Michael Jackson

Michael Joseph Jackson (d. 29 Ağustos 1958; Gary, Indiana - ö. 25 Haziran 2009; Los Angeles, Kaliforniya), "Popun Kralı" olarak tanınan Afro-Amerikalı şarkıcı, müzisyen, besteci, söz yazarı ve dansçıdır.

Michael Jackson
Jackson Viyana'da sahnede, 1988
Genel bilgiler
Diğer adları	Michael Joe Jackson
Unvanı	King of Pop (Popun Kralı)
Doğum	Michael Joseph Jackson 29 Ağustos 1958(1958-08-29) Gary, Indiana,  ABD
Ölüm	25 Haziran 2009 (50 yaşında) Los Angeles, Kaliforniya, ABD
Tarzlar	Soul Pop Dans-pop Disko Rock New jack swing Funk
Meslekler	Şarkıcı Söz yazarı Yapımcı Aranjör Dansçı Oyuncu
Çalgılar	Vokal · Perküsyon
Etkin yıllar	1964-2009
Müzik şirketi	Steeltown Motown Epic Legacy
İlişkili hareketler	The Jackson 5
Resmî site	michaeljackson.com

Jackson ailesinin dokuz çocuğunun yedincisi olarak dünyaya gelen Michael Jackson, babasının kurduğu Jackson 5 grubunda 1964 yılında henüz 6 yaşındayken müzik yaşamına atılmıştır. Daha sonra Off The Wall (1979), Thriller (1982), Bad (1987), Dangerous (1991), HIStory (1995), Invincible (2001) gibi milyonlarca satan solo albümlere imza atan Jackson, büyük bir şöhret kazanmış ve “Popun Kralı” (İngilizce: King of Pop) olarak anılmaya başlanmıştır. Albümleri tüm dünyada 140 milyon üzerinde satmıştır. Michael Jackson sadece stüdyo albümleri olarak 125 milyon albüm satışı ile stüdyo albümleri dünyada tüm zamanların en çok satmış müzisyenidir. Thriller albümü 55 milyon üzeri ile dünyada en çok satan 1. albümdür, ayrıca ABD'de en çok satan 1. albümdür. Dünyanın en çok satan albümleri listesinde beş albümü ile listeye en çok girmiş 1. kişidir ve Thriller ile 1 numaradadır. Tamamen kendine ait dans tarzı ile dansa yeni bir soluk getirmiş, herkesi etkilemiş, dünyaca ünlü R&B kliplerinde Michael Jackson figürleri görmek klasik hâle gelmiştir, R&B kliplerindeki birçok dans hareketinin orijini Michael Jackson'a aittir, dünyanın en iyi dansçılarından biri olarak gösterilir.Guinness Rekorlar Kitabı'na da girmiştir.

Michael Jackson, özellikle ölümünden önceki son yıllarda bazı sağlık sorunları ve skandallarla gündeme gelmiştir. Üç çocuk babası olan Michael Jackson, 25 Haziran 2009 günü Los Angeles'taki evinde geçirdiği rahatsızlık sonucu koma hâlinde hastaneye kaldırılmış fakat kurtarılamamıştır. Ölüm nedeni kalp durması sanılsa da Los Angeles Adli Tıp Kurumunun yaptığı otopsi ile ölüm nedeninin uykusuzluk tedavisinde kullandığı çok güçlü anestezi ilacı propofol olduğu açıklanmıştır. Propofol ve sakinleştirici lorazepam ilaçlarının Jackson'ın ölümünün en önemli nedenleri olduğu kaydedilen açıklamada, Jackson'ın kanında midazolam, diazepam, lidokain ve efedrin ilaçlarının da bulunduğu söylenmiştir. Olayın cinayet olmasından şüphelenilmekle birlikte Jackson'ın şahsi doktoruna Şubat 2010'da "kazara ölüme sebebiyet verme" suçundan dava açılmıştır. Bu dava doktorun mahkeme kararıyla hapis cezasına çarptırılmasıyla sonuçlandı.

Hayatı

Çocukluk ve gençlik yılları: 1958 - 1978

Jackson'ın çocukluk yıllarını geçirdiği Gary, Indiana'daki evi

29 Ağustos 1958 tarihinde, Amerika'nın Indiana eyaletinin, Gary şehrinde doğdu. Dokuz çocuklu bir ailenin yedinci üyesi olarak dünyaya gelen sanatçının tam adı, Michael Joseph Jackson'dır. Şarkıcının fabrika işçisi olan babası Joseph Jackson, müziğe tutku derecesinde bağlıydı ve boş zamanlarında gitar çalıyordu. Eşi Katherine (Scruse) ile evlenip kalabalık bir aile hâline geldikten sonra, bu ilgisini çocuklarına da aşıladı.

60'lı yılların başlarında büyük erkek kardeşleri, Jackie, Tito ve Jermaine, babaları tarafından organize edilen "The Jacksons" adında bir grup kurarak kulüplerde şarkı söylemeye ve yarışmalara katılmaya başladılar. Jackson'ın sahip olduğu ses ve dans yeteneği, kısa zamanda fark edildi. Henüz yaşı küçük olmasına rağmen, özellikle solo şarkılardaki performansı nedeniyle, 1963'te, diğer kardeşi Marlon'la birlikte gruba dâhil edildi. Artık beş üyeden oluşan kardeşler, grubun adını "The Jackson 5" olarak değiştirdi.

1968'e kadar geçen süreçte, amatör çalışmalarına gece kulüplerinde ve barlarda devam eden grup, Harlem, New York'ta bulunan Apollo Tiyatrosu'nda düzenlenen bir yarışmada birinci gelerek dönemin en ünlü plak şirketi Motown'ın kurucusu Berry Gordy'nin dikkatini çekti. 1968'de Motown'la imzaladıkları sözleşmeden sonra Kaliforniya'ya taşınan grubun yıldızı hızla parlamaya başladı.

Jackson 5 grubu ile birlikte Michael 1972 yılında

Söz konusu şirketten Suzanne de Passe’ın menajerliğinde çıkan ilk dört tekli, "I Want You Back", "ABC", "The Love You Save", "I'll Be There" listelerde bir numaraya oturdu. O-Jays grubu ve James Brown gibi soul müziğin önderlerinin izinden giden The Jackson 5, 70'lerin başında zenci pop ve soul vokal gruplarının dünya çapında bir numaralı temsilcisi hâline gelmişti. Michael Jackson ise bu yeni müzik tarzını kendi içerisinde, dansıyla birlikte harmanlayarak özgün bir tarza dönüştürecek, kendi kulvarında yalnız koşacaktı. Grubun bu hızlı yükselişinden sonra, güçlü sesiyle, farklı dansıyla oldukça sivrilen ve öne çıkan Michael Jackson, 1971-1976 yılları arasında yine The Jackson 5'a bağlı olarak Motown'dan, "Got To Be There", "Ben", "Music and Me" ve "Forever Michael" adlı ilk solo albümlerini çıkardı. Artık Jackson için bireysel kariyerin önü açılmıştı.

Walt Disney Pictures tarafından, 1971'de grubun çizgi filmi yapıldı ve yayına verildi. Ününü tüm dünyaya duyuran Jackson kardeşler, uluslararası konserler serisine 1972'de İngiltere'den başladılar ve gittikleri her yerde kapalı gişe yaptılar. Bu dünya turnelerinde Commodores ve Lionel Richie, The Jackson 5'ın alt grupları olarak sahneye çıkmıştı. 1973'ten itibaren grubun satış rakamlarının düşme eğilimi göstermesiyle birlikte, Motown kontrolü ele alarak bundan böyle şirket tarafından seçilecek şarkıların seslendirilmesi konusunda Jackson'lara baskı yapmaya başladı. Sıkıntılı günler geçiren grup, 1976'da şirketten ayrılma kararı alarak Epic Records'la sözleşme imzaladı.

Şirketin sahibi Berry Gordy'nin kızıyla evli olan Jermaine Jackson, taraflar arasındaki bu ihtilaftan dolayı, gruptan ayrılarak Motown'da kaldı. İsim hakkını kaybeden Jackson kardeşler ise Jermaine'in yerine en küçük kardeşleri Randy'yi gruba dâhil ederek The Jacksons olarak ismini değiştirdi. Yenilenen grup için artık yeni bir dönem başlıyor; Michael ise zirveye doğru koşar adım ilerliyordu. The Jacksons kısa zamanda toparlandı ve 1976 - 1984 yılları arasında, ağırlıklı kendi parçalarından oluşturdukları albümler ve teklilerle kariyerlerinde yükselmeye devam etti. Yeni şirketlerinden altı yeni albüm çıkaran grubun, 1978'deki Destiny çalışması neredeyse patlama yaptı ve Jackson kardeşlerin en başarılı albümleri arasında yer aldı.

Bu albümün Michael için de ayrı bir önemi oldu. Çünkü kendi bestelediği şarkılar, dünya çapında büyük beğeni topladı ve grubun klasikleri arasına girmeyi başardı. Böylece Michael'ın "beste yapabilme" gibi başka bir yeteneği daha ortaya çıkmış oldu. Söz konusu albüm iki milyondan fazla satarak grubun ve özellikle de Michael'ın ününe ün kattı.

Off The Wall: 1978 - 1982

1978'e gelindiğinde ise Michael için farklı tecrübeler söz konusu olacaktı. Jackson, korkuluğu canlandırdığı "The Wiz" adlı müzikal filmde, aralarında aşk dedikodusunun çıktığı Diana Ross ile birlikte rol aldı. Tam da bu dönemde, müzikalde kullanılacak olan şarkıları aranje eden Quincy Jones'la Michael'ın yolları kesişti. Jones, ünlü pop starın gelecekteki başarısının ortaklarından biri olacaktı. Çünkü film prodüksiyon aşamasındayken, Jackson'la Jones oldukça uyumlu bir ortaklık kurdular ve Michael'ın bağımsız ilk solo albümünü birlikte yapmak için anlaştılar. Böylece 1979'da, ünlü şarkıcının ilk bağımsız solo albümü olan "Off the Wall", Jones'un yapımcılığında Epic Records'tan çıktı. "Don't Stop 'Til You Get Enough", "She's Out Of My Life", "Off The Wall", "" gibi dünya çapında ses getiren birçok hit parçayı içinde barındıran bu albüm, inanılmaz satış rakamlarına ulaşarak Michael'ı pop müzik ve eğlence dünyasının idolü hâline getirecek; sanatçıya ilk önemli ödüllerini kazandırmaya başlayacaktı. 1980 yılında, American Music Awards tarafından 3 dalda ödüle layık görülen albüm (En İyi Soul/ Albümü - Off the Wall, En İyi Soul/ Erkek Şarkıcı, En İyi Soul/ Şarkı - Don't Stop 'Til You Get Enough), birçok liste başarı ödülünün de sahibi oldu. Aynı yılın Şubat ayına gelindiğinde, Michael yine "Don't Stop 'Til You Get Enough"la "En İyi Erkek Vokal" dalında ilk Grammy ödülünü aldı.

Bir caz müzisyeni olan Jones'un, albümdeki parçalarda bu müzik türünü altyapıya yerleştirmesi doğal karşılanırken, bununla yetinilmeyip disco ve funky tarzı ritimlere de yer vermiş olması, sadece Michael'a özgü yeni bir müzik türünün ortaya çıkmasına neden oldu. Elbette bu da, Jackson'a benzersiz ve evrensel bir ün getirdi. İlk olarak yakın arkadaşı Elizabeth Taylor tarafından kendisine atfedilen ve sonraları yaygın bir ifade şeklini alan "pop idolü" benzetmesi, özellikle bu dönemlerde anılmaya başladı.

İlk solo albümünün getirdiği başarıların yanı sıra, Jackson kardeşlerle de çalışmaya devam eden Michael, 1980'de grupla birlikte "Triumph" albümünü çıkardı. Bestelediği şarkılar ve bunlara yazdığı sözlerle Triumph'a damgasını vuran yine Michael oldu. "Can You Feel It"e çekilen farklı klip de büyük ses getirdi ve sanatçının dans yeteneği milyonlarca müziksever tarafından yansındı. 1982'de ise ünlü pop yıldızına, En İyi Çocuk Albümü dalında Grammy ödülü kazandıracak olan E.T. (Extra-Terrestrial) filminin orijinal soundtrack'i "Someone in the Dark" şarkısını seslendirdi.

Thriller: 1982 - 1987

Jackson Thriller şarkısının video klibinde

Jackson Beyaz Saray'ın bahçesinde başkan Ronald Reagan ve first lady eşi Nancy Reagan ile birlikte

1982 yılı, ünlü pop yıldızı için neredeyse bir dönüm noktası oldu. Jackson'ı hemen hemen bugün bulunduğu noktaya getiren ve efsaneleştiren albüm, "Thriller", Epic Records'tan yine Quincy Jones yapımcılığında müzikseverlerin beğenisine sunuldu. Genellikle arka arkaya, tekli hâlinde piyasaya sürülen albümün "Wanna Be Startin' Somethin'", "Billie Jean", "Beat It"i de içeren her şarkısı hit oldu ve müzik tarihinde tüm zamanların en yüksek satış rakamına ulaşarak rekor kırdı.

Şarkıların yanı sıra, dört hit parça için kısa film tadında çekilen, güçlü ve geniş bütçeli prodüksiyon gerektiren ilginç klipler de büyük yankı uyandırdı. MTV, Billie Jean'le, ilk defa siyahi bir şarkıcının video klibini yayınlamış oldu. Fantastik bir konuyla kurgulanmış ve danslarla görsel bir şölene dönüştürülmüş Thriller şarkısının 13 dakikalık klibi ise patlama yaptı ve gelen talepler üzerine VHS formatında piyasaya sunularak yine ulaşılamayacak bir satış rekoruna imza attı.

Klipte Michael'ın sergilediği özgün dans koreografisi, birçok gence ilham kaynağı oldu. Özellikle Jackson kardeşler olarak katıldıkları Motown'ın 25. kuruluş yıldönümünde, Billie Jean'i seslendirirken sergilediği moonwalk denilen ayak kaydırma hareketi, Jackson'ın imzasıyla tarihe geçti.

37 hafta zirvede kalan ve Billboard albüm listesinde 122 hafta geçiren Thriller, elbette birçok ödülü de beraberinde getirdi. 1984 yılında, 12 dalda aday gösterildiği Grammy'den 8 ödülle ayrılan Jackson, bir gecede en çok ödül alan sanatçı unvanını, 2000 yılında Carlos Santana egale edene kadar elinde tutmayı başardı (Ödüllerin yedisi Thriller'a giderken, biri de 1982'de seslendirdiği "Someone in the Dark"a verildi). Albüm aynı yıl, 8 Amerikan Müzik Ödülü, 4 Amerikan Video Ödülü, 3 MTV Video Müzik Ödülü ve Üstün Başarı Ödülü almaya hak kazandı.

Bu sırada, Pepsi-Cola'yla sponsorluk anlaşması imzalayan ve kardeşleriyle birlikte şirketin reklam filmlerinde rol alan Jackson'ın başına talihsiz bir olay geldi. Reklam çekiminde, havai fişek gösterisi esnasında saçları alev alarak cildinde ciddi hasar meydana geldi. Jackson, gördüğü fiziksel zarardan şirketi sorumlu tuttu ve tazminat davası açtı. Lehine sonuçlanan davadan kazandığı astronomik meblağı ise tedavisini yürüten hastaneye bağışladı.

1984'te, Thriller rüyası devam ederken, kardeşleriyle tekrar bir araya gelerek "Victory" albümünü çıkardılar. Bu albümde de Michael tarafından yazılmış ve bestelenmiş hit parçalar bulunuyordu. Jackson kardeşlerin en başarılı albümü olan Victory için 5 aylık uluslararası dev bir turne düzenlendi. Turne gelirinin tümünü bağışlayacaklarını duyurması üzerine, Jackson'ın adı, jest olarak Hollywood yıldızlar geçidine eklendi. Turneden 5 milyon $ gelir elde edildi. 1985'te, "Beat It" adlı şarkısını, alkollü araba kullanmaya karşı televizyonlarda ve diğer basın-yayın organlarında yürütülen kampanyalarda kullanılmak üzere bağışlaması nedeniyle, dönemin devlet başkanı Ronald Reagan tarafından, teşekkür amacıyla Beyaz Saray'a davet edildi.

Jackson ileriki yıllarda, ünlü bir dünya starı olarak çok daha fazla ses getirecek sosyal sorumluluk ve insani yardım projelerini hayata geçirecekti. Bunlardan en önemlisi, USA for Africa kampanyası çerçevesinde, özellikle Doğu Afrika'da açlık sınırında ve yardıma muhtaç bir şekilde yaşayan insanlar için, Lionel Richie ile birlikte yazdığı "We Are the World" parçasıydı. Dünya çapında en çok satış rakamına sahip tekli olma özelliğini hâlâ taşıyan şarkı, Stevie Wonder, Tina Turner, Diana Ross, Ray Charles, Cindy Lauper, Bob Dylan, Bruce Springsteen gibi ünlülerin de aralarında bulunduğu 40'tan fazla popüler sanatçı tarafından seslendirildi. Bu başarının ardından, We Are the World'le Richie ve Jackson, Yılın Şarkısı dalında Grammy Ödülü'nü almaya hak kazandı.

1985 yılı yıldız şarkıcı için yalnızca övgülerle geçmedi. Jackson, içinde birçok ünlü sanatçı tarafından seslendirilmiş parçanın yanı sıra, özellikle Beatles'a ait 200'den fazla şarkının telif hakkını bulunduran ATV Müzik'in en büyük hissesini satın alarak birçok tartışmaya neden oldu. En sert tepki de müzayedeyi düzenleyen yakın arkadaşı, söz yazarı Paul McCartney'den geldi. Bu olay, dostluklarının ve bilhassa ortak söz yazarlığı çalışmalarının sonu oldu.

Söz konusu tartışmaların ardından, birtakım basın ve medya çevreleri, uzun süre yaşamak için Elephant Man'in kemiklerini satın almaya kalkıştığından, ilginç tavırlarına kadar birçok konuda sanatçıya karşı alaycı bir üslup kullanmaya ve adından "Wacko Jacko" gibi irrite edici şekilde bahsetmeye başladı.

1986'da, George Lucas'ın yapımcılığında ve Francis Ford Coppola'nın yönetmenliğinde çekilen "Captain EO" adlı kısa filmde Jackson, Kaptan EO rolüyle ekran karşısına geçti. 17 dakika olmasına rağmen yaklaşık 17 milyon dolara mal olan film, o güne kadar çevrilmiş, dakika başına en büyük maliyete sahip filmdi. Disneyland'de gösterime giren film için Jackson, "Another Part Of Me" (sonradan "Bad" albümünde de yer aldı) ve "We Are Here To Change The World" adlı iki yeni parça seslendirdi.

Bad: 1987 - 1990

Jackson'ın Bad döneminde giydiği altın kaplama askerî tarzdaki ceket

Başkan George H.W. Bush, 1990'da Beyaz Saray'da Michael Jackson ile görüştü

1987'de, pop yıldızı, "Bad" albümüyle müzikseverlerin karşısına çıktı.Quincy Jones'un yapımcılığını üstlendiği son Michael Jackson albümüydü ve yine Epic Records etiketi taşıyordu. "I Just Can't Stop Loving You", "Bad", "The Way You Make Me Feel", "Man in the Mirror" ve "Dirty Diana" gibi tekliler listelerde bir numaraya oturdu ve Bad, Amerikan müzik tarihinde beş şarkısı Amerikan müzik listesinin zirvesine yerleşen ilk albüm oldu. 2008 itibarıyla albüm, ABD'de sekiz milyon gönderileri de dâhil olmak üzere dünya çapında 30 milyon kopya satmıştır. Albümün tanıtımından sonra Jackson, yine Pepsi sponsorluğunda, on altı ay gibi oldukça uzun bir zaman alacak ilk solo dünya turnesine çıkarak hayranlarıyla buluştu; 123 konser verdi. Bu arada Pepsi reklamlarıyla ekranlarda boy gösterdi. Dönüşündeyse Bad şarkısına, Martin Scorsese yönetmenliğinde 18 dakikalık, yine kısa film niteliğinde bir klip çekildi. Ancak klipteki yeni Michael Jackson görüntüsü, neredeyse şarkıdan daha çok konuşulur hâle geldi. Çünkü ünlü şarkıcının hem yüzünde, hem de ten renginde çok belirgin ve şaşırtıcı değişiklikler vardı. Medya, sanatçının, zenci olmaktan utandığı için ten rengini beyazlatmaya çalıştığı, burun estetiği, alın kaldırma ve dudak inceltme operasyonu gibi birçok ameliyat geçirdiği iddialarını ortaya attı. Ancak şarkıcı, 1988 yılında kendi yazmış olduğu Moonwalk adlı otobiyografisinde, sadece iki tane estetik operasyon yaptırdığını ve çenesindeki yaralardan dolayı da cildi için cerrahi işlem uygulandığını yazdı.Bad'in klibi de tüm bu sansasyonlara rağmen, oldukça iyi bir satış rakamına ulaştı.

Jerry Kramer ve Colin Chilvers tarafından yönetilen; Kellie Parker, Sean Lennon ve Brandon Adams'ın Jackson'a eşlik ettiği "Moonwalker" adlı müzikal film, 1988 yılında gösterime girdi ve izleyiciler tarafından büyük ilgi gördü. Filmin VHS sürümü bir milyon satış adediyle yeni bir rekora imza attı. Artık yıldız sanatçı, pop,Rock ve soul müziğinin kralı ilan edilecek ve Elvis Presley,Beatles,Frank Sinatra gibi dünya çapında üne kavuşarak zirveye oturmuş bir idol hâline gelecekti. Filmin başarısından sonra, paparazzilerden ve hakkında türetilen dedikodulardan bunalan Michael, Hayvenhurst'te ailesiyle birlikte yaşadığı evi terk ederek 2700 dönümlük dev bir alana kurulu Neverland çiftliğini satın aldı ve orada gözlerden uzak yaşamaya başladı. Çok küçük yaşta hayata atılmak zorunda kaldığı için, özlemini kurduğu çocukluk günlerini yaşayabilmek adına, lunaparktan hayvanat bahçesine, büyükçe bir göle kadar kendine apayrı bir dünya kurdu bu çiftlikte.

Dangerous: 1991 - 1994

"Ben yalnızca dürüst olmak isteyen, insanları mutlu etmeye çalışan biriyim. Tanrı'nın bana ihsan ettiği yeteneğim aracılığıyla onlara biraz olsun 'kaçış duygusu' vermek amacım. Kalbim burada işte. Tüm yapmak istediğim bu..."

Michael Jackson

Jackson Dangerous Turnesi esnasında 1993.

Hollywood Walk of Fame'de iki yıldızı bulunan tek sanatçı Michael Jackson.

1991'de, Jackson, müzik şirketini değiştirerek astronomik bir rakamla Sony'yle sözleşme imzaladı. 15 yıllık bir sürece ve altı albüm ile bir film çalışmasına dayanan kontrat, Michael'a sağladığı ekonomik getiriyle, adından çok söz ettirdi. Aynı yılın Kasım ayında, sanatçının yeni albümü Dangerous piyasaya çıktı. Albümün hit parçası olan "Black Or White"a John Landis yönetmenliğinde çekilen klip, olay yarattı. Klip, şiddet ,cinsellik ve ırkçılık gibi ögelere gönderme yapıyor; özellikle sonlarına doğru görülen bazı sahnelerle şimşekleri üzerine çekiyordu. Söz konusu klibin, medya ve kamuoyunda yarattığı tartışmalar nedeniyle, Jackson bir basın bülteni yayınlayarak üzüntüsünü ifade etti ve ihtilafa konu olan bölümleri kaldırttı. Sansasyonlara rağmen, "Remember The Time", "In The Closet", "Jam" gibi hit parçalar daha çıkaran albüm, sonraki albüm HIStory'nin yayımlanmasına kadar dünya çapında yirmi iki milyon adet satmıştı. Sanatçının çıktığı ikinci dünya turnesi Dangerous World Tour, hemen her ülkenin basın-yayın organları tarafından bire bir takip edildi.

1992'de, MTV tarafından kanalın ilk uluslararası yarışması yayınlanmaya başladı. Dünya çapında birçok insanın katılabildiği yarışmanın ödülü ise Michael'la bir akşam yemeğiydi. Oldukça büyük ilgi uyandıran yarışmanın talihlileri, ünlü sanatçının "In the Closet" adlı teklisinin klip çekimlerinde bir araya geldi. Ertesi yıl ise ABC kanalınca Jackson kardeşlerin gerçek hayat hikâyelerine dayanan görsel biyografileri "The Jacksons: An American Dream" yayına sunuldu. Gerçekten de, neredeyse bir rüyanın dünyanın gerçek olgularıyla yakın temasa geçtiği bir hikâyeye sahip olan Michael ve kardeşlerinin, evrensel popülaritesinin altında yatan neden belki de buydu.

Aynı yıl, Jackson, sosyal sorumluluk çerçevesinde, hümanist projelere imza atmaya devam etti ve "Heal the World Foundation" adı altında bir fon kurdu. Fonun amacı, çocukların daha iyi ve eşit yaşam koşullarına sahip şekilde büyümesini, yaşadıkları topluma faydalı hâle gelmesini sağlamaktı. Kuruluşun faaliyet merkezi Kaliforniya civarında, Santa Ynez'di ve yardıma muhtaç çocuklar, ünlü yıldızın Neverland çiftliğindeki oyun alanlarından yararlanıyordu. Jackson bu fon için 3,5 milyon kişiye 67 tane konser verdi. Konserlerin tüm gelirleri bu fona yatırıldı. O $20 milyon, bir rekor daha kırma için hâlen ayakta olan HBO ile yaptığı anlaşmayla Dangerous dünya turu için yayın haklarını sattı.

1993'te 27. Superbowl maçının devre arasında mini bir konser veren Michael, Amerikan televizyonlarında o zamana kadar elde edilmiş en büyük izlenme payına sahip oldu ve yaklaşık 100 milyon kişiyi ekranları başına topladı. Şubat ayında düzenlenen 35. Grammy Ödül töreninde, Jackson'a "Yaşayan Efsane" ödülü verildi. Mart ayında ise Soul Train tarafından Yılın Hümanisti ödülüne layık görüldü.

HIStory, Blood On The Dance Floor: 1995 - 2000

Utrecht'te bulunan HIStory adlı Michael Jackson heykeli

Jackson, "HIStory: Past, Present And Future" adlı yeni albümünün birinci bölümünü, 1995'in Haziran ayında çıkardı. HIStory Begins, albüm serisinin başlangıcıydı ve cover'lanmış 15 eski hit parçadan oluşuyordu. Serinin ikinci bölümü, HIStory Continues ise 15 yeni parçayla piyasaya sürülmüştü. İlk albümün ilk teklisi, büyük liste başarısı sağlayan "(Scream)" oldu. Kız kardeşi Janet Jackson'la birlikte seslendirdiği bu parçaya çekilen klip ise tüm zamanların en pahalı videosu oldu. Jackson, yarım şirket sahipliğini korunur gibi hatta daha fazla şarkı için haklarını açık $95 milyon kazandı.

Jackson kardeşler "Scream"le, MTV Video Müzik Ödülleri gecesinden, farklı kategorilerde 3 ayrı ödülle ayrıldı. Antisemitik ifadeler içerdiği için Yahudi toplumunun tepkisini çeken "They Don't Care About Us" şarkısı, HIStory albümünden çıkan dördüncü tekli oldu. Parçanın antisemitik sözleri, sonraki düzenlemelerde sound'a uygun bir şekilde değiştirildi. Bu arada Michael; Elvis Presley'in kızı olan Lisa Marie Presley ile evlendi. Ancak evlilik 18 ay gibi kısa bir zaman sürdü.

Albümün başarısı üzerine 1996'da yine dünya turnesine çıkan Jackson, (HIStory World Tour) henüz konserler devam ederken Deborah Jeanne Rowe ile evlendi. Ancak bu evliliğini de sürdüremeyen Jackson ile Rowe, 1999 yılında olaylı bir şekilde boşandı.

Sansasyona neden olan şey, çocukların velayet davasıydı. Popun kralı hakkında yapılan tartışmalar bununla da sınırlı kalmadı. 1996'da Brit Ödülleri gecesinde, "Earth Song" adlı parçasını, beyazlara bürünmüş ve çevresini sarmış birçok küçük çocukla seslendiren Jackson, iki ağaç arasında kollarını açtığı figürü nedeniyle, kendisini Mesih gibi gördüğü iddiaları ile karşı karşıya kaldı.

1997 yılına gelindiğinde, ünlü pop şarkıcısı, HIStory albümünün hit parçalarının remix'lerinden oluşan ve 5 yeni şarkı içeren, aynı zamanda dünyanın en çok satan remix albümü olan

"Blood On The Dance Floor: HIStory in the Mix" i piyasaya çıkardı. Albümün çıkış parçası "Blood On The Dance Floor", "Is It Scary" ve "Ghosts" büyük ilgi gördü ve iyi bir liste başarısı kazandı.

Michael Jackson 1997 Cannes Film Festivalinde

Michael, bu albümünü, büyük yardımını gördüğü Elton John'a ithaf etti. "Is It Scary" ve "Ghosts"a, Jackson ile Stephen King tarafından yazılan, Stan Winston tarafından yönetilen 35 dakikalık bir klip çekildi. Hâlen dünyanın en uzun müzik videosu olma özelliğini koruyan klip, yine uluslararası bir başarı kazandı.

Invincible: 2001 - 2002

2001'de Jackson, 13 ülkenin pop müzik listesinde bir numaraya oturacak olan "Invincible"'ı çıkardı. "You Rock My World", "Cry" ve "Butterflies" gibi hit teklilerle piyasalarda fırtına gibi esti. Ancak, albüm çıkmadan önce, ünlü yıldızın, Sony Müzik'in sahibi Tommy Mottola'yı, süresi dolmak üzere olan kontratlarını yenilemeyeceği doğrultusunda uyarmasına rağmen, Jackson'la şirketin arası açıldı.

Yasal prosedürler nedeniyle, albümle ilgili tüm promosyonlar ve tekli satışları iptal edildi. Mottola'nın, Afrika kökenli Amerikan sanatçılara saygısız davrandığını ve hakaret içerikli konuşmalar yaptığını iddia eden Michael, şirketin zenci artistleri çıkarları doğrultusunda kullandığı yönünde bir açıklama yaptı. Sony ise sanatçının iddialarında doğruluk payı olmadığını savundu.

2001 yılının Eylül ayında, yıldız şarkıcı, solo kariyerinin otuzuncu yılını doldurması şerefine, Madison Square Garden'da bir kutlama partisi düzenledi. (Michael Jackson: 30th Anniversary Celebration) Partide Michael'ın yakın dostlarından efsane aktris Elizabeth Taylor, bir zamanların ünlü çocuk yıldızı Macaulay Culkin ve Chris Tucker da yer almıştır. Bu özel gecede, Usher, Dionne Warwick, Whitney Houston, Destiny's Child, James Ingram, Gloria Estefan, Liza Minelli, Marc Anthony, Shaggy gibi ünlülerden bazıları Michael'ın hafızalara kazınmış şarkılarını okurken, bazıları da kendi parçalarını seslendirerek geceye renk kattılar. N'sync ve Britney Spears Michael'la düet yapma şansını yakalamışlardır. Michael kardeşleriyle de özel bir performans sergiledi.

11 Eylül saldırılarından sonra Jackson, 21 Ekim 2001'de Washington, D.C.'deki RFK Stadyumu'nda United We Stand: What More Can I Give yardım konserinin düzenlenmesine yardım etti. Jackson konserde "Man in the Mirror" ve "What More Can I Give" şarkılarını seslendirdi.

2002 yılında adı bilinmeyen bir taşıyıcı anne Jackson'ın üçüncü çocuğu Prince Michael Jackson II'yi (Blanket) doğurdu.

24 Nisan 2002'de Jackson, Apollo Tiyatrosu'nda konser verdi. Konsere Michael Jackson: Live at the Apollo adı verildi ve bu Jackson'ın son sahne performansıdır.

Number Ones, Visionary: 2003 - 2007

Michael Jackson 2003

2003 yılında Jackson'ın zirveye çıkıp hit olmuş tüm parçalarını içeren "Number Ones", Sony Records etiketiyle CD ve DVD formatında piyasaya sürüldü ve 8 milyondan fazla bir satış rakamı yakaladı. Çocuk istismarı hakkında şunları söyledi:

Beni gerçekten tanıyan herkes şunu iyi bilir ki, çocuklar hayatımdaki her şeyden önce gelir ve bir çocuğa asla zarar veremem.

— Michael Jackson

2003 yılında albümdeki tek yeni parça olan "One More Chance"in klip çekimlerinde, yine çocuk istismarı iddiasıyla ikinci kez suçlandı. Aynı yıl, basında Michael Jackson'ın dinini değiştirerek İslamiyet'i seçtiği ve Müslüman olduğu yönünde haberler çıktı. Sonrasında ise 2005'te, bir cami yaptırdığı haberleri de çıktı. Fakat Michael Jackson'ın İslam Milleti ile bir ilişkisinin olmadığı FBI raporlarında geçer.

Evime gelen ve benimle birlikte yatmak isteyen çocuklar oldu, ancak bunda asla bir cinsel anlam olmadı.

— Michael Jackson

2004 yılının Ağustos ayında VH1 müzik kanalında, "Man in the Mirror: The Michael Jackson Story" adında, sanatçının hayat hikâyesini anlatan görsel bir biyografi yayınlandı. Gavin Arviso tarafından Jackson aleyhine tekrar gündeme getirilen cinsel çocuk istismarı suçlamalarına karşılık, ünlü rap şarkıcısı Eminem "Just Lose It" şarkısıyla göndermeler yaptı. Tartışmaların alevlenmesi üzerine Michael, açıklama yapmak zorunda kaldı. Eminem'in bu hareketinden sonra Michael Jackson, Eminem'in tüm müzik kataloğunu satın almıştır.

Jackson ve oğlu Blanket, Disneyland Paris, 2006

2005 yılının Haziran ayında, hakkında açılan on davanın tamamından beraat eden Jackson, Neverland Çiftliği'ne yapılan FBI baskını sebebiyle Neverland'i terk etti ve çeşitli otellerde kalarak bir süre sonra geçici süreliğine Bahreyn'e yerleşti. Şarkıcının aşırı kilo kaybetmesi ve stres-zararlı alışkanlıkları onu kötü etkiliyordu. Ünlü sanatçı California, Santa Maria'daki mahkemede hakkında öne sürülen çocuklara taciz suçlamasından aklandıktan hemen sonra Prens Şeyh Salman bin Hamed Halife'nin davetlisi olarak Bahreyn'e uçmuştu. 'Movie Database' sitesinin haberine göre Jackson'ın avukatı Thomas Mesereau, şarkıcının Neverland'daki malikanesini satıp hayati bir karar alarak Bahreyn'i çalışma merkezi ve ikametgâhı olarak seçeceğini doğruladı. Mesereau, 'Jackson hayatının seçimini yaparak en zor anında kendisini yalnız bırakmayan sadık dostlarının yanına yerleşiyor. Ayrıca Bahreyn Michael'a sağlık açısından oldukça iyi geldi' dedi. Burada zamanını yeni besteler yaparak ve Katrina Kasırgası mağdurlarına ithafen "I Have This Dream" şarkısını yazarak geçirdi. Bu şarkının seslendirilmesinde Ciara, Snoop Dogg, Keyshia Cole, James Ingram, Jermaine Jackson, Shanice, Shirley Caesar ve The O'Jays gibi ünlüler yer aldı. Ancak, şarkı bilinmeyen nedenlerden dolayı yayınlanmadı.2006'nın şubat ayında, Jackson'la eski eşi Deborah Rowe'un velayet davası sonuçlandı. Mahkeme, eski eşlerin çocukları üzerindeki haklarını sınırlandırarak ihtilafa açık bir karar verdi. Mart ayında ise Kaliforniya İşçi Dairesi, sigorta ücretlerini ödemediği gerekçesiyle Neverland çiftliğini kapatarak sanatçıyı, 69 kişiden oluşan her bir işçi başına 1000 dolar olmak üzere, toplamda 69.000 dolar tazminat ödemeye mahkûm etti.

Jackson Nisan ayında, Two Seas adlı müzik şirketinin CEO'su olan İngiliz müzik yapımcısı Guy Holmes ile, 2007'de çıkması planlanan tek albümlük bir sözleşme yaptı. Mayıs 2006'da ise Tokyo'da, MTV'nin Japonya lokasyonu tarafından düzenlenen Video Müzik Ödülleri'nde Yaşayan Efsane ödülünü aldı. Uzun bir aradan sonra Michael'ın ekranlarda göründüğü ilk geceydi bu. Kasım ayında, ünlü pop yıldızının, "Visionary: The Video Singles" adında, yirmiden fazla hit şarkısını içeren bir çalışması, yine Sony Müzik etiketiyle yayınlandı. Guiness Dünya Rekorları'nın Londra ofisinde 8 dalda layık görüldüğü ödülleri alan Jackson, Dünya Müzik Ödülleri'nde, 100 milyondan fazla satış rakamına ulaştığı için Elmas ödülün de sahibi oldu.

Thriller 25, This Is It: 2008 - 2009

2008'in şubat ayında Michael Jackson Thriller albümünün 25. yılı şerefine Thriller 25'i yayınladı. Thriller 25, Amerika'da 2, Birleşik Krallık'ta 3. sıraya ulaştı. 25.Yıl özel versiyonu; orijinal albüm ve sekiz bonus şarkı içeriğiyle piyasaya sunuldu. Ayrıca Michael Jackson’ın yayınlandığı anda pop dünyasını yerinden oynatan videoları; "Thriller", "Beat It," ve "Billie Jean"den kısa filmler de albümle birlikte bir DVD ile sunuldu. Michael Jackson’ın Emmy adayı unutulmaz “Billie Jean” performansının bulunduğu "Motown 25:Yesterday, Today, Forever" özel televizyon şovunun görüntüleri de bu DVD’de yer alıyor.

2009'un mart ayında Londra'da yaptığı basın açıklamasında Michael Jackson, Londra'da 8 Temmuz itibarıyla 50 konser vereceğini açıkladı. Ayrıca Michael Jackson, bu konserlerin Londra için son konserleri olacağını belirtti.

Michael Jackson ve dansçılar They Don't Care About Us koreografisinde.

This Is It turnesi provaları sırasında hayatını kaybettikten sonra, provalar sırasında kaydedilmiş görüntüler AEG Live tarafından Sony Music'e 60 milyon dolara satıldı. Provaların da yönetmeni olan Kenny Ortega ve ekibinin hazırladığı Michael Jackson's This Is It adlı belgesel 27 Ekim 2009 tarihinden itibaren sadece 2 haftalığına sinemalarda gösterildi ve ilk haftasında 101 milyon dolar (ABD için) hasılat yapmayı başardı. Gösterimin ardından hazırlanan ve filmde yer almayan mini-belgeselleri ve yayınlanmamış görüntü ve röportajları da içeren VCD/DVD ve BluRay formatlarında 26 Ocak 2010'da satışa sunuldu. Bu belgesel, dünya tarihinin en çok hasılat yapan belgeselidir. Provaların çoğu AEG'nin sahibi olduğu Staples Center'da gerçekleşti.

Ölümü

25 Haziran 2009 günü, yerel saat 14.26'da Michael Jackson'ın kalp durması sonucu Los Angeles'ta hayata veda ettiği açıklandı. Akşam saatlerinde Los Angeles'taki evinde, yanında doktoru ve yardımcıları ile beraber olan Londra'da vereceği konserlerin provaları arasında inzivaya çekilmiş dinlenirken, sabah saatlerinde ani bir şekilde fenalaştı ve UCLA Tıp Merkezi'ne kaldırıldı. Nefes darlığı yaşayan ve bilinci kapanan Jackson bir süre sonra komaya girdi, yapılan tüm müdahalelere karşı duran kalbi tekrar çalıştırılamadı ve vefat etti. Daha sonra yapılan otopsilerde ise Jackson'ın ölmeden önce gayet sağlıklı olduğu ve asıl ölüm nedeninin kullandığı kuvvetli anestezi ilacı olduğu açıklandı.

Jackson'ın Mezarı

7 Temmuz 2009'da, Jackson'ın ölmeden 2 gün önce son provasını yaptığı Staples Center'da onun için bir anma töreni düzenlendi. Bu törene Usher, Mariah Carey, Lionel Richie, Jennifer Hudson, Brooke Shields gibi ünlüler katıldı. Bunun yanında tüm ailesi, çocukları ve hayranları da oradaydı. Tören dünyada en çok kişi tarafından izlenen cenaze töreni ve televizyon olayı oldu. Törenin sonunda tüm aile sahneye çıktı. Jackson'ın kızı Paris de kısa bir konuşma yaptı.

Ölümüyle ilgili doktoruna Şubat 2011'de açılan dava 8 Kasım 2011'de karara bağlandı. Jackson'ın doktoru Conrad Murray, popun kralına ölümcül olabilecek düzeyde ve ameliyatlarda kullanılan anestetik ilacı (propofol) gerekli teçhizat ve ekip olmadan verdiği, onu ilacı aldığı süreden itibaren alarmlı monitörle izlemesi gerekirken, sanatçının ölümünden önce sevgilisiyle telefonda konuşmak için dışarı çıktığı, bu sırada fenalaşan Jackson'a yanlış ilk yardımda bulunarak ölümüne sebep verdiği gerekçesiyle kasıtsız adam öldürmekten suçlu bulundu. Doktorluk lisansı iptal edilen Murray dört yıl hapis cezasına çaptırıldı.

Yaşadığına dair iddialar

Ölümünden bir müddet sonra kendisinin yaşadığına dair iddialar çıktı. Hayranları bu konuda araştırma yapmaya başladı. Michael Jackson'ın ünlü Dave Dave kılığında CNN'de TV programına katıldığı iddiaları vardır. Birçok hayranı Dave Dave iddiasından sonra Jackson'ın yaşadığına inanmaya başlamıştır. Ayrıca birçok hayran bu Jackson'ın mezarının içinin boş olduğunu iddia etmiştir. Hâlâ Jackson'ın yaşadığına inanan insanlar vardır.

Fiziksel görünüşteki değişiklikler

Michael Jackson'da 1980'li yıllarda fiziksel değişiklikler görülür. Siyah olan teni açılarak bölgesel olarak beyazlaşmış ve 1987'ye kadar makyajla beyaz bölgeler siyah makyaj ile kapatılmıştır. Ancak 1987 yılında vücuttaki beyaz bölge miktarı yoğunluğu ele geçirince siyah bölgeler beyaz makyajla kapatılmış fakat 1998 yılı civarında makyajlar tüm vücudun beyaz olmasından dolayı sonlanmıştır. Michael Jackson'ın teninin açılması vitiligo hastalığından ötürüdür. Kendisi 1993'teki bir röportajda bu hastalığın Thriller albümünden bir süre sonra olduğunu söylemektedir. Bu hastalık en çok yüzüne ve kaval kemiği bölgesine vurmuştur. Yüzü beyazlamış, burnunun üstünde bir leke oluşmuştur. Kaval kemiğinde büyük yaralar meydana gelmiştir.

Jackson yaptığı bir açıklamada bu hastalığın babasının ailesinde de olduğunu söylemiştir. Ancak doktorlar vitiligo hastalığının asla genlerle insana bulaşmadığını söylemişlerdir. Bir söylentiye göre bazı kişiler Jackson'a 1982 yılı itibarıyla verilen ilaçlardan dolayı renginin beyazlığı söylemişlerdir.^[]

Leaving Neverland

2013 yılında koreograf Wade Robson, Jackson tarafından yedi yaşından beri cinsel tacize uğradığını iddia eden bir dava açtı. 2014 yılında, James Safechuck tarafından on yaşından itibaren dört yıllık bir süre boyunca cinsel istismara uğradıkları iddiasıyla dava açtı. Her ikisi de sırasında Jackson'ın savunmasında tanıklık etmişti; Robson 2005'te tekrar tanıklık etmiştir. Robson ve Safechuck'ın iddiaları, Mart 2019'da HBO kanalında yayınlanan Leaving Neverland belgeselinin konusu oldu. Belgesel, Jackson'ın "yüzlerce kez" istismar ettiğini söyleyerek Jackson'ın cinsel tacizde bulunma iddialarını ayrıntılarıyla ele aldı.

Michael Jackson ve Jimmy Safechuck.(sağ) 1988 yılında Honolulu, Hawaii'de

Film, Jackson hayranlarından eleştiri aldı. Corey Feldman, Aaron Carter, Brett Barnes ve Macaulay Culkin gibi Jackson'ın yakın arkadaşları, Jackson'ın onları taciz etmediğini söyledi. Belgeselin ardından Yeni Zelanda, Kanada, İngiltere ve Hollanda'daki radyo istasyonları Jackson'ın müziğini çalma listelerinden kaldırdı.

21 Şubat'ta Jackson mülkü, HBO'ya dava açtı. Dava, HBO'nun mülke verilen zararlar için Jackson mülkü 100 milyon dolar tazminat istemiştir. 20 Eylül'de Yargıç George H. Wu, HBO'nun karşı açtığı davanın iptali isteğini reddetmiştir.

2019'un dördüncü çeyreğinde, bazı Yeni Zelanda ve Kanada radyo istasyonları, Jackson'ın bazı müziklerini çalma listelerine yeniden ekledi.

Diskografi

• 1971: Got to Be There
• 1972: Ben
• 1973:
• 1975: Forever, Michael
• 1979: Off the Wall
• 1982: Thriller
• 1987: Bad
• 1991: Dangerous
• 1995: HIStory: Past, Present and Future, Book I
• 2001: Invincible

Derleme albümler

• 2003: Number Ones
• 2006: Visionary

Remix albümler

• 1997: Blood on the Dance Floor: HIStory in the Mix
• 2011:

Yeniden yayımlananlar

• 2008: Thriller 25
• 2012: Bad 25

Ölümünden sonra

• 2010: Michael
• 2014: Xscape
• 2022: Thriller 40

Not: HIStory çift diskli bir albümdür. CD 1'de Michael'ın en iyi şarkıları yer alır ve ismi HIStory Begins'tir. CD 2 ise bir stüdyo albümüdür ve adı HIStory Continues'tur. Aslında bu çift disk, albümün bir parçasıydı. Fakat bazı ülkelerde çift diskli özel versiyon olarak duyuruldu, çünkü albümün yüksek fiyatı satışları azaltabilirdi.

Filmografi

Yıl	Film	Rol	Yönetmen	Kaynak
1978	The Wiz	Scarecrow	Lumet, SidneySidney Lumet
1986	Captain EO	Captain EO	Coppola, Francis FordFrancis Ford Coppola
1988	Moonwalker	Kendisi	Jerry Kramer
1997	Ghosts	Maestro/Mayor/Ghoul/Skeleton	Stan Winston
2002	Men in Black II	Agent M	Barry Sonnenfeld
2004	Miss Cast Away and the Island Girls	Agent MJ	Bryan Michael Stoller
2009	Michael Jackson's This Is It	Kendisi	Kenny Ortega

Konser turneleri

• Bad World Tour (1987–89)
• Dangerous World Tour (1992–93)
• HIStory World Tour (1996–97)
• (1999)
• This Is It (2009–10; iptal edildi)

Notlar

• a. ^{^} Michael Jackson kariyerine 6 yaşındayken babasının kurduğu Jackson 5 grubuyla başladı.
• b. ^{^} Michael Jackson Thriller albümünün 25. yıl şerefine bu albümü 2008'de Thriller 25 olarak yayınladı.

Bibliyografya

• Campbell, Lisa (1995). Michael Jackson: The King of Pop's Darkest Hour. Branden. . 
• George, Nelson (2004). Michael Jackson: The Ultimate Collection (kitapçık)|biçim= kullanmak için |url= gerekiyor (). Sony BMG. 
• Lewis, Jel (2005). Michael Jackson, the King of Pop: The Big Picture : the Music! the Man! the Legend! the Interviews!. Amber Books Publishing. . 
• Taraborrelli, J. Randy (2004). The Magic and the Madness. Terra Alta, WV: Headline. . 

Kaynakça

1. ^ ^{a b} "Multiple reports: Michael Jackson dies at 50". CNN.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2009. 
2. ^ "90s R&B Artists". R&B Haven. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. 
3. ^ Campbell, Lisa D. (1993). Michael Jackson: The King of Pop. Branden Books. s. 6-48. 9780828319577. 
4. ^ ^{a b} Peake, Steve. "Michael Jackson-the Making of the King of Pop". About.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2009. 
5. ^ "Kesin Ölüm Nedeni Açıklandı". Sabah Gazetesi. 31 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ağustos 2009. 
6. ^ "Michael Jackson Biyografi". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
7. ^ George, s. 20.
8. ^ ^{a b} George, s. 22. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Nelson George overview 22" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
9. ^ "Biography on Michael Jackson". All Michael Jackson.com. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
10. ^ Campbell (1995), s. 14–16.
11. ^ Lewis, s. 165–168.
12. ^ George, s. 45–46.
13. ^ Taraborrelli, s. 620
14. ^ "Jackson 5". ^[]
15. ^ Michael Jackson Biyografisi - MAÜEKF^[]
16. ^ . 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
17. ^ "Michael Jackson: Biography". Rolling Stone. 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2009. 
18. ^ . biography.com. 3 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2009. 
19. ^ Taraborrelli, s. 138–144
20. ^ Taraborrelli, s. 163–169.
21. ^ "Michael Jackson Mini Biography". 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
22. ^ "Notable Biographies:Michael Jackson Bioghraphy". Notablebiographies.com. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
23. ^ ^{a b} George, s. 23. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Nelson George overview 23" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
24. ^ ^{a b} George, s. 37–38.
25. ^ "Grammy Award Winners". National Academy of Recording Arts and Sciences. 8 Ekim 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2009. 
26. ^ Lewis, s. 47.
27. ^ Taraborrelli, s. 238-241.
28. ^ Reis, Antonio (15 Nisan 2004). "The Immortals - The Greatest Artists of All Time: 35) Michael Jackson" (946). Rolling Stone. 8 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2009. 
29. ^ Taraborrelli, s. 279–287.
30. ^ ^{a b} Taraborrelli, s. 205–210.
31. ^ Taraborrelli, s. 315–319.
32. ^ Taraborrelli, s. 320.
33. ^ Taraborrelli, s. 304–307.
34. ^ Huey, Steve. "Michael Jackson". AllMusic. 16 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
35. ^ Taraborrelli, s. 333–337.
36. ^ ^{a b} "Michael Jackson sells Beatles songs to Sony". The New York Times. 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Temmuz 2008. 
37. ^ Taraborrelli, s. 355–361.
38. ^ "Music's misunderstood superstar". BBC. 13 Haziran 2005. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
39. ^ Cocks, Jay (14 Eylül 1987). "The Badder They Come". Time. 2 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
40. ^ "MTV - Michael Jackson Biography". 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
41. ^ Leopold, Todd (6 Haziran 2005). "Michael Jackson: A life in the spotlight". CNN. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
42. ^ "Gold and Platinum". Recording Industry Association of America. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
43. ^ Savage, Mark (29 Ağustos 2008). "Michael Jackson: Highs and lows". BBC. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
44. ^ ""Pop Müziğin Kralı" Michael Jackson". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
45. ^ ^{a b} . 2008 A&E Television Networks. Biography.com. 4 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
46. ^ ^{a b c d} Obenhausen (24 Mart 2007). "Michael Jackson Biografi - BAD". Haberkulesi.com.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
47. ^ . MJ Türk Fan. 30 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2009. 
48. ^ Coco (25 Ağustos 2008). . Düşlersokağı.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
49. ^ ^{a b c d} Cobija (18 Aralık 2008). "Bad: 1987 - 1990". Blogcu Forumu. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. ^[]
50. ^ Levis, Mike: Asia Pacific: The Media at Large 10 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., page 68. Billboard magazine (May 20, 1995).
51. ^ ^{a b} George, p. 45–46
52. ^ Harrington, Richard (5 Şubat 1992). "Jackson to Tour Overseas". The Washington Post.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor ()
53. ^ Taraborrelli, p. 452–454
54. ^ "Michael Jackson Biography". Sing365.com. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
55. ^ Leeds, Jeff (13 Nisan 2006). "Michael Jackson Bailout Said to Be Close". The New York Times. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
56. ^ George, p. 48–50
57. ^ "Michael Jackson - Singer/Songwriter". H2g2. BBC. 1 Mayıs 2001. 16 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
58. ^ "Ricky Martin, Mariah Carey, Michael Jackson, Others To Join Pavarotti For Benefit". VH1. 5 Mayıs 1999. 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
59. ^ Taraborrelli, p. 580–581
60. ^ Taraborrelli, p. 597
61. ^ Rojek, Chris (2007). Cultural Studies. Polity. s. 74. 0745636837. 
62. ^ Taraborrelli, p. 610–612
63. ^ . 4 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
64. ^ McGregor, Andrew (20 Kasım 2002). "Michael Jackson Invincible Review". BBC Music. BBC. 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
65. ^ . 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
66. ^ Vineyard, Jennifer (8 Temmuz 2002). "Michael Jackson Shocks Al Sharpton By Calling Tommy Mottola A Racist". 16 Kasım 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
67. ^ "Michael Jackson Full Biography". MTV. 2009. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
68. ^ Branigan, Tania (8 Eylül 2001). "Jackson spends £20m to be Invincible". The Guardian. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
69. ^ George, p. 50–53
70. ^ Michael Jackson - Büyülü ve Çılgınca Bir Yaşam. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
71. ^ "Prince Michael Jackson II". biography.com. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . 
72. ^ "Jacko Plays the Apollo". Roger Friedman. foxnews.com. 25 Nisan 2002. 29 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . 
73. ^ "Michael Jackson: False Child Abuse Allegations". Pop Dirt. 9 Şubat 2003. 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
74. ^ "Boy's brother 'saw Jackson abuse'". News BBC. BBC. 8 Mart 2005. 2 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
75. ^ "JACKSON'IN 50 YILLIK 'SİYAH BEYAZ' YAŞAMI". 1 Eylül 2008. Erişim tarihi: 25 Nisan 2009. ^[]
76. ^ "Man in the Mirror: The Michael Jackson Story (2004) (TV)". IMDB. 28 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
77. ^ Taraborrelli, p. 640
78. ^ . The Smoking Gun. 6 Ocak 2005. 25 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
79. ^ Toumi, Habib (23 Ocak 2006). "Jackson settles down to his new life in the Persian Gulf". Gulf News. 12 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
80. ^ Lumley, James (24 Kasım 2008). "Michael Jackson, Bahrain Prince Settle Dispute Over Advance Fee". Bloomberg.com. 19 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
81. ^ Tumposky, Ellen (24 Kasım 2008). "Michael Jackson and Prince of Bahrain settled lawsuit 'amicably,' say lawyers". NY Daily News. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
82. ^ Davis, Matthew (6 Haziran 2005). "Michael Jackson health concerns". BBC. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
83. ^ Huey, Steve. "Artist/Band: Michael Jackson". Swapa CD. All Guide. 21 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2009. 
84. ^ "Jackson child custody battle ends". BBC. 30 Eylül 2006. 12 Eylül 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2009. 
85. ^ . Buzzle.com. 9 Kasım 2002. 15 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2009. 
86. ^ George, p. 24
87. ^ (İspanyolca). zm.nu. 24 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009. 
88. ^ . Digital Producer. 20 Şubat 2008. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009. 
89. ^ "Michael Jackson Thriller 25". ultratop.be. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2009. 
90. ^ ^{a b} McGovern, Derek (6 Mart 2009). "Will Michael Jackson turn up for all of his London O2 Arena shows?". Daily Mirror. 7 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2009. 
91. ^ Kreps, Daniel (12 Mart 2009). "Michael Jackson's "This Is It!" Tour Balloons to 50-Show Run Stretching Into 2010". Rolling Stone. 20 Eylül 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2009. 
92. ^ "It's Official! SONY Buys Michael Jackson Rehearsal Footage For $60 Million!!!". drfunkenberry.com. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. 
93. ^ "Michael Jackson's "This Is It" Extends Theatrical Run After $101 Million Opening Week". Rollingstones.com. 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. 
94. ^ "Michael Jackson's This Is It (2009)". ottentomatoes.com. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2013. 
95. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Haziran 2015. 
96. ^ "Şok iddia: Michael Jackson ölmedi". 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010. 
97. ^ "A Photographic History of Michael Jackson's Face With blithering, yet witty commentary". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2009. 
98. ^ . Stars Plastic Surgery. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2009. 
99. ^ "Choreographer: Michael Jackson 'sexually abused me'". 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013. 
100. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
101. ^ "2 Witnesses Say They Shared Jackson's Bed and Were Never Molested". 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mayıs 2005. 
102. ^ "Actor Corey Feldman Defends Michael Jackson Following 'Leaving Neverland' Premiere". 5 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2019. 
103. ^ "Michael Jackson songs pulled from radio stations in New Zealand and Canada". 5 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Mart 2019. 
104. ^ "Michael Jackson Estate Sues HBO Over 'Leaving Neverland' Documentary". 22 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2019. 
105. ^ "Michael Jackson songs back on New Zealand radio airwaves". 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. 
106. ^ Jones, pp. 229, 259
107. ^ Taraborrelli, pp. 355–356
108. ^ Taraborrelli, pp. 413–414
109. ^ Taraborrelli, p. 610
110. ^ Scott, A. O (3 Haziran 2002). "Defending Earth, With Worms and a Talking Pug". The New York Times. 30 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2009. 
111. ^ Chaney, Jen (19 Temmuz 2005). "'Miss Cast Away': You Know It's Bad". The Washington Post. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2009. 
112. ^ Le, Danny (11 Ağustos 2009). . MichaelJackson.com. 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2009. 

Dış bağlantılar

• Michael Jackson Resmî web sitesi4 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• MySpace'de Michael Jackson7 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
• AllMusic'te Michael Jackson (İngilizce)
• IMDb'de Michael Jackson
• Allmovie'de Michael Jackson^{[ölü link]}
• Michael Jackson diskografisi - Discogs4 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
• Michael Jackson'ın Aile ağacı11 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
• Michael Jackson'ın Rock and Roll Hale of Fame Sayfası16 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
• (İngilizce)