Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mutasım veya Abbas el-Mutasım Billâh Tam Adı: Ebû İshâk "el-Muʻtasım bi’l-Lâh" 'Abbas bin Hârûn er-Reşîd (Arapça: أبو إسحاق “المعتصم بالله” عباس بن هارون الرشيد ; Ebū ʾisḥāq "el-muʿtaṣim bi-llāh" 'Abbas bin hārūn er-rešīd) (d. 794 - ö. 5 Ocak 842), sekizinci Abbasi halifesi. Harun Reşid'in küçük oğluydu ve annesi Harun Reşid'in Türk asıllı bir cariyesi idi. 833'te kardeşi Memun'un yerine tahta geçti.
| Mutasım Ebu İshak Abbas el-Mutasım Billâh | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Bizans elçileri Mutasım'ın (oturan, sağda) huzurunda, Madrid Skilicis | |||||
| 8. Abbâsî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 833 – 842 | ||||
| Önce gelen | Memun | ||||
| Sonra gelen | Vasık | ||||
| Doğum | 794 | ||||
| Ölüm | 5 Ocak 842 | ||||
| Çocuk(lar)ı | Vâsik Mütevekkil | ||||
| |||||
| Hanedan | Abbâsî Hanedanı | ||||
| Babası | Harun Reşid | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Halifelik öncesi hayatı
Mutasım halife olmadan Ebu İshak adı ile anılmaktaydı. Babası Abbasi Halifesi Harun Reşid, annesi bu halifenin Türk asıllı cariyesi olan Meride idi. Bağdat'ta Abbasi Halifeleri sarayı olan "Huld Sarayı"'nda doğmuştur. Taberi'ye göre birçok otorite tarafından doğum tarihi Ekim 796 (Şaban H.180) olarak verilmekte ama bazıların da doğumu 726 ilkbaharı (H. 179) veya daha önce olarak verilmektedir.
Taberi Mutasım'ı yetişkin iken siyah sakallı, saçlarının uçları gittikçe kırmızıya yaklaşıp saç uçları kırmızı olarak tasvir etmektedir ve gayet güzel gözleri olduğunu bildirmektedir. Diğer tarihçiler onun fiziksel olarak gayet güçlü olduğunu ve okuryazarlığının gayet az, hatta hemen hemen ümmi, olduğunu vurgulamaktadırlar.
Ebu İshak, Harun Reşid'in küçük oğullarından olduğu için yetişmesine pek önem verilmemiştir. Baba-bir-anne-ayrı kardeşleri olan Emin (halifelik dönemi: 809-813) ile Memun (halifelik donemi:813-833) arasında çıkan (bazen "" veya "Büyük Abbasi İç Savaşı" adı da verilen) büyük iç savaşta Bağdat'ta bulunup orada yaşamıştır. Bu dönemde 817-819'da diğer Abbasi sülalesi mensupları ve Abbasiler devleti ileri gelenleri (abna' el-devle) gibi, 20 Temmuz 817'de Bağdatlıların Halife Memun yerine "Mübarek" taht adı ile halife olduğunu kabul ettikleri 'nin taraftarı idi.
Ebu İshak'ın 816'da Hicaz'a Mekke-Medine'ye Hacca gittiği Taberi tarafından bildirmektedir. Bu hac seferinde yanında askerlerden ve devlet memurlarından oluşan büyük bir refakatçi grubu bulunmakta idi. Bu hac seferine gidişte bu refakatçiler arasında Yemen valisi tayin olup görevine giden "Havdava İbni Ali İbni Isa İbni Maham" da katılmıştı. Ebu İshak Mekke'de bu hac seferinde Mekke'de iken kendine refakat eden askerî birliği hacıların yollarını kesip onları soyan "Harici" bir eşkıya lideri üzerine gönderildiği hakkında ayrıntılı olarak vermekte ve ortaya çıkan bir olayı da anlatmaktadır. Bir Türk asıllı "gılman" (kölemen) asker Ebu İshak'ı bir Harici askerinin çok tehlikeli mızrak hücumundan kurtarmış ve ona Farsça "Aşina ma-ra" (Beni Hatırla) diye bağırmıştır. Bundan sonra bu Türk asker "Aşina" lakabıyla "Ebu Cafer Aşina" olarak bilinmiştir. Ebu İshak bu seferde isyancı Hariciler eşkıyaları tepeleyip imha etmiştir.
Ertesi 817 yılında da Ebu İshak tekrar Hicaz'a hac için gitmiştir. Fakat bu hac seferinin ayrıntılarını bildiren hiçbir belge ve bilgi elimizde bulunmamaktadır.
Ebu İshak Hicri 829'da (Hicri 214) Mısır'da çıkan bir isyanı bastırmakla görevlendirilmiştir. O bu isyanı bastırmış ve isyan elebaşlarını idam ettirmiştir.
831'de (Hicri 215) Bağdat'a dönen Ebu İshak kardeşi halife Memun'un Bizanslılar üzerine Anadolu seferine iştirak etmiştir. Taberi'ye göre bu seferde Ebu İshak'ın komuta ettiği Arap ordusu kolu 30 kadar Bizans tahkimli mevki ve kaleyi ele geçirmiştir.
Halifelik yaşamı
Askerin biat sorunu
Taberi'ye göre Mutasım, ölen ağabeyi Memun yerine 9 Ağustos 833'te halife olmuştur. Önce askerler Mutasım'a biat etmekten kaçındılar ve Memun'un oğlu Abbas'ın halife olmasını istediler. Fakat Abbas babasının kurmuş olduğu Tyana askeri şehrinden çağrılıp Bağdat'a geldi ve Mutasım'a biat etti. Askerler de ondan sonra Mutasım'a biat ettiler.
Tyana, Bağdat ve yeni Samarra şehri devlet merkezi
Mutasım ağabeyi Memun'un yeniden yaptırıp yerleştiği Tyana şehrini boşaltırdı; şehrin yeni yapılmış olan surlarını yıktırdı. Şehirde taşınamayacak her şey yakılıp şehir ortadan kaldırıldı. Halifelik devlet merkezi yine Bağdat oldu.
Fakat Abbasileri başa getiren ve sonradan Memun'un tuttuğu Horasanlı askerler ile aileleri ve Horasanlı İranlılara karşı bir güç olarak Türk asıllı Kölemenlerden kurulan ordunun askerleri arasında devamlı çatışma bulunmaktaydı. Bağdat'ın yerli Iraklı ahalisi bu iki yabancı unsurdan ve aralarındaki çatışmalardan devamlı tedirgin olmaktaydı. Özellikle Mutasım'ın iktidarına temel olarak kullandığı Türk asıllı kölemen askerler şehir halkı tarafından istenmemekteydi. Bu Türk kölemen askerlerin kışlaları Bağdat şehir duvarları dışında olmakla beraber Türk kölemenler şehir halkı tarafından devamlı şikayet konusu ve sosyal çekişme odağı olmaktaydı. Bağdat şehrinde Türk kölemenler aleyhinde devamlı çekişmeler ve hatta isyanlar çıkmaktaydı.
Sonunda (babasının Rakka'ya ve ağabeyi Memun'un da kendine yeniden yaptırdığı Tyana'ya çekilmesini göz önüne alarak) Mutasım 833de kendi devlet merkezi için Bağdat'ın 125 km güneyinde o zaman bir eski harabe şehri olan Samarra'yı yeni devlet merkezi olarak seçti. Bu şehirde saraylar, camiler, diğer halka yararlı binalar, parklar; devlet divan memurlarının çalıştığı binalar ve askerler için kışlalar kuruldu.
Babek Ayaklanması
Bu Halifeyi, en çok uğraştıran sorun Babek isyanı olmuştur. Babek, kuzey İran'da gelişen Hürremiyye (Ḵhorram-Dīnān) adlı bir dinsel topluluğun başkanıydı. Bu topluluk Ebu Müslim Horasani'nin Abbasiler tarafından öldürülmesinin öcünü almak üzere 816-817de (Hicri 201'de) halife Memun döneminde Azerbaycan civarında isyan etti. 819-820 de Yahya bin Muadh; 822de İsa bin Muhammed bin Ebu Halid; 824-825de Ahmed bin El-Cunayd ve 827-828de Muhammed bin Humayd Tuşi komutalarındaki üzerine gönderilen orduları Bizanslılarla işbirliği yaparak yenilgiye uğratıp geri püskürttü.
Mutasım'ın halifeliği döneminde ise Babek askerlerini ta güneye Hamedan'a kadar göndererek bu bölgelerdeki huzur ve düzeni bozdu. Hamedan'a Mutasım'ın "İshak bin İbrahim bin Müsab" komutasında gönderdiği ordu Babek taraftarlarının ordularını yenip onların Bizans'a kaçmasına neden oldu. Fakat Kuzey İran'da büyük kitleler Babek'in inançlarına katıldılar ve ordularını büyüttüler. Babek'in Hürremiyye ordusunu tarihçiler 100.000-200.000 (Mesudi) olarak vermişlerdir.
Mutasım Babek sorununa katî bir çare aradı ve en sonunda Türk asıllı olan ve gayet yetenekli Abbasi generali olan "Afşin Haydar bin Kavuş"a büyük ve çok iyi disiplinli bir ordu sağlayarak ona mutlaka Babek'in ele geçirilmesi için kati bir emir verdi. Afşin önce bir sıra tahkimli mevki ve kaleden oluşan bir savunma hattı meydana getirdi ve çok iyi organize edilmiş ulak sistemi kurarak sistematik olarak Babek'in hücumlarını durdurmayı başardı. Babek iki yıl Afşin'e karşı durdu; Afşin'in bazı komutanlarını ve askerlerini ona ihanet ettirmeyi başardı. Ama metodik olarak Afşin bütün bu sorunlarını çözerek Erdebil'in kuzeyinde Babek'in bütün korumalı mevkilerini ele geçirdi. Babek son olarak Ermenistan'a kaçıp oradaki bir Ermeni prensine sığındı ve bu prens de 837de Babek'i Afşin'e teslim etti. Böylece Babek'in 23 yıl süren isyanı sona erdirildi.
Bu seferinde Afşin çok sayıda esiri Babek'in zulmünden kurtardı ve Babek'in eline geçirmiş olduğu büyük servetleri ganimet olarak kendine ve ordusuna dağıttı. Sonra elinde esir olan Babek'i ve kardeşini tutuklu olarak Samarra'ya getirdi. Samarra'da Babek bir fil sırtında gezdirildi; 4 Ocak 838de kendi celladı tarafından idam edildi ve kesilmiş kafası çeşitli şehirlerde halka gösterilmek üzere Horasan'a gönderildi. Babek'in kardeşi ise sonradan Bağdat'ta idam edildi.
Bizans'a seferler
Hürremiyye ayaklanmasının bastırılması sonrası Bizans İmparatorluğu'na sığınıp Hristiyan olup Theofobos ismini alan Nasr ve askerlerinin katılımı ile 837de Bizans imparatoru Theofilos güney-doğu Anadolu'ya ve Abbasi halifeliği başkentine hedefle 70.000 kişilik bir ordu ile Abbasi ülkelerine sefere geçti. Bu ordu Malatya (o zamanki Melitene) ve Samsat (o zamanki Samsota) kalelerini eline geçirdi. Sonra bu ordu Suriye'de Mutasım'ın doğum yeri olan Zapetra (Bizanslılarca Sozopetra) kalesine saldırdı; bu kaleyi ele geçirip yıktılar.
Buna karşılık olmak üzere 838'de Mutasım büyük bir ordu ile iki koldan Anadolu'ya girdi. Bizans imparatoru iki Arap kolunun birleşmesini önlemek amacıyla Abbasi generali Afşin komutasındaki bir kolu üzerine 25.000 (veya 40.000) kişilik ordu ile 21 Temmuz 838'de Dazimon Muharebesi adı verilen bir çatışmaya girişti. Afşin, Bizanslıların hücumuna karşı durup bir karsı hücumla bu muharebeyi kazanıp, Bizans ordusunu dağıttı. Bizans ordusu Mutasım'ın Anadolu'da ilerlemesine hiçbir direniş göstermedi. Halife'nin komutasındaki kol ise Ankara kalesini aldı ve Afşin kolu ile orada birleşen büyük Abbasi ordusu, şimdiki Emirdağ-Hisarköy yakınında Bizans'ın ikinci büyük şehri ve çok önemli kalesi olan Amorium üzerine yürüdü. Bu kaleye kuşatmaya karşı şehir 55 gün direndi. Fakat bir Müslüman köle ihanet edip Abbasilere surlarının en zayıf tarafını gösterdi ve oradan surları yaran Arap ordusu 23 Eylül 838'de şehre girdi ve şehri ve kaleyi yakıp yıktı.
Mutasım'a Bizanslılar Gramerci İoannis başkanlığında bir elçiler heyeti gönderdiler. Halife ve saray mensuplarına çok değerli hediyeler sundular. Ayrıca Bağdat halkına da 36.000 Bizans altını dağıtarak halkı barışa teşvik ettiler.
Ordu komutanları komplosu
Anadolu seferi sırasında ordusunun en yüksek komutanları Mutasım'ın aleyhinde bir komploya karıştılar. Bunlar arasında Şah bin Sahl, Amr-el-Fargana, Ucayf bin Anbasa ve Ahmed bin Halil bulunmaktaydı. Mutasım ordusu ile başkenti Samarra'ya döndükten sonra bu komutanları idam ettirdi. Bu komploya katılmayan Afşin ise bir dinsel kadılar heyeti tarafından inançları ve özellikle eski İran Mazdak mezheplerine inanıp inanmadığı hakkında soruşturmaya tabi tutuldu ama bu kadılar heyeti onun hakkında kesin sonuca varamadı. Fakat Afşin'in Mutasım aleyhinde diğer entrikalara katılmış olduğu tespit edilince, Afşin hapse atıldı ve Afşin 841 ilkbaharında hapiste iken öldü.
İmparatorluğun bölünmesi
Mutasım'ın hilafeti sırasında Abbasi imparatorluğunun bölünmesi hızlandı. Irak ve Suriye Arap olarak karakterini korudu. Horasan ve kuzey doğu gittikçe İranlı karakteri almaya başladı.
Memun'un ünlü generali Tahir, çocuklari ve ahvadı yarı özerk Tahiriler devleti olarak Horasan, Fergana, Herat ve Maveraünnehir eyaletleri valilikleri ellerine aldılar.
Kuzey Afrika'nın batısında, İfrikiye'de kurulan Aglebiler devleti teorik olarak Abbasi halifelerine bağlı olmakla beraber özerk idi ve Sicilya'yı ellerine geçirdiler.
Donanma hazırlama ve tahribi
Bizanslılara karşı Anadolu'da ordusunun başarısını karada sonuca bağlamayan Mutasım 842'de 400 küçük kadırga tipi gemiden oluşan büyük bir donanmayı Suriye kıyılardan Bizans sahillerine hücum etmek üzere hazırlattı. Fakat yola çıkan donanma hiç beklenmedik büyük bir fırtınaya tutuldu ve hemen hemen tüm gemileri parçalanıp battı.
Mutasım'ın ölümü
Mutasım'ın donanmasının bu felaketinden haberi olmadı. Taberi'ye göre 21 Ekim 841'de hasta düştü. Tecrübeli doktoru bir önceki yıl ölmüş ve yeni doktoru bu eski doktorun tedavisine devam etmemiş olduğu için hastalığı gittikçe ciddileşti ve 5 Ocak 842'de Mutasım vefat etti. Yerine oğlu Vasık halife olarak geçti.
Taberi'ye göre Mutasım görecelikle hayatı fazla ciddiye almayan, nazik, hoşa giden ve hayırsever tabiatlı bir hükümdardı.
Dipnotlar
- ^ a b c d e f Muhammed İbni Carir Taberi (İng. çev. ve ed.: Bosworth, C. E.) (1987) The History of al-Ṭabarī, Volume XXXII: The Reunification of the ʿAbbāsid Caliphate. The Caliphate of al-Ma'mun, A.D. 812–833/A.H. 198–213, Albany, NY: State University of New York Press ISBN=0-88706-058-7 (İngilizce)
- ^ * Kennedy, Hugh (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (İkinci bas.). Harlow: Longman. ss. 151,156. ISBN .
- ^ Özellikle dönmeli şekilde mimarisi çok nadir büyük minaresi olan Büyük Samarra Camii ve Şii imamları Ali el-Hadi ve Hasan al-Askari'nin türbeleri bulunan iki büyük cami
- ^ Sonradan Vasık ve Mutaz zamanlarinda Samarra bir ticari şehir karakteri de kazandı. Samarra 892ye kadar Abbasi halifeliğinin devlet merkezi olarak kaldı.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
- Muir, William (1922), The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall: Bölüm LXVII, Al-Mo'tasim and al-Wathik29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
- Norwich, John Julius (1991), Byzantium: The Apogee Londra:Penguin (İngilizce)
- Bosworth, C. E. (ed.) (1987) The History of al-Ṭabarī, Volume XXXII: The Reunification of the ʿAbbāsid Caliphate. The Caliphate of al-Ma'mun, A.D. 812–833/A.H. 198–213, Albany, NY: State University of New York Press ISBN=0-88706-058-7 Google Kitaplar'da Mutasım
- Bosworth, C. E. (ed.) (1991) The History of al-Ṭabarī, Volume XXXIII: Storm and Stress along the Northern Frontiers of the ʿAbbāsid Caliphate. The Caliphate of al-Mu'tasim, A.D. 833–842/A.H. 218–227 , Albany, NY: State University of New York Press ISBN=0-7914-0493-5 Google Kitaplar'da Mutasım
- Treadgold, Warren (1988). The Byzantine Revival, 780-842 (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN .
Mutasım Doğumu: 794 Ölümü: 842 | ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Memûn | Abbâsî Halifesi 833 - 842 | Sonra gelen Vâsık |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mutasim veya Abbas el Mutasim Billah Tam Adi Ebu Ishak el Muʻtasim bi l Lah Abbas bin Harun er Resid Arapca أبو إسحاق المعتصم بالله عباس بن هارون الرشيد Ebu ʾisḥaq el muʿtaṣim bi llah Abbas bin harun er resid d 794 o 5 Ocak 842 sekizinci Abbasi halifesi Harun Resid in kucuk ogluydu ve annesi Harun Resid in Turk asilli bir cariyesi idi 833 te kardesi Memun un yerine tahta gecti Mutasim Ebu Ishak Abbas el Mutasim BillahBizans elcileri Mutasim in oturan sagda huzurunda Madrid Skilicis8 Abbasi HalifesiHukum suresi833 842Once gelenMemunSonra gelenVasikDogum794Olum5 Ocak 842Cocuk lar iVasik MutevekkilTam adiEbu Ishak el Muʻtasim Billah Abbas bin Harun er ResidHanedanAbbasi HanedaniBabasiHarun ResidDiniSunni IslamHalifelik oncesi hayatiMutasim halife olmadan Ebu Ishak adi ile anilmaktaydi Babasi Abbasi Halifesi Harun Resid annesi bu halifenin Turk asilli cariyesi olan Meride idi Bagdat ta Abbasi Halifeleri sarayi olan Huld Sarayi nda dogmustur Taberi ye gore bircok otorite tarafindan dogum tarihi Ekim 796 Saban H 180 olarak verilmekte ama bazilarin da dogumu 726 ilkbahari H 179 veya daha once olarak verilmektedir Taberi Mutasim i yetiskin iken siyah sakalli saclarinin uclari gittikce kirmiziya yaklasip sac uclari kirmizi olarak tasvir etmektedir ve gayet guzel gozleri oldugunu bildirmektedir Diger tarihciler onun fiziksel olarak gayet guclu oldugunu ve okuryazarliginin gayet az hatta hemen hemen ummi oldugunu vurgulamaktadirlar Ebu Ishak Harun Resid in kucuk ogullarindan oldugu icin yetismesine pek onem verilmemistir Baba bir anne ayri kardesleri olan Emin halifelik donemi 809 813 ile Memun halifelik donemi 813 833 arasinda cikan bazen veya Buyuk Abbasi Ic Savasi adi da verilen buyuk ic savasta Bagdat ta bulunup orada yasamistir Bu donemde 817 819 da diger Abbasi sulalesi mensuplari ve Abbasiler devleti ileri gelenleri abna el devle gibi 20 Temmuz 817 de Bagdatlilarin Halife Memun yerine Mubarek taht adi ile halife oldugunu kabul ettikleri nin taraftari idi Ebu Ishak in 816 da Hicaz a Mekke Medine ye Hacca gittigi Taberi tarafindan bildirmektedir Bu hac seferinde yaninda askerlerden ve devlet memurlarindan olusan buyuk bir refakatci grubu bulunmakta idi Bu hac seferine gidiste bu refakatciler arasinda Yemen valisi tayin olup gorevine giden Havdava Ibni Ali Ibni Isa Ibni Maham da katilmisti Ebu Ishak Mekke de bu hac seferinde Mekke de iken kendine refakat eden askeri birligi hacilarin yollarini kesip onlari soyan Harici bir eskiya lideri uzerine gonderildigi hakkinda ayrintili olarak vermekte ve ortaya cikan bir olayi da anlatmaktadir Bir Turk asilli gilman kolemen asker Ebu Ishak i bir Harici askerinin cok tehlikeli mizrak hucumundan kurtarmis ve ona Farsca Asina ma ra Beni Hatirla diye bagirmistir Bundan sonra bu Turk asker Asina lakabiyla Ebu Cafer Asina olarak bilinmistir Ebu Ishak bu seferde isyanci Hariciler eskiyalari tepeleyip imha etmistir Ertesi 817 yilinda da Ebu Ishak tekrar Hicaz a hac icin gitmistir Fakat bu hac seferinin ayrintilarini bildiren hicbir belge ve bilgi elimizde bulunmamaktadir Ebu Ishak Hicri 829 da Hicri 214 Misir da cikan bir isyani bastirmakla gorevlendirilmistir O bu isyani bastirmis ve isyan elebaslarini idam ettirmistir 831 de Hicri 215 Bagdat a donen Ebu Ishak kardesi halife Memun un Bizanslilar uzerine Anadolu seferine istirak etmistir Taberi ye gore bu seferde Ebu Ishak in komuta ettigi Arap ordusu kolu 30 kadar Bizans tahkimli mevki ve kaleyi ele gecirmistir Halifelik yasamiAskerin biat sorunu Taberi ye gore Mutasim olen agabeyi Memun yerine 9 Agustos 833 te halife olmustur Once askerler Mutasim a biat etmekten kacindilar ve Memun un oglu Abbas in halife olmasini istediler Fakat Abbas babasinin kurmus oldugu Tyana askeri sehrinden cagrilip Bagdat a geldi ve Mutasim a biat etti Askerler de ondan sonra Mutasim a biat ettiler Tyana Bagdat ve yeni Samarra sehri devlet merkezi Mutasim agabeyi Memun un yeniden yaptirip yerlestigi Tyana sehrini bosaltirdi sehrin yeni yapilmis olan surlarini yiktirdi Sehirde tasinamayacak her sey yakilip sehir ortadan kaldirildi Halifelik devlet merkezi yine Bagdat oldu Fakat Abbasileri basa getiren ve sonradan Memun un tuttugu Horasanli askerler ile aileleri ve Horasanli Iranlilara karsi bir guc olarak Turk asilli Kolemenlerden kurulan ordunun askerleri arasinda devamli catisma bulunmaktaydi Bagdat in yerli Irakli ahalisi bu iki yabanci unsurdan ve aralarindaki catismalardan devamli tedirgin olmaktaydi Ozellikle Mutasim in iktidarina temel olarak kullandigi Turk asilli kolemen askerler sehir halki tarafindan istenmemekteydi Bu Turk kolemen askerlerin kislalari Bagdat sehir duvarlari disinda olmakla beraber Turk kolemenler sehir halki tarafindan devamli sikayet konusu ve sosyal cekisme odagi olmaktaydi Bagdat sehrinde Turk kolemenler aleyhinde devamli cekismeler ve hatta isyanlar cikmaktaydi Sonunda babasinin Rakka ya ve agabeyi Memun un da kendine yeniden yaptirdigi Tyana ya cekilmesini goz onune alarak Mutasim 833de kendi devlet merkezi icin Bagdat in 125 km guneyinde o zaman bir eski harabe sehri olan Samarra yi yeni devlet merkezi olarak secti Bu sehirde saraylar camiler diger halka yararli binalar parklar devlet divan memurlarinin calistigi binalar ve askerler icin kislalar kuruldu Babek Ayaklanmasi Bu Halifeyi en cok ugrastiran sorun Babek isyani olmustur Babek kuzey Iran da gelisen Hurremiyye Ḵhorram Dinan adli bir dinsel toplulugun baskaniydi Bu topluluk Ebu Muslim Horasani nin Abbasiler tarafindan oldurulmesinin ocunu almak uzere 816 817de Hicri 201 de halife Memun doneminde Azerbaycan civarinda isyan etti 819 820 de Yahya bin Muadh 822de Isa bin Muhammed bin Ebu Halid 824 825de Ahmed bin El Cunayd ve 827 828de Muhammed bin Humayd Tusi komutalarindaki uzerine gonderilen ordulari Bizanslilarla isbirligi yaparak yenilgiye ugratip geri puskurttu Mutasim in halifeligi doneminde ise Babek askerlerini ta guneye Hamedan a kadar gondererek bu bolgelerdeki huzur ve duzeni bozdu Hamedan a Mutasim in Ishak bin Ibrahim bin Musab komutasinda gonderdigi ordu Babek taraftarlarinin ordularini yenip onlarin Bizans a kacmasina neden oldu Fakat Kuzey Iran da buyuk kitleler Babek in inanclarina katildilar ve ordularini buyuttuler Babek in Hurremiyye ordusunu tarihciler 100 000 200 000 Mesudi olarak vermislerdir Mutasim Babek sorununa kati bir care aradi ve en sonunda Turk asilli olan ve gayet yetenekli Abbasi generali olan Afsin Haydar bin Kavus a buyuk ve cok iyi disiplinli bir ordu saglayarak ona mutlaka Babek in ele gecirilmesi icin kati bir emir verdi Afsin once bir sira tahkimli mevki ve kaleden olusan bir savunma hatti meydana getirdi ve cok iyi organize edilmis ulak sistemi kurarak sistematik olarak Babek in hucumlarini durdurmayi basardi Babek iki yil Afsin e karsi durdu Afsin in bazi komutanlarini ve askerlerini ona ihanet ettirmeyi basardi Ama metodik olarak Afsin butun bu sorunlarini cozerek Erdebil in kuzeyinde Babek in butun korumali mevkilerini ele gecirdi Babek son olarak Ermenistan a kacip oradaki bir Ermeni prensine sigindi ve bu prens de 837de Babek i Afsin e teslim etti Boylece Babek in 23 yil suren isyani sona erdirildi Bu seferinde Afsin cok sayida esiri Babek in zulmunden kurtardi ve Babek in eline gecirmis oldugu buyuk servetleri ganimet olarak kendine ve ordusuna dagitti Sonra elinde esir olan Babek i ve kardesini tutuklu olarak Samarra ya getirdi Samarra da Babek bir fil sirtinda gezdirildi 4 Ocak 838de kendi celladi tarafindan idam edildi ve kesilmis kafasi cesitli sehirlerde halka gosterilmek uzere Horasan a gonderildi Babek in kardesi ise sonradan Bagdat ta idam edildi Bizans a seferler Hurremiyye ayaklanmasinin bastirilmasi sonrasi Bizans Imparatorlugu na siginip Hristiyan olup Theofobos ismini alan Nasr ve askerlerinin katilimi ile 837de Bizans imparatoru Theofilos guney dogu Anadolu ya ve Abbasi halifeligi baskentine hedefle 70 000 kisilik bir ordu ile Abbasi ulkelerine sefere gecti Bu ordu Malatya o zamanki Melitene ve Samsat o zamanki Samsota kalelerini eline gecirdi Sonra bu ordu Suriye de Mutasim in dogum yeri olan Zapetra Bizanslilarca Sozopetra kalesine saldirdi bu kaleyi ele gecirip yiktilar Buna karsilik olmak uzere 838 de Mutasim buyuk bir ordu ile iki koldan Anadolu ya girdi Bizans imparatoru iki Arap kolunun birlesmesini onlemek amaciyla Abbasi generali Afsin komutasindaki bir kolu uzerine 25 000 veya 40 000 kisilik ordu ile 21 Temmuz 838 de Dazimon Muharebesi adi verilen bir catismaya giristi Afsin Bizanslilarin hucumuna karsi durup bir karsi hucumla bu muharebeyi kazanip Bizans ordusunu dagitti Bizans ordusu Mutasim in Anadolu da ilerlemesine hicbir direnis gostermedi Halife nin komutasindaki kol ise Ankara kalesini aldi ve Afsin kolu ile orada birlesen buyuk Abbasi ordusu simdiki Emirdag Hisarkoy yakininda Bizans in ikinci buyuk sehri ve cok onemli kalesi olan Amorium uzerine yurudu Bu kaleye kusatmaya karsi sehir 55 gun direndi Fakat bir Musluman kole ihanet edip Abbasilere surlarinin en zayif tarafini gosterdi ve oradan surlari yaran Arap ordusu 23 Eylul 838 de sehre girdi ve sehri ve kaleyi yakip yikti Mutasim a Bizanslilar Gramerci Ioannis baskanliginda bir elciler heyeti gonderdiler Halife ve saray mensuplarina cok degerli hediyeler sundular Ayrica Bagdat halkina da 36 000 Bizans altini dagitarak halki barisa tesvik ettiler Ordu komutanlari komplosu Anadolu seferi sirasinda ordusunun en yuksek komutanlari Mutasim in aleyhinde bir komploya karistilar Bunlar arasinda Sah bin Sahl Amr el Fargana Ucayf bin Anbasa ve Ahmed bin Halil bulunmaktaydi Mutasim ordusu ile baskenti Samarra ya dondukten sonra bu komutanlari idam ettirdi Bu komploya katilmayan Afsin ise bir dinsel kadilar heyeti tarafindan inanclari ve ozellikle eski Iran Mazdak mezheplerine inanip inanmadigi hakkinda sorusturmaya tabi tutuldu ama bu kadilar heyeti onun hakkinda kesin sonuca varamadi Fakat Afsin in Mutasim aleyhinde diger entrikalara katilmis oldugu tespit edilince Afsin hapse atildi ve Afsin 841 ilkbaharinda hapiste iken oldu Imparatorlugun bolunmesi Mutasim in hilafeti sirasinda Abbasi imparatorlugunun bolunmesi hizlandi Irak ve Suriye Arap olarak karakterini korudu Horasan ve kuzey dogu gittikce Iranli karakteri almaya basladi Memun un unlu generali Tahir cocuklari ve ahvadi yari ozerk Tahiriler devleti olarak Horasan Fergana Herat ve Maveraunnehir eyaletleri valilikleri ellerine aldilar Kuzey Afrika nin batisinda Ifrikiye de kurulan Aglebiler devleti teorik olarak Abbasi halifelerine bagli olmakla beraber ozerk idi ve Sicilya yi ellerine gecirdiler Donanma hazirlama ve tahribi Bizanslilara karsi Anadolu da ordusunun basarisini karada sonuca baglamayan Mutasim 842 de 400 kucuk kadirga tipi gemiden olusan buyuk bir donanmayi Suriye kiyilardan Bizans sahillerine hucum etmek uzere hazirlatti Fakat yola cikan donanma hic beklenmedik buyuk bir firtinaya tutuldu ve hemen hemen tum gemileri parcalanip batti Mutasim in olumu Mutasim in donanmasinin bu felaketinden haberi olmadi Taberi ye gore 21 Ekim 841 de hasta dustu Tecrubeli doktoru bir onceki yil olmus ve yeni doktoru bu eski doktorun tedavisine devam etmemis oldugu icin hastaligi gittikce ciddilesti ve 5 Ocak 842 de Mutasim vefat etti Yerine oglu Vasik halife olarak gecti Taberi ye gore Mutasim gorecelikle hayati fazla ciddiye almayan nazik hosa giden ve hayirsever tabiatli bir hukumdardi Dipnotlar a b c d e f Muhammed Ibni Carir Taberi Ing cev ve ed Bosworth C E 1987 The History of al Ṭabari Volume XXXII The Reunification of the ʿAbbasid Caliphate The Caliphate of al Ma mun A D 812 833 A H 198 213 Albany NY State University of New York Press ISBN 0 88706 058 7 Ingilizce Kennedy Hugh 2004 The Prophet and the Age of the Caliphates The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century Ingilizce Ikinci bas Harlow Longman ss 151 156 ISBN 978 0 582 40525 7 Ozellikle donmeli sekilde mimarisi cok nadir buyuk minaresi olan Buyuk Samarra Camii ve Sii imamlari Ali el Hadi ve Hasan al Askari nin turbeleri bulunan iki buyuk cami Sonradan Vasik ve Mutaz zamanlarinda Samarra bir ticari sehir karakteri de kazandi Samarra 892ye kadar Abbasi halifeliginin devlet merkezi olarak kaldi Ayrica bakinizAbbasi Halifeleri soyagaci ve listeleriDis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir William 1922 The Caliphate Its Rise Decline and Fall Bolum LXVII Al Mo tasim and al Wathik29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 30 8 2009 Norwich John Julius 1991 Byzantium The Apogee Londra Penguin ISBN 0 394 53779 3 Ingilizce Bosworth C E ed 1987 The History of al Ṭabari Volume XXXII The Reunification of the ʿAbbasid Caliphate The Caliphate of al Ma mun A D 812 833 A H 198 213 Albany NY State University of New York Press ISBN 0 88706 058 7 Google Kitaplar da Mutasim Bosworth C E ed 1991 The History of al Ṭabari Volume XXXIII Storm and Stress along the Northern Frontiers of the ʿAbbasid Caliphate The Caliphate of al Mu tasim A D 833 842 A H 218 227 Albany NY State University of New York Press ISBN 0 7914 0493 5 Google Kitaplar da Mutasim Treadgold Warren 1988 The Byzantine Revival 780 842 Ingilizce Stanford Kaliforniya Stanford University Press ISBN 978 0 8047 1462 4 MutasimAbbasiDogumu 794 Olumu 842Sunni Islam unvanlariOnce gelen Memun Abbasi Halifesi 833 842 Sonra gelen Vasik