Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmet Niyazi Cemali (Kırım Tatarcası: Memet Niyaziy; d. 1878, Pecineaga - ö. 1931, Mecidiye), Rumen ve Kırım Tatarı şair, gazeteci, öğretmen, akademisyen ve etnik Tatar davasının aktivistiydi. Rus İmparatorluğu ve Kırım'da geçirdiği yaşamının bir parçası olan eserlerinin çoğunu Kırım Tatarcasında ve Osmanlı Türkçesinde yazmıştır. Niyazi, Kırım Tatar Diasporası ile Kırım arasındaki bağlantıyı sürdürmede önemli bir rol oynamış olmasından dolayı itibarlı bir konuma sahiptir.
| Mehmet Niyazi Cemali | |
|---|---|
| Doğum | 1878 , Tuna Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1931 Mecidiye, Köstence, Romanya Krallığı |
| Meslek | Şair, gazeteci, öğretmen, aktivist |
| Dil | Kırım Tatarcası |
| Milliyet | Kırım Tatarı |
| Dönem | 20. yy |
| Evlilik | Şefika Abdülakim |
Kuzey Dobruca'nın köyünde Müslüman Kırım mültecisi, okuryazar köylü ve Osmanlı tebaası olan İsmail ve Azize'nin ikinci çocukları olarak doğdu. Niyazi'nin doğumu, bölgedeki Romanya Krallığı'nın ilhakı ile sona eren 93 Harbi dönemine denk gelmektedir. Çocukluğunda Tatar edebiyatı ve folkloru ile tanıştı ve ilk öğrenimini Aşçılar'da tamamlamadan önce babası tarafından Osmanlı Türkçesi öğretildi. Muhtemelen genç yaşlarında, ilk olarak, Osmanlı sözcüklerinin dağarcağına sahip olduğu için dikkati çeken edebi eserlerinin serisini yazmaya başladı.
1889 yılında ailesiyle birlikte, okula kayıtlı olduğu Romanya'dan, Osmanlı başkenti İstanbul'a gitmek için ayrıldı. Sonraki yıllarda, Namık Kemal ve Abdülhak Hamit'in eserlerinden etkilendi ve Fransızca, Arapça ve Farsça dillerinde akıcı bir konuşmaya sahip oldu. 1898 ve 1899'da, Rus yönetimli Kırım'a yerleşip öğretmen olarak kariyerine başlama girişiminde bulundu, ancak her iki girişiminde de hükûmet tarafından sınır dışı edildi.
1904 yılında babasının ölümünden sonra Niyazi, Romanya'ya döndü ve Köstence'de Tatar topluluğuna katıldı. Şefika Abdülakim (Safiye olarak da bilinir) ile evlendi; Kazım Abdülakim (Rumen ordusu subayı ve I. Dünya Savaşı kahramanı) ve politikacı Selim Abdülakim'in kız kardeşi idi. Çiftin dört kızı ve iki oğlu vardı. Niyazi 1906 yılında Tatar okulunda öğretmenlik yaptı, Osmanlı tarihi, Osmanlı dili, şiir ve nesir, Fars edebiyatı ve kelâm dersleri verdi. 1910-1914 yılları arasında kurumun müfettişi olarak görev yaptı ve 1916'dan sonra Mecidiye'deki ailesinin yanına yerleşerek, o şehirdeki İslami İlahiyat Fakültesinin müdürlüğüne getirildi. 1909'da Kader yayınevi tarafından İstanbul'da basılan Dobruca dergisini yayına hazırlamaya başladı. Dönem boyunca başladığı kısa süreli diğer yayınlar arasında Tesvik, Mektep ve Aile ve Cevdet Kemal ile çıkardığı Işık bulunmaktadır.
1918 yılının başlarında, Kurultay, Ekim Devrimi'nin ardından ve I. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Kırım Halk Cumhuriyeti ilan edildiğinde, Niyazi, Tatar eylemcilerin kampanyalarına katıldığı, gazetesini çıkardığı Simferopol'e gitti. Bir süre Kırım Eğitim Bakanlığı tarafından istihdam edildi. Bolşevik Kızıl Ordu birlikleri Kırım'a girdiğinde Romanya'ya sığındı. O zamandan itibaren Mehmet Niyazi, edebi faaliyetlere yoğunlaştı ve kariyerinin en verimli safhasını yaşamaya başladı. Eserlerini Kırım Tatarcasının Arap alfabesi versiyonunda yayınladı. Bir toplum lideri olarak, İkinci Polonya Cumhuriyeti Prometeizm politikalarında esin kaynağı olarak yeni bir Kırım mülteci dalgası üzerinde etkili oldu.
Tüberkülozdan muzdarip iken karısı Şefika'nın ölümü ile son yıllarında hastalığının iyice artması ile 1931 yılında öldü. Mecidiye'de, sevenlerinin katıldığı bir törenle gömüldü.
Kaynakça
- ^ Brian Glyn Williams, The Crimean Tatars, Brill Publishers, Leiden, 2001, p.283-286
- ^ (Rumence) Agi-Amet Gemal, "Mehmet Niyazi", in Dicţionarul personalităţilor turco-tătare 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., hosted by Tatar.ro
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmet Niyazi Cemali Kirim Tatarcasi Memet Niyaziy d 1878 Pecineaga o 1931 Mecidiye Rumen ve Kirim Tatari sair gazeteci ogretmen akademisyen ve etnik Tatar davasinin aktivistiydi Rus Imparatorlugu ve Kirim da gecirdigi yasaminin bir parcasi olan eserlerinin cogunu Kirim Tatarcasinda ve Osmanli Turkcesinde yazmistir Niyazi Kirim Tatar Diasporasi ile Kirim arasindaki baglantiyi surdurmede onemli bir rol oynamis olmasindan dolayi itibarli bir konuma sahiptir Mehmet Niyazi CemaliDogum1878 Tuna Vilayeti Osmanli ImparatorluguOlum1931 Mecidiye Kostence Romanya KralligiMeslekSair gazeteci ogretmen aktivistDilKirim TatarcasiMilliyetKirim TatariDonem20 yyEvlilikSefika Abdulakim Kuzey Dobruca nin koyunde Musluman Kirim multecisi okuryazar koylu ve Osmanli tebaasi olan Ismail ve Azize nin ikinci cocuklari olarak dogdu Niyazi nin dogumu bolgedeki Romanya Kralligi nin ilhaki ile sona eren 93 Harbi donemine denk gelmektedir Cocuklugunda Tatar edebiyati ve folkloru ile tanisti ve ilk ogrenimini Ascilar da tamamlamadan once babasi tarafindan Osmanli Turkcesi ogretildi Muhtemelen genc yaslarinda ilk olarak Osmanli sozcuklerinin dagarcagina sahip oldugu icin dikkati ceken edebi eserlerinin serisini yazmaya basladi 1889 yilinda ailesiyle birlikte okula kayitli oldugu Romanya dan Osmanli baskenti Istanbul a gitmek icin ayrildi Sonraki yillarda Namik Kemal ve Abdulhak Hamit in eserlerinden etkilendi ve Fransizca Arapca ve Farsca dillerinde akici bir konusmaya sahip oldu 1898 ve 1899 da Rus yonetimli Kirim a yerlesip ogretmen olarak kariyerine baslama girisiminde bulundu ancak her iki girisiminde de hukumet tarafindan sinir disi edildi 1904 yilinda babasinin olumunden sonra Niyazi Romanya ya dondu ve Kostence de Tatar topluluguna katildi Sefika Abdulakim Safiye olarak da bilinir ile evlendi Kazim Abdulakim Rumen ordusu subayi ve I Dunya Savasi kahramani ve politikaci Selim Abdulakim in kiz kardesi idi Ciftin dort kizi ve iki oglu vardi Niyazi 1906 yilinda Tatar okulunda ogretmenlik yapti Osmanli tarihi Osmanli dili siir ve nesir Fars edebiyati ve kelam dersleri verdi 1910 1914 yillari arasinda kurumun mufettisi olarak gorev yapti ve 1916 dan sonra Mecidiye deki ailesinin yanina yerleserek o sehirdeki Islami Ilahiyat Fakultesinin mudurlugune getirildi 1909 da Kader yayinevi tarafindan Istanbul da basilan Dobruca dergisini yayina hazirlamaya basladi Donem boyunca basladigi kisa sureli diger yayinlar arasinda Tesvik Mektep ve Aile ve Cevdet Kemal ile cikardigi Isik bulunmaktadir 1918 yilinin baslarinda Kurultay Ekim Devrimi nin ardindan ve I Dunya Savasi nin sona ermesiyle birlikte Kirim Halk Cumhuriyeti ilan edildiginde Niyazi Tatar eylemcilerin kampanyalarina katildigi gazetesini cikardigi Simferopol e gitti Bir sure Kirim Egitim Bakanligi tarafindan istihdam edildi Bolsevik Kizil Ordu birlikleri Kirim a girdiginde Romanya ya sigindi O zamandan itibaren Mehmet Niyazi edebi faaliyetlere yogunlasti ve kariyerinin en verimli safhasini yasamaya basladi Eserlerini Kirim Tatarcasinin Arap alfabesi versiyonunda yayinladi Bir toplum lideri olarak Ikinci Polonya Cumhuriyeti Prometeizm politikalarinda esin kaynagi olarak yeni bir Kirim multeci dalgasi uzerinde etkili oldu Tuberkulozdan muzdarip iken karisi Sefika nin olumu ile son yillarinda hastaliginin iyice artmasi ile 1931 yilinda oldu Mecidiye de sevenlerinin katildigi bir torenle gomuldu Kaynakca Brian Glyn Williams The Crimean Tatars Brill Publishers Leiden 2001 p 283 286 Rumence Agi Amet Gemal Mehmet Niyazi in Dicţionarul personalităţilor turco tătare 30 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde hosted by Tatar ro