Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Dünya'nın beş okyanusu |
|---|
| Büyük Okyanus · Atlas Okyanusu · Hint Okyanusu Güney Okyanusu · Arktik Okyanusu |
Kuzey Buz Denizi ya da Kuzey Buz Okyanusu ya da Arktik Okyanusu; Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.449 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya (Yakutistan dâhil tüm Sibirya ve adaları), ABD, Kanada, Danimarka (Grönland), Norveç (Svalbard ve Jan Mayen) ile kıyıları vardır. Bunlara ek olarak soğuk ve elverişsiz iklimine rağmen çok önemli hayvan çeşitliliğine sahip olan Arktik Okyanus'ta birçok balık ve kuş türü yanında kompleks habitatlar oluşturan memeliler de yer alır. Özellikle kutup bölgesinin ikon hayvanları kutup ayıları, foklar, morslar, belugalar ve narvaller bu iklim ve çevre koşullarına milyonlarca yıllık bir evrimle adapte olmuşlardır.
| Kuzey Buz Denizi Kuzey Buz Okyanusu Arktik Okyanusu | |
|---|---|
 Arktik Okyanusu ve Kuzey Kutbu | |
| Havza | |
| Konum | Amerika, Asya ve Avrupa arası |
| Koordinatlar | 90°K 0°D / 90°K 0°D |
| Genel bilgiler | |
| Tür | Okyanus |
| Ortalama derinlik | 987 m (3.238 ft) |
| En derin noktası | 5.669 m (18.599 ft) |
| Yüzölçümü | 14.060.000 km2 (5.430.000 sq mi) |
| Özellikler | Dünyanın en küçük okyanusu |
| Wikimedia Commons | |
Coğrafya ve okyanus bilim
Yaklaşık olarak kuzey kutbunu ortalayan bu su kütlesi dünyanın en küçük okyanusu olarak kabul edilir, yüzölçümü Hint Okyanusu'nun kabaca altıda birinden biraz küçükken, Akdeniz'in beş katından daha büyüktür. Uzaklığı, yıpratıcı hava şartları ve kalıcı-mevsimsel buzlar nedeniyle hemen hemen en az bilinen bir okyanustur. Kabaca Grönland, Kuzey Amerika ve Avrasya tarafından çevrelenen bir sınıra sahiptir. Erken tarihsel süreçte ilk çağ Yunan bilginlerince Kuzey Kutbu dünyanın şekli konusunda önemli bir nesne olmuştur. 19. asrın sonlarında Norveçli kâşif Fridtjof Nansen merkezi Kuzey Kutbu'nda büyük bir okyanus keşfetti. 20. asrın ilk yarısında hâlâ tek bir okyanus havzası olduğu sanılırken; 1950 sonrası okyanus tabanının karmaşık yapısı ortaya konulmuştur. Okyanus bilimindeki gelişmelere göre okyanus tabanı iki ana ve onlar da üç okyanus altı sırtı tarafından dört yavru havzaya ayrılmıştır. Bu sırtların merkezi kanada açıklarından Yeni Sibirya adalarına değin uzanır. Bu sırt 1940'larda Sovyet bilim insanlarınca keşfedildi ve ünlü Rus bilgin Lomonosov'un adı verildi. Lomonosov sırtı, Arktik Okyanusu iki büyük parçaya ayırır. Bu parçalar Avrasya ve Amerasia havzalarıdır. Arktik okyanusun eşsiz bir özelliği de toplam yüzölçümünün üçte birinin kıta sahanlıklarıyla kaplı olmasıdır. Kısmen kalıcı veya mevsimlik buz kütleleriyle kaplı olması fotosentez için elzem olan güneş ışığı geçişini 100 kat düşürmektedir. Arktik Okyanus, Avrasya kısmında yarımada ve adalarla ufak denizlere bölünür. Bunlar; Çukçi, Doğu Sibirya, Laptev, kara ve Barents denizleridir. okyanusun toplam yüzölçümünün yüzde 36'sına sahip bu denizler, toplam hacmin sadece yüzde 2'sini temsil eder. Drenaj havzaları olarak da Mackenzie ve Colville nehirleri hariç önemli nehirler genelde Avrasya kısmında sularını okyanusa boşaltır.
Jeoloji
Arktik Okyanusun kabuk katmanı aşağı yukarı Senozoyik'ten günümüze değin aktif Gakkel sırtının yayılmasıyla oluşmuştur ve bu sırt Atlantik okyanus ortası sırtının bir devamıdır. Arktik okyanusu çevreleyen dağ sıralarını oluşturan temel kayalar erken ve orta Paleozoyik döneminde Caledonian-Ellesmerian orojenisi dahilinde şekillenmiştir. Bu oluşumun Triyas ve Jura dönemlerindeki bir bölgesel dalımla takip edilir ve bu bölgedeki ana hidrokarbon kaynaklarını oluşturur. Arktik okyanus, geç Kretase döneminden beri Atlantik ortası sırtının kuzeye göçüyle domine edilmiştir. Bu etkiyle Grönland ve Kanada ile yine Grönland ve Spitzbergen arası riftleşme meydana gelir. Gakkel sırtında olan deniz tabanı genişlemesinin başlangıcı Paleosen-Eosen sınırına tekabül eder. Riftleşme (çatlak-açıklık) meydana geldiğinde, Lomonosov sırtı kıtadan uzağa kutup noktası yönünde ilerledi ve Paleojen'de yavaş oranda, Neojen'de ise görece hızlı bir dalma meydana gelmiştir.
Kaynakça
- ^ Editors of Alaska Wild, Editors of Alaska Wild. "Animals of the Arctic Ocean" (PDF). www.alaskawild.org/. Alaska Wild. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
- ^ Ostenso, Ned Allen. "Arctic Ocean". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
- ^ Whaley, Jane. "Geological History of the Arctic Ocean" (PDF). Five Deeps. Five Deeps. 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Vikisözlük'te kuzey buz denizi ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
- The Hidden Ocean Arctic 2005 21 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Oceanography Image of the Day 23 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Arctic Council 18 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Northern Forum 8 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İnteraktif harita
- NOAA Arctic Theme Page 10 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Kuzey Buz Denizi". The World Factbook. CIA.
- Daily Arctic Ocean Rawinsonde Data from Soviet Drifting Ice Stations (1954–1990) 19 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at NSIDC
- NOAA North Pole Web Cam 13 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- NOAA Near-realtime North Pole Weather Data 23 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Search for Arctic Life Heats Up by Stephen Leahy 22 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- International Polar Foundation 5 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- National Snow and Ice Data Center – Daily report of Arctic ice cover based on satellite data16 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Deniz veya okyanus ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dunya nin bes okyanusuBuyuk Okyanus Atlas Okyanusu Hint Okyanusu Guney Okyanusu Arktik Okyanusu Kuzey Buz Denizi ya da Kuzey Buz Okyanusu ya da Arktik Okyanusu Asya Avrupa ve Kuzey Amerika nin kuzeylerinde yer alan Kuzey Kutbu nu kapsayan buzlarla kapli bir okyanustur Uluslararasi Hidrografi Orgutu IHO tarafindan okyanus olarak kabul edilmektedir Arctic Ocean Yuzolcumu 14 090 000 km olan devasa bir alandir Diger okyanuslara gore sig olup en derin noktasi 5 449 m ortalama derinlik 1 038 m dir Rusya Yakutistan dahil tum Sibirya ve adalari ABD Kanada Danimarka Gronland Norvec Svalbard ve Jan Mayen ile kiyilari vardir Bunlara ek olarak soguk ve elverissiz iklimine ragmen cok onemli hayvan cesitliligine sahip olan Arktik Okyanus ta bircok balik ve kus turu yaninda kompleks habitatlar olusturan memeliler de yer alir Ozellikle kutup bolgesinin ikon hayvanlari kutup ayilari foklar morslar belugalar ve narvaller bu iklim ve cevre kosullarina milyonlarca yillik bir evrimle adapte olmuslardir Kuzey Buz Denizi Kuzey Buz Okyanusu Arktik OkyanusuArktik Okyanusu ve Kuzey KutbuHavzaKonumAmerika Asya ve Avrupa arasiKoordinatlar90 K 0 D 90 K 0 D 90 0Genel bilgilerTurOkyanusOrtalama derinlik987 m 3 238 ft En derin noktasi5 669 m 18 599 ft Yuzolcumu14 060 000 km2 5 430 000 sq mi OzelliklerDunyanin en kucuk okyanusuWikimedia CommonsCografya ve okyanus bilimYaklasik olarak kuzey kutbunu ortalayan bu su kutlesi dunyanin en kucuk okyanusu olarak kabul edilir yuzolcumu Hint Okyanusu nun kabaca altida birinden biraz kucukken Akdeniz in bes katindan daha buyuktur Uzakligi yipratici hava sartlari ve kalici mevsimsel buzlar nedeniyle hemen hemen en az bilinen bir okyanustur Kabaca Gronland Kuzey Amerika ve Avrasya tarafindan cevrelenen bir sinira sahiptir Erken tarihsel surecte ilk cag Yunan bilginlerince Kuzey Kutbu dunyanin sekli konusunda onemli bir nesne olmustur 19 asrin sonlarinda Norvecli kasif Fridtjof Nansen merkezi Kuzey Kutbu nda buyuk bir okyanus kesfetti 20 asrin ilk yarisinda hala tek bir okyanus havzasi oldugu sanilirken 1950 sonrasi okyanus tabaninin karmasik yapisi ortaya konulmustur Okyanus bilimindeki gelismelere gore okyanus tabani iki ana ve onlar da uc okyanus alti sirti tarafindan dort yavru havzaya ayrilmistir Bu sirtlarin merkezi kanada aciklarindan Yeni Sibirya adalarina degin uzanir Bu sirt 1940 larda Sovyet bilim insanlarinca kesfedildi ve unlu Rus bilgin Lomonosov un adi verildi Lomonosov sirti Arktik Okyanusu iki buyuk parcaya ayirir Bu parcalar Avrasya ve Amerasia havzalaridir Arktik okyanusun essiz bir ozelligi de toplam yuzolcumunun ucte birinin kita sahanliklariyla kapli olmasidir Kismen kalici veya mevsimlik buz kutleleriyle kapli olmasi fotosentez icin elzem olan gunes isigi gecisini 100 kat dusurmektedir Arktik Okyanus Avrasya kisminda yarimada ve adalarla ufak denizlere bolunur Bunlar Cukci Dogu Sibirya Laptev kara ve Barents denizleridir okyanusun toplam yuzolcumunun yuzde 36 sina sahip bu denizler toplam hacmin sadece yuzde 2 sini temsil eder Drenaj havzalari olarak da Mackenzie ve Colville nehirleri haric onemli nehirler genelde Avrasya kisminda sularini okyanusa bosaltir JeolojiArktik Okyanusun kabuk katmani asagi yukari Senozoyik ten gunumuze degin aktif Gakkel sirtinin yayilmasiyla olusmustur ve bu sirt Atlantik okyanus ortasi sirtinin bir devamidir Arktik okyanusu cevreleyen dag siralarini olusturan temel kayalar erken ve orta Paleozoyik doneminde Caledonian Ellesmerian orojenisi dahilinde sekillenmistir Bu olusumun Triyas ve Jura donemlerindeki bir bolgesel dalimla takip edilir ve bu bolgedeki ana hidrokarbon kaynaklarini olusturur Arktik okyanus gec Kretase doneminden beri Atlantik ortasi sirtinin kuzeye gocuyle domine edilmistir Bu etkiyle Gronland ve Kanada ile yine Gronland ve Spitzbergen arasi riftlesme meydana gelir Gakkel sirtinda olan deniz tabani genislemesinin baslangici Paleosen Eosen sinirina tekabul eder Riftlesme catlak aciklik meydana geldiginde Lomonosov sirti kitadan uzaga kutup noktasi yonunde ilerledi ve Paleojen de yavas oranda Neojen de ise gorece hizli bir dalma meydana gelmistir Kaynakca Editors of Alaska Wild Editors of Alaska Wild Animals of the Arctic Ocean PDF www alaskawild org Alaska Wild 17 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Haziran 2020 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Ostenso Ned Allen Arctic Ocean Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica inc 1 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Haziran 2020 Whaley Jane Geological History of the Arctic Ocean PDF Five Deeps Five Deeps 10 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Haziran 2020 Ayrica bakinizOkyanuslarin sinirlariDis baglantilarVikisozluk te kuzey buz denizi ile ilgili tanim bulabilirsiniz The Hidden Ocean Arctic 2005 21 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Oceanography Image of the Day 23 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arctic Council 18 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Northern Forum 8 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Interaktif harita NOAA Arctic Theme Page 10 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kuzey Buz Denizi The World Factbook CIA Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Daily Arctic Ocean Rawinsonde Data from Soviet Drifting Ice Stations 1954 1990 19 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde at NSIDC NOAA North Pole Web Cam 13 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde NOAA Near realtime North Pole Weather Data 23 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Search for Arctic Life Heats Up by Stephen Leahy 22 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde International Polar Foundation 5 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Snow and Ice Data Center Daily report of Arctic ice cover based on satellite data16 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Deniz veya okyanus ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz