Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müdahalecilik, hükûmetlerin diğer ülkelerin siyasi olaylara karışma eylemini, askerî veya ticari müdahaleleri içerir. Farklı bir terim olan ekonomik müdahalecilik ise ülkenin iç ekonomi politikasına müdahaleyi ifade eder.
Müdahaleciliğin yaygın bir pratiği olan askerî müdahale; uluslararası ilişkiler bağlamında Martha Finnemore tarafından, "tanınmış sınırların ötesine askerî personelin konuşlandırılması, hedeflenen devletin siyasi otorite yapısını belirlemek amacıyla gerçekleştirilen bir eylem" olarak tanımlanmıştır. Bu müdahaleler, insani amaçlar veya borç tahsilatı gibi farklı amaçlar doğrultusunda ya da siyasi otorite yapılarını değiştirmeye yönelik gerçekleştirilebilir.
Müdahalecilik, özellikle Viktorya Dönemi ve sonrasında Batılı güçlerin dış politikalarında önemli bir rol oynadı. Yeni Sömürgecilik döneminde, Muz Savaşları da dâhil olmak üzere, Batılı ulusların Küresel Güney'e çok sayıda müdahalesine tanık olundu. Modern müdahalecilik, Soğuk Savaş dönemi politikalarının bir ürünü olarak ortaya çıktı. Bu dönemde, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasındaki rekabet, her iki süper gücün kendi politik etki alanını genişletme ve rakibin etkisini dengeleme arayışlarını beraberinde getirdi. Her iki taraf da dünya genelindeki uluslara müdahale etti. Tarihçiler, müdahale yapan ülkelerin kamuoyunda, müdahaleciliğin her zaman tartışmalı bir siyasi konu olduğunu belirtmiştir.
Alexander Downes tarafından yapılan bir araştırmaya göre 1816 ile 2011 yılları arasında 120 lider, dış müdahaleyle rejim değişikliği yoluyla devrilmiştir. Siyaset bilimci Dov Haim Levin'in 2016'da gerçekleştirdiği bir çalışma ise Amerika Birleşik Devletleri'nin 1946 ile 2000 yılları arasında 81 yabancı seçime müdahale ettiğini ortaya koymuştur. Bu müdahalelerin çoğunluğunun aleni eylemlerden ziyade gizli eylemlerle gerçekleştirildiği belirlenmiştir.Doğu Timor ve Kosova gibi meseleleri de dâhil olmak üzere, yabancı kurumların bölgesel yönetimini öneren çok taraflı müdahaleler, Filistin toprakları için de önerilmiş ancak reddedilmiştir. 2021 tarihli bir mevcut literatür tetkiki, II. Dünya Savaşı'ndan beri yapılan dış müdahalelerin; genellikle belirtilen amaçlara ulaşmada başarısız olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Dış müdahaleyle rejim değişiklikleri
Alexander Downes, Lindsey O’Rourke ve Jonathan Monten'ın çalışmaları gösteriyor ki, dışardan dayatılan rejim değişiklikleri genellikle iç savaş olasılığını ve yeni gelen liderin şiddetle görevden alınma olasılığını azaltmaz. Ayrıca, müdahale eden devlet ile düşmanları arasındaki çatışma olasılığını düşürmez ve demokratikleşme olasılığını artırmaz. Ancak, bazı koşullar altında, rejim değişikliği demokratikleşme için olumlu kurumsal değişikliklerle birlikte geldiği takdirde demokratikleşme olanağı artar. Downes şunu savunmaktadır:
"Karşıt yahut başına buyruk rejimleri zorla devirmeye yönelik stratejik dürtü, iki temel gerçeği gözden kaçırmaktadır. Birincisi, yabancı bir hükûmeti devirme eylemi ordusunun dağılmasına sebep olabilir ve bu binlerce silahlı adamı kırsala yönlendirir, burada ise sıklıkla hükûmete karşı isyan başlatmaktadırlar. İkincisi, dış destekli liderler, hem dışarıyla hem de ülke içinde bir kitleyle muhataptır ve ikisi tipik olarak farklı şeyler ister. Bu farklı tercihler, dış destekli liderleri ikilemde bırakır; birini memnun eden eylemlerde bulunmak, her zaman diğerini ötekileştirir. Bu nedenle, rejim değişikliği; dış güçler ile dış destekli yerel yönetim [domestic protégés] veya dış destekli yöneticilier ve halkları arasında bir ikilik yaratır."
Nigel Lo, Barry Hashimoto ve Dan Reiter tarafından yapılan bir araştırmada, savaşın sonunda dışardan bir gücün müdahalesiyle gerçekleşen rejim değişikliğinin, devletler arasındaki barışın daha uzun süre devam etmesiyle neticelendiği belirtilmektedir. Buna göre, bir savaşın sonunda bir ülkenin yönetiminde yapılan değişiklik, daha uzun bir barış dönemi getirebilir. Ancak, Reiter ve Goran Peic'in yaptığı araştırma ise dış müdahaleyle gerçekleşen rejim değişikliğinin, iç savaş olasılığını artırabileceğini ortaya koymaktadır.
Afrika'da
Afrika ülkeleri arasında Nijerya, bağımsızlığından bu yana diğer Sahra altı Afrika ülkelerinin iç işlerine müdahale etme eğilimi göstermiştir. 'un görevden alınmasının nedenlerinden biri, Nijerya'nın kaynaklarını Grenada ve Guyana gibi uzak ülkelerde israf etmesidir ve bu müdahalenin Nijerya'ya ekonomik veya siyasi olarak bir geri dönüş sağlamadığı söylenmektedir. Nijerya'daki sonraki askerî hükûmetlerin düşüncesi ise giderek birbirine bağımlı hâle gelen dünyada bir ülkenin bir ada gibi olamayacağıdır. Yani, bu ülkelerin birbirlerine yardım etmesi ve işbirliği yapması gerektiği düşünülmektedir.
Kaynakça
- ^ "Interventionism". Merriam-Webster. 19 Eylül 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2022.
- ^ Finnemore, Martha (2004). The Purpose of Intervention: Changing Beliefs about the Use of Force. Cornell University Press. ss. 9-10. ISBN . 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Rabe, Stephen G. (2005). U.S. Intervention in British Guiana: A Cold War Story. University of North Carolina Press. ISBN .
- ^ Kinzer, Stephen (2017). The True Flag: Theodore Roosevelt, Mark Twain, and the Birth of American Empire. Henry Holt and Company. ISBN .
- ^ a b c Downes, Alexander B. (2021). Catastrophic Success: Why Foreign-Imposed Regime Change Goes Wrong (İngilizce). Cornell University Press. ISBN . 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Levin, Dov H. (Haziran 2016). "When the Great Power Gets a Vote: The Effects of Great Power Electoral Interventions on Election Results". International Studies Quarterly. 60 (2): 189-202. doi:10.1093/isq/sqv016.
- ^ Agrawal, Nina (21 Aralık 2016). "The U.S. is no stranger to interfering in the elections of other countries". Los Angeles Times. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2022.
- ^ Pugh, Jeffrey D. (1 Kasım 2012). "Whose Brother's Keeper? International Trusteeship and the Search for Peace in the Palestinian Territories". International Studies Perspectives. 13 (4): 321-343. doi:10.1111/j.1528-3585.2012.00483.x. ISSN 1528-3577. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Malis, Matt; Querubin, Pablo; Satyanath, Shanker (2021). "Persistent failure? International interventions since World War II". The Handbook of Historical Economics (İngilizce): 641-673. doi:10.1016/B978-0-12-815874-6.00038-1. ISBN . 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Downes, Alexander B.; O'Rourke, Lindsey A. (2016). "You Can't Always Get What You Want: Why Foreign-Imposed Regime Change Seldom Improves Interstate Relations". International Security (İngilizce). 41 (2): 43-89. doi:10.1162/ISEC_a_00256. ISSN 0162-2889. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Downes, Alexander B.; Monten, Jonathan (2013). "Forced to Be Free? Why Foreign-Imposed Regime Change Rarely Leads to Democratization". International Security. 37 (4): 90-131. doi:10.1162/ISEC_a_00117. ISSN 0162-2889. 1 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Lo, Nigel; Hashimoto, Barry; Reiter, Dan (2008). "Ensuring Peace: Foreign-Imposed Regime Change and Postwar Peace Duration, 1914–2001". International Organization (İngilizce). 62 (4): 717-736. doi:10.1017/S0020818308080259. ISSN 1531-5088. 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ Peic, Goran; Reiter, Dan (2011). "Foreign-Imposed Regime Change, State Power and Civil War Onset, 1920–2004". British Journal of Political Science (İngilizce). 41 (3): 453-475. doi:10.1017/S0007123410000426. ISSN 1469-2112. 11 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ "Interventionism". LitCaf (İngilizce). 10 Aralık 2021. 12 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ekim 2022.
Konuyla ilgili yayınlar
- Kupchan, Charles A. (2020), Isolationism: A History of America's Efforts to Shield Itself from the World (İngilizce), Oxford University Press
- Lee, Melissa M. (2020), Crippling Leviathan: How Foreign Subversion Weakens the State (İngilizce), Princeton University Press
Dış bağlantılar
- Interventionism (Internet Encyclopedia of Philosophy) (İngilizce)
- Empirical Knowledge on Foreign Military Intervention (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mudahalecilik hukumetlerin diger ulkelerin siyasi olaylara karisma eylemini askeri veya ticari mudahaleleri icerir Farkli bir terim olan ekonomik mudahalecilik ise ulkenin ic ekonomi politikasina mudahaleyi ifade eder Mudahaleciligin yaygin bir pratigi olan askeri mudahale uluslararasi iliskiler baglaminda Martha Finnemore tarafindan taninmis sinirlarin otesine askeri personelin konuslandirilmasi hedeflenen devletin siyasi otorite yapisini belirlemek amaciyla gerceklestirilen bir eylem olarak tanimlanmistir Bu mudahaleler insani amaclar veya borc tahsilati gibi farkli amaclar dogrultusunda ya da siyasi otorite yapilarini degistirmeye yonelik gerceklestirilebilir Mudahalecilik ozellikle Viktorya Donemi ve sonrasinda Batili guclerin dis politikalarinda onemli bir rol oynadi Yeni Somurgecilik doneminde Muz Savaslari da dahil olmak uzere Batili uluslarin Kuresel Guney e cok sayida mudahalesine tanik olundu Modern mudahalecilik Soguk Savas donemi politikalarinin bir urunu olarak ortaya cikti Bu donemde Amerika Birlesik Devletleri ve Sovyetler Birligi arasindaki rekabet her iki super gucun kendi politik etki alanini genisletme ve rakibin etkisini dengeleme arayislarini beraberinde getirdi Her iki taraf da dunya genelindeki uluslara mudahale etti Tarihciler mudahale yapan ulkelerin kamuoyunda mudahaleciligin her zaman tartismali bir siyasi konu oldugunu belirtmistir Alexander Downes tarafindan yapilan bir arastirmaya gore 1816 ile 2011 yillari arasinda 120 lider dis mudahaleyle rejim degisikligi yoluyla devrilmistir Siyaset bilimci Dov Haim Levin in 2016 da gerceklestirdigi bir calisma ise Amerika Birlesik Devletleri nin 1946 ile 2000 yillari arasinda 81 yabanci secime mudahale ettigini ortaya koymustur Bu mudahalelerin cogunlugunun aleni eylemlerden ziyade gizli eylemlerle gerceklestirildigi belirlenmistir Dogu Timor ve Kosova gibi meseleleri de dahil olmak uzere yabanci kurumlarin bolgesel yonetimini oneren cok tarafli mudahaleler Filistin topraklari icin de onerilmis ancak reddedilmistir 2021 tarihli bir mevcut literatur tetkiki II Dunya Savasi ndan beri yapilan dis mudahalelerin genellikle belirtilen amaclara ulasmada basarisiz oldugunu ortaya cikarmistir Dis mudahaleyle rejim degisiklikleriAlexander Downes Lindsey O Rourke ve Jonathan Monten in calismalari gosteriyor ki disardan dayatilan rejim degisiklikleri genellikle ic savas olasiligini ve yeni gelen liderin siddetle gorevden alinma olasiligini azaltmaz Ayrica mudahale eden devlet ile dusmanlari arasindaki catisma olasiligini dusurmez ve demokratiklesme olasiligini artirmaz Ancak bazi kosullar altinda rejim degisikligi demokratiklesme icin olumlu kurumsal degisikliklerle birlikte geldigi takdirde demokratiklesme olanagi artar Downes sunu savunmaktadir Karsit yahut basina buyruk rejimleri zorla devirmeye yonelik stratejik durtu iki temel gercegi gozden kacirmaktadir Birincisi yabanci bir hukumeti devirme eylemi ordusunun dagilmasina sebep olabilir ve bu binlerce silahli adami kirsala yonlendirir burada ise siklikla hukumete karsi isyan baslatmaktadirlar Ikincisi dis destekli liderler hem disariyla hem de ulke icinde bir kitleyle muhataptir ve ikisi tipik olarak farkli seyler ister Bu farkli tercihler dis destekli liderleri ikilemde birakir birini memnun eden eylemlerde bulunmak her zaman digerini otekilestirir Bu nedenle rejim degisikligi dis gucler ile dis destekli yerel yonetim domestic proteges veya dis destekli yoneticilier ve halklari arasinda bir ikilik yaratir Nigel Lo Barry Hashimoto ve Dan Reiter tarafindan yapilan bir arastirmada savasin sonunda disardan bir gucun mudahalesiyle gerceklesen rejim degisikliginin devletler arasindaki barisin daha uzun sure devam etmesiyle neticelendigi belirtilmektedir Buna gore bir savasin sonunda bir ulkenin yonetiminde yapilan degisiklik daha uzun bir baris donemi getirebilir Ancak Reiter ve Goran Peic in yaptigi arastirma ise dis mudahaleyle gerceklesen rejim degisikliginin ic savas olasiligini artirabilecegini ortaya koymaktadir Afrika daAfrika ulkeleri arasinda Nijerya bagimsizligindan bu yana diger Sahra alti Afrika ulkelerinin ic islerine mudahale etme egilimi gostermistir un gorevden alinmasinin nedenlerinden biri Nijerya nin kaynaklarini Grenada ve Guyana gibi uzak ulkelerde israf etmesidir ve bu mudahalenin Nijerya ya ekonomik veya siyasi olarak bir geri donus saglamadigi soylenmektedir Nijerya daki sonraki askeri hukumetlerin dusuncesi ise giderek birbirine bagimli hale gelen dunyada bir ulkenin bir ada gibi olamayacagidir Yani bu ulkelerin birbirlerine yardim etmesi ve isbirligi yapmasi gerektigi dusunulmektedir Kaynakca Interventionism Merriam Webster 19 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mart 2022 Finnemore Martha 2004 The Purpose of Intervention Changing Beliefs about the Use of Force Cornell University Press ss 9 10 ISBN 978 81 7049 205 4 1 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Rabe Stephen G 2005 U S Intervention in British Guiana A Cold War Story University of North Carolina Press ISBN 978 0807856390 Kinzer Stephen 2017 The True Flag Theodore Roosevelt Mark Twain and the Birth of American Empire Henry Holt and Company ISBN 978 1627792165 a b c Downes Alexander B 2021 Catastrophic Success Why Foreign Imposed Regime Change Goes Wrong Ingilizce Cornell University Press ISBN 978 1 5017 6115 7 1 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Levin Dov H Haziran 2016 When the Great Power Gets a Vote The Effects of Great Power Electoral Interventions on Election Results International Studies Quarterly 60 2 189 202 doi 10 1093 isq sqv016 Agrawal Nina 21 Aralik 2016 The U S is no stranger to interfering in the elections of other countries Los Angeles Times 19 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2022 Pugh Jeffrey D 1 Kasim 2012 Whose Brother s Keeper International Trusteeship and the Search for Peace in the Palestinian Territories International Studies Perspectives 13 4 321 343 doi 10 1111 j 1528 3585 2012 00483 x ISSN 1528 3577 12 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Malis Matt Querubin Pablo Satyanath Shanker 2021 Persistent failure International interventions since World War II The Handbook of Historical Economics Ingilizce 641 673 doi 10 1016 B978 0 12 815874 6 00038 1 ISBN 9780128158746 9 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Downes Alexander B O Rourke Lindsey A 2016 You Can t Always Get What You Want Why Foreign Imposed Regime Change Seldom Improves Interstate Relations International Security Ingilizce 41 2 43 89 doi 10 1162 ISEC a 00256 ISSN 0162 2889 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Downes Alexander B Monten Jonathan 2013 Forced to Be Free Why Foreign Imposed Regime Change Rarely Leads to Democratization International Security 37 4 90 131 doi 10 1162 ISEC a 00117 ISSN 0162 2889 1 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Lo Nigel Hashimoto Barry Reiter Dan 2008 Ensuring Peace Foreign Imposed Regime Change and Postwar Peace Duration 1914 2001 International Organization Ingilizce 62 4 717 736 doi 10 1017 S0020818308080259 ISSN 1531 5088 8 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Peic Goran Reiter Dan 2011 Foreign Imposed Regime Change State Power and Civil War Onset 1920 2004 British Journal of Political Science Ingilizce 41 3 453 475 doi 10 1017 S0007123410000426 ISSN 1469 2112 11 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2024 Interventionism LitCaf Ingilizce 10 Aralik 2021 12 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ekim 2022 Konuyla ilgili yayinlarKupchan Charles A 2020 Isolationism A History of America s Efforts to Shield Itself from the World Ingilizce Oxford University Press Lee Melissa M 2020 Crippling Leviathan How Foreign Subversion Weakens the State Ingilizce Princeton University Press Dis baglantilarInterventionism Internet Encyclopedia of Philosophy Ingilizce Empirical Knowledge on Foreign Military Intervention Ingilizce