Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amorium, Afyonkarahisar ilinin sınırları içinde, Emirdağ ilçe merkezine 13 km uzaklıkta bir antik kenttir.
 | |
| Konum |  Afyonkarahisar,Emirdağ |
|---|---|
| Bölge | Frigya |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | M.S.838 |
| Kültür(ler) | Roma Dönemi, Geç Antik, Erken Bizans, Karanlık Dönem, Orta Bizans, İslâm Dönemi |
| Buluntu(lar) | Hamam kalıntıları, bazelika kilise, sütun başlıkları, seramik parçaları, sikkeler, Grekçe yazılmış yazıt, kompleks, anıt mezar, duvar kalıntıları, mozaik, freskolar, |
| Kazı tarihleri | 1988, 1993, 2003, 2004, |
Yeri, önemi ve yürütülen kazılar
Eski Yunanca ve Orta Çağ Yunancasında 'Amorion' şeklinde anılagelmiştir. Arap/İslam kaynaklarında "Ammuriye" ya da "Amuriye" şeklinde geçer. Amorium höyüğünün yamacında bugün Hisarköy bulunmaktadır. Arkeolojik alanda bilimsel kazı çalışmaları 1988 yılında Oxford Üniversitesi'nden Prof. R. Martin Harrison tarafından başlatılmıştır. 1993 yılından bu yana New York Metropolitan Sanat Müzesi'nden Dr. Chris Lightfoot başkanlığında uluslararası bir ekip tarafından yürütülmektedir.
Her ne kadar cazip bir düşünce olsa da, kentin ismi, muhtemelen, 'amor' (aşk) kelime kökünden kaynaklanmamakta, daha ziyade ilkçağ Hint-Avrupa kavimlerinin dilinde 'anne' anlamına gelen (ve varlığını bugüne kadar sürdürmüş) 'ma' kelime kökü ile bağlantılandırılmaktadır. Bu da bizi, kentin daha başlangıcından itibaren, Anadolu Ana Tanrıça kültü ile ilişkili olduğuna sonucuna götürmektedir.
Kahramanları hayvanlar olan masallarıyla büyük ün kazanmış olan Ezop'un Amorium kentinde yaşadığını da göz ardı etmemek gerekir. Her ne kadar Ezop'un doğum yeri tartışmalı olsa da en yüksek olasılıkla Ezop Amoriumlu'dur. Bildiğimiz gibi kendisi MÖ 6. yüzyılda yaşamıştır.
Antik Çağ'da Amorium
Amorium kentinin MÖ 1. yüzyıldan itibaren (MÖ 133 ila 27 arasında bir tarihten MS 217'ye kadar) kendi sikkelerini bastırmış olması, o dönemde olgun ve büyük bir kent haline gelmiş bulunduğunun kanıtıdır. Kentin refah ve prestij düzeyi Romalılar döneminde de artmaya devam etmiş ve standart Roma kamu yapıları ile donatılmış olmalıdır. Ancak Helenistik ve Roma dönemlerinden günümüze pek az bulgu kalmıştır. Kente ilişkin tarihi kayıtlar da nda çok kısa bir atıftan ibarettir. Son dönem kazılarında bölgedeki diğer arkeolojik alanlarda keşfedilen yazıtlar antik çağ Amorium'una ilişkin kayıtların sayısını artırmıştır ve yeni keşiflere de muhtemelen ulaşılacaktır.
Bizans İmparatorluğu ve İslam Döneminde Amorium
İslam tarihi bakımından kentin önem arz etmesinin temel nedeni, sahabe Selman-ı Farisi'nin Amorium'da şu an bulunan kilisede çalışması ve emrinde çalıştığı, talebesi olduğu rahip tarafından İslam dininin hak din olduğunun söylenmesi üzerine Müslüman olmak için Medine'ye gitmesi vakıasıdır. Yani şehir Hristiyanlık kadar olmasa da İslamiyet açısındanda önemli bir kenttir.
Kent Anadolu coğrafyasında merkezi bir önemi Bizans İmparatorluğu döneminde kazanmıştır. Dönemin Arap kaynakları Amorium'un Anadolu'nun en büyük kenti olduğundan bahsetmektedirler. Kazılar da Bizans kalıntıları üzerinde yoğunlaşmıştır. Kazı bulgularının Antik Çağ ve sonrasında Bizans'ın güçlü ilk dönemleri ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında kalan yüzyıllarda (kabaca 750-1100 yılları arası) Anadolu içlerinin kentsel, idari ve kültürel gelişimine ilişkin bilgilerimizde mevcut boşluğu doldurmakta büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Şimdiden, Amorium Üst Kenti'nin evvelce zannedildiği gibi 11. yüzyıl sonunda terkedilmediği, Selçuklularca ve ayrıca Osmanlı'nın son dönemlerinde de kale olarak kullanıldığı, Hisarcık (sonradan Hisarköy) köyünün isminin buradan geldiği anlaşılmıştır. Dolayısıyla Amorium'da beş ayrı medeniyetin (antik Helen, antik Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı) izleri bir aradadır. Amorium Alt Kenti'nin de ikinci bir tahkimat duvarıyla çevrelenmiş olduğu görülmekte, bu surları korumak için gerekecek askerî güce ilişkin hesaplamalar kentin Bizans İmparatorluğu açısından taşıdığı önemi doğrulamaktadır. Ancak, sitin koruma altına alınmasından önceki yıllarda define avcılarınca yoğun surette kazılmış ve yağmalanmış olması maalesef önemli ölçüde tahribata sebebiyet vermiştir.
Bizans döneminde İstanbul yolu üzerindeki en önemli İç Anadolu kalesi kimliğinden ve Marmara bölgesinden önceki son büyük savunma mevzii oluşundan ötürü tahribat Amorium'un kaderi olmuştur. Arapların Anadolu'ya ilk akınlarının kaydedildiği 641 yılından sonra birkaç yıl geçmeden Amorium bir Arap saldırısına maruz kalmıştır. Amorium'a art arda Arap saldırıları yaklaşık iki yüz yıl boyunca sürmüş, 668'de kalenin Araplarca fethine rağmen kısa süre sonra Bizanslılarca geri alınmış, 716 ve 796'daki büyük saldırılar ise püskürtülmüştür.
9. yüzyıla girildiğinde Amorium bir yandan Bizans'a bir imparatorlar hanedanı verirken (Amorian veya Frigya Hanedanı, bu hanedan 820-867 yılları arasında 3 imparatordan ibaret kalmış ve Bizans tarihi açısından başarılı icraatlar yapamamıştır. Hanedana mensup 3 imparator 'Kekeme' II. Mihail, oğlu Teofilos ve torunu 'Sarhoş' III. Mihail'dir), bir yandan da 838'de Abbasi Halifesi Mutasım'in Arap ordularınca tarihinin en büyük yıkımına uğratılmış ve bir daha eski canlılığını ve önemini geri kazanamamıştır (Abbasi Halifelerinin ordularında giderek artan sayıda Türk unsur bulunduğu bilindiğinden, bölgeye ve dolayısıyla Anadolu'ya, ilk Türk varlığı Arap orduları bünyesinde gelmiş olmalıdır. Bizans ordularında da azımsanamayacak miktarda Türk unsurları bulunmaktaydı).
838 savaşının Amorium'a verdiği zarar dışında Ortodoks Hristiyan tarihi açısından önemi kentten esir olarak alınmış ilerigelen 42 Bizanslının Irak'ın Samarra kentinde 845 tarihinde idam edilmiş olmalarıdır. O çağlarda esirlerin fidye pazarlığına tabi tutularak geri verilmeleri, sanıldığının aksine, idam edilmelerinden daha yaygın bir uygulamaydı. Fidye müzakereleri tamamlanmış bu 42 Bizanslının Halife tarafından idam edilmesi dini gerekçelere bağlanmış ve Amorium'un 42 şehidi Rum Ortodoks Hristiyan literatürüne geçmiştir. Aziz mertebesine yükseltilen bu Bizanslılar hala dini törenlerde anılmaktadır.
Bölgenin Türkleşmesi
Amorium Malazgirt Meydan Muharebesi öncesinde Anadolu'ya akınlar düzenleyen Türkmen beylerinden Ahmet Şah ve Emir Afşin tarafından 1068 yılında bir süre zapt edilmiştir. Araya Orta Anadolu'dan da geçen Haçlı Seferleri girmiş, bölgeye geniş çaplı Türkmen yerleşimi ve bölge nüfusunun Türkleşmesi ise Anadolu Selçuklu devleti ile Bizans arasında 1116 yılında yapılan Bolybotum (Bolvadin) savaşından sonra cereyan etmiştir. Hisarcık 1516 tarihli Osmanlı kayıtlarında anılmaktadır. Bugünkü Hisarköy 1892 yılında kurulmuştur. Amorium'u ziyaret eden ilk Batılı gezgin William Hamilton'dur ve bölgeye 1836 yılında gelmiştir. 1988 yılından günümüze kadar da Amorium'da düzenli kazılar yürütülmektedir.
Zaman çizelgesi
Amorium'la ilgili önemli tarihler şu zaman çizelgesinde belirtilebilir:
- MÖ 333 : Büyük İskender'in Anadolu'dan geçişi
- MÖ 133 : Yeni kurulan Roma Asya eyaletine Amarium'un katılması
- MÖ 133–27 (yak.) : Amorium'da bir tasra şehri darphanesinin kurulması ve Amorium damgalı sikkelerin bastırIlmaya başlanması.
- MÖ 27 – MS 14 : İlk Roma İmparatoru Augustus'un saltanat yilları. Amorium kentinin isminin belgelerde ve yazılarda ilk defa görülmesi.
- 211-217 : Amoriom darphanesi damgalı, bilinen en son sikkeler.
- 330 : İmparator I. Konstantin tarafından Konstantinopolis'in Roma İmparatorluğu merkezi olarak yeniden kurulup ilan edilmesi.
- 431 : Amorium Piskoposu Ablabios'un Efes'te yapılan Birinci Efes Ekomenik Konsil'ine katılması.
- 451 : Amorium Piskoposu Mysterios'un Kadıköy'de yapılan Kalkedon Konsili'ne katılması.
- 480 (yak.) : Amorium şehir surlarının Bizans İmparatoru Zeno döneminde yapılmaları.
- 600 (yak.) : Anastasiopol (Telmessos) Piskoposu ve sonradan Aziz olarak kabul edilen Skyeon'lu Theodore'un Amorium'u ziyaret ettiğinin müridi Yorgi tarafından yazılan bu azizin hayatını anlatan kitapta bahsedilmesi.
- 641 : Anadolu'nun ilk defa Dört Halife'den Ömer döneminde Arap orduları tarafından hücuma uğraması.
- 644 : Tarihe geçen Amorium kentine kadar gelen ilk Arap akını.
- 668 : Amorium'un ilk Emeviler halifesi I. Muaviye döneminde akıncı Arap orduları tarafından ele geçirilmesi. Sonradan Bizans orduları tarafından geri alınmıştır.
- 692 : Amorium Piskoposu Theodoros'un II. Justinianos tarafından Konstantinopolis'te toplanan ve sadece Doğu Roma İmparatorluğu'nda bulunan piskoposların hazır bulunduğu Trullo Konsili adı verilen konsil toplantılarına katılması.
- 717 : Emeviler Arap ordularının Mesleme bin Abdülmelik komutasında Konstantinopolis'i kuşatmaya giderken Amorium'u kuşatmaları. Çok geçmeden imparatorluğu gasp edecek olan general III. Leon tarafından çeşitli saibeli yollardan bu şehrin Araplar eline geçmesinin önlenmesi.
- 741/42 : İmparator V. Konstantinos'un Artabasdos'un imparatorluk tahtını gaspı sırasında "putkıranların" büyük çoğunlukta olduğu Amorium'a sığınması.
- 787 : Amorium Piskoposu Theodosios'un İkinci İznik Konsili'ne katılması.
- 796 : Abbasiler halifesi Harun Reşid ve Bizans İmparatoriçesi İrini döneminde yapılan Arap-Bizans savaşlarından birinde Abbasi ordularının Amarium kapılarına gelmeleri ama şehri ellerine geçirmeden geri dönmeleri.
- 820–829 : Amorium'lu ve "Amoriyan Hanedanı" veya Frigya Hanedanı kurucusu II. Mikhail'in Bizans İmparatoru olarak saltanat dönemi.
- 820–829 : II. Mikhail'in oğlu ve "Amoriyan veya Frigya Hanedanı"'ının ikinci imparatoru olan Theofilos'un Bizans İmparatoru olarak saltanat dönemi.
- 838 : Abbasi Halifesi Mutasım'in büyük Anadolu seferinde şehrin iki hafta süren kuşatılması ve 23 Eylül'de Arapların eline geçerek talan edilip yakılması.
- 840 : Abbasiler Halifesi Vasık döneminde, Tarsus'ta Araplar elindeki Hristiyan köleler (bunlar arasında Amarium fethinde alınan köleler) ile Bizanslılar elindeki müslüman kölelerin mübadele edilmesi.
- 842–867 : Theofilos'un oğlu olan ve "Amoriyan veya Frigya Hanedani"'indan üçüncü imparator III. Mihail'un Bizans İmparatoru olarak saltanat dönemi.
- 843 : İkonaların kullanılmasının ve bunların kutsal görülüp ikona resimlerine dini saygı gösterilmesinin tamamıyle serbest bırakılması.
- 845 : Abbasiler Halifesi Vasık döneminde, Ortodoks Kilisesi'nin "din şehitleri bilimi"'ne göre Abbasilerin 838de Amorium fethinden sonra köle olarak Irak'a Samarra'ya götürülen 42 Amorium şehri ileri geleninin Hristiyanlığı terk etmeyip İslam dinini kabul etmemeleri dolayısıyla idamı ve Ortodoks Kilisesi tarafından "Amorium'un 42 şehidi" adı anılıp sonradan aziz ilan edilmeleri.
- 859 : Amorium Piskoposu Theofilos'un Roma'ya Papa I. Nicholas'a elçi olarak gönderilen Konstantinopolis Patriği Photios'a refekat etmesi.
- 931 : Bizans İmparatoru VII. Konstantinos döneminde yapilan Arap akinlarindan Tarsus Emiri tarafından yapılan akın Amerium kapılarina kadar geldi.
- 1071 : Malazgirt Meydan Muharebesi Selçuk Sultanı Alp Arslan'ın Bizans İmparatoru IV. Romanos Diogenes'e galip gelmesi ve Turklerin Anadolu'ya girmelerinde bir dönüm noktası.
- 1073 : Kutalmışoğlu Süleyman Şah'in Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı Sultan Melikşah tarafından "Sultan-ı Rum" adı ile bağımlı bir devlet hükümdarı olmasının kabulu.
- 1077 : Kutalmışoğlu Süleyman Şah ülkesinin özerkliğini ilan edip İznik merkezli bağımsız bir devlet olarak Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurması.
- 1097 : Birinci Haçlı Seferi ordularının Anadolu'dan geçmeleri.
- 1110 :Konya'nin Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti olması.
- 1116 : Amorium'un Selçuklu idaresi altında bulunduğuna dair bir kayıtın, hâlen incelenmiş olan tarihi belgelerde, ilk defa yazılı olarak bulunması.
- 1516 : Osmanlı Devleti arşivlerindeki, günümüze kadar incelenmiş belgelerde ilk defa "Hisarcık" (Amorium'un yeni ismi) yerleşkesinin isminin bulunması.
- 1836 : William Hamilton'un 20 Eylül'de Hisarcık veya Amarium Höyüğü'nü ziyareti
- 1892 : Günümüzde Hisarköy olarak anılan yerleşkenin harp muhacirleri için kurulması.
- 1987 : Oxford Üniversitesi üyesi Prof. R.M. Harrison idaresindeki bir arkeoloji grubunun Amerium harabesinde kazılara başlamak önce ilk araştırmaya başlaması.
- 1988 : İngiliz Arkeologları idaresinde Amarium harabelerinde sistematik kazıların başlaması.
- 1988-2010 : Entegre Amerium arkeolojik kazılarının devam etmesi.
Kaynakça
Dipnotlar
- ^ "Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi". 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ LIGHTFOOT, Chris (2004). 27.Kazı Sonuçları Toplantısı/Amorium Kazısı. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. s. 83. ISSN 1017-7655. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ KOÇYİĞİT, Oğuz (2004). 27.Kazı Sonuçları Toplantısı 1.Cilt. K.T.B.Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. ss. 77,79,82. ISBN . 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ YAMAN, Hüseyin (2004). 27.Kazı Sonuçları Toplantısı Sonuçları/Amorium Kazısı. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. ss. 78,80,81. ISSN 1017-7655. 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
- ^ Benzer bir çizelge için kaynak Amorium kazilar resmî sitesi 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Roma'da bulunan Papalık ve Katolik Kilisesi tarafından hala ekumenik konsil olduğu kabul edilmez.
Ayrıca bakınız
- Pessinus-Ballıhisar
- Dorlion- Şarhöyük
- Gordion- Yassıhöyük
- Midas City-Yazılıkaya
Dış bağlantılar
- Lightfoot, Christopher ve Mucahide (2007) "Anadolu'da Bir Bizans Kenti: Amorium", İstanbul: Homer Kitabevi,
- Lightfoot, Christopher ve Mucahide (2007) "A Byzantine City in Anatolia. Amorium", İstanbul: Homer Kitabevi, (İngilizce)
- Amorium kazıları resmî sitesi6 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Piskopos John Türk Amorion köklerini araştırıyor20 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Florida St. Augustine Record gazetesi haberi) (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Amorium Afyonkarahisar ilinin sinirlari icinde Emirdag ilce merkezine 13 km uzaklikta bir antik kenttir AmoriumKonumAfyonkarahisar EmirdagBolgeFrigyaTarihceKurulusM S 838Kultur ler Roma Donemi Gec Antik Erken Bizans Karanlik Donem Orta Bizans Islam DonemiBuluntu lar Hamam kalintilari bazelika kilise sutun basliklari seramik parcalari sikkeler Grekce yazilmis yazit kompleks anit mezar duvar kalintilari mozaik freskolar Kazi tarihleri1988 1993 2003 2004 Amorium Bolgesi Emirdag AfyonkarahisarYeri onemi ve yurutulen kazilarEski Yunanca ve Orta Cag Yunancasinda Amorion seklinde anilagelmistir Arap Islam kaynaklarinda Ammuriye ya da Amuriye seklinde gecer Amorium hoyugunun yamacinda bugun Hisarkoy bulunmaktadir Arkeolojik alanda bilimsel kazi calismalari 1988 yilinda Oxford Universitesi nden Prof R Martin Harrison tarafindan baslatilmistir 1993 yilindan bu yana New York Metropolitan Sanat Muzesi nden Dr Chris Lightfoot baskanliginda uluslararasi bir ekip tarafindan yurutulmektedir Her ne kadar cazip bir dusunce olsa da kentin ismi muhtemelen amor ask kelime kokunden kaynaklanmamakta daha ziyade ilkcag Hint Avrupa kavimlerinin dilinde anne anlamina gelen ve varligini bugune kadar surdurmus ma kelime koku ile baglantilandirilmaktadir Bu da bizi kentin daha baslangicindan itibaren Anadolu Ana Tanrica kultu ile iliskili olduguna sonucuna goturmektedir Kahramanlari hayvanlar olan masallariyla buyuk un kazanmis olan Ezop un Amorium kentinde yasadigini da goz ardi etmemek gerekir Her ne kadar Ezop un dogum yeri tartismali olsa da en yuksek olasilikla Ezop Amoriumlu dur Bildigimiz gibi kendisi MO 6 yuzyilda yasamistir Antik Cag da AmoriumAmorium kentinin MO 1 yuzyildan itibaren MO 133 ila 27 arasinda bir tarihten MS 217 ye kadar kendi sikkelerini bastirmis olmasi o donemde olgun ve buyuk bir kent haline gelmis bulundugunun kanitidir Kentin refah ve prestij duzeyi Romalilar doneminde de artmaya devam etmis ve standart Roma kamu yapilari ile donatilmis olmalidir Ancak Helenistik ve Roma donemlerinden gunumuze pek az bulgu kalmistir Kente iliskin tarihi kayitlar da nda cok kisa bir atiftan ibarettir Son donem kazilarinda bolgedeki diger arkeolojik alanlarda kesfedilen yazitlar antik cag Amorium una iliskin kayitlarin sayisini artirmistir ve yeni kesiflere de muhtemelen ulasilacaktir Bizans Imparatorlugu ve Islam Doneminde AmoriumIslam tarihi bakimindan kentin onem arz etmesinin temel nedeni sahabe Selman i Farisi nin Amorium da su an bulunan kilisede calismasi ve emrinde calistigi talebesi oldugu rahip tarafindan Islam dininin hak din oldugunun soylenmesi uzerine Musluman olmak icin Medine ye gitmesi vakiasidir Yani sehir Hristiyanlik kadar olmasa da Islamiyet acisindanda onemli bir kenttir Kent Anadolu cografyasinda merkezi bir onemi Bizans Imparatorlugu doneminde kazanmistir Donemin Arap kaynaklari Amorium un Anadolu nun en buyuk kenti oldugundan bahsetmektedirler Kazilar da Bizans kalintilari uzerinde yogunlasmistir Kazi bulgularinin Antik Cag ve sonrasinda Bizans in guclu ilk donemleri ile Anadolu Selcuklu Devleti arasinda kalan yuzyillarda kabaca 750 1100 yillari arasi Anadolu iclerinin kentsel idari ve kulturel gelisimine iliskin bilgilerimizde mevcut boslugu doldurmakta buyuk katki saglayacagi dusunulmektedir Simdiden Amorium Ust Kenti nin evvelce zannedildigi gibi 11 yuzyil sonunda terkedilmedigi Selcuklularca ve ayrica Osmanli nin son donemlerinde de kale olarak kullanildigi Hisarcik sonradan Hisarkoy koyunun isminin buradan geldigi anlasilmistir Dolayisiyla Amorium da bes ayri medeniyetin antik Helen antik Roma Bizans Anadolu Selcuklu ve Osmanli izleri bir aradadir Amorium Alt Kenti nin de ikinci bir tahkimat duvariyla cevrelenmis oldugu gorulmekte bu surlari korumak icin gerekecek askeri guce iliskin hesaplamalar kentin Bizans Imparatorlugu acisindan tasidigi onemi dogrulamaktadir Ancak sitin koruma altina alinmasindan onceki yillarda define avcilarinca yogun surette kazilmis ve yagmalanmis olmasi maalesef onemli olcude tahribata sebebiyet vermistir Bizans doneminde Istanbul yolu uzerindeki en onemli Ic Anadolu kalesi kimliginden ve Marmara bolgesinden onceki son buyuk savunma mevzii olusundan oturu tahribat Amorium un kaderi olmustur Araplarin Anadolu ya ilk akinlarinin kaydedildigi 641 yilindan sonra birkac yil gecmeden Amorium bir Arap saldirisina maruz kalmistir Amorium a art arda Arap saldirilari yaklasik iki yuz yil boyunca surmus 668 de kalenin Araplarca fethine ragmen kisa sure sonra Bizanslilarca geri alinmis 716 ve 796 daki buyuk saldirilar ise puskurtulmustur Frigya Hanedani Imparatorlari II Mihail ve oglu Teofilos 9 yuzyila girildiginde Amorium bir yandan Bizans a bir imparatorlar hanedani verirken Amorian veya Frigya Hanedani bu hanedan 820 867 yillari arasinda 3 imparatordan ibaret kalmis ve Bizans tarihi acisindan basarili icraatlar yapamamistir Hanedana mensup 3 imparator Kekeme II Mihail oglu Teofilos ve torunu Sarhos III Mihail dir bir yandan da 838 de Abbasi Halifesi Mutasim in Arap ordularinca tarihinin en buyuk yikimina ugratilmis ve bir daha eski canliligini ve onemini geri kazanamamistir Abbasi Halifelerinin ordularinda giderek artan sayida Turk unsur bulundugu bilindiginden bolgeye ve dolayisiyla Anadolu ya ilk Turk varligi Arap ordulari bunyesinde gelmis olmalidir Bizans ordularinda da azimsanamayacak miktarda Turk unsurlari bulunmaktaydi 838 savasinin Amorium a verdigi zarar disinda Ortodoks Hristiyan tarihi acisindan onemi kentten esir olarak alinmis ilerigelen 42 Bizanslinin Irak in Samarra kentinde 845 tarihinde idam edilmis olmalaridir O caglarda esirlerin fidye pazarligina tabi tutularak geri verilmeleri sanildiginin aksine idam edilmelerinden daha yaygin bir uygulamaydi Fidye muzakereleri tamamlanmis bu 42 Bizanslinin Halife tarafindan idam edilmesi dini gerekcelere baglanmis ve Amorium un 42 sehidi Rum Ortodoks Hristiyan literaturune gecmistir Aziz mertebesine yukseltilen bu Bizanslilar hala dini torenlerde anilmaktadir Bolgenin TurklesmesiAmorium Malazgirt Meydan Muharebesi oncesinde Anadolu ya akinlar duzenleyen Turkmen beylerinden Ahmet Sah ve Emir Afsin tarafindan 1068 yilinda bir sure zapt edilmistir Araya Orta Anadolu dan da gecen Hacli Seferleri girmis bolgeye genis capli Turkmen yerlesimi ve bolge nufusunun Turklesmesi ise Anadolu Selcuklu devleti ile Bizans arasinda 1116 yilinda yapilan Bolybotum Bolvadin savasindan sonra cereyan etmistir Hisarcik 1516 tarihli Osmanli kayitlarinda anilmaktadir Bugunku Hisarkoy 1892 yilinda kurulmustur Amorium u ziyaret eden ilk Batili gezgin William Hamilton dur ve bolgeye 1836 yilinda gelmistir 1988 yilindan gunumuze kadar da Amorium da duzenli kazilar yurutulmektedir Zaman cizelgesiAmorium la ilgili onemli tarihler su zaman cizelgesinde belirtilebilir MO 333 Buyuk Iskender in Anadolu dan gecisi MO 133 Yeni kurulan Roma Asya eyaletine Amarium un katilmasi MO 133 27 yak Amorium da bir tasra sehri darphanesinin kurulmasi ve Amorium damgali sikkelerin bastirIlmaya baslanmasi MO 27 MS 14 Ilk Roma Imparatoru Augustus un saltanat yillari Amorium kentinin isminin belgelerde ve yazilarda ilk defa gorulmesi 211 217 Amoriom darphanesi damgali bilinen en son sikkeler 330 Imparator I Konstantin tarafindan Konstantinopolis in Roma Imparatorlugu merkezi olarak yeniden kurulup ilan edilmesi 431 Amorium Piskoposu Ablabios un Efes te yapilan Birinci Efes Ekomenik Konsil ine katilmasi 451 Amorium Piskoposu Mysterios un Kadikoy de yapilan Kalkedon Konsili ne katilmasi 480 yak Amorium sehir surlarinin Bizans Imparatoru Zeno doneminde yapilmalari 600 yak Anastasiopol Telmessos Piskoposu ve sonradan Aziz olarak kabul edilen Skyeon lu Theodore un Amorium u ziyaret ettiginin muridi Yorgi tarafindan yazilan bu azizin hayatini anlatan kitapta bahsedilmesi 641 Anadolu nun ilk defa Dort Halife den Omer doneminde Arap ordulari tarafindan hucuma ugramasi 644 Tarihe gecen Amorium kentine kadar gelen ilk Arap akini 668 Amorium un ilk Emeviler halifesi I Muaviye doneminde akinci Arap ordulari tarafindan ele gecirilmesi Sonradan Bizans ordulari tarafindan geri alinmistir 692 Amorium Piskoposu Theodoros un II Justinianos tarafindan Konstantinopolis te toplanan ve sadece Dogu Roma Imparatorlugu nda bulunan piskoposlarin hazir bulundugu Trullo Konsili adi verilen konsil toplantilarina katilmasi 717 Emeviler Arap ordularinin Mesleme bin Abdulmelik komutasinda Konstantinopolis i kusatmaya giderken Amorium u kusatmalari Cok gecmeden imparatorlugu gasp edecek olan general III Leon tarafindan cesitli saibeli yollardan bu sehrin Araplar eline gecmesinin onlenmesi 741 42 Imparator V Konstantinos un Artabasdos un imparatorluk tahtini gaspi sirasinda putkiranlarin buyuk cogunlukta oldugu Amorium a siginmasi 787 Amorium Piskoposu Theodosios un Ikinci Iznik Konsili ne katilmasi 796 Abbasiler halifesi Harun Resid ve Bizans Imparatoricesi Irini doneminde yapilan Arap Bizans savaslarindan birinde Abbasi ordularinin Amarium kapilarina gelmeleri ama sehri ellerine gecirmeden geri donmeleri 820 829 Amorium lu ve Amoriyan Hanedani veya Frigya Hanedani kurucusu II Mikhail in Bizans Imparatoru olarak saltanat donemi 820 829 II Mikhail in oglu ve Amoriyan veya Frigya Hanedani inin ikinci imparatoru olan Theofilos un Bizans Imparatoru olarak saltanat donemi 838 Abbasi Halifesi Mutasim in buyuk Anadolu seferinde sehrin iki hafta suren kusatilmasi ve 23 Eylul de Araplarin eline gecerek talan edilip yakilmasi 840 Abbasiler Halifesi Vasik doneminde Tarsus ta Araplar elindeki Hristiyan koleler bunlar arasinda Amarium fethinde alinan koleler ile Bizanslilar elindeki musluman kolelerin mubadele edilmesi 842 867 Theofilos un oglu olan ve Amoriyan veya Frigya Hanedani indan ucuncu imparator III Mihail un Bizans Imparatoru olarak saltanat donemi 843 Ikonalarin kullanilmasinin ve bunlarin kutsal gorulup ikona resimlerine dini saygi gosterilmesinin tamamiyle serbest birakilmasi 845 Abbasiler Halifesi Vasik doneminde Ortodoks Kilisesi nin din sehitleri bilimi ne gore Abbasilerin 838de Amorium fethinden sonra kole olarak Irak a Samarra ya goturulen 42 Amorium sehri ileri geleninin Hristiyanligi terk etmeyip Islam dinini kabul etmemeleri dolayisiyla idami ve Ortodoks Kilisesi tarafindan Amorium un 42 sehidi adi anilip sonradan aziz ilan edilmeleri 859 Amorium Piskoposu Theofilos un Roma ya Papa I Nicholas a elci olarak gonderilen Konstantinopolis Patrigi Photios a refekat etmesi 931 Bizans Imparatoru VII Konstantinos doneminde yapilan Arap akinlarindan Tarsus Emiri tarafindan yapilan akin Amerium kapilarina kadar geldi 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi Selcuk Sultani Alp Arslan in Bizans Imparatoru IV Romanos Diogenes e galip gelmesi ve Turklerin Anadolu ya girmelerinde bir donum noktasi 1073 Kutalmisoglu Suleyman Sah in Buyuk Selcuklu Devleti hukumdari Sultan Meliksah tarafindan Sultan i Rum adi ile bagimli bir devlet hukumdari olmasinin kabulu 1077 Kutalmisoglu Suleyman Sah ulkesinin ozerkligini ilan edip Iznik merkezli bagimsiz bir devlet olarak Anadolu Selcuklu Devleti ni kurmasi 1097 Birinci Hacli Seferi ordularinin Anadolu dan gecmeleri 1110 Konya nin Anadolu Selcuklu Devleti nin baskenti olmasi 1116 Amorium un Selcuklu idaresi altinda bulunduguna dair bir kayitin halen incelenmis olan tarihi belgelerde ilk defa yazili olarak bulunmasi 1516 Osmanli Devleti arsivlerindeki gunumuze kadar incelenmis belgelerde ilk defa Hisarcik Amorium un yeni ismi yerleskesinin isminin bulunmasi 1836 William Hamilton un 20 Eylul de Hisarcik veya Amarium Hoyugu nu ziyareti 1892 Gunumuzde Hisarkoy olarak anilan yerleskenin harp muhacirleri icin kurulmasi 1987 Oxford Universitesi uyesi Prof R M Harrison idaresindeki bir arkeoloji grubunun Amerium harabesinde kazilara baslamak once ilk arastirmaya baslamasi 1988 Ingiliz Arkeologlari idaresinde Amarium harabelerinde sistematik kazilarin baslamasi 1988 2010 Entegre Amerium arkeolojik kazilarinin devam etmesi KaynakcaDipnotlar Turkiye Arkeolojik Yerlesmeleri TAY Projesi 18 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2021 LIGHTFOOT Chris 2004 27 Kazi Sonuclari Toplantisi Amorium Kazisi Kultur Varliklari ve Muzeler Genel Mudurlugu s 83 ISSN 1017 7655 4 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2021 KOCYIGIT Oguz 2004 27 Kazi Sonuclari Toplantisi 1 Cilt K T B Kultur Varliklari ve Muzeler Genel Mudurlugu ss 77 79 82 ISBN 975 17 3188 7 4 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2021 YAMAN Huseyin 2004 27 Kazi Sonuclari Toplantisi Sonuclari Amorium Kazisi Kultur Varliklari ve Muzeler Genel Mudurlugu ss 78 80 81 ISSN 1017 7655 4 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Kasim 2021 Benzer bir cizelge icin kaynak Amorium kazilar resmi sitesi 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Roma da bulunan Papalik ve Katolik Kilisesi tarafindan hala ekumenik konsil oldugu kabul edilmez Ayrica bakinizPessinus Ballihisar Dorlion Sarhoyuk Gordion Yassihoyuk Midas City YazilikayaDis baglantilarLightfoot Christopher ve Mucahide 2007 Anadolu da Bir Bizans Kenti Amorium Istanbul Homer Kitabevi ISBN 9758293818 Lightfoot Christopher ve Mucahide 2007 A Byzantine City in Anatolia Amorium Istanbul Homer Kitabevi ISBN 975829380X Ingilizce Amorium kazilari resmi sitesi6 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Piskopos John Turk Amorion koklerini arastiriyor20 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Florida St Augustine Record gazetesi haberi Ingilizce