Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Franz Liszt (d. 22 Ekim 1811, Macaristan - ö. 31 Temmuz 1886; Bayreuth, Almanya), Macar müzisyen, besteci, piyanist, orkestra şefi, müzik öğretmeni. 19. yüzyılın en önemli piyanistlerinden birisi, senfonik şiir tarzının yaratıcısı olan bestecidir.
Franz Liszt | |
|---|---|
 Franz Liszt (1858) | |
| Doğum | 22 Ekim 1811 , Macaristan |
| Ölüm | 31 Temmuz 1886 (74 yaşında) Bayreuth, Almanya |
| Diğer ad(lar)ı | Liszt Ferencz (Macarca) |
| Meslek | Müzisyen, besteci, piyanist, orkestra şefi, müzik öğretmeni |
| İmza | |
 | |
Yaşamı
22 Ekim 1811'de Macaristan'ın Doborján (Raiding) kentinde doğan küçük Putzi (Franz Liszt), ilk piyano derslerini, onun müzik dehasını keşfeden babasından aldı. Macar soyluları 6 yıl boyunca bu çocuk dahiye maddî destek sağlamayı kabul edince, küçük yaşta, babası ile Viyana’ya giderek Antonio Salieri’den ve Ludwig van Beethoven’in öğrencilerinden Karl Czerny’den dersler aldı. 12 yaşına geldiğinde, dinleyicilerin, müzisyenlerin ve kralların takdirini toplayan bir konser piyanisti olmuştu. Konservatuvara girmek için geldiği Paris’te, yabancı olduğu gerekçesiyle okula alınmadıysa da özel dersler alarak teori ve beste çalıştı; ilk ve tek operası Don Sache’yi ve çeşitli piyano eserlerini besteledi. 1827’de babasını kaybettikten sonra henüz 15 yaşında iken piyano dersleri vererek annesinin geçimini sağlamaya çalışan Liszt, müziğe ilgisini kaybetmeye ve bu mesleğin anlamını sorgulamaya başladı. Kendisini edebiyata ve dinî konulara kaptıran Liszt’in bu ilgilerinin etkisi hayatına ve eserlerine yansıdı. 1830 Devrimi ile yeniden sanata ve hayata dönmeye karar verdi. Asla bitiremeyeceği Devrim Senfonisi’ni yazmaya başladı. Besteciliğinin öne çıktığı bu dönemde Alphonse de Lamartine’in şiirlerini solo piyano için besteledi. Hector Berlioz ile tanıştı. 1832’de kemancı Niccolo Paganini’yi dinlemesi, yeniden virtüözlüğe ilgi duymasına neden oldu; Paganini’nin La Campanella’sı üzerine bir fantezi yazdı. 1833’de Berlioz’un Fantastik senfonisini piyanoya uyarlamayı başardı. Paris günlerinde, o sıralar Polonya'dan gelmiş olan Chopin'in yeteneğini duyup onu kendisine rakip olarak düşündüyse de sonraları çok iyi arkadaş oldular.
Fırtınalı bir ilişki yaşadığı Agoult Kontesi Marie ile 1834'te tanıştı. Kocasını terk eden kontes ile İsviçre ve İtalya’da yaşadılar, 3 çocukları oldu. Daha sonraları, çok yakın arkadaşlık kurduğu ünlü opera yazarı Wagner'in, Liszt'in 3 çocuğundan biri olan ve o sıralar Liszt'in orkestra şefi Hans von Bülow ile evli olan kızı Cosima ile yasak aşk yaşaması iki arkadaşın arasını açtı. 1835’deki İsviçre seyahati sırasında piyanist ’in Paris’teki başarılarını duyunca Piyanonun Kralı ününü pekiştirmek için bir piyano düellosu yapmak üzere Paris’e gitti. Daha sonra piyano resitali kavramını geliştiren Liszt, büyük bir konser turuna çıktı, hayır dernekleri yararına konserler verdi ve gittiği her yerde ilgiyle karşılandı. Konserleri sayesinde, küçük yaşta ayrıldığı ülkesi Macaristan’daki sel felaketinde ölenlere bağışlamak üzere büyük bir gelir elde etti ve Bonn’da yapılması planlanan Beethoven anıtının maliyetini üstlendi. 1840-1847 arasında çıktığı turnede İrlanda’dan Osmanlı İmparatorluğu'na, Portekiz’den Rusya’ya kadar pek çok yeri dolaştı. 18 Haziran 1847'de Padişah Abdülmecid'e Büyükdere'deki Hotel de Bellevue'de bir konser verdi.
1844’te ününün doruğunda iken, manik-depresif eşi Marie d'Agoult ile evliliğini bitirdi; Kiev’de tanıştığı, Çarın yardımcısının eşi Prenses Carolyne Sayn-Wittgenstein ile birlikte oldu ve sahne konserlerine son verdi.
Liszt, konser piyanisti kariyerine son verdikten sonra, 1848’de Weimar’da orkestra şefliğine başladı ve Goethe'yle özdeşleşmiş olan bu kültür kentini, Avrupa kültürünün buluşma merkezi haline getirdi. Bu görevi sayesinde Verdi, Wagner ve Berlioz’un yeni operalarını yönetti. Aynı dönemde en önemli eserlerini besteledi, genç piyanistlere dersler vererek Altenberg Kartalları diye anılan yeni bir piyanist kuşağı yetiştirdi. 1858’de, muhafazakârların kendisinin ve öğrencilerinin yapıtlarına yoğun eleştirileri üzerine görevinden ayrıldı.
1861-1869 yılları arasında daha çok Roma’da yaşadı ve dinî kitaplar yazdı, rahiplik dersleri aldı ve onur rahibi oldu. 1870'ten sonra ise Roma, Weimar ve Budapeşte arasında seyahat ederek ömrünün sonuna kadar öğretmenliği ve piyanistliği sürdürdü. Budapeşte Müzik Okulu’nu kurarak onun ilk başkanı oldu. 31 Temmuz 1886’da, bir festival vesilesiyle bulunduğu Bayreuth'ta zatürreye yakalanarak öldü.
Ölümü
Liszt'in Temmuz ayında zatürreden ani bir şekilde ölmesi kuşku uyandırıcıdır ve bu kuşkuyu destekleyen birtakım ön hadiseler mevcuttur: Bunların ilki, 5 Aralık 1849'da, evinden çıkarken bıçaklanmasıdır. Bu suikast girişimini yara alarak atlatan Liszt, bir süre hastanede yattıktan sonra eski sağlığına kavuşmuş, fakat 10 Ocak 1850'de kendisine yeniden suikast girişiminde bulunulmuştur. Bu ikinci suikast girişimini, kendisini koruyanlarca yara almadan atlatan Liszt, uzun bir sükûn devresinden sonra, 20 Mayıs 1886'da, bir ölüm tehdidi aldı. Bu tehditten sonra güvenliğini arttırdı ve vasiyetini yazdırdı. Tüm bu güvenlik önlemlerine rağmen 31 Temmuz 1886'da evinde şüpheli bir şekilde ölü bulundu. Budapeşte’de gömülmeyi vasiyet etmiş olmasına rağmen, apar topar, Bayreuth’a gömüldü. Ölüm nedeni zatürre olarak bildirilmişken, bir müddet sonra, öldürüldüğü ve katilin ortadan kaybolduğu açıklandı. Ne var ki, katili hiçbir zaman ele geçmedi.
Liszt'in ısrarla öldürülmeye çalışılmasının sebebinin, gayr-ı meşru ilişkileri ve yasa dışı faaliyetleri olduğu iddia edilmişse de, Liszt, sağlığında, şahsına yönelen öldürme girişimlerinin, kendisini kıskananlarca yapıldığını söylemiştir.
Kaynakça
- İngilizce Wikipedia "Franz_Lizst" maddesi 1 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme:21.11.2010)
- https://www.turkcebilgi.com/richard_wagner 20 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Franz Liszt ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- IMSLP websitesi "Liszt, Franz" maddesi 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- CDPD websitesine Franz Lizst koro eserleri 1 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Demko Miroslav: Franz Liszt compositeur Slovaque, L´Age d´Homme, Suisse, 2003. (Fransızca)
- Hazirlayan: Mark Arnest
- "Etüdler", "Années de Pelerinage", "Valses oubliées" bestelerinin tümünün ses kayitlari 13 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Franz Liszt d 22 Ekim 1811 Macaristan o 31 Temmuz 1886 Bayreuth Almanya Macar muzisyen besteci piyanist orkestra sefi muzik ogretmeni 19 yuzyilin en onemli piyanistlerinden birisi senfonik siir tarzinin yaraticisi olan bestecidir Franz LisztFranz Liszt 1858 Dogum22 Ekim 1811 1811 10 22 MacaristanOlum31 Temmuz 1886 74 yasinda Bayreuth AlmanyaDiger ad lar iLiszt Ferencz Macarca MeslekMuzisyen besteci piyanist orkestra sefi muzik ogretmeniImzaYasami22 Ekim 1811 de Macaristan in Doborjan Raiding kentinde dogan kucuk Putzi Franz Liszt ilk piyano derslerini onun muzik dehasini kesfeden babasindan aldi Macar soylulari 6 yil boyunca bu cocuk dahiye maddi destek saglamayi kabul edince kucuk yasta babasi ile Viyana ya giderek Antonio Salieri den ve Ludwig van Beethoven in ogrencilerinden Karl Czerny den dersler aldi 12 yasina geldiginde dinleyicilerin muzisyenlerin ve krallarin takdirini toplayan bir konser piyanisti olmustu Konservatuvara girmek icin geldigi Paris te yabanci oldugu gerekcesiyle okula alinmadiysa da ozel dersler alarak teori ve beste calisti ilk ve tek operasi Don Sache yi ve cesitli piyano eserlerini besteledi 1827 de babasini kaybettikten sonra henuz 15 yasinda iken piyano dersleri vererek annesinin gecimini saglamaya calisan Liszt muzige ilgisini kaybetmeye ve bu meslegin anlamini sorgulamaya basladi Kendisini edebiyata ve dini konulara kaptiran Liszt in bu ilgilerinin etkisi hayatina ve eserlerine yansidi 1830 Devrimi ile yeniden sanata ve hayata donmeye karar verdi Asla bitiremeyecegi Devrim Senfonisi ni yazmaya basladi Besteciliginin one ciktigi bu donemde Alphonse de Lamartine in siirlerini solo piyano icin besteledi Hector Berlioz ile tanisti 1832 de kemanci Niccolo Paganini yi dinlemesi yeniden virtuozluge ilgi duymasina neden oldu Paganini nin La Campanella si uzerine bir fantezi yazdi 1833 de Berlioz un Fantastik senfonisini piyanoya uyarlamayi basardi Paris gunlerinde o siralar Polonya dan gelmis olan Chopin in yetenegini duyup onu kendisine rakip olarak dusunduyse de sonralari cok iyi arkadas oldular Firtinali bir iliski yasadigi Agoult Kontesi Marie ile 1834 te tanisti Kocasini terk eden kontes ile Isvicre ve Italya da yasadilar 3 cocuklari oldu Daha sonralari cok yakin arkadaslik kurdugu unlu opera yazari Wagner in Liszt in 3 cocugundan biri olan ve o siralar Liszt in orkestra sefi Hans von Bulow ile evli olan kizi Cosima ile yasak ask yasamasi iki arkadasin arasini acti 1835 deki Isvicre seyahati sirasinda piyanist in Paris teki basarilarini duyunca Piyanonun Krali ununu pekistirmek icin bir piyano duellosu yapmak uzere Paris e gitti Daha sonra piyano resitali kavramini gelistiren Liszt buyuk bir konser turuna cikti hayir dernekleri yararina konserler verdi ve gittigi her yerde ilgiyle karsilandi Konserleri sayesinde kucuk yasta ayrildigi ulkesi Macaristan daki sel felaketinde olenlere bagislamak uzere buyuk bir gelir elde etti ve Bonn da yapilmasi planlanan Beethoven anitinin maliyetini ustlendi 1840 1847 arasinda ciktigi turnede Irlanda dan Osmanli Imparatorlugu na Portekiz den Rusya ya kadar pek cok yeri dolasti 18 Haziran 1847 de Padisah Abdulmecid e Buyukdere deki Hotel de Bellevue de bir konser verdi 1844 te ununun dorugunda iken manik depresif esi Marie d Agoult ile evliligini bitirdi Kiev de tanistigi Carin yardimcisinin esi Prenses Carolyne Sayn Wittgenstein ile birlikte oldu ve sahne konserlerine son verdi Liszt konser piyanisti kariyerine son verdikten sonra 1848 de Weimar da orkestra sefligine basladi ve Goethe yle ozdeslesmis olan bu kultur kentini Avrupa kulturunun bulusma merkezi haline getirdi Bu gorevi sayesinde Verdi Wagner ve Berlioz un yeni operalarini yonetti Ayni donemde en onemli eserlerini besteledi genc piyanistlere dersler vererek Altenberg Kartallari diye anilan yeni bir piyanist kusagi yetistirdi 1858 de muhafazakarlarin kendisinin ve ogrencilerinin yapitlarina yogun elestirileri uzerine gorevinden ayrildi 1861 1869 yillari arasinda daha cok Roma da yasadi ve dini kitaplar yazdi rahiplik dersleri aldi ve onur rahibi oldu 1870 ten sonra ise Roma Weimar ve Budapeste arasinda seyahat ederek omrunun sonuna kadar ogretmenligi ve piyanistligi surdurdu Budapeste Muzik Okulu nu kurarak onun ilk baskani oldu 31 Temmuz 1886 da bir festival vesilesiyle bulundugu Bayreuth ta zaturreye yakalanarak oldu OlumuLiszt in Temmuz ayinda zaturreden ani bir sekilde olmesi kusku uyandiricidir ve bu kuskuyu destekleyen birtakim on hadiseler mevcuttur Bunlarin ilki 5 Aralik 1849 da evinden cikarken bicaklanmasidir Bu suikast girisimini yara alarak atlatan Liszt bir sure hastanede yattiktan sonra eski sagligina kavusmus fakat 10 Ocak 1850 de kendisine yeniden suikast girisiminde bulunulmustur Bu ikinci suikast girisimini kendisini koruyanlarca yara almadan atlatan Liszt uzun bir sukun devresinden sonra 20 Mayis 1886 da bir olum tehdidi aldi Bu tehditten sonra guvenligini arttirdi ve vasiyetini yazdirdi Tum bu guvenlik onlemlerine ragmen 31 Temmuz 1886 da evinde supheli bir sekilde olu bulundu Budapeste de gomulmeyi vasiyet etmis olmasina ragmen apar topar Bayreuth a gomuldu Olum nedeni zaturre olarak bildirilmisken bir muddet sonra olduruldugu ve katilin ortadan kayboldugu aciklandi Ne var ki katili hicbir zaman ele gecmedi Liszt in israrla oldurulmeye calisilmasinin sebebinin gayr i mesru iliskileri ve yasa disi faaliyetleri oldugu iddia edilmisse de Liszt sagliginda sahsina yonelen oldurme girisimlerinin kendisini kiskananlarca yapildigini soylemistir KaynakcaIngilizce Wikipedia Franz Lizst maddesi 1 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Erisme 21 11 2010 https www turkcebilgi com richard wagner 20 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ayrica bakinizRomantizm Annees de pelerinageDis baglantilarWikimedia Commons ta Franz Liszt ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir IMSLP websitesi Liszt Franz maddesi 11 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce CDPD websitesine Franz Lizst koro eserleri 1 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Demko Miroslav Franz Liszt compositeur Slovaque L Age d Homme Suisse 2003 Fransizca Hazirlayan Mark Arnest Etudler Annees de Pelerinage Valses oubliees bestelerinin tumunun ses kayitlari 13 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde