Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye (Osmanlıca: مجلۀ احكام عدلیە) veya kısaca Mecelle, 1868-1876 yılları arasında Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki bir komisyon tarafından derlenen İslami özel hukuk (medeni hukuk) kuralları kodeksidir. Osmanlı İmparatorluğu'nun son yarım yüzyılında şer'i mahkemelerde hukuki dayanak olarak kullanılmıştır. Bir giriş 16 bölümden oluşur ve 1851 madde içerir.
Mecelle, kendi çağında 13 yüzyıllık İslami fıkıh geleneği üzerinde inşa edildiği halde, maddeler halinde düzenlenmiş analitik ve pozitif bir hukuk sistemi oluşturma çabasıdır. Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus tarafından 6. yüzyılda Konstantinopolis'te hazırlatılan ilk medeni kanun (code civil) derlemesinden sonraki ilk örnek olması özelliğiyle İstanbul'u özel bir konuma kavuşturur. Batı ülkelerinin medeni kanun (code civil) geleneği, Justinianus'un 6. yüzyılda hazırlattığı ilk medeni kanun düzenlemesine dayanır. Mecelle, Tanzimat Fermanı ile açılan dönemin en önemli kanunu ve Osmanlı modernleşmesinin en önemli anıtlarından biridir. Bu anlamda modernleşme olarak adlandırılan istikametin aslında kökü Konstantinopolis'te, yani İstanbul'da olan bir sürecin ihyası olduğunu da gösterir.[]
Arapça "çok büyük boy kitap" anlamına gelen mecelle, Fransızca "1) büyük kitap, 2) hukuk ilkeleri derlemesi" anlamına gelen 'codex' sözcüğünün çevirisi olarak kullanılmıştır.
Türk Kanunu Medenisi'ne ek olarak çıkarılan 864 sayılı Tatbikat Kanunu'nun 43. maddesiyle 4 Ekim 1926'da Mecelle yürürlükten kaldırılmıştır.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Mecelle, halef devletlerinin çoğunda (hiçbir zaman yürürlükte olmayan Mısır hariç) kalıcı bir etki bırakmıştır. Mecelle, etkili, tutarlı ve yerinden edilmesi zor olduğu için çoğu yerde uzun süre devam etmiştir. Yürürlükte kalan ülkeler:
- Türkiye'de 1926'ya kadar (Türk Kanunu Medenisi Mecelle'nin yerini aldı.)
- Arnavutluk'ta 1928'e kadar
- Lübnan'da 1932'ye kadar
- Suriye'de 1949'a kadar
- Irak'ta 1953'e kadar
- Kıbrıs'ta 1960'lara kadar
- Filistin Mandası ve daha sonra İsrail'de resmi olarak 1984'e kadar.
Mecelle, Ürdün ve Kuveyt'te de medeni hukukun temelini oluşturdu.
Mecelle'nin konuları
99 genel hukuk ilkesini içeren giriş bölümünden sonra Mecelle şu konulara değinir: , (kira), Kefalet, Havale, Rehin, Emanet, Hibe, Gasp ve İtlaf, , ve , (ortaklık çeşitleri), , ve , (borcu kabul etme), Dava, ve (kanıt ve delil), Kaza (yargı).
Mecelle'nin hazırlanması
1868'de sadrazam Âli Paşa, Abdülaziz'e sunduğu ünlü reform tasarısında Fransız Medeni Kanunu'nun aynen çevirilerek benimsenmesini önermiş, hatta çeviri için bir komisyon kurulmuştu. Ancak aynı yıl bu projeden vazgeçilerek, İslam medeni hukukunun derlenip modernleştirilmesi fikri ağırlık kazandı. Adliye Nazırı ve eski Meclis-i Ahkâm-ı Adliye Reisi Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında yedi kişilik bir heyet bu işle görevlendirildi. Batı ve doğu kültürlerine eşit derecede vakıf olan Cevdet Paşa dışında heyet üyeleri, genellikle muhafazakâr, İslam ulemasından oluşuyordu.
Mecelle'nin birinci kitabına ekli olarak yayımlanan mazbataya göre Mecelle fıkıh ilminin dünya işlerine ilişkin kısmıyla ilgiliydi. Uygar uluslar (milel-i mütemeddine) bu konuyu Medeni Kanun ile çözerken, Osmanlı devletinde bu konuda pek çok kanun ve nizam yapılmıştı. Bunların eksikleri her ne kadar İslami fıkıh ilminde eksiksiz bir şekilde giderilmiş ise de eski içtihat ve fetvaları bir araya getirmek güçtü ve yeni kurulan temyiz mahkemelerinin hakimleri bu kaynaklara yeterince vakıf olmadığından yanlış kararlar verilebiliyordu. Bu nedenle Hanefi mezhebinin sağlam kaynaklarına dayanarak kanun kuvvetinde bir derleme hazırlanmalıydı. Böylece hem şer'i mahkemeler için güvenilir bir kaynak oluşturulmuş olacak, hem nizami (laik) mahkemelerde kullanılmak üzere yeni kanunlar çıkarılmasına gerek kalmayacaktı.
Mecelle'nin Genel Hükümleri
Mecelle'nin ilk 99 hükmünden örnekler:
- Berâet-i zimmet asıldır. Borçlu olmamak asıldır. Borç ileri süren, ispatla mükelleftir.
- Def'-i mefasid celb-i menafiden evladır. Zararı yok etmek, fayda sağlamaktan iyidir.
- Ezmanın tağayyürü ile ahkâm tağayyür eder. Zaman değişince hükümler de değişir.
- Ukudda itibar makasıt ve maaniyedir, elfaz ve mebaniye değildir. Sözleşmenin amaç ve anlamı göz önüne alınır, söz ve yazılışı değil.
- Şekk ile yakin zail olmaz. Kuşku, kesin bilgiyi gidermez.
- Kadim kıdemi üzere terk olunur. Eskiden varolanın (yeni bir etken ortaya çıkmamışsa) aynen devam ettiği varsayılır.
- İçtihat ile içtihat nakzolunmaz. İçtihat içtihatla bozulmaz.
- Zarar-ı ammı def için zarar-ı hass ihtiyar olunur. Özel zarar, genel zarara tercih edilir.
- Alması memnu olan şeyin vermesi dahi memnu olur. Alması hukuka aykırı olanın vermesi de hukuka aykırıdır.
- Beynel tüccar maruf olan şey beynlerinde meşrut gibidir. Ticari örf ve adetler ticari sözleşmelerin şartı gibidir.
- Kelamın i'mali ihmalinden evladır. Söze bir anlam vermek, yok saymaktan iyidir.
- Beyyine hüccet-i müteaddiye ve ikrar hüccet-i kasıradır. Kanıt herkesi, ikrar ise sadece ikrar edeni bağlar.
- Tevehhüme i’tibâr yoktur. Delile dayanmayan vehim ve kuruntulara hukukta i’tibâr edilmez, kıymet verilmez. Hukuk vehimlerle değil delillerle ilgilenir.
- Ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur İki kötü şeyle karşı karşıya kalındığında daha hafif, daha az kötü olanı seçilir. Mesela tedavi imkânı olmayan kangren olmuş bir parmağın kesilmesiyle el kurtulacaksa, parmağın kesilmesi tercih olunur.
Açıklamalı Kaynakça
Mecelle, Ali Himmet Berki tarafından yeni harflerle Açıklamalı Mecelle başlığıyla yayımlanmıştır (Hikmet Y. 1978). Dr. Osman Öztürk'ün Osmanlı Hukuk Tarihinde Mecelle (1973) adlı eseri de Mecelle'nin tam metnini içerir.
İstanbul Üniversitesi'nde uzun süre mecelle ve medeni hukuk profesörü olan Ebül'ulâ Mardin'nin Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa adlı kitabı (1945, 1996), konuya ilişkin en ciddi kaynaklardan biridir.
Ömer Nasuhi Bilmen'in Hukuku İslamiye ve Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu (1955) Osmanlı hukuku konusundaki temel başvuru kitabıdır. Rum asıllı Hariciye Nazırlarından, Girit Valisi ve Mekteb-i Hukuk hocalarından Sava Paşa'nın İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında bir Etüd (çev. Baha Arıkan, 2 cilt, 1955) adlı kitabı, Batılı düşünce sistematiği çerçevesinde İslam özel hukukunu ele alan çok değerli bir incelemedir.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Mecelle ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- mecelle.com 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ahmed Cevdet Paşa. Mecelle-yi ahkâm-i adliye (Osmanlı Türkçesi).
- Aristarchi, Gregoire (Bey) (1873, 1874, 1878, 1881) Legislation ottomane, : ou Recueil des lois, reglements, ordonnances, traités, capitulations et autres documents officiels de l'Émpire Ottoman. Constantinople: Imprimerie, Frères Nicolaides (in French) - Mecelle is in volumes 6-7
- Fransa Millî Kütüphanesi (BnF) Gallica: Volumes 6 25 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . and 7 25 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Also at17 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Girit Üniversitesi - Has downloadable PDF files
- Also at 23 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Copies of the Mecelle 11 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . in Greek - Girit Üniversitesi
Kaynakça
- ^ Guberman, Shlomo (2000). The Development of the Law in Israel: The First 50 Years 15 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Israel Ministry of Foreign Affairs, accessed January 2007
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mecelle i Ahkam i Adliye Osmanlica مجلۀ احكام عدلیە veya kisaca Mecelle 1868 1876 yillari arasinda Ahmet Cevdet Pasa baskanligindaki bir komisyon tarafindan derlenen Islami ozel hukuk medeni hukuk kurallari kodeksidir Osmanli Imparatorlugu nun son yarim yuzyilinda ser i mahkemelerde hukuki dayanak olarak kullanilmistir Bir giris 16 bolumden olusur ve 1851 madde icerir Osmanli Turkcesiyle yazilmis MecelleMecelle nin Fransizca basilmis bir versiyonu Mecelle kendi caginda 13 yuzyillik Islami fikih gelenegi uzerinde insa edildigi halde maddeler halinde duzenlenmis analitik ve pozitif bir hukuk sistemi olusturma cabasidir Dogu Roma Imparatoru I Justinianus tarafindan 6 yuzyilda Konstantinopolis te hazirlatilan ilk medeni kanun code civil derlemesinden sonraki ilk ornek olmasi ozelligiyle Istanbul u ozel bir konuma kavusturur Bati ulkelerinin medeni kanun code civil gelenegi Justinianus un 6 yuzyilda hazirlattigi ilk medeni kanun duzenlemesine dayanir Mecelle Tanzimat Fermani ile acilan donemin en onemli kanunu ve Osmanli modernlesmesinin en onemli anitlarindan biridir Bu anlamda modernlesme olarak adlandirilan istikametin aslinda koku Konstantinopolis te yani Istanbul da olan bir surecin ihyasi oldugunu da gosterir kaynak belirtilmeli Arapca cok buyuk boy kitap anlamina gelen mecelle Fransizca 1 buyuk kitap 2 hukuk ilkeleri derlemesi anlamina gelen codex sozcugunun cevirisi olarak kullanilmistir Turk Kanunu Medenisi ne ek olarak cikarilan 864 sayili Tatbikat Kanunu nun 43 maddesiyle 4 Ekim 1926 da Mecelle yururlukten kaldirilmistir I Dunya Savasi ndan sonra Osmanli Imparatorlugu nun dagilmasindan sonra Mecelle halef devletlerinin cogunda hicbir zaman yururlukte olmayan Misir haric kalici bir etki birakmistir Mecelle etkili tutarli ve yerinden edilmesi zor oldugu icin cogu yerde uzun sure devam etmistir Yururlukte kalan ulkeler Turkiye de 1926 ya kadar Turk Kanunu Medenisi Mecelle nin yerini aldi Arnavutluk ta 1928 e kadar Lubnan da 1932 ye kadar Suriye de 1949 a kadar Irak ta 1953 e kadar Kibris ta 1960 lara kadar Filistin Mandasi ve daha sonra Israil de resmi olarak 1984 e kadar Mecelle Urdun ve Kuveyt te de medeni hukukun temelini olusturdu Mecelle nin konulari99 genel hukuk ilkesini iceren giris bolumunden sonra Mecelle su konulara deginir kira Kefalet Havale Rehin Emanet Hibe Gasp ve Itlaf ve ortaklik cesitleri ve borcu kabul etme Dava ve kanit ve delil Kaza yargi Mecelle nin hazirlanmasi1868 de sadrazam Ali Pasa Abdulaziz e sundugu unlu reform tasarisinda Fransiz Medeni Kanunu nun aynen cevirilerek benimsenmesini onermis hatta ceviri icin bir komisyon kurulmustu Ancak ayni yil bu projeden vazgecilerek Islam medeni hukukunun derlenip modernlestirilmesi fikri agirlik kazandi Adliye Naziri ve eski Meclis i Ahkam i Adliye Reisi Ahmet Cevdet Pasa baskanliginda yedi kisilik bir heyet bu isle gorevlendirildi Bati ve dogu kulturlerine esit derecede vakif olan Cevdet Pasa disinda heyet uyeleri genellikle muhafazakar Islam ulemasindan olusuyordu Mecelle nin birinci kitabina ekli olarak yayimlanan mazbataya gore Mecelle fikih ilminin dunya islerine iliskin kismiyla ilgiliydi Uygar uluslar milel i mutemeddine bu konuyu Medeni Kanun ile cozerken Osmanli devletinde bu konuda pek cok kanun ve nizam yapilmisti Bunlarin eksikleri her ne kadar Islami fikih ilminde eksiksiz bir sekilde giderilmis ise de eski ictihat ve fetvalari bir araya getirmek guctu ve yeni kurulan temyiz mahkemelerinin hakimleri bu kaynaklara yeterince vakif olmadigindan yanlis kararlar verilebiliyordu Bu nedenle Hanefi mezhebinin saglam kaynaklarina dayanarak kanun kuvvetinde bir derleme hazirlanmaliydi Boylece hem ser i mahkemeler icin guvenilir bir kaynak olusturulmus olacak hem nizami laik mahkemelerde kullanilmak uzere yeni kanunlar cikarilmasina gerek kalmayacakti Mecelle nin Genel HukumleriMecelle nin ilk 99 hukmunden ornekler Beraet i zimmet asildir Borclu olmamak asildir Borc ileri suren ispatla mukelleftir Def i mefasid celb i menafiden evladir Zarari yok etmek fayda saglamaktan iyidir Ezmanin tagayyuru ile ahkam tagayyur eder Zaman degisince hukumler de degisir Ukudda itibar makasit ve maaniyedir elfaz ve mebaniye degildir Sozlesmenin amac ve anlami goz onune alinir soz ve yazilisi degil Sekk ile yakin zail olmaz Kusku kesin bilgiyi gidermez Kadim kidemi uzere terk olunur Eskiden varolanin yeni bir etken ortaya cikmamissa aynen devam ettigi varsayilir Ictihat ile ictihat nakzolunmaz Ictihat ictihatla bozulmaz Zarar i ammi def icin zarar i hass ihtiyar olunur Ozel zarar genel zarara tercih edilir Almasi memnu olan seyin vermesi dahi memnu olur Almasi hukuka aykiri olanin vermesi de hukuka aykiridir Beynel tuccar maruf olan sey beynlerinde mesrut gibidir Ticari orf ve adetler ticari sozlesmelerin sarti gibidir Kelamin i mali ihmalinden evladir Soze bir anlam vermek yok saymaktan iyidir Beyyine huccet i muteaddiye ve ikrar huccet i kasiradir Kanit herkesi ikrar ise sadece ikrar edeni baglar Tevehhume i tibar yoktur Delile dayanmayan vehim ve kuruntulara hukukta i tibar edilmez kiymet verilmez Hukuk vehimlerle degil delillerle ilgilenir Ehven i serreyn ihtiyar olunur Iki kotu seyle karsi karsiya kalindiginda daha hafif daha az kotu olani secilir Mesela tedavi imkani olmayan kangren olmus bir parmagin kesilmesiyle el kurtulacaksa parmagin kesilmesi tercih olunur Aciklamali KaynakcaMecelle Ali Himmet Berki tarafindan yeni harflerle Aciklamali Mecelle basligiyla yayimlanmistir Hikmet Y 1978 Dr Osman Ozturk un Osmanli Hukuk Tarihinde Mecelle 1973 adli eseri de Mecelle nin tam metnini icerir Istanbul Universitesi nde uzun sure mecelle ve medeni hukuk profesoru olan Ebul ula Mardin nin Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Pasa adli kitabi 1945 1996 konuya iliskin en ciddi kaynaklardan biridir Omer Nasuhi Bilmen in Hukuku Islamiye ve Istilahat i Fikhiye Kamusu 1955 Osmanli hukuku konusundaki temel basvuru kitabidir Rum asilli Hariciye Nazirlarindan Girit Valisi ve Mekteb i Hukuk hocalarindan Sava Pasa nin Islam Hukuku Nazariyati Hakkinda bir Etud cev Baha Arikan 2 cilt 1955 adli kitabi Batili dusunce sistematigi cercevesinde Islam ozel hukukunu ele alan cok degerli bir incelemedir Dis baglantilarWikimedia Commons ta Mecelle ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir mecelle com 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ahmed Cevdet Pasa Mecelle yi ahkam i adliye Osmanli Turkcesi Aristarchi Gregoire Bey 1873 1874 1878 1881 Legislation ottomane ou Recueil des lois reglements ordonnances traites capitulations et autres documents officiels de l Empire Ottoman Constantinople Imprimerie Freres Nicolaides in French Mecelle is in volumes 6 7 Fransa Milli Kutuphanesi BnF Gallica Volumes 6 25 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde and 7 25 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Also at17 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Girit Universitesi Has downloadable PDF files Also at 23 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Copies of the Mecelle 11 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde in Greek Girit UniversitesiKaynakca Guberman Shlomo 2000 The Development of the Law in Israel The First 50 Years 15 Agustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Israel Ministry of Foreign Affairs accessed January 2007