Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuruç, 1671 ile 1711 yılları arasında Macaristan Krallığı'nda Habsburg karşıtı silahlı isyancılar grubuydu.
Kuruç ordusu çoğunlukla, Macar Protestan köylüleri ve aynı zamanda birçok Slavlar da dahil olmak üzere, yoksullaştırılmış alt Macar soylularından ve serflerden oluşuyordu. Harbsburg imparatorluk birlikleri tarafından mağlup edilmeden önce Macaristan'ın büyük bir bölümünü fethetmeyi başardılar.
İsmi
Kuruç kelimesi ilk olarak 1514 yılında György Dózsa önderliğindeki silahlı köylüler için kullanıldı. 18. yüzyıl bilgini Matthias Bel, kelimenin Latince "Crusiatus" (haçlı) kelimesinden, nihayetinde " crux " (çapraz) kelimesinden türetildiğini ve köylü isyanının bir Osmanlılara karşı gerçekleştiği için Dózsa'nın takipçilerinin "haçlılar" olarak adlandırıldığını belirtmiştir. 17. yüzyıl Osmanlı tarihçisi , Kuruç kelimesinin "celali" anlamına gelen Yunanca bir kelime olduğunu varsaydı. Bugünün etimologları Bel'in veya Ağa'nın teorisini kabul etmiyorlar.
Kelime ilk defa 1671 yılında bugün Macaristan'da bulunan Eger Beylerbeyi Meni tarafından Macaristan'da bulunan mültecileri belirtmek için kullanılmıştır. Daha sonra, isim hızla popülerleşti ve 1671'den 1711'e kadar Macarca, Slovakça ve Türkçe yazılmış metinlerde, Habsburglara ve onların politikalarına karşı savaşan Macaristan ve Kuzey Transilvanya isyancılarını belirtmek için kullanıldı.
İlk kuruç ayaklanmasının isyancıları kendilerine bújdosók (kaçaklar) veya resmi uzun formda: "Macar anavatanının maddi ve manevi özgürlüğü için savaşan farklı kaçak tarikatlar - baronlar, soylular, süvari ve piyade askerleri" diyorlardı.
Son kuruç isyanlarının lideri II. Ferenc Rákóczi de bu terimi kullanmadı, bunun yerine Fransızca terimlerini kullanarak kendilerini sıfatlandırdı. Çağdaş kaynaklar da isyancıları belirtmek için "hoşnutsuzlar" terimini tercih ettiler.
Kuruç kelimesinin karşıt terimi (1678'den sonra yaygın olarak kullanılan), Avusturyalıları ve onların sadık destekçilerini ifade eden "labanc" idi (Macarca "lobonc" kelimesinden gelmektedir, kelimenin tam anlamı Avusturya askerleri tarafından giyilen peruğun uzun saçlı yapısıdır).
Tarihi
İlk kuruç ayaklanması
İlk kuruç ayaklanması 1672'de meydana geldi. Kuruç ordusu, farklı kökenlerden birçok mültecinin Macaristan'da meydana gelen dini ve siyasi zulümden sığındığı 'da oluştu. Kendilerine bújdosók (kaçaklar) adını verdiler. Silahları çoğunlukla tabancalar, hafif kılıçlar ve fokolardı (savaş baltaları).
Taktikleri ve savaş tarzları tipik hafif süvarilerdi. Ana gruplar, Habsburg'un Karşı Reformasyon'un emellerinden hoşnut olmayan Protestanlar ve Habsburg generalleri tarafından yağmalanan sınır kaleleri askerleriydi. Türklerin imparatorluk ordularına yenik düşmesiyle yoğunlaşan Habsburgların Macarlara yönelik baskısı kuruçun motivasyonunda giderek daha önemli bir rol oynadı.
Başlangıçta, Ağustos 1672 yılında Kuruç ordusu Yukarı Macaristan'da bulunan kalelerini fethetti: Diósgyör, Ónod, Szendrő ve Tokaj. Kassa yakınlarında Paris von Spankau'nun Habsburg ordusunu yendikten sonra Yukarı Macaristan kasabaları teslim oldu ve kuzey ilçelerinin Slovak ve Rutenyalı nüfusundan hoşnutsuz insanlar onlara katıldı.
"Kaçaklar" ordusunun iki lideri, daha önce diğer Habsburg karşıtı hareketlerde yer alan küçük soyluların parçası olan olan Pál Szepesi ve Mátyás Szuhay'dı.
Pál Szepesi'nin anılarına göre, "kaçaklar" kuzey ülkelerinde yağmalamaya başladılar: "Birçok savaşçı ilçeleri yağmaladılar. Yağmacıları öldürmeye başladık ama hiçbir işe yaramadı - hiçbir subaya saygı göstermediler."
Viyana hemen bazı önlemler aldı: Habsburg birliklerini güçlendirdi, Aşağı Macaristan'dan daha fazla asker çağırdı ve Haydutlar ile barış yaptı. 26 Ekim 1672'de Habsburg ordusu Ďurkov'da "kaçakları" yendi . İsyancılar Tisza hattı boyunca geri çekildiler.
Bu ilk başarının ardından Habsburglular, Macaristan'da sistematik dini ve siyasi zulme başladı. En kötü şöhretli olay, 1674'te ölüm cezasına çarptırılan 300 Protestan papazın davasıydı ve tüm Avrupa'da halkın tepkisine neden oldu.
Kaçakların komünleri
1675'te "Kaçaklar" Debrecen'i işgal etti. O dönemde Yukarı Macaristan'daki kasabalar üç farklı ordu tarafından tekrar tekrar yağmalandı.
Kaçaklar, kendilerini komünler adlı bağımsız bir topluluk olarak örgütlemeye çalıştı. Kararnameler çıkardılar, yabancı güçlere elçiler gönderdiler, devlet mührü kullandılar ve Diyet meclisi düzenlediler. O zamanlar kendilerine kendileri hiç böyle hitap etmedikleri halde zaten kuruç deniyordu. 1674 ve 1678 arasında liderleri, Palatine Ferenc Wesselényi ve ondan sonraki lider ise kuzeni Kont Paul Wesselényi idi .
"Kaçaklar" 1674'te Polonya ve 1675'te Fransa ile diplomatik bağlantılar kurdu. Mayıs 1677'de Fransa, Polonya, Transilvanya Prensliği ve Tatarlar "Kaçaklar" ın komünüyle Varşova'da bir anlaşma imzaladı ve Fransa Kralı XIV. Louis 100.000 askeri garanti etti. Tatarlar'da askeri destek vereceklerini taahhüt ettiler. "Kaçaklar", en az 15.000 kişilik bir orduyla Habsburglara saldırdı. Transilvanya Prensi I Michael Apafi askeri ve finansal destek verdi Kaçaklara.
1677 sonbaharında 2.000 Fransız, Polonyalı ve Tatar askeri Yukarı Macaristan'a geldi. Albay Beaumont liderliğindeki bu küçük ordu, Habsburg üstünlüğünü ciddi şekilde tehdit edemedi. Macaristan, İmparator I. Leopold ile XIV. Louis arasındaki Fransa-Hollanda Savaşının bir cephesi haline geldi. Hofkriegsrat'ta (Avusturya savaş bakanlığı) Raimondo Montecuccoli liderliğinde savaş ve savaş sonrası planlar yapıldı. Buna göre, Macaristan'ı üç Avusturya ordusu tarafından işgal edilecek, Macar anayasası kaldırılacak ve büyük ölçekli bir Alman kolonizasyon programı uygulanacaktı. Şansölye Paul Hocher Habsburg hükûmetinin en etkili adamlarından biri olan Montecuccoli'nin planına katıldı. Özel Meclis'te "bütün Macarlar vatan haini" ilan edildi.
Mihály Teleki liderliği
1678'de kaçaklar, Transilvanya Şansölyesi Mihály Teleki'yi liderleri olarak kabul ettiler. Prens Apafi, Habsburglara karşı savaş ilan etti. Bundan önce bağlı olduğu Osmanlı padişahından (efendisi) ayrılmak için izin almalıydı. IV. Mehmed'in şartı ise şuydu: başarı durumunda, tüm Macaristan toprağı Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olmalıydı.
5 Nisan 1678'de Prens Apafi, Macaristan halkına bir bildiri yayınladı: Polonya ve Fransız kralları ile birlikte "ağır baskı boyunduruğuna" karşı silahlanma çağrısında bulundu ve güçlü Türk İmparatoruna boyun eğmesini tavsiye etti.
Teleki'nin kuruç ordusu, Polonya ve Fransız birlikleriyle birlikte Yukarı Macaristan'a doğru ilerledi, ancak ilk Habsburg alaylarını görünce hemen Transilvanya'ya geri çekildiler. Başarısızlık, Teleki'nin yetkin bir lider olarak imajını mahvetti. Öte yandan, küçük bir kuruç süvari birliği (sadece 8000 kişilik), kısa bir süre için Aşağı Macaristan'ın en önemli maden kasabalarını ve kalelerini işgal etti.
Büyük kuruç ayaklanmaları
1678'de Yukarı Macaristan ve Transilvanya'nın en etkili genç asilzadelerinden biri olan Tökeli İmre, Habsburglara savaş ilan etti. Ağustos 1678'de Tökeli İmre'in ordusu Aşağı ve Yukarı Macaristan'ın neredeyse tamamını işgal etti. Macaristan'daki Habsburg yönetimi hızla çöktü. Kaçaklar Tökeli Ayaklanmasına katıldılar ve Ocak 1680'de onu Szoboszló'da resmen liderleri olarak seçtiler. Kuruç birlikleri Tökeli İmre'in ordusuyla birleştirildi. Tökeli İmre, 'ya başvurarak, Osmanlı himayesine girmek istediğini bildirdi. Tökeli İmre'ye Orta Macaristan kralı unvanı verildi. Türklerden aldığı kuvvetlerle birçok Avusturya kalesini ele geçirdi. Ancak İkinci Viyana bozgunundan sonra önceden aldığı kaleleri kaybetti.
O andan itibaren, kuruçların tarihi, 1680-1711 yılları arasında Macaristan'nda Habsburg karşıtı iki büyük ayaklanmanın, yani Tökeli İmre ayaklanması ve Rákóczi Bağımsızlık Savaşı tarihiyle eş anlamlıdır. Bu hareketler genellikle kuruç savaşları olarak adlandırılsa da, bu Habsburg karşıtı ayaklanmaların kuruç hareketlerinden çok daha geniş bir toplumsal tabanı ve daha karmaşık siyasi hedefleri vardı.
Daha sonraki kullanımı
18. yüzyılın ilk yarısında kuruç terimi genellikle, özellikle Avusturya Veraset Savaşı sırasında (1740-1748) Habsburg ordusunda görev yapan Macar süvari askerlerini (Hussar) belirtmek için kullanıldı. Rákóczi Ayaklanmasının ardından birçok eski kuruç askeri 1711'den sonra Habsburg ordusuna katıldı.
18. yüzyılın sonunda, kelime ortak tabirle kullanımdan çıktı ve Rákóczi ve Thököly isyancıları için yalnızca tarihsel bir terim haline geldi.
Günümüz Güney Alman dilinde Kuruzen (Kuruç) ve Türken kelimesi birleştirilerek "lanet olsun" anlamında Kruzitürken kelimesi kullanılıyor.
Günümüz Macar dilinde kuruç bazen Macar ulusal radikallerini belirtmek için kullanılmaktadır. " Kuruc.info " aynı zamanda aşırı sağ, milliyetçi bir Macar web sayfasının adıdır.
Kaynakça
- ^ Sándor Bonkáló, The Rusyns, Carpatho-Rusyn Research Center, 1990 p. 22
- ^ Július Bartl, Slovak history: chronology & lexicon, Bolchazy-Carducci Publishers, 2002, p. 257
- ^ István Tótfalusi ed., Magyar Etimológiai Nagyszótár (Etymological Dictionary of Hungarian)
- ^ Silahdar Fındıklılı Mehmet Ağa, Silahdar Tarihi, Volume 1 (Istanbul, 1923), 743.
- ^ Lendvai, P.; Major, A. (2004). The Hungarians: A Thousand Years of Victory in Defeat. Princeton University Press. s. 138. ISBN .
- ^ "kuruc.info". 14 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuruc 1671 ile 1711 yillari arasinda Macaristan Kralligi nda Habsburg karsiti silahli isyancilar grubuydu Kuruc ordusu cogunlukla Macar Protestan koyluleri ve ayni zamanda bircok Slavlar da dahil olmak uzere yoksullastirilmis alt Macar soylularindan ve serflerden olusuyordu Harbsburg imparatorluk birlikleri tarafindan maglup edilmeden once Macaristan in buyuk bir bolumunu fethetmeyi basardilar IsmiKuruc kelimesi ilk olarak 1514 yilinda Gyorgy Dozsa onderligindeki silahli koyluler icin kullanildi 18 yuzyil bilgini Matthias Bel kelimenin Latince Crusiatus hacli kelimesinden nihayetinde crux capraz kelimesinden turetildigini ve koylu isyaninin bir Osmanlilara karsi gerceklestigi icin Dozsa nin takipcilerinin haclilar olarak adlandirildigini belirtmistir 17 yuzyil Osmanli tarihcisi Kuruc kelimesinin celali anlamina gelen Yunanca bir kelime oldugunu varsaydi Bugunun etimologlari Bel in veya Aga nin teorisini kabul etmiyorlar 1700 Kuruc Kelime ilk defa 1671 yilinda bugun Macaristan da bulunan Eger Beylerbeyi Meni tarafindan Macaristan da bulunan multecileri belirtmek icin kullanilmistir Daha sonra isim hizla populerlesti ve 1671 den 1711 e kadar Macarca Slovakca ve Turkce yazilmis metinlerde Habsburglara ve onlarin politikalarina karsi savasan Macaristan ve Kuzey Transilvanya isyancilarini belirtmek icin kullanildi Ilk kuruc ayaklanmasinin isyancilari kendilerine bujdosok kacaklar veya resmi uzun formda Macar anavataninin maddi ve manevi ozgurlugu icin savasan farkli kacak tarikatlar baronlar soylular suvari ve piyade askerleri diyorlardi Son kuruc isyanlarinin lideri II Ferenc Rakoczi de bu terimi kullanmadi bunun yerine Fransizca terimlerini kullanarak kendilerini sifatlandirdi Cagdas kaynaklar da isyancilari belirtmek icin hosnutsuzlar terimini tercih ettiler Kuruc kelimesinin karsit terimi 1678 den sonra yaygin olarak kullanilan Avusturyalilari ve onlarin sadik destekcilerini ifade eden labanc idi Macarca lobonc kelimesinden gelmektedir kelimenin tam anlami Avusturya askerleri tarafindan giyilen perugun uzun sacli yapisidir TarihiIlk kuruc ayaklanmasi Kuruc askeri Ilk kuruc ayaklanmasi 1672 de meydana geldi Kuruc ordusu farkli kokenlerden bircok multecinin Macaristan da meydana gelen dini ve siyasi zulumden sigindigi da olustu Kendilerine bujdosok kacaklar adini verdiler Silahlari cogunlukla tabancalar hafif kiliclar ve fokolardi savas baltalari Taktikleri ve savas tarzlari tipik hafif suvarilerdi Ana gruplar Habsburg un Karsi Reformasyon un emellerinden hosnut olmayan Protestanlar ve Habsburg generalleri tarafindan yagmalanan sinir kaleleri askerleriydi Turklerin imparatorluk ordularina yenik dusmesiyle yogunlasan Habsburglarin Macarlara yonelik baskisi kurucun motivasyonunda giderek daha onemli bir rol oynadi Baslangicta Agustos 1672 yilinda Kuruc ordusu Yukari Macaristan da bulunan kalelerini fethetti Diosgyor onod Szendro ve Tokaj Kassa yakinlarinda Paris von Spankau nun Habsburg ordusunu yendikten sonra Yukari Macaristan kasabalari teslim oldu ve kuzey ilcelerinin Slovak ve Rutenyali nufusundan hosnutsuz insanlar onlara katildi Kacaklar ordusunun iki lideri daha once diger Habsburg karsiti hareketlerde yer alan kucuk soylularin parcasi olan olan Pal Szepesi ve Matyas Szuhay di Pal Szepesi nin anilarina gore kacaklar kuzey ulkelerinde yagmalamaya basladilar Bircok savasci ilceleri yagmaladilar Yagmacilari oldurmeye basladik ama hicbir ise yaramadi hicbir subaya saygi gostermediler Viyana hemen bazi onlemler aldi Habsburg birliklerini guclendirdi Asagi Macaristan dan daha fazla asker cagirdi ve Haydutlar ile baris yapti 26 Ekim 1672 de Habsburg ordusu Durkov da kacaklari yendi Isyancilar Tisza hatti boyunca geri cekildiler Bu ilk basarinin ardindan Habsburglular Macaristan da sistematik dini ve siyasi zulme basladi En kotu sohretli olay 1674 te olum cezasina carptirilan 300 Protestan papazin davasiydi ve tum Avrupa da halkin tepkisine neden oldu Kacaklarin komunleri1675 te Kacaklar Debrecen i isgal etti O donemde Yukari Macaristan daki kasabalar uc farkli ordu tarafindan tekrar tekrar yagmalandi Kacaklar kendilerini komunler adli bagimsiz bir topluluk olarak orgutlemeye calisti Kararnameler cikardilar yabanci guclere elciler gonderdiler devlet muhru kullandilar ve Diyet meclisi duzenlediler O zamanlar kendilerine kendileri hic boyle hitap etmedikleri halde zaten kuruc deniyordu 1674 ve 1678 arasinda liderleri Palatine Ferenc Wesselenyi ve ondan sonraki lider ise kuzeni Kont Paul Wesselenyi idi Kacaklar 1674 te Polonya ve 1675 te Fransa ile diplomatik baglantilar kurdu Mayis 1677 de Fransa Polonya Transilvanya Prensligi ve Tatarlar Kacaklar in komunuyle Varsova da bir anlasma imzaladi ve Fransa Krali XIV Louis 100 000 askeri garanti etti Tatarlar da askeri destek vereceklerini taahhut ettiler Kacaklar en az 15 000 kisilik bir orduyla Habsburglara saldirdi Transilvanya Prensi I Michael Apafi askeri ve finansal destek verdi Kacaklara 1677 sonbaharinda 2 000 Fransiz Polonyali ve Tatar askeri Yukari Macaristan a geldi Albay Beaumont liderligindeki bu kucuk ordu Habsburg ustunlugunu ciddi sekilde tehdit edemedi Macaristan Imparator I Leopold ile XIV Louis arasindaki Fransa Hollanda Savasinin bir cephesi haline geldi Hofkriegsrat ta Avusturya savas bakanligi Raimondo Montecuccoli liderliginde savas ve savas sonrasi planlar yapildi Buna gore Macaristan i uc Avusturya ordusu tarafindan isgal edilecek Macar anayasasi kaldirilacak ve buyuk olcekli bir Alman kolonizasyon programi uygulanacakti Sansolye Paul Hocher Habsburg hukumetinin en etkili adamlarindan biri olan Montecuccoli nin planina katildi Ozel Meclis te butun Macarlar vatan haini ilan edildi Mihaly Teleki liderligi1678 de kacaklar Transilvanya Sansolyesi Mihaly Teleki yi liderleri olarak kabul ettiler Prens Apafi Habsburglara karsi savas ilan etti Bundan once bagli oldugu Osmanli padisahindan efendisi ayrilmak icin izin almaliydi IV Mehmed in sarti ise suydu basari durumunda tum Macaristan topragi Osmanli Imparatorlugu nun bir parcasi olmaliydi 5 Nisan 1678 de Prens Apafi Macaristan halkina bir bildiri yayinladi Polonya ve Fransiz krallari ile birlikte agir baski boyunduruguna karsi silahlanma cagrisinda bulundu ve guclu Turk Imparatoruna boyun egmesini tavsiye etti Teleki nin kuruc ordusu Polonya ve Fransiz birlikleriyle birlikte Yukari Macaristan a dogru ilerledi ancak ilk Habsburg alaylarini gorunce hemen Transilvanya ya geri cekildiler Basarisizlik Teleki nin yetkin bir lider olarak imajini mahvetti Ote yandan kucuk bir kuruc suvari birligi sadece 8000 kisilik kisa bir sure icin Asagi Macaristan in en onemli maden kasabalarini ve kalelerini isgal etti Buyuk kuruc ayaklanmalariKuruc ordusunun 1711 de teslim olmasi 1678 de Yukari Macaristan ve Transilvanya nin en etkili genc asilzadelerinden biri olan Tokeli Imre Habsburglara savas ilan etti Agustos 1678 de Tokeli Imre in ordusu Asagi ve Yukari Macaristan in neredeyse tamamini isgal etti Macaristan daki Habsburg yonetimi hizla coktu Kacaklar Tokeli Ayaklanmasina katildilar ve Ocak 1680 de onu Szoboszlo da resmen liderleri olarak sectiler Kuruc birlikleri Tokeli Imre in ordusuyla birlestirildi Tokeli Imre ya basvurarak Osmanli himayesine girmek istedigini bildirdi Tokeli Imre ye Orta Macaristan krali unvani verildi Turklerden aldigi kuvvetlerle bircok Avusturya kalesini ele gecirdi Ancak Ikinci Viyana bozgunundan sonra onceden aldigi kaleleri kaybetti O andan itibaren kuruclarin tarihi 1680 1711 yillari arasinda Macaristan nda Habsburg karsiti iki buyuk ayaklanmanin yani Tokeli Imre ayaklanmasi ve Rakoczi Bagimsizlik Savasi tarihiyle es anlamlidir Bu hareketler genellikle kuruc savaslari olarak adlandirilsa da bu Habsburg karsiti ayaklanmalarin kuruc hareketlerinden cok daha genis bir toplumsal tabani ve daha karmasik siyasi hedefleri vardi Daha sonraki kullanimi18 yuzyilin ilk yarisinda kuruc terimi genellikle ozellikle Avusturya Veraset Savasi sirasinda 1740 1748 Habsburg ordusunda gorev yapan Macar suvari askerlerini Hussar belirtmek icin kullanildi Rakoczi Ayaklanmasinin ardindan bircok eski kuruc askeri 1711 den sonra Habsburg ordusuna katildi 18 yuzyilin sonunda kelime ortak tabirle kullanimdan cikti ve Rakoczi ve Thokoly isyancilari icin yalnizca tarihsel bir terim haline geldi Gunumuz Guney Alman dilinde Kuruzen Kuruc ve Turken kelimesi birlestirilerek lanet olsun anlaminda Kruziturken kelimesi kullaniliyor Gunumuz Macar dilinde kuruc bazen Macar ulusal radikallerini belirtmek icin kullanilmaktadir Kuruc info ayni zamanda asiri sag milliyetci bir Macar web sayfasinin adidir Kaynakca Sandor Bonkalo The Rusyns Carpatho Rusyn Research Center 1990 p 22 Julius Bartl Slovak history chronology amp lexicon Bolchazy Carducci Publishers 2002 p 257 Istvan Totfalusi ed Magyar Etimologiai Nagyszotar Etymological Dictionary of Hungarian Silahdar Findiklili Mehmet Aga Silahdar Tarihi Volume 1 Istanbul 1923 743 Lendvai P Major A 2004 The Hungarians A Thousand Years of Victory in Defeat Princeton University Press s 138 ISBN 978 0 691 11969 4 kuruc info 14 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2020