Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mutemid, tam ismiyle Ebu Abbas Mutemid billah Ahmed bin Cafer Mütevekkil (d. 844- ö. Ekim 892), 870-892 döneminde hükümdarlık yapan 15. Abbasi halifesi. Halifelik mevkiinde 22 yıl kalmakla beraber bu dönemde gerçek iktidar gücü kendi elinde bulunmamıştır.
| Mutemid Ebu Abbas Mutemid Ahmed | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 15. Abbâsî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 870–892 | ||||
| Önce gelen | Mühtedî | ||||
| Sonra gelen | Mutedid | ||||
| Doğum | 844 | ||||
| Ölüm | Ekim 892 | ||||
| |||||
| Hanedan | Abbâsî Hanedanı | ||||
| Babası | Mütevekkil | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Yaşamı
Tahta geçmesi
Mütemid, halife Mütevekkil'in halifelik tahtına çıkan üçüncü oğludur. Kuzeni olan Halife Mühtedî bir suikaste uğrayıp tahtı kaybedince 870'te Abbasi halifesi oldu.
Muhtedi suikasta uğrayıp öldüğünde saraylılar Samarra'da sarayda oda hapsinde bulunan Cafer Mütevekkil'in diğer oğlu ve eski halife Muhtedi'nin kardeşi olan Mutedid'yi bu hapisten çıkartıp Abbasi halifesi tahtına geçirdiler.
Haricilerin tarafını tutmakta olan Türk asıllı askeri komutan Musa bin Boğa ise hemen saraya geri döndü. Kendini yeni halifenin oğlunun koruyucusu ve naibi olarak atanmasını sağladı. Halifenin oğlu (ve onun yanında onun gerçek yöneticisi olan Musa bin Boğa, Abbâsî ülkesinin batı kimina vali tayin edildi.
Zenc İsyanı ve kardeşi Muvaffak
Eylül 869'da Basra'da oraya pamuk tarımı için Abbasilere karşı ciddi bir isyan çıkardılar. Ali ibn Muhammad bu isyanın başına geçmek için çeşitli vaizler vererek Ali ve Şiilik mezhebine onları davet etti. Ama bu prensipler zenci kölelere pek çekici gelmeyince çok önemli eşitlik prensiplerini kapsayan Haricilik mezhebine onları davet etmeye başladı. Bunda çok büyük destek sağlayarak bu köle isyanını bir mezhep isyanı şekline de soktu.
Bu isyan çok çabuk yayıldı. Birçok göçmen bedevi, özellikle talan elde etmek için, bu isyana katıldılar. Halifenin Irak'ta bulunan orduları ve diğer büyük orduları isyancı ordularına karşı gönderildi. Bu ordular isyancıların elebaşlarını yakalamaya ve onları misal olarak çok merhametsizce öldürerek isyanı bastırmaya çalıştılar. Ama bu merhametsiz tutum isyancıların karşı direnişlerini artırdı. İsyancılara çete ve gerilla taktikleri kullanarak bu ordulara karşı koydular ve bazen bu orduları yenip elemine etmeye başladılar. İsyancılar Irak eyaletinin, aralarında "Ubudullah" limanı bulunan, bazı önemli şehir ve kalelerini ellerine geçirdiler ve Basra Körfezi kıyılarında "Muhtara" adlı yeni bir başşehir yapmaya başladılar. Bu isyan Güney Irak'tan Batı Arabistan ve Fars eyaletlerine de yayılmaya başladı.
Yeni halife olan Mütemid bu isyanı bastırmak için Mekke'de yaşayan ve Abbasilerin asıl ordu gücü olan Türk askerlere çok yakın olduğu bilinen kardeşi olan Ebu Ahmed bin Cafer Mütevekkil'i Samarra'ya çağırdı. Ona büyük yetkilerle isyan çıkan bölgelerde, yani Abbâsî ülkesinin büyük bir kısmında, valilik verdi. Ebu Ahmed bu yarı-halife yetki ve görevlerini taşıdığını açıkça ilan etmek için Muvaffak unvanını aldı. Önce İran'da olan isyancıları ortadan kaldırma uğraşına girişti.
Bu sıralarda zenci isyanın elebaşları güney Irak'ta kendilerine yeni topraklar bağışlayarak oralarda çalışanlara eski köle sahipleri gibi hareket edip isyancı kölelerin morallerin bozmaya başladılar ve birçok eski isyancı yan değiştirip isyanı bastırmak için gelen Arap ordusuna katılmaya başladı.
879'da Muvaffak İran'daki isyanları tümüyle bastırdı ve İran'ı tekrar Abbâsî ülkesi haline getirdi. Dikkatini güney Irak'a çevirip oradaki zenci isyanlarını bastırmaya koyuldu. 881'de iyi eğitim görmüş, iyi donanımlı ve savaş tecrübeli Muvaffak'ın Abbâsî ordusu zencilerle yaptıkları çarpışmalarda galip geldi. Zencilerin yeni yaptıkları Muktara şehri de bu ordunun eline geçti. Zenc İsyanı'nın doktrinini sağlayan ve başı olduğu kabul edilen Ali ibn Muhammed ele geçirildi; idam edildi ve kesik başı Bağdat'a getirilip halka gösterildi. Böylece Zenc İsyanı son erdi.
Tolunoğulları'na karşı
Halife Mutazz tarafından 869'da Mısır'a askeri vali yardımcısı gönderilen Ahmed bin Tolun orada bir Tolunoğulları sülalesi altında Abbasi Halifelerinin vassalı olan bir devlet kurma peşinde idi. O yıl çıkan "Zenj İsyanı" Abbasilerin dikkatini Irak'a çekmişti. Bu olaydan faydalanmak isteyen diğer bir devlet Bizanslılar idi ve Bizanslılara Anadolu'da birçok kendilerine eskiden ait olan şehirleri ellerine geçirmeye başladılar ve Suriye'ye ve kuzey Irak'a hücuma geçtiler.
Ahmed bin Tolun bunu bir fırsat görerek Abbasi ülkesinin büyük bir kısmının valisi olarak Halife Mütemid tarafından tayin edilen Muvaffak'ın gücünü kırmaya çalıştı. 882'de Halife Mütemid'e bir gizli mektup göndererek devlet iktidar gücünün kendinde değil kardeşi Muvaffak elinde olduğunu açıkladı ve eğer Halife Mütemid kardeşini görevden alırsa onu koruyabileceğini de bildirdi. Bunun için Halife Mutemid'in kendine çok sadık bir komutan kişi olan Ahmed bin Tolun'un savunma merkezi olan Mısır'a gelmesini teklif etti.
Fakat Ahmed bin Tolun Muvaffak'ın başkentte olup bitenlerin haberlerini ona gönderen bilgi toplama sistemine hiç önem vermemişti. Ahmed bin Tolun'un bu gizli mektubu ve içeriği hemen Muvaffak'ın eline geçti. Muvaffak bu komplonun gerçekleşmesini çok basit bir strateji ile önledi. Kardeşi Halife Mütemid'in başkentten ayrılmasını önledi ve o şehirde kalmasını sağladı.
Halifeliğinin sonu ve ölümü
883'da Irak'ta çıkan yeni bir Zenc İsyanı'nı bastıran kardeşi Muvaffak vezir olarak hemen gerçek iktidar dizginlerini ele aldı. Muvaffak'ın vezirliği sırasında Abbâsî devlet idaresi iyileşip devletin önemli eyaletlerinin kontrolünü tekrar merkezin eline geçti. Ama vezir Muvaffak fil hastalığı'ndan muzdarip olup vezirlik yetkilerini yavaş yavaş oğlu olan Mutezid'e geçti ve Haziran 891'de Muvaffak öldü ve oğlu Mutezid amcası olan Halife Mütemid'in namına devleti idare eden tek vezir oldu. Halife Mutemid o kadar güçsüz kalmıştı ki kendi oğlunun halifeliğine varis olmasını önleyen kararları kabul etmek ve yeğeni Mutezid'i kendine vâris kabul etmek zorunda kaldı.
Halife Mütemid Ekim 892'de bir gün büyük bir içkili ziyafet sonunda fazla içkiden öldü. Yerine zaten vezirlik ile iktidar dizginlerine elinde bulunduran yeğeni Mutezid tahta çıkarak Abbâsî halifesi oldu.
Devlet idaresi
Halife Mutemid'in en büyük başarısı Halife Mühtedî döneminde başlayan ve 9. yüzyıl sonlarına kadar devam eden refah dönemini devam ettirebilmesindedir. Bu refah döneminin devamına en büyük nedenin 892'de Abbasi sarayının ve başkentinin Samarra'dan Bağdat'a geri getirilmesidir. Böylece Samarra'da Abbasi devleti içinde bir devlet olan Türk askerlerinin ekonomik tabanı ve gücü kırılmış oldu. Fakat bu gelişme karşılıksız olmamıştır. Halife Mutemid döneminde ve sonraki iki halife döneminde Türk asıllı askerlerin karıştığı halifeyi öldürme ve iktidar gücünü ele geçirme hedefli büyük komplolar yapılmıştır.
Kaynakça
- Ingilizce Wikipedia "Al-Mu'tamid" maddesi 16 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
- Muir, Wiiliam (1924), The Caliphate, its rise, decline and fall, Edinburgh:John Grant [1] 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Chapter LXX, Al-Mo'tamid and Al-Muwaffak—Zenj rebellion—Saffarids—Tulunid Dynasty (İngilizce) (Erişim:21.9.2010)
Mutemid Doğumu: ? Ölümü: 892 | ||
| Sünni İslam unvanları | ||
|---|---|---|
| Önce gelen Mühtedî | Abbâsî Halifesi 870 892 | Sonra gelen Mutezid |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mutemid tam ismiyle Ebu Abbas Mutemid billah Ahmed bin Cafer Mutevekkil d 844 o Ekim 892 870 892 doneminde hukumdarlik yapan 15 Abbasi halifesi Halifelik mevkiinde 22 yil kalmakla beraber bu donemde gercek iktidar gucu kendi elinde bulunmamistir Mutemid Ebu Abbas Mutemid Ahmed15 Abbasi HalifesiHukum suresi870 892Once gelenMuhtediSonra gelenMutedidDogum844OlumEkim 892Tam adiEbu Abbas Mutemid billah Ahmed bin Cafer MutevekkilHanedanAbbasi HanedaniBabasiMutevekkilDiniSunni IslamYasamiTahta gecmesi Mutemid halife Mutevekkil in halifelik tahtina cikan ucuncu ogludur Kuzeni olan Halife Muhtedi bir suikaste ugrayip tahti kaybedince 870 te Abbasi halifesi oldu Muhtedi suikasta ugrayip oldugunde saraylilar Samarra da sarayda oda hapsinde bulunan Cafer Mutevekkil in diger oglu ve eski halife Muhtedi nin kardesi olan Mutedid yi bu hapisten cikartip Abbasi halifesi tahtina gecirdiler Haricilerin tarafini tutmakta olan Turk asilli askeri komutan Musa bin Boga ise hemen saraya geri dondu Kendini yeni halifenin oglunun koruyucusu ve naibi olarak atanmasini sagladi Halifenin oglu ve onun yaninda onun gercek yoneticisi olan Musa bin Boga Abbasi ulkesinin bati kimina vali tayin edildi Zenc Isyani ve kardesi Muvaffak Eylul 869 da Basra da oraya pamuk tarimi icin Abbasilere karsi ciddi bir isyan cikardilar Ali ibn Muhammad bu isyanin basina gecmek icin cesitli vaizler vererek Ali ve Siilik mezhebine onlari davet etti Ama bu prensipler zenci kolelere pek cekici gelmeyince cok onemli esitlik prensiplerini kapsayan Haricilik mezhebine onlari davet etmeye basladi Bunda cok buyuk destek saglayarak bu kole isyanini bir mezhep isyani sekline de soktu Bu isyan cok cabuk yayildi Bircok gocmen bedevi ozellikle talan elde etmek icin bu isyana katildilar Halifenin Irak ta bulunan ordulari ve diger buyuk ordulari isyanci ordularina karsi gonderildi Bu ordular isyancilarin elebaslarini yakalamaya ve onlari misal olarak cok merhametsizce oldurerek isyani bastirmaya calistilar Ama bu merhametsiz tutum isyancilarin karsi direnislerini artirdi Isyancilara cete ve gerilla taktikleri kullanarak bu ordulara karsi koydular ve bazen bu ordulari yenip elemine etmeye basladilar Isyancilar Irak eyaletinin aralarinda Ubudullah limani bulunan bazi onemli sehir ve kalelerini ellerine gecirdiler ve Basra Korfezi kiyilarinda Muhtara adli yeni bir bassehir yapmaya basladilar Bu isyan Guney Irak tan Bati Arabistan ve Fars eyaletlerine de yayilmaya basladi Yeni halife olan Mutemid bu isyani bastirmak icin Mekke de yasayan ve Abbasilerin asil ordu gucu olan Turk askerlere cok yakin oldugu bilinen kardesi olan Ebu Ahmed bin Cafer Mutevekkil i Samarra ya cagirdi Ona buyuk yetkilerle isyan cikan bolgelerde yani Abbasi ulkesinin buyuk bir kisminda valilik verdi Ebu Ahmed bu yari halife yetki ve gorevlerini tasidigini acikca ilan etmek icin Muvaffak unvanini aldi Once Iran da olan isyancilari ortadan kaldirma ugrasina giristi Bu siralarda zenci isyanin elebaslari guney Irak ta kendilerine yeni topraklar bagislayarak oralarda calisanlara eski kole sahipleri gibi hareket edip isyanci kolelerin morallerin bozmaya basladilar ve bircok eski isyanci yan degistirip isyani bastirmak icin gelen Arap ordusuna katilmaya basladi 879 da Muvaffak Iran daki isyanlari tumuyle bastirdi ve Iran i tekrar Abbasi ulkesi haline getirdi Dikkatini guney Irak a cevirip oradaki zenci isyanlarini bastirmaya koyuldu 881 de iyi egitim gormus iyi donanimli ve savas tecrubeli Muvaffak in Abbasi ordusu zencilerle yaptiklari carpismalarda galip geldi Zencilerin yeni yaptiklari Muktara sehri de bu ordunun eline gecti Zenc Isyani nin doktrinini saglayan ve basi oldugu kabul edilen Ali ibn Muhammed ele gecirildi idam edildi ve kesik basi Bagdat a getirilip halka gosterildi Boylece Zenc Isyani son erdi Tolunogullari na karsi Halife Mutazz tarafindan 869 da Misir a askeri vali yardimcisi gonderilen Ahmed bin Tolun orada bir Tolunogullari sulalesi altinda Abbasi Halifelerinin vassali olan bir devlet kurma pesinde idi O yil cikan Zenj Isyani Abbasilerin dikkatini Irak a cekmisti Bu olaydan faydalanmak isteyen diger bir devlet Bizanslilar idi ve Bizanslilara Anadolu da bircok kendilerine eskiden ait olan sehirleri ellerine gecirmeye basladilar ve Suriye ye ve kuzey Irak a hucuma gectiler Ahmed bin Tolun bunu bir firsat gorerek Abbasi ulkesinin buyuk bir kisminin valisi olarak Halife Mutemid tarafindan tayin edilen Muvaffak in gucunu kirmaya calisti 882 de Halife Mutemid e bir gizli mektup gondererek devlet iktidar gucunun kendinde degil kardesi Muvaffak elinde oldugunu acikladi ve eger Halife Mutemid kardesini gorevden alirsa onu koruyabilecegini de bildirdi Bunun icin Halife Mutemid in kendine cok sadik bir komutan kisi olan Ahmed bin Tolun un savunma merkezi olan Misir a gelmesini teklif etti Fakat Ahmed bin Tolun Muvaffak in baskentte olup bitenlerin haberlerini ona gonderen bilgi toplama sistemine hic onem vermemisti Ahmed bin Tolun un bu gizli mektubu ve icerigi hemen Muvaffak in eline gecti Muvaffak bu komplonun gerceklesmesini cok basit bir strateji ile onledi Kardesi Halife Mutemid in baskentten ayrilmasini onledi ve o sehirde kalmasini sagladi Halifeliginin sonu ve olumu 883 da Irak ta cikan yeni bir Zenc Isyani ni bastiran kardesi Muvaffak vezir olarak hemen gercek iktidar dizginlerini ele aldi Muvaffak in vezirligi sirasinda Abbasi devlet idaresi iyilesip devletin onemli eyaletlerinin kontrolunu tekrar merkezin eline gecti Ama vezir Muvaffak fil hastaligi ndan muzdarip olup vezirlik yetkilerini yavas yavas oglu olan Mutezid e gecti ve Haziran 891 de Muvaffak oldu ve oglu Mutezid amcasi olan Halife Mutemid in namina devleti idare eden tek vezir oldu Halife Mutemid o kadar gucsuz kalmisti ki kendi oglunun halifeligine varis olmasini onleyen kararlari kabul etmek ve yegeni Mutezid i kendine varis kabul etmek zorunda kaldi Halife Mutemid Ekim 892 de bir gun buyuk bir ickili ziyafet sonunda fazla ickiden oldu Yerine zaten vezirlik ile iktidar dizginlerine elinde bulunduran yegeni Mutezid tahta cikarak Abbasi halifesi oldu Devlet idaresiHalife Mutemid in en buyuk basarisi Halife Muhtedi doneminde baslayan ve 9 yuzyil sonlarina kadar devam eden refah donemini devam ettirebilmesindedir Bu refah doneminin devamina en buyuk nedenin 892 de Abbasi sarayinin ve baskentinin Samarra dan Bagdat a geri getirilmesidir Boylece Samarra da Abbasi devleti icinde bir devlet olan Turk askerlerinin ekonomik tabani ve gucu kirilmis oldu Fakat bu gelisme karsiliksiz olmamistir Halife Mutemid doneminde ve sonraki iki halife doneminde Turk asilli askerlerin karistigi halifeyi oldurme ve iktidar gucunu ele gecirme hedefli buyuk komplolar yapilmistir KaynakcaIngilizce Wikipedia Al Mu tamid maddesi 16 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Ayrica bakinizAbbasi Halifeleri soyagaci ve listeleriDis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir Wiiliam 1924 The Caliphate its rise decline and fall Edinburgh John Grant 1 26 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chapter LXX Al Mo tamid and Al Muwaffak Zenj rebellion Saffarids Tulunid Dynasty Ingilizce Erisim 21 9 2010 MutemidAbbasiDogumu Olumu 892Sunni Islam unvanlariOnce gelen Muhtedi Abbasi Halifesi 870 892 Sonra gelen Mutezid