Kemalpaşa, Artvin'in bir ilçesi ve bu ilçenin merkezidir. Gürcistan sınırı yakınında Karadeniz kıyısında yer alır. Hopa ilçesine bağlı bir köy iken 1987 yılında belde oldu. Kemalpaşa, 2017 yılında ise yayımlanan KHK ile ilçeye dönüştü. 2024 yerel seçimlerinden sonra Belediye başkanı olarak Erhan Yılmaz göreve gelmiştir.
Kemalpaşa | |
---|---|
Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
İlçe sınırları haritası | |
Ülke | Türkiye |
İl | Artvin |
Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
İdare | |
• Kaymakam | Pınar Ayaz |
• Belediye başkanı | Erhan Yılmaz (CHP) |
Rakım | 252 m |
Nüfus (2018) | |
• Toplam | 9,537 |
• Kır | 3,288 |
• Şehir | 5.832 |
Zaman dilimi | (TSİ) |
Posta kodu | 08610 |
İl alan kodu | 466 |
Resmî site T. C. Kemalpaşa Belediyesi T. C. Kemalpaşa Kaymakamlığı |
Etimoloji
Yakın zamanlara kadar bir köy olan Kemalpaşa’nın bilinen en eski adı Makriali’dir. Gürcücede bu şekilde (Gürcüce: მაკრიალი) yer alan bu adın, Yunancada “uzun yalı” demek olan Makrigialos’tan geldiği sanılır. Tam tersine Gürcüce ya da Megrelce Makriali adının; Yunancada Makrigialos biçimini almış olabileceğine ilişkin görüş de vardır.1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda bölgeyi ele geçiren Rusların 1886 tarihli kayıtlarında ise Makrial (Макриал) olarak verilmiştir.
Kemalpaşa’nın Lazca adıysa Noğedi’dir (Lazca: ნოღედი) ve bu kelime “çarşı” anlamına gelir. Bu adlandırma; dağınık bir yerleşime sahip olan Karadeniz Bölgesi'nde, çarşısı da olan toplu bir yerleşime yakıştırılmış da olabilir. Öte yandan tarihi kaynaklarda Atina (günümüz Pazar) yerleşimine bağlı bir köy olarak geçen Noğadiha ya da Noğadiya Noğedi'ye benzemektedir. Öyle ki Harf İnkılâbı'nın yapılacağı 1928 senesinde Arap alfabesi ile yazılmış "Son Teşkilât-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları" adlı kitapta Noğadiha (Osmanlıca: نوعهديخه), 1933'te Dâhiliye Vekâleti tarafından yayımlanan "Köylerimiz" adlı kitapta da Noğadiya olarak verilmiştir.
Türkçeye Makriyal olarak geçen köyün adı; Osmanlıca Türkçesi kullanılırken de Makriyal (Osmanlıca: ماقريال) olarak yazılıyordu. Makriali köyünün adı; yukarıda zikredilen 1928 tarihli Son Teşkilât-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı kitapta Kemalpaşa (كمال پاشا) olarak da geçer. Bu kayıt, köyün adının 1928’den önce değiştirilmiş olduğunu göstermektedir.
Tarihçe
Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Lazeti’de yer alan Makriali yerleşiminin kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur. Bununla birlikte bu yerleşim biriminin bulunduğu bölgeden hareketle Antik Çağda Kolheti’deki yerleşim yerlerinden biri olma ihtimali vardır. Günümüze ulaşan kilise kalıntılarından hareketle, buranın 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçmesinden önce, hatta bölgede Hristiyanlığın yayıldığı MS 4. yüzyıldan itibaren bir yerleşme olduğu söylenebilir. Yerleşimin bulunduğu yöre, erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı sınırları içinde yer alırken 11. yüzyılda Karadeniz kıyısına kadar inen Büyük Selçukluların istilası uğradı. 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Gürcü atabeylerin yönettiği Samtshe-Saatabago ile Guria Prensliği arasında arada bir el değiştirdi. Haziran 1367'de, Gürcü Kralı V. Bagrat ile Trabzon İmparatorluğu prensesi Anna'nın kraliyet düğünü Makriali Kilisesi'nde yapıldı. Yerleşim, İmereti Krallığı'na bağlı Guria Prensliği idaresindeyken, 1547'de Osmanlıların eline geçti. Osmanlıların Karadeniz kıyısında kurdukları Lazistan Sancağı içinde yer aldı.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya İmparatorluğu’na bırakıldı. Rus idaresi altında Batum sancağına (okrug) bağlı Gonio kazası (uçastok) içinde bir köydü. 1886 sayımına göre yerleşimde 696 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 486’sı Laz, 210’u Ermeni olarak kaydedilmişti. 1876 tarihli salnamede Ermeni nüfusa ilişkin bir kaydın olmaması, Ermenilerin Rus idaresi sırasında buraya yerleştirilmiş olduğunu göstermektedir.
19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren bölgede bulunan Rus ordusunun I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru çekilmesinin ardından yerleşim, 1918-1921 arasında bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk kuvvetleri de yerleşimin içinde yer aldığı bölgeyi fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Ardahan ile yerleşimin de bağlı olduğu Artvin Türkiye'ye bırakıldı.
Mimari
Kemalpaşa'daki en önemli tarihsel yapı, Makriali Kilisesi olarak bilinen köy kilisesidir. Tek nefli bir yapı olan kilise duvar resimleriyle bezenmişti. Bu duvar resimlerinden geriye sadece izleri kalmıştır. Bir kısmı bugün de ayakta olan kiliseye batı tarafından bitişik bir yapı yer alır. Deniz kıyısında yer alan kiliseye bitişik yüksekçe bu yapının deniz feneri işlevine sahip olduğu sanılır. Gürcü Kralı V. Bagrat ile Trabzon İmparatorluğu prensesi Anna, Haziran 1367'de bu kilisede evlenmişlerdir. Bugüne izi kalmasa da yerleşimin sınırları içerisinde bir kilisenin daha bulunduğu bilinmektedir. Kasaba sakinleri eskiden kasabada başka bir kilisenin varlığını teyit etmekle birlikte bugün kilisenin nerede olduğu bilinmemektedir.
İklim
İlçenin iklimi, Türkiye'de Karadeniz ikliminin etki alanı içerisindedir ve her mevsim yağış alır.
Nüfus
Yerleşim, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nin Lazistan Sancağı'na bağlı Gönye kazasının köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre köy 75 haneden oluşuyordu. Köyün nüfusu ise, 180 kişi olarak olarak verilmiştir. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenirse, Makriyal köyünün nüfusunun yaklaşık 360 kişiden oluştuğu söylenebilir.
Yıllara göre belde nüfusları | |
---|---|
1990 | 2.658 |
2000 | 4.124 |
2007 | 4.597 |
2008 | 4.519 |
2009 | 4.480 |
2010 | 4.794 |
2011 | 4.894 |
2012 | 4.942 |
2013 | 5.216 |
2014 | 5.182 |
2015 | 5.176 |
Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
2017 | 8.786 | 5.166 | 3.620 |
2018 | 9.537 | 6.482 | 3.055 |
2019 | 9.224 | 6.101 | 3.123 |
2020 | 9.120 | 5.832 | 3.288 |
Ekonomi
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Sarp Sınır Kapısı ilçe sınırlarında bulunduğu için son yıllarda sınır ticareti gelişmiş ve Gürcistan vatandaşlarının alışveriş merkezi haline gelmiştir.
Belediye başkanları
Seçildikleri yıllara göre belediye başkanları | ||
---|---|---|
2019 | Ergül Akçiçek (CHP) | İlçe belediyesi |
2014 | Ergül Akçiçek (CHP) | Belde belediyesi |
2009 | Yalçın Emiralioğlu (CHP) | |
2004 | Yalçın Emiralioğlu (CHP) | |
1999 | Sadık Şahin (ANAP) | |
1994 | Asım Aydın (SHP) | |
1989 | Asım Aydın (SHP) |
Kaynakça
- ^ (İngilizce). Fallingrain.com. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.
- ^ (PDF). Resmî Gazete. 26 Aralık 1987. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021.
- ^ Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
- ^ "Yeni KHK ile iki belde ilçe yapıldı!". milliyet.com.tr. 11 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2020.
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 177, .
- ^ Özhan Öztürk, Karadeniz - Ansiklopedik Sözlük, 2005, 2 cilt, s. 810, .
- ^ “Kemalpaşa (Noğedi/Makriali)’nin Tarihçesi Dünü ve Bugünü”[]
- ^ a b . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2020.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 619.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, 1933, İstanbul, s. 583.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 187.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 622.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 176-177, .
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 381, .
- ^ "Kocadere Belediyesi". YerelNet.org.tr. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2016.
- ^ a b c d
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Kemalpaşa Nüfusu - Artvin". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Artvin Kemalpaşa Nüfusu". Nufusune.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kemalpasa Artvin in bir ilcesi ve bu ilcenin merkezidir Gurcistan siniri yakininda Karadeniz kiyisinda yer alir Hopa ilcesine bagli bir koy iken 1987 yilinda belde oldu Kemalpasa 2017 yilinda ise yayimlanan KHK ile ilceye donustu 2024 yerel secimlerinden sonra Belediye baskani olarak Erhan Yilmaz goreve gelmistir KemalpasaIlceArtvin in Turkiye deki konumuIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlArtvinCografi bolgeKaradeniz BolgesiIdare KaymakamPinar Ayaz Belediye baskaniErhan Yilmaz CHP Rakim252 mNufus 2018 Toplam9 537 Kir3 288 Sehir5 832Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu08610Il alan kodu466Resmi site T C Kemalpasa Belediyesi T C Kemalpasa KaymakamligiEtimolojiYakin zamanlara kadar bir koy olan Kemalpasa nin bilinen en eski adi Makriali dir Gurcucede bu sekilde Gurcuce მაკრიალი yer alan bu adin Yunancada uzun yali demek olan Makrigialos tan geldigi sanilir Tam tersine Gurcuce ya da Megrelce Makriali adinin Yunancada Makrigialos bicimini almis olabilecegine iliskin gorus de vardir 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nda bolgeyi ele geciren Ruslarin 1886 tarihli kayitlarinda ise Makrial Makrial olarak verilmistir Kemalpasa nin Lazca adiysa Nogedi dir Lazca ნოღედი ve bu kelime carsi anlamina gelir Bu adlandirma daginik bir yerlesime sahip olan Karadeniz Bolgesi nde carsisi da olan toplu bir yerlesime yakistirilmis da olabilir Ote yandan tarihi kaynaklarda Atina gunumuz Pazar yerlesimine bagli bir koy olarak gecen Nogadiha ya da Nogadiya Nogedi ye benzemektedir Oyle ki Harf Inkilabi nin yapilacagi 1928 senesinde Arap alfabesi ile yazilmis Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli kitapta Nogadiha Osmanlica نوعهديخه 1933 te Dahiliye Vekaleti tarafindan yayimlanan Koylerimiz adli kitapta da Nogadiya olarak verilmistir Turkceye Makriyal olarak gecen koyun adi Osmanlica Turkcesi kullanilirken de Makriyal Osmanlica ماقريال olarak yaziliyordu Makriali koyunun adi yukarida zikredilen 1928 tarihli Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli kitapta Kemalpasa كمال پاشا olarak da gecer Bu kayit koyun adinin 1928 den once degistirilmis oldugunu gostermektedir Kemalpasa Osmaniye KoprusuTarihceTao Klarceti nin bir parcasi olan Lazeti de yer alan Makriali yerlesiminin kurulusuna iliskin bilgi yoktur Bununla birlikte bu yerlesim biriminin bulundugu bolgeden hareketle Antik Cagda Kolheti deki yerlesim yerlerinden biri olma ihtimali vardir Gunumuze ulasan kilise kalintilarindan hareketle buranin 16 yuzyilda Osmanlilarin eline gecmesinden once hatta bolgede Hristiyanligin yayildigi MS 4 yuzyildan itibaren bir yerlesme oldugu soylenebilir Yerlesimin bulundugu yore erken Orta Cag da Gurcu Kralligi sinirlari icinde yer alirken 11 yuzyilda Karadeniz kiyisina kadar inen Buyuk Selcuklularin istilasi ugradi 13 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren Gurcu atabeylerin yonettigi Samtshe Saatabago ile Guria Prensligi arasinda arada bir el degistirdi Haziran 1367 de Gurcu Krali V Bagrat ile Trabzon Imparatorlugu prensesi Anna nin kraliyet dugunu Makriali Kilisesi nde yapildi Yerlesim Imereti Kralligi na bagli Guria Prensligi idaresindeyken 1547 de Osmanlilarin eline gecti Osmanlilarin Karadeniz kiyisinda kurduklari Lazistan Sancagi icinde yer aldi Makriali Kilisesi 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan imzalanan Berlin Antlasmasi yla Osmanli Devleti tarafindan Rusya Imparatorlugu na birakildi Rus idaresi altinda Batum sancagina okrug bagli Gonio kazasi ucastok icinde bir koydu 1886 sayimina gore yerlesimde 696 kisi yasiyordu Bu nufusun 486 si Laz 210 u Ermeni olarak kaydedilmisti 1876 tarihli salnamede Ermeni nufusa iliskin bir kaydin olmamasi Ermenilerin Rus idaresi sirasinda buraya yerlestirilmis oldugunu gostermektedir 19 yuzyilin son ceyreginden itibaren bolgede bulunan Rus ordusunun I Dunya Savasi nin sonlarina dogru cekilmesinin ardindan yerlesim 1918 1921 arasinda bagimsiz Gurcistan sinirlari icinde kaldi 1921 de Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Turk kuvvetleri de yerlesimin icinde yer aldigi bolgeyi fiilen ele gecirdi 16 Mart 1921 de imzalanan Moskova Antlasmasi yla Ardahan ile yerlesimin de bagli oldugu Artvin Turkiye ye birakildi Kemalpasa daki bir koyMimariKemalpasa daki en onemli tarihsel yapi Makriali Kilisesi olarak bilinen koy kilisesidir Tek nefli bir yapi olan kilise duvar resimleriyle bezenmisti Bu duvar resimlerinden geriye sadece izleri kalmistir Bir kismi bugun de ayakta olan kiliseye bati tarafindan bitisik bir yapi yer alir Deniz kiyisinda yer alan kiliseye bitisik yuksekce bu yapinin deniz feneri islevine sahip oldugu sanilir Gurcu Krali V Bagrat ile Trabzon Imparatorlugu prensesi Anna Haziran 1367 de bu kilisede evlenmislerdir Bugune izi kalmasa da yerlesimin sinirlari icerisinde bir kilisenin daha bulundugu bilinmektedir Kasaba sakinleri eskiden kasabada baska bir kilisenin varligini teyit etmekle birlikte bugun kilisenin nerede oldugu bilinmemektedir Kemalpasa daki cami IklimIlcenin iklimi Turkiye de Karadeniz ikliminin etki alani icerisindedir ve her mevsim yagis alir tekneNufusYerlesim 19 yuzyilin ikinci yarisinda Trabzon Vilayeti nin Lazistan Sancagi na bagli Gonye kazasinin koylerinden biriydi 1876 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi ne gore koy 75 haneden olusuyordu Koyun nufusu ise 180 kisi olarak olarak verilmistir Salnamede belirtilmemis olmakla birlikte bu tarihte Osmanli idaresinin sadece erkek nufusunu tespit ettigi bilinmektedir Erkek sayisi kadar kadin eklenirse Makriyal koyunun nufusunun yaklasik 360 kisiden olustugu soylenebilir Yillara gore belde nufuslari1990 2 6582000 4 1242007 4 5972008 4 5192009 4 4802010 4 7942011 4 8942012 4 9422013 5 2162014 5 1822015 5 176Yil Toplam Sehir Kir2017 8 786 5 166 3 6202018 9 537 6 482 3 0552019 9 224 6 101 3 1232020 9 120 5 832 3 288EkonomiIlcenin ekonomisi tarim ve hayvanciliga dayalidir Sarp Sinir Kapisi ilce sinirlarinda bulundugu icin son yillarda sinir ticareti gelismis ve Gurcistan vatandaslarinin alisveris merkezi haline gelmistir Belediye baskanlariSecildikleri yillara gore belediye baskanlari2019 Ergul Akcicek CHP Ilce belediyesi2014 Ergul Akcicek CHP Belde belediyesi2009 Yalcin Emiralioglu CHP 2004 Yalcin Emiralioglu CHP 1999 Sadik Sahin ANAP 1994 Asim Aydin SHP 1989 Asim Aydin SHP Kaynakca Ingilizce Fallingrain com 26 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2014 PDF Resmi Gazete 26 Aralik 1987 21 Mart 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Subat 2021 Devlet Arsivleri Baskanligi Cumhuriyet Arsivi Yeni KHK ile iki belde ilce yapildi milliyet com tr 11 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2020 a b Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 177 ISBN 9789941478178 Ozhan Ozturk Karadeniz Ansiklopedik Sozluk 2005 2 cilt s 810 ISBN 9789756121009 Kemalpasa Nogedi Makriali nin Tarihcesi Dunu ve Bugunu olu kirik baglanti a b 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2020 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 619 Koylerimiz Yayimlayan Dahiliye Vekaleti 1933 Istanbul s 583 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 1927 s 187 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 622 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 Tao Klarceti Tarihsel ve Kulturel Anitlar Katalogu Gurcuce Editor Buba Kudava Yazarlar Nestan Bagauri Zurab Batiasvili Irma Beridze Buba Kudava Nikoloz Jgenti Goca Saitidze Natia Hizanisvili 2018 Tiflis s 176 177 ISBN 9789941478178 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 381 ISBN 9789157871117 Kocadere Belediyesi YerelNet org tr 10 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2016 a b c d Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Kemalpasa Nufusu Artvin nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Artvin Kemalpasa Nufusu Nufusune com Erisim tarihi 5 Subat 2020 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link