Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abu-Abdullah Muhammed ibn İsa Māhānī (Farsça: ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی, ö. y. 880) Mahan'da (bugünkü Kirman, İran) doğan ve Abbasi Halifeliği Bağdat'ta aktif olan İranlımatematikçi ve astronomdur. Bilinen matematiksel çalışmaları arasında Öklid'in Elementleri, Arşimet'in Küre ve Silindir Üzerine ve İskenderiyeli Menelaus'un üzerine yorumları ve iki bağımsız inceleme yer alır. Arşimet'in ortaya koyduğu, bir küreyi belirli bir oranda iki cilde bölme sorununu çözmeye çalıştı, bu daha sonra 10. yüzyıl matematikçisi Ebu Ca'fer el-Hazin tarafından çözüldü. Astronomi üzerine hayatta kalan tek çalışması azimutların hesaplanması üzerineydi. Ayrıca astronomik gözlemler yaptığı biliniyordu ve arka arkaya üç ay tutulmasının başlangıç zamanlarına ilişkin tahminlerinin yarım saat içinde doğru olduğunu iddia etti.
Mâhânî | |
|---|---|
| Doğum | Mahan |
| Ölüm | 880 |
| Milliyet | İranlı |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik ve astronomi |
Hayatı
Tarihçiler, kaynak yetersizliğinden dolayı Mâhânî'nin hayatı hakkında çok az şey biliyorlar.İran, Mahan'da doğdu (dolayısıyla lakabı Nisba Mâhânî). 9. yüzyılda veya AH 3. yüzyılda aktifti, y. 860 Bağdat'ta yaşadı ve y. 880 öldü.İbn Yunus'un Hakimite Cetvelleri'ndeki bir referanstan, 853 ile 866 yılları arasında astronomik gözlemler yaptığı bilinmektedir ve bu da tarihçilerin onun yaşamının ve faaliyetlerinin zamanını tahmin etmesine olanak sağlamaktadır.
Çalışmaları
Matematik
Matematik üzerine çalışmaları geometri, aritmetik ve cebir konularını kapsıyordu. Matematiksel çalışmalarının bir kısmı, astronomide karşılaştığı problemlerden motive olmuş olabilir. 10. yüzyıl kataloğu Kitab al-Fihrist, Mâhânî'nin matematikteki katkılarından bahseder, ancak astronomideki katkılarından bahsetmez.
O da kendi zamanında güncel matematik problemleri üzerinde çalıştı.Öklid'in Elementleri, Arşimet'in Küre ve Silindir Üzerine ve İskenderiyeli Menelaus'un gibi Yunan matematik eserleri üzerine yorumlar yazdı. Tefsirlerinde açıklamalar eklemiş, dili zamanının "modern" terimlerini kullanacak şekilde güncellemiş ve bazı delilleri yeniden düzenlemiştir. Ayrıca bağımsız bir inceleme olan Fi al-Nisba ("İlişki Üzerine") ve parabolün karesi üzerine bir tane daha yazdı.
Elementler hakkındaki yorumları Kitap I, V, X ve XII'yi kapsıyordu; bugün sadece Kitap V'tekiler ve X ve XII kitaplarındakilerin bir kısmı hayatta kaldı. Kitap V tefsirinde oran üzerinde çalıştı ve daha sonra Al-Nayrizi tarafından bağımsız olarak keşfedilen sürekli kesirlere dayalı oranın tanımı üzerine bir teori önerdi.
Kitap X yorumunda, ikinci dereceden irrasyonel sayılar ve kübik sayılar dahil olmak üzere irrasyonel sayılar üzerinde çalıştı. Öklid'in - yalnızca geometrik çizgileri içeren - büyüklük tanımını, rasyonel büyüklükler olarak tam sayılar ve kesirler ve irrasyonel büyüklükler olarak kare ve kübik kökleri ekleyerek genişletti. Karekökleri "düzlemsel irrasyonellikler" ve kübik kökleri "katı irrasyonellikler" olarak adlandırdı ve bu köklerin toplamları veya farkları ile köklerin rasyonel büyüklüklerden toplama veya çıkarmalarının sonuçlarını da irrasyonel büyüklükler olarak sınıflandırdı. Daha sonra X Kitabını, orijinalindeki gibi geometrik büyüklükler yerine bu rasyonel ve irrasyonel büyüklükleri kullanarak açıkladı.
Sphaerica hakkındaki yorumları, I. kitabı ve II. Kitabın bölümlerini kapsamıştır ve bunların hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Onun baskısı daha sonra (10. yüzyıl) tarafından güncellendi. Daha sonra, Nasîrüddin Tûsî (1201-1274), Mâhânî ve Al-Haravi'nin baskısını reddetti ve İbn Irâk'ın çalışmalarına dayanarak Sphaerica'ya ilişkin kendi incelemesini yazdı. Tûsî'nin baskısı, Arapça konuşulan dünyada Sphaerica'nın en çok bilinen baskısı oldu.
Mâhânî ayrıca Arşimet tarafından Küre ve Silindir Üzerine, kitap II, bölüm 4'te ortaya atılan bir sorunu çözmeye çalıştı: bir kürenin bir düzlemle belirli bir oranda iki cilde nasıl bölüneceği. Çalışması onu İslam dünyasında "Mâhânî denklemi" olarak bilinen bir denkleme götürdü: 
. Bununla birlikte, daha sonra Ömer Hayyam tarafından belgelendiği gibi, "uzun bir meditasyon yaptıktan sonra" sonunda sorunu çözmeyi başaramadı. Problem daha sonra 10. yüzyıl İranlı matematikçi Ebu Ca'fer el-Hazin tarafından konik kesitler kullanılarak çözülene kadar çözülemez olarak kabul edildi.
Astronomi
Güneş ve ay tutulmalarının yanı sıra Kavuşumlar ile ilgili astronomik gözlemleri, İbn Yunus'un Zic'inde (astronomik cetveller) alıntılanmıştır (y. 950 - 1009). İbn Yunus, Mâhânî'nin zamanlamalarını bir usturlap ile hesapladığını söylediğini aktardı. Ardışık üç ay tutulmasının başlangıç zamanlarına ilişkin tahminlerinin yarım saat içinde doğru olduğunu iddia etti.
Ayrıca Maqala fi ma'rifat as-samt li-aiy sa'a aradta wa fi aiy maudi aradta ("Keyfi Bir Zaman ve Keyfi Bir Yer için Azimutun Belirlenmesi Üzerine") adlı bir inceleme yazdı, hayatta kalan bilinen tek eseri astronomi üzerine. Kitapta iki grafik yöntem ve göksel bir nesnenin konumunun açısal ölçümü olan azimutu hesaplamak için bir aritmetik yöntem sağladı. Aritmetik yöntem, küresel trigonometrideki kosinüs kuralına karşılık gelir ve daha sonra Battânî (y. 858 - 929) tarafından kullanılmıştır.
Başlığı Yıldızların Enlemi Üzerine adlı bilinen ancak içeriği tamamen kaybolan başka bir inceleme yazdı. Daha sonraki astronom İbrahim ibn Sinan'a (908-946) göre, Mâhânî ayrıca bir güneş saati kullanarak yükseleni hesaplama üzerine bir inceleme yazdı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ Meri, Josef W. (31 Ekim 2005). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia (İngilizce). Routledge. s. 32. ISBN .
- ^ On science and the construction of identities : remembering Ibn al-Haytham (965-1039) 13 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . page 99 : "He neatly resolved the problem of al-Mahanī, a Persian mathematician of the 9th century"
- ^ * Roshdi Rashed and Athanase Papadopoulos, 2017
- ^ a b c d e f g h i j k l m Dold-Samplonius 2008.
- ^ a b c d e Sesiano 1993.
- ^ a b c O'Connor & Robertson 1999.
- ^ a b c d Dold-Samplonius 2008b.
- ^ Matvievskaya 1987.
- ^ Sarton 1927.
- Genel
- (2008). "Al‐Māhānī". Helaine Selin (Ed.). Al-Mahani. (İngilizce). New York: . ss. 141-142. doi:10.1007/978-1-4020-4425-0_9320. ISBN .
- Dold-Samplonius, Yvonne (2008b) [1970-80]. "Al-Māhānī, Abū 'Abd Allāh Muḥammad Ibn 'Īsā". Complete Dictionary of Scientific Biography (İngilizce). and Encyclopedia.com.
- Matvievskaya, Galina (1987). "The Theory of Quadratic Irrationals in Medieval Oriental Mathematics". (İngilizce). 500 (1): 253-277. Bibcode:1987NYASA.500..253M. doi:10.1111/j.1749-6632.1987.tb37206.x.
- O'Connor, J.J.; Robertson, E.F (1999). "Abu Abd Allah Muhammad ibn Isa Al-Mahani". MacTutor History of Mathematics archive (İngilizce). School of Mathematics and Statistics, .
- Sarton, George (1927). "Al-Mahani". Introduction to the History of Science (İngilizce). I: From Homer to Omar Khayyam. Baltimore: for Carnegie Institution of Washington. ss. 597-598.
- Sesiano, J. (1993). "Muhammad b. Isa b. Ahmad al-Mahani". C.E. Bosworth; E. von Donzel; W.P. Heinrichs; Ch. Pellat (Ed.). , New Edition (İngilizce). VII: Mif—Naz. Leiden and Londra: Brill. s. 405. ISBN .
- Roshdi Rashed and Athanase Papadopoulos, Menelaus' Spherics: Early Translation and al-Mahani'/al-Harawi's version (Critical edition of Menelaus' Spherics from the Arabic manuscripts, with historical and mathematical commentaries), De Gruyter, Series: Scientia Graeco-Arabica, 21, 2017, 890 pages.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abu Abdullah Muhammed ibn Isa Mahani Farsca ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی o y 880 Mahan da bugunku Kirman Iran dogan ve Abbasi Halifeligi Bagdat ta aktif olan Iranlimatematikci ve astronomdur Bilinen matematiksel calismalari arasinda Oklid in Elementleri Arsimet in Kure ve Silindir Uzerine ve Iskenderiyeli Menelaus un uzerine yorumlari ve iki bagimsiz inceleme yer alir Arsimet in ortaya koydugu bir kureyi belirli bir oranda iki cilde bolme sorununu cozmeye calisti bu daha sonra 10 yuzyil matematikcisi Ebu Ca fer el Hazin tarafindan cozuldu Astronomi uzerine hayatta kalan tek calismasi azimutlarin hesaplanmasi uzerineydi Ayrica astronomik gozlemler yaptigi biliniyordu ve arka arkaya uc ay tutulmasinin baslangic zamanlarina iliskin tahminlerinin yarim saat icinde dogru oldugunu iddia etti MahaniDogumMahanOlum880MilliyetIranliKariyeriDaliMatematik ve astronomiHayatiTarihciler kaynak yetersizliginden dolayi Mahani nin hayati hakkinda cok az sey biliyorlar Iran Mahan da dogdu dolayisiyla lakabi Nisba Mahani 9 yuzyilda veya AH 3 yuzyilda aktifti y 860 Bagdat ta yasadi ve y 880 oldu Ibn Yunus un Hakimite Cetvelleri ndeki bir referanstan 853 ile 866 yillari arasinda astronomik gozlemler yaptigi bilinmektedir ve bu da tarihcilerin onun yasaminin ve faaliyetlerinin zamanini tahmin etmesine olanak saglamaktadir CalismalariMatematik Matematik uzerine calismalari geometri aritmetik ve cebir konularini kapsiyordu Matematiksel calismalarinin bir kismi astronomide karsilastigi problemlerden motive olmus olabilir 10 yuzyil katalogu Kitab al Fihrist Mahani nin matematikteki katkilarindan bahseder ancak astronomideki katkilarindan bahsetmez O da kendi zamaninda guncel matematik problemleri uzerinde calisti Oklid in Elementleri Arsimet in Kure ve Silindir Uzerine ve Iskenderiyeli Menelaus un gibi Yunan matematik eserleri uzerine yorumlar yazdi Tefsirlerinde aciklamalar eklemis dili zamaninin modern terimlerini kullanacak sekilde guncellemis ve bazi delilleri yeniden duzenlemistir Ayrica bagimsiz bir inceleme olan Fi al Nisba Iliski Uzerine ve parabolun karesi uzerine bir tane daha yazdi Elementler hakkindaki yorumlari Kitap I V X ve XII yi kapsiyordu bugun sadece Kitap V tekiler ve X ve XII kitaplarindakilerin bir kismi hayatta kaldi Kitap V tefsirinde oran uzerinde calisti ve daha sonra Al Nayrizi tarafindan bagimsiz olarak kesfedilen surekli kesirlere dayali oranin tanimi uzerine bir teori onerdi Kitap X yorumunda ikinci dereceden irrasyonel sayilar ve kubik sayilar dahil olmak uzere irrasyonel sayilar uzerinde calisti Oklid in yalnizca geometrik cizgileri iceren buyukluk tanimini rasyonel buyuklukler olarak tam sayilar ve kesirler ve irrasyonel buyuklukler olarak kare ve kubik kokleri ekleyerek genisletti Karekokleri duzlemsel irrasyonellikler ve kubik kokleri kati irrasyonellikler olarak adlandirdi ve bu koklerin toplamlari veya farklari ile koklerin rasyonel buyukluklerden toplama veya cikarmalarinin sonuclarini da irrasyonel buyuklukler olarak siniflandirdi Daha sonra X Kitabini orijinalindeki gibi geometrik buyuklukler yerine bu rasyonel ve irrasyonel buyuklukleri kullanarak acikladi Sphaerica hakkindaki yorumlari I kitabi ve II Kitabin bolumlerini kapsamistir ve bunlarin hicbiri gunumuze ulasmamistir Onun baskisi daha sonra 10 yuzyil tarafindan guncellendi Daha sonra Nasiruddin Tusi 1201 1274 Mahani ve Al Haravi nin baskisini reddetti ve Ibn Irak in calismalarina dayanarak Sphaerica ya iliskin kendi incelemesini yazdi Tusi nin baskisi Arapca konusulan dunyada Sphaerica nin en cok bilinen baskisi oldu Mahani ayrica Arsimet tarafindan Kure ve Silindir Uzerine kitap II bolum 4 te ortaya atilan bir sorunu cozmeye calisti bir kurenin bir duzlemle belirli bir oranda iki cilde nasil bolunecegi Calismasi onu Islam dunyasinda Mahani denklemi olarak bilinen bir denkleme goturdu x3 c2b cx2 displaystyle x 3 c 2 b cx 2 Bununla birlikte daha sonra Omer Hayyam tarafindan belgelendigi gibi uzun bir meditasyon yaptiktan sonra sonunda sorunu cozmeyi basaramadi Problem daha sonra 10 yuzyil Iranli matematikci Ebu Ca fer el Hazin tarafindan konik kesitler kullanilarak cozulene kadar cozulemez olarak kabul edildi Astronomi Gunes ve ay tutulmalarinin yani sira Kavusumlar ile ilgili astronomik gozlemleri Ibn Yunus un Zic inde astronomik cetveller alintilanmistir y 950 1009 Ibn Yunus Mahani nin zamanlamalarini bir usturlap ile hesapladigini soyledigini aktardi Ardisik uc ay tutulmasinin baslangic zamanlarina iliskin tahminlerinin yarim saat icinde dogru oldugunu iddia etti Ayrica Maqala fi ma rifat as samt li aiy sa a aradta wa fi aiy maudi aradta Keyfi Bir Zaman ve Keyfi Bir Yer icin Azimutun Belirlenmesi Uzerine adli bir inceleme yazdi hayatta kalan bilinen tek eseri astronomi uzerine Kitapta iki grafik yontem ve goksel bir nesnenin konumunun acisal olcumu olan azimutu hesaplamak icin bir aritmetik yontem sagladi Aritmetik yontem kuresel trigonometrideki kosinus kuralina karsilik gelir ve daha sonra Battani y 858 929 tarafindan kullanilmistir Basligi Yildizlarin Enlemi Uzerine adli bilinen ancak icerigi tamamen kaybolan baska bir inceleme yazdi Daha sonraki astronom Ibrahim ibn Sinan a 908 946 gore Mahani ayrica bir gunes saati kullanarak yukseleni hesaplama uzerine bir inceleme yazdi Ayrica bakinizIranli bilim adamlarinin listesiKaynakcaOzel Meri Josef W 31 Ekim 2005 Medieval Islamic Civilization An Encyclopedia Ingilizce Routledge s 32 ISBN 978 1 135 45603 0 On science and the construction of identities remembering Ibn al Haytham 965 1039 13 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde page 99 He neatly resolved the problem of al Mahani a Persian mathematician of the 9th century Roshdi Rashed and Athanase Papadopoulos 2017 a b c d e f g h i j k l m Dold Samplonius 2008 a b c d e Sesiano 1993 a b c O Connor amp Robertson 1999 a b c d Dold Samplonius 2008b Matvievskaya 1987 Sarton 1927 Genel 2008 Al Mahani Helaine Selin Ed Al Mahani Ingilizce New York Springer ss 141 142 doi 10 1007 978 1 4020 4425 0 9320 ISBN 978 1 4020 4559 2 Dold Samplonius Yvonne 2008b 1970 80 Al Mahani Abu Abd Allah Muḥammad Ibn isa Complete Dictionary of Scientific Biography Ingilizce and Encyclopedia com Matvievskaya Galina 1987 The Theory of Quadratic Irrationals in Medieval Oriental Mathematics Ingilizce 500 1 253 277 Bibcode 1987NYASA 500 253M doi 10 1111 j 1749 6632 1987 tb37206 x O Connor J J Robertson E F 1999 Abu Abd Allah Muhammad ibn Isa Al Mahani MacTutor History of Mathematics archive Ingilizce School of Mathematics and Statistics Sarton George 1927 Al Mahani Introduction to the History of Science Ingilizce I From Homer to Omar Khayyam Baltimore for Carnegie Institution of Washington ss 597 598 Sesiano J 1993 Muhammad b Isa b Ahmad al Mahani C E Bosworth E von Donzel W P Heinrichs Ch Pellat Ed New Edition Ingilizce VII Mif Naz Leiden and Londra Brill s 405 ISBN 978 90 04 09419 2 Roshdi Rashed and Athanase Papadopoulos Menelaus Spherics Early Translation and al Mahani al Harawi s version Critical edition of Menelaus Spherics from the Arabic manuscripts with historical and mathematical commentaries De Gruyter Series Scientia Graeco Arabica 21 2017 890 pages 978 3 11 057142 4