyn Ih Hural dir Kurultay kelimesini kurultaj biciminde yasatan bir baska millet ise Macarlardir Ayrica bakinizTurk ToyuUst notlar Kazakca Қuryltaj Quriltay Tatarca Qoriltay Baskurtca Qoroltay Azerice Qurultay Turkmence Gurultay Macarca KurultajKaynakca a b TDK kurultay maddesi 15 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 22 Mayis 2016 tarihinde erisilmistir kurultay 11 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Kasim 2022 Commander J Buchan Telfer The Bondage and Travels of Johann Schiltberger London 1879 a b The Mongols and Russia Yale University Press 1953 Ali Kozan Mogollar Ortacag Dunya Uluslarini Titreten Guc beyaztarih 2 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2016 Parti kurultayi nerede ve kimle yapilir ulusalkanal com tr 17 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2016 Dis baglantilarKirim Tatar Kurultayi 26 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde II Dunya Baskurtlari Kurultayi14 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde