Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhtâr Veled Dâde (Arapça: مختار ولد داده; 25 Aralık 1924 - 14 Ekim 2003), ülkesinin Fransa'dan bağımsızlık kazandığı 1960'tan, bir askerî darbeyle devrildiği 1978'e kadar Moritanya devlet başkanı olarak görev yapmış olan siyasetçi.
| Muhtâr Veled Dâde | |
|---|---|
 | |
| 1. Moritanya devlet başkanı | |
| Görev süresi 28 Kasım 1960 - 10 Temmuz 1978 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | |
| 9. Afrika Birliği Örgütü başkanı | |
| Görev süresi 21 Haziran 1971 - 12 Haziran 1972 | |
| Yerine geldiği | Kenneth Kaunda |
| Yerine gelen | II. Hasan |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 25 Aralık 1924 |
| Ölüm | 14 Ekim 2003 (78 yaşında) |
Önceki hayatı
Dâde, Moritanya Boutilimit'te kabilesinin önemli bir ailesinde doğmuştu. Paris'te hukuk eğitimi gördü. Üniversite diploması almış ilk Moritanyalı oldu. 1950'lerin sonlarında Moritanya'ya dönüşünde merkez-sol 'ne katıldı ve Yürütme Konseyi Başkanı seçildi. 1959'da, yeni bir siyasi parti kurdu: . Bu yıl yapılan, bağımsızlık öncesi son yasama seçimlerinde onun partisi Millet Meclisindeki tüm sandalyeleri kazandı ve o başbakan seçildi.
Moritanya'nın üç ana etnik grubu Beyaz Mağribiler, Siyah Mağribiler ve Siyah Afrikalılara ek olarak farklı siyasi partiler arasında da bir konsensus sağladı. Hükûmetinde farklı etnik ve siyasal gruplar dengeli bir biçimde temsil edildi. 1960'ta onun liderliği altında Moritanya'ya bağımsızlık veren Fransız otoritelerinin güvenini kazandı. Dâde, yeni cumhuriyetin geçici başkanı olmakla görevlendirildi ve 1961 Ağustos'unda ilk bağımsızlık sonrası seçimde devlet başkanı seçildi.
Moritanya devlet başkanı
Başkan olarak Dâde, belirgin şekilde bağımsızlıktan önce açıklamış olduğu politikalardan ayrıldı. Eylül 1961'de ana muhalefet partileriyle bir "Ulusal Birlik Hükümeti" oluşturdu ve Aralık'ta dört en büyük partiyi birleştirerek Moritanya Halk Partisi'ni kurdu (MHP). Yegane yasal parti olan MHP, otoriter bir başkanlık rejimi kuran 1964 anayasasıyla ülkede bir tek parti yönetimi kurdu. Dâde, bu kararı Moritanyanın batı tarzı bir çok partili demokrasiye hazır olmadığı için aldığını açıkladı. Dâde bu tek-parti anayasasının altında 1966, 1971 ve 1976'da tek aday olarak katıldığı seçimlerde tekrar devlet başkanı seçildi.
1971'de Afrika Birliği Organizasyonuna başkan olarak hizmet etti. Ülkesindeyse politikaları başarısız oluyordu. Ekonomi durgunlaştı ve kuvvetle Fransız yardımına muhtaç kaldı. 1969 ve 1974 arasındaki dönemde Sahel'deki kuraklık ve demirin uluslararası bedellerinde düşüş yüzünden ihracat gelirlerinde bir gerileme ülkedeki yaşam standartlarını düşürmüştü. 1975'te Moritanya'nın "İslami, milliyetçi, merkezci ve sosyalist bir demokrasi" olmasını isteyen bir kararname sundu. Bu kararname halk tarafından beğenildi ve genel olarak muhalefet tarafından da destek gördü.
Batı Sahra'da savaş
İspanya'nın Batı Sahra'ya bağımsızlık vermesi yeni bir siyasi kriz başlattı. Hem Fas, hem de Moritanya bu bölgenin kendilerine ait olduğunu ileri sürüyor ve bu yüzden bölgeyi topraklarına katmak istiyorlardı. Öte yandan, İspanyollara karşı mücadele veren Polisario bölgenin bağımsız bir devlet olmasında ısrar ediyordu. Veled Dâde bağımsızlıktan önce bile bölgeyi talep etmişti. Ama Moritanyalılar kendisiyle aynı fikirde değillerdi. Moritanyalı Mağripler'in Sahralılarla yakın ilişkileri vardı ve neredeyse bütün kuzey kabilelerinin sınırın her iki tarafında da üyeleri vardı. Birçok Moritanyalı bölgenin bağımsızlığı için Polisario'ya kendi istekleriyle katılmışlardı. Kuzey Moritanya'da gerillalar için destek sağlamanın yanı sıra birkaç bin Moritanyalı Polisario'nun Tindouf'daki kamplarına katılmak için ülkeyi terk etti. Güneyde daha fazla memnunniyetsizlik ortaya çıktı. Siyahi askerler kuzeyli mağriplerle ilgili gördükleri bu savaşa katılmak istemiyorlardı. Eğer başarılı olurlarsa, birkaç bin yeni Mağribi vatandaşın ülkeye katılımıyla azınlık durumda olan siyahların ülke içindeki oranı daha da azalacaktı. Tüm bunlara rağmen Veled Dâde bölgenin Faslıların eline geçmemesinde kararlıydı.
İspanya'yla yapılan ardından, Moritanya bölgenin güney kısmının işgal ederek buraya adını verdi. Ama küçük ve az eğitimli Moritanya ordusu, Fransız hava kuvvetinden gelen desteğe rağmen gerilla baskınlarını durdurmakta başarısız oldu. Polisario işgale karşılık olarak Zouerate'deki demir madenlere saldırmaya başladı. Bunun sonucu olarak ülke ekonomisi bozulmaya başladı ve Dâde'nin halk desteği düştü. 1976'da, başkent Nuakşot Polisario tarafından saldırıya uğradı ve Dâde savunma bakanlığı için askeri bir memur kararlaştırmak zorunda kaldı.
Düşüsü ve sonraki hayatı
10 Temmuz 1978'de, Yarbay , bir hükûmet darbesiyle Dâde'yi devirdi ve onun yerine ülkeyi yönetmesi için bir cunta rejimi kurdu. Onun halefleri, Moritanya'nın Batı Sahra üzerindeki taleplerinden vazgeçtiler ve sonraki yıl da savaştan çekildiler. Bir hapis döneminin ardından, 1979 Ağustos'unda Veled Dâde'nin Fransa'ya sürgüne gitmesine izin verildi. 1980'de orada adında bir muhalefet hareketi kurdu. Rejimi devirmek için yaptığı denemeler başarısız oldu. 17 Temmuz 2001'de Moritanya'ya dönmesine izin verildi, ama uzun bir hastalıktan sonra, 14 Ekim 2003'te Paris'te öldü. Vücudu, uçakla getirildiği Moritanya'da toprağa gömüldü.
Kaynakça
- ^ See World Statesmen 13 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . {{|url=https://www.webcitation.org/65PLZIFNT?url=http://www.worldstatesmen.org/Mauritania.htm |tarih=12 Şubat 2012 }}
- ^ "Ousted Mauritanian president due home from 23 years in exile". Agence France Presse. July 17, 2001.
- ^ "Mauritania lays president to rest" 14 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC.co.uk, October 18, 2003.
Dış bağlantılar
- Moktar Ould Daddah5 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhtar Veled Dade Arapca مختار ولد داده 25 Aralik 1924 14 Ekim 2003 ulkesinin Fransa dan bagimsizlik kazandigi 1960 tan bir askeri darbeyle devrildigi 1978 e kadar Moritanya devlet baskani olarak gorev yapmis olan siyasetci Muhtar Veled Dade1 Moritanya devlet baskaniGorev suresi 28 Kasim 1960 10 Temmuz 1978Yerine geldigi Makam olusturulduYerine gelen9 Afrika Birligi Orgutu baskaniGorev suresi 21 Haziran 1971 12 Haziran 1972Yerine geldigi Kenneth KaundaYerine gelen II HasanKisisel bilgilerDogum 25 Aralik 1924Olum 14 Ekim 2003 78 yasinda Onceki hayatiDade Moritanya Boutilimit te kabilesinin onemli bir ailesinde dogmustu Paris te hukuk egitimi gordu Universite diplomasi almis ilk Moritanyali oldu 1950 lerin sonlarinda Moritanya ya donusunde merkez sol ne katildi ve Yurutme Konseyi Baskani secildi 1959 da yeni bir siyasi parti kurdu Bu yil yapilan bagimsizlik oncesi son yasama secimlerinde onun partisi Millet Meclisindeki tum sandalyeleri kazandi ve o basbakan secildi Moritanya nin uc ana etnik grubu Beyaz Magribiler Siyah Magribiler ve Siyah Afrikalilara ek olarak farkli siyasi partiler arasinda da bir konsensus sagladi Hukumetinde farkli etnik ve siyasal gruplar dengeli bir bicimde temsil edildi 1960 ta onun liderligi altinda Moritanya ya bagimsizlik veren Fransiz otoritelerinin guvenini kazandi Dade yeni cumhuriyetin gecici baskani olmakla gorevlendirildi ve 1961 Agustos unda ilk bagimsizlik sonrasi secimde devlet baskani secildi Moritanya devlet baskaniBaskan olarak Dade belirgin sekilde bagimsizliktan once aciklamis oldugu politikalardan ayrildi Eylul 1961 de ana muhalefet partileriyle bir Ulusal Birlik Hukumeti olusturdu ve Aralik ta dort en buyuk partiyi birlestirerek Moritanya Halk Partisi ni kurdu MHP Yegane yasal parti olan MHP otoriter bir baskanlik rejimi kuran 1964 anayasasiyla ulkede bir tek parti yonetimi kurdu Dade bu karari Moritanyanin bati tarzi bir cok partili demokrasiye hazir olmadigi icin aldigini acikladi Dade bu tek parti anayasasinin altinda 1966 1971 ve 1976 da tek aday olarak katildigi secimlerde tekrar devlet baskani secildi 1971 de Afrika Birligi Organizasyonuna baskan olarak hizmet etti Ulkesindeyse politikalari basarisiz oluyordu Ekonomi durgunlasti ve kuvvetle Fransiz yardimina muhtac kaldi 1969 ve 1974 arasindaki donemde Sahel deki kuraklik ve demirin uluslararasi bedellerinde dusus yuzunden ihracat gelirlerinde bir gerileme ulkedeki yasam standartlarini dusurmustu 1975 te Moritanya nin Islami milliyetci merkezci ve sosyalist bir demokrasi olmasini isteyen bir kararname sundu Bu kararname halk tarafindan begenildi ve genel olarak muhalefet tarafindan da destek gordu Bati Sahra da savasIspanya nin Bati Sahra ya bagimsizlik vermesi yeni bir siyasi kriz baslatti Hem Fas hem de Moritanya bu bolgenin kendilerine ait oldugunu ileri suruyor ve bu yuzden bolgeyi topraklarina katmak istiyorlardi Ote yandan Ispanyollara karsi mucadele veren Polisario bolgenin bagimsiz bir devlet olmasinda israr ediyordu Veled Dade bagimsizliktan once bile bolgeyi talep etmisti Ama Moritanyalilar kendisiyle ayni fikirde degillerdi Moritanyali Magripler in Sahralilarla yakin iliskileri vardi ve neredeyse butun kuzey kabilelerinin sinirin her iki tarafinda da uyeleri vardi Bircok Moritanyali bolgenin bagimsizligi icin Polisario ya kendi istekleriyle katilmislardi Kuzey Moritanya da gerillalar icin destek saglamanin yani sira birkac bin Moritanyali Polisario nun Tindouf daki kamplarina katilmak icin ulkeyi terk etti Guneyde daha fazla memnunniyetsizlik ortaya cikti Siyahi askerler kuzeyli magriplerle ilgili gordukleri bu savasa katilmak istemiyorlardi Eger basarili olurlarsa birkac bin yeni Magribi vatandasin ulkeye katilimiyla azinlik durumda olan siyahlarin ulke icindeki orani daha da azalacakti Tum bunlara ragmen Veled Dade bolgenin Faslilarin eline gecmemesinde kararliydi Ispanya yla yapilan ardindan Moritanya bolgenin guney kisminin isgal ederek buraya adini verdi Ama kucuk ve az egitimli Moritanya ordusu Fransiz hava kuvvetinden gelen destege ragmen gerilla baskinlarini durdurmakta basarisiz oldu Polisario isgale karsilik olarak Zouerate deki demir madenlere saldirmaya basladi Bunun sonucu olarak ulke ekonomisi bozulmaya basladi ve Dade nin halk destegi dustu 1976 da baskent Nuaksot Polisario tarafindan saldiriya ugradi ve Dade savunma bakanligi icin askeri bir memur kararlastirmak zorunda kaldi Dususu ve sonraki hayati10 Temmuz 1978 de Yarbay bir hukumet darbesiyle Dade yi devirdi ve onun yerine ulkeyi yonetmesi icin bir cunta rejimi kurdu Onun halefleri Moritanya nin Bati Sahra uzerindeki taleplerinden vazgectiler ve sonraki yil da savastan cekildiler Bir hapis doneminin ardindan 1979 Agustos unda Veled Dade nin Fransa ya surgune gitmesine izin verildi 1980 de orada adinda bir muhalefet hareketi kurdu Rejimi devirmek icin yaptigi denemeler basarisiz oldu 17 Temmuz 2001 de Moritanya ya donmesine izin verildi ama uzun bir hastaliktan sonra 14 Ekim 2003 te Paris te oldu Vucudu ucakla getirildigi Moritanya da topraga gomuldu Kaynakca See World Statesmen 13 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde url https www webcitation org 65PLZIFNT url http www worldstatesmen org Mauritania htm tarih 12 Subat 2012 Ousted Mauritanian president due home from 23 years in exile Agence France Presse July 17 2001 Mauritania lays president to rest 14 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC co uk October 18 2003 Dis baglantilarMoktar Ould Daddah5 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde