Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müttaki ya da tam künyesiyle Ebû İshâk İbrâhîm el-Müttakī-Lillâh bin Ca'fer el-Muktedir-Billâh el-Abbâsî (908 - 968), 940-944 döneminde Bağdat'ta hüküm süren Abbâsî Halifelerinin yirmi birincisidir.
| Müttaki | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Abbâsî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 940-944 | ||||
| Önce gelen | Râdî | ||||
| Sonra gelen | Mûstekfî | ||||
| Doğum | 908 | ||||
| Ölüm | 3 Temmuz 968 | ||||
| |||||
| Hanedan | Abbâsî Hanedanı | ||||
| Babası | Muktedir | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Yaşamı
Ebu İshak İbrahim Müttaki 908-929 ve 929-932 dönemlerinde iki defa Abbasi halifeliği yapmış olan Muktedir'in halifelik yapmış olan üç oğlundan biridir. 908'de doğmuştur.
Halife olması
Halife Radi 23 Aralık 940'ta öldüğü zaman emir-ul-umera görevi yapmakta olan Türk asıllı Baykam el-Baridi üzerine sefer yapmakta idi. El-Baridi İranlı asıllı olup Bağdat'ta Vezir olarak görev yapmıştı ama sonra Bağdat'ın hemen doğu komşusu olan eyalette kendini yarı-bağımsız tabi bir emir olarak ilan etmişti ve stratejik önemi olan 'i tehdit etmekte idi. Baykam için bu stratejik sefer yanında Bağdat'ta yeni bir halife seçilmesi önemsiz kalmakta idi.
Halife Radi'nin ölümü üzerine Baykam başkatibini halife seçimi organize etmek görevi vererek Bağdat'ta gönderdi. Bu görevli şehirde bulunan önemli emirleri, şehir ileri gelenlerini ve bunlar arasında Abbas kökenli Şii inançlıları da toplayıp bir şura kurdu ve bu mecliste yeni halife seçildi. Bu süreç sırasında birkaç gün halifelik makamı boş kaldı ama bu şuranın seçtiği yeni halife Radi'nin küçük kardeşi olan İbrahim oldu ve halifelik ismi olarak "Müttaki Emrillah" ismini seçti. Müttaki'nin ilk icraatını emir-ul-ümara görevi olan ve seferde bulunan Baykam'ı şereflendirmek için ona bir sancak ve bir sembolik hilat elbisesi göndermek oldu.
Baykam'ın ölümü. Halife'nin Bağdat'tan kaçması
Baykam üzerine gittiği el-Baridi'yi mağlubiyete uğrattı. Fakat Baykam'ın yasamayı ve idare merkezi olarak kullanmayı tercih ettiği Vasit şehrine dönmeden bir sürek avına iştirak etti. Bu av sırasında Kürt asıllı bir eşkıya grubunun hücumuna uğradı ve bu baskında öldürüldü.
Baykam'ın ölümü üzerine Bağdat'ta bir ayaklanma çıktı ve şehir büyük bir anarşiye gömüldü. Türk asıllı askerle ile Daylam asıllı askerler birbirine girdiler. Bu sırada el-Baridi Vasit şehrini tekrar eline geçirdi. Bağdat'ın üzerine yürüyerek şehre girdi ve kendini halifeye "emir-ul-umara" olarak kabul ettirdi. Fakat Bağdat'taki karışıklığın önüne geçemedi. Birkaç hafta sonra el-Baridi Bağdat'tan kaçar ve "emir-ul-ulema" görevi Daylamlı askerlerin komutanlığını yapan "Kurtekin" olur. Fakat Kurtekin şehir ayaklanmasını bastırmak için çok zalimane idareye başlamıştı. Şehir halkı Suriye valisi olan Bin Raik'ten yardim istediler. Halife Müttaki'nin de daveti üzerine Suriye ordusu ile Bin Raik şehri kontrolü altına aldı ve Kurtekin atılıp yerine "emir-ul-ulema" yapıldı. el-Baridi Vasit'e çekilmişti. Oradan Bağdat'ta bulunan Türk asıllı askerlerle anlaştı ve tekrar Bağdat'a hücuma başladı. Bin Raik'in tavsiyesi ve ısrarı üzerine Halife Müttaki Bağdat'tan Musul'a kaçtı. Musul'da yarı bağımsız ama vasal olarak hüküm süren Hamdaniler emiri tarafından çok iyi karşılandı.
Hamdaniler Bağdat'ta
Hamdaniler Musul emiri Nasir ad-Devle kendi ordusuyla Halife'nin Bağdat'a geri dönmesi için destek vereceklerini bildirdi. Hamadaniler'in bu destek yardımı sırf kendi menfaatleri içindi. Kendi menfaatlerine karşı çıkabilecek olan halifenin emir-ul-umrasid ve kendisi ile Musul'a gelmiş olan Bin Raik'ke bir komplo düzenleyip bir baskın yapıp onu öldürttüler ve Bin Raik'in Suriye'den beri yanında bulunan ordusunu kendi orduları ile birleştirdiler. O yıl bitmeden böylece takviyeleri Hamdaniler ordusu Bağdat'a yürüdü. Halife Müttaki bu orduyla beraberdi. Bu ordu Bağdat'ta bulunan El Baridi'nin şehirden kaçmasını sağladı.
Fakat Musul Hamdanileri Musul ve civarındaki Araplar arasında isim yapmakla ve kuzey komşuları olan Bizanslılara karşı devamlı ve başarılı mücadele etmekle tanınmakla beraber büyük Bağdat şehrini idare etmekte büyük zorluklara düştüler. Şehir ve civardaki Araplar taşralı yabancı asıllıların şehri idaresinden hoşnut olmamaktaydılar. Şehirde büyük sayıda bulunan Türk asıllı veya Daylamlı askerler de en alt rütbeden en yüksek emir rütbesinde olanlar da şehir dışından gelmiş taşralı emirlerin disiplini altına girmekten çekinmekteydiler. Zaten Hamdanilerin getirdikleri çoğu Arap asıllı askerler Bağdat'ta bulunan paralı özellikle Türk asıllı profesyonel askerlerle boy ölçüşecek kalitede değildiler. Bu nedenle bir yılı geçmeden Nasir ad-Devle ve komutasındaki ordu Bağdat'tan ayrıldı.
Tüzün
Bu sırada 943'te el-Baridi karşısında savaşmakta olan askerî birliklerin Türk asıllı komutanı olan Tüzün Basra'da Baradi güçlerine karşı yaptığı muharebeyi kazandı ve el-Baridi güçlerinin kaçmasını sağladı. Tüzün ordusu başında Bağdat'a dönünce şehir halkı tarafından büyük bir törenle karşılandı. Halife Müttaki Hamdani emiri Nasir ad-Devle'nin Bağdat'tan ayrılması ile boşalan "emir-ul-umara" görevini Tüzün'e verdi. Fakat Baradi güçlerinin tekrar canlanmasını önlemek için Tüzün Bağdat'tan ayrılmak zorunda kaldı. Tüzün Bağdat'tan ayrı iken şehirde yeni bir komplo düzeni yapıldı ve bunun Halufe Müttaki'yi de tehlike altına sokacağı öğrenildi. Bunu öğrenen Halife Müttaki Musul Hamdani emirinden yardım istedi. Hamdani emiri de bir miktar askerî gücü Bağdat'a göndererek halifenin Bağdat'tan sağ salim ayrılmasını sağladı. Halife önce Musul'a gitti ve sonra Nusaybin'e geçti.
Rakka'ya geçmesi, Akşidler emiri ziyareti
Hamdani emiri ile Abbasi emir-ul-umerasi olan Tüzün arası iyileşti ve 944'te Halife Müttaki ecdatlarının büyük tantana ile yaşamış oldukları Rakka'ya gidip orada saraya yerleşti. Bağdat'tan uzun bir müddet ayrı kalmış olan Halife Müttaki bu sefer Suriye'ye gelmiş olan İkşidler emiri Muhammed bin Toğaç ile yazışmaya geçti. Muhammed bin Toğaç gayet zengin hediyelerle birlikte halifeyi Rakka'da ziyarete geldi. Muhammed bin Toğaç halifeyi Mısır'a gelip yerleşmeye davet etti. Fakat halife Irak'tan ayrılmak istememekteydi. Muhammed bin Toğaç halifeye ziyaret etmekten ayrılırken onu Tüzün'e fazla dayanmaması için uyardı.
Halife Müttaki kendine iltica hakkı vermek isteyen hem İkşidler ve hem de Hamdaniler'in bunun karşılığında Suriye valiliğini isteyeceklerini gayet iyi bilmekteydi. Eğer bunlardan birine Suriye valiliği unvanı verirse bundan sonra bunların kendine nasıl davranacaklarından şüpheli idi.
Tüzün'e geri dönme, kör edilip halifelikten halli, ölümü
944'te Halife Müttaki Hemadaniler ile İkşidler arasında tercih yapamamakta idi ama sonunda her iki tarafa da inanmayacağına karar verdi. Bunun üzerine, İkşidler emirinin ikazına rağmen, Tüzün ile görüşmeye geçti. Tüzün Halife Müttaki'yi kendine çok itimat edebileceğini inandırdı ve Halife'ye gayet sadakatle hizmet edeceğine kitap üzerine yemin etti.
Fakat bundan çok geçmeden, gayet ciddi yeminine rağmen yine 944'te Tüzün Halife Müttaki'nin hal edilmesine ve gözlerine mil çekilerek kör edilmesine emir verdi. Bu emir ifa edilirken Halife'nin kardeşi olan Abdullah Mustekfi Tüzün'un seçimi üzerine Abbasi Halifesi olarak ilan edildi.
Kor olarak Müttaki, Bağdat'ta kardeşi Mûstekfî ve kuzeni Muti halifelik dönemlerinde 3 Temmuz 968'e kadar yaşamıştır.
Kaynakça
- ^ Birincisi 934–940 döneminde halifelik yapmış olan Radi; ikincisi Müttaki ve üçüncüsü 946-974 döneminde halifelik yapmış olan Muti.
- ^ a b c d e f g h i j Muir, William (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/chap74.htm 3 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (İV Cilt), İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
- Muir, William (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh: John Grant AL-MUTTAKI AND AL-MASTAKFI3 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişim: 05.01.2014)
Müttaki Doğumu: 908 Ölümü: 968 | ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Muhammed Râdî | Abbâsî Halifesi 940 - 944 | Sonra gelen Abdullâh Mûstekfî |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muttaki ya da tam kunyesiyle Ebu Ishak Ibrahim el Muttaki Lillah bin Ca fer el Muktedir Billah el Abbasi 908 968 940 944 doneminde Bagdat ta hukum suren Abbasi Halifelerinin yirmi birincisidir MuttakiAbbasi HalifesiHukum suresi940 944Once gelenRadiSonra gelenMustekfiDogum908Olum3 Temmuz 968Tam adiEbu Ishak Ibrahim el Muttaki Lillah b Ca fer el Muktedir Billah el AbbasiHanedanAbbasi HanedaniBabasiMuktedirDiniSunni IslamYasamiHalife Muttaki doneminde darp edilen altin 26mm 3 18gm Dirhem sikkesi Ebu Ishak Ibrahim Muttaki 908 929 ve 929 932 donemlerinde iki defa Abbasi halifeligi yapmis olan Muktedir in halifelik yapmis olan uc oglundan biridir 908 de dogmustur Halife olmasi Halife Radi 23 Aralik 940 ta oldugu zaman emir ul umera gorevi yapmakta olan Turk asilli Baykam el Baridi uzerine sefer yapmakta idi El Baridi Iranli asilli olup Bagdat ta Vezir olarak gorev yapmisti ama sonra Bagdat in hemen dogu komsusu olan eyalette kendini yari bagimsiz tabi bir emir olarak ilan etmisti ve stratejik onemi olan i tehdit etmekte idi Baykam icin bu stratejik sefer yaninda Bagdat ta yeni bir halife secilmesi onemsiz kalmakta idi Halife Radi nin olumu uzerine Baykam baskatibini halife secimi organize etmek gorevi vererek Bagdat ta gonderdi Bu gorevli sehirde bulunan onemli emirleri sehir ileri gelenlerini ve bunlar arasinda Abbas kokenli Sii inanclilari da toplayip bir sura kurdu ve bu mecliste yeni halife secildi Bu surec sirasinda birkac gun halifelik makami bos kaldi ama bu suranin sectigi yeni halife Radi nin kucuk kardesi olan Ibrahim oldu ve halifelik ismi olarak Muttaki Emrillah ismini secti Muttaki nin ilk icraatini emir ul umara gorevi olan ve seferde bulunan Baykam i sereflendirmek icin ona bir sancak ve bir sembolik hilat elbisesi gondermek oldu Baykam in olumu Halife nin Bagdat tan kacmasi Baykam uzerine gittigi el Baridi yi maglubiyete ugratti Fakat Baykam in yasamayi ve idare merkezi olarak kullanmayi tercih ettigi Vasit sehrine donmeden bir surek avina istirak etti Bu av sirasinda Kurt asilli bir eskiya grubunun hucumuna ugradi ve bu baskinda olduruldu Baykam in olumu uzerine Bagdat ta bir ayaklanma cikti ve sehir buyuk bir anarsiye gomuldu Turk asilli askerle ile Daylam asilli askerler birbirine girdiler Bu sirada el Baridi Vasit sehrini tekrar eline gecirdi Bagdat in uzerine yuruyerek sehre girdi ve kendini halifeye emir ul umara olarak kabul ettirdi Fakat Bagdat taki karisikligin onune gecemedi Birkac hafta sonra el Baridi Bagdat tan kacar ve emir ul ulema gorevi Daylamli askerlerin komutanligini yapan Kurtekin olur Fakat Kurtekin sehir ayaklanmasini bastirmak icin cok zalimane idareye baslamisti Sehir halki Suriye valisi olan Bin Raik ten yardim istediler Halife Muttaki nin de daveti uzerine Suriye ordusu ile Bin Raik sehri kontrolu altina aldi ve Kurtekin atilip yerine emir ul ulema yapildi el Baridi Vasit e cekilmisti Oradan Bagdat ta bulunan Turk asilli askerlerle anlasti ve tekrar Bagdat a hucuma basladi Bin Raik in tavsiyesi ve israri uzerine Halife Muttaki Bagdat tan Musul a kacti Musul da yari bagimsiz ama vasal olarak hukum suren Hamdaniler emiri tarafindan cok iyi karsilandi Hamdaniler Bagdat ta Hamdaniler Musul emiri Nasir ad Devle kendi ordusuyla Halife nin Bagdat a geri donmesi icin destek vereceklerini bildirdi Hamadaniler in bu destek yardimi sirf kendi menfaatleri icindi Kendi menfaatlerine karsi cikabilecek olan halifenin emir ul umrasid ve kendisi ile Musul a gelmis olan Bin Raik ke bir komplo duzenleyip bir baskin yapip onu oldurttuler ve Bin Raik in Suriye den beri yaninda bulunan ordusunu kendi ordulari ile birlestirdiler O yil bitmeden boylece takviyeleri Hamdaniler ordusu Bagdat a yurudu Halife Muttaki bu orduyla beraberdi Bu ordu Bagdat ta bulunan El Baridi nin sehirden kacmasini sagladi Fakat Musul Hamdanileri Musul ve civarindaki Araplar arasinda isim yapmakla ve kuzey komsulari olan Bizanslilara karsi devamli ve basarili mucadele etmekle taninmakla beraber buyuk Bagdat sehrini idare etmekte buyuk zorluklara dustuler Sehir ve civardaki Araplar tasrali yabanci asillilarin sehri idaresinden hosnut olmamaktaydilar Sehirde buyuk sayida bulunan Turk asilli veya Daylamli askerler de en alt rutbeden en yuksek emir rutbesinde olanlar da sehir disindan gelmis tasrali emirlerin disiplini altina girmekten cekinmekteydiler Zaten Hamdanilerin getirdikleri cogu Arap asilli askerler Bagdat ta bulunan parali ozellikle Turk asilli profesyonel askerlerle boy olcusecek kalitede degildiler Bu nedenle bir yili gecmeden Nasir ad Devle ve komutasindaki ordu Bagdat tan ayrildi Tuzun Bu sirada 943 te el Baridi karsisinda savasmakta olan askeri birliklerin Turk asilli komutani olan Tuzun Basra da Baradi guclerine karsi yaptigi muharebeyi kazandi ve el Baridi guclerinin kacmasini sagladi Tuzun ordusu basinda Bagdat a donunce sehir halki tarafindan buyuk bir torenle karsilandi Halife Muttaki Hamdani emiri Nasir ad Devle nin Bagdat tan ayrilmasi ile bosalan emir ul umara gorevini Tuzun e verdi Fakat Baradi guclerinin tekrar canlanmasini onlemek icin Tuzun Bagdat tan ayrilmak zorunda kaldi Tuzun Bagdat tan ayri iken sehirde yeni bir komplo duzeni yapildi ve bunun Halufe Muttaki yi de tehlike altina sokacagi ogrenildi Bunu ogrenen Halife Muttaki Musul Hamdani emirinden yardim istedi Hamdani emiri de bir miktar askeri gucu Bagdat a gondererek halifenin Bagdat tan sag salim ayrilmasini sagladi Halife once Musul a gitti ve sonra Nusaybin e gecti Rakka ya gecmesi Aksidler emiri ziyareti Hamdani emiri ile Abbasi emir ul umerasi olan Tuzun arasi iyilesti ve 944 te Halife Muttaki ecdatlarinin buyuk tantana ile yasamis olduklari Rakka ya gidip orada saraya yerlesti Bagdat tan uzun bir muddet ayri kalmis olan Halife Muttaki bu sefer Suriye ye gelmis olan Iksidler emiri Muhammed bin Togac ile yazismaya gecti Muhammed bin Togac gayet zengin hediyelerle birlikte halifeyi Rakka da ziyarete geldi Muhammed bin Togac halifeyi Misir a gelip yerlesmeye davet etti Fakat halife Irak tan ayrilmak istememekteydi Muhammed bin Togac halifeye ziyaret etmekten ayrilirken onu Tuzun e fazla dayanmamasi icin uyardi Halife Muttaki kendine iltica hakki vermek isteyen hem Iksidler ve hem de Hamdaniler in bunun karsiliginda Suriye valiligini isteyeceklerini gayet iyi bilmekteydi Eger bunlardan birine Suriye valiligi unvani verirse bundan sonra bunlarin kendine nasil davranacaklarindan supheli idi Tuzun e geri donme kor edilip halifelikten halli olumu 944 te Halife Muttaki Hemadaniler ile Iksidler arasinda tercih yapamamakta idi ama sonunda her iki tarafa da inanmayacagina karar verdi Bunun uzerine Iksidler emirinin ikazina ragmen Tuzun ile gorusmeye gecti Tuzun Halife Muttaki yi kendine cok itimat edebilecegini inandirdi ve Halife ye gayet sadakatle hizmet edecegine kitap uzerine yemin etti Fakat bundan cok gecmeden gayet ciddi yeminine ragmen yine 944 te Tuzun Halife Muttaki nin hal edilmesine ve gozlerine mil cekilerek kor edilmesine emir verdi Bu emir ifa edilirken Halife nin kardesi olan Abdullah Mustekfi Tuzun un secimi uzerine Abbasi Halifesi olarak ilan edildi Kor olarak Muttaki Bagdat ta kardesi Mustekfi ve kuzeni Muti halifelik donemlerinde 3 Temmuz 968 e kadar yasamistir Kaynakca Birincisi 934 940 doneminde halifelik yapmis olan Radi ikincisi Muttaki ve ucuncusu 946 974 doneminde halifelik yapmis olan Muti a b c d e f g h i j Muir William 1924 The Caliphate its rise decline and fall Edinburgh John Grant http www answering islam org Books Muir Caliphate chap74 htm 3 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ayrica bakinizAbbasi Halifeleri soyagaci ve listeleriDis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir William 1924 The Caliphate its rise decline and fall Edinburgh John Grant AL MUTTAKI AND AL MASTAKFI3 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim 05 01 2014 MuttakiAbbasiDogumu 908 Olumu 968Sunni Islam unvanlariOnce gelen Muhammed Radi Abbasi Halifesi 940 944 Sonra gelen Abdullah Mustekfi