Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mısır Krallığı (Arapça: المملكة المصرية, romanize: Al-Mamlaka Al-Miṣreyya) 1922'den 1953'e kadar var olmuş krallık.
Mısır Krallığı المملكة المصرية (Arapça) Al-Mamlaka Al-Miṣreyya | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1922-1953 | |||||||||
 | |||||||||
| Tür | Bağımsız Krallık | ||||||||
| Başkent | Kahire | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||
| Resmî din | İslam | ||||||||
| Demonim | Mısırlı | ||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter anayasal monarşi | ||||||||
| Kral | |||||||||
| |||||||||
| Daimi temsilci | |||||||||
| |||||||||
| Başbakan | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Parlamento | ||||||||
| Senato | |||||||||
| Temsilciler Meclisi | |||||||||
| Tarihî dönem | İki savaş arası dönem / II. Dünya Savaşı / Soğuk Savaş / 1948 Filistin Savaşı | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
| 1937 | 994.000 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Mısır lirası | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Mısır Sudan Güney Sudan Libya (devredilen arazi) | ||||||||
Tarihçe
Mısır Sultanlığı'nın 28 Şubat 1922'de Birleşik Krallık'tan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Ahmed Fuad Paşa, I. Fuad adıyla kral unvanını aldı. Kralın yürütme yetkilerini belirleyerek iki meclisli bir yasama organı oluşturan ve Mısır'ı bir meşruti monarşi durumuna getiren yeni anayasa Nisan 1923'te yürürlüğe girdi. Ardından hazırlanan seçim yasasıyla erkeklerle sınırlı olmak üzere genel oy hakkı tanındı. Yasaya göre Temsilciler Meclisi'nin bütün üyeleri, Senato üyelerinin de yarısı doğrudan seçimle belirlenecekti. Aslında Mısır'da ne bağımsızlık ne de anayasal yönetim süreci tam anlamıyla oturmuş sayılabilirdi. Çünkü kutuplarını kral, Vafd Partisi ve Birleşik Krallık'ın oluşturduğu karmaşık siyasi mücadele bütün belirsizliğiyle sürdürüyordu.
Halk desteği zayıf olan Kral Fuad, Vafd ve İngiltere arasındaki çekişmeden yararlanarak konumunu sağlamlaştırmak istiyordu. Halkın gerçek temsilcisi durumunda olan Vafd Partisi bir yandan İngiliz egemenliğine son verecek bir bağımsızlığı, bir yandan da kralın yetkilerini kısıtlayacak bir anayasal yönetimi savunuyordu. Ama önderleri arasında İngilizlerle ya da kralla uzlaşarak iktidarı ele geçirme eğilimi güçlüydü. Çeşitli bölümlere yol açan bu yapı, Vafd içinde sürekli kopmalara elverişli bir ortam hazırlıyordu. Bunun ilk örneği daha 1922'de kurulan Liberal Anayasacı Parti'ydi. Ekonomik çıkarlarının yanı sıra Süveyş Kanalı'nın denetimini güvence altına almak isteyen Birleşik Krallık ise böyle bir antlaşmayı imzalayacak güçlü ve istikrarlı bir yönetimin oluşmasından yanaydı. Ama büyük ödünler koparmak için tarafları birbirine karşı kullanmaktan da kaçınmıyordu.
Ocak 1924'teki ilk genel seçimi Vafd Partisi'nin kazanması üzerine Saad Zaglul'un kurduğu hükûmet, İngilizlerle yapılan görüşmelerin sonuçsuz kalması ve kralla ortaya çıkan gerginlikler yüzünden ancak birkaç ay başta kalabildi. Vafd Mart 1925'teki seçimden de en güçlü parti olarak çıktı; ama parlamento toplandıktan hemen sonra dağıtıldı. Ülke bir yılı aşkın bir süre kararnamelerle yönetildi. Mayıs 1926'daki üçüncü seçimi gene Vafd Partisi'nin kazanmasına karşın, İngilizlerin baskısıyla hükûmeti Liberal Anayasacı Adli Yeken kurdu. Kral ve parlamento arasındaki çekişmeler karşısında istifa eden Adli Yeken'in yerine gene aynı partiden Abdülhalik Servet başbakan oldu. İngilizlerle antlaşma taslağını meclisten geçiremeyen yeni hükûmet çekilmek zorunda kaldı (Mart 1928). Vafd'ın yeni önderi Mustafa Nahhas'ın başbakan olması üzerine, kral parlamentoyu dağıttı. Aralık 1929'daki dördüncü seçimin ardından yeniden bu görevi üstlenen Nahhas'ın başlattığı antlaşma görüşmeleri Sudan sorunu nedeniyle kesintiye uğradı. Kralla da çatışmaya giren hükûmet Haziran 1930'da istifa etti. İsmail Sıdki'yi başbakanlığa atayan kral anayasayı yürürlükten kaldırarak kendi başına yeni bir anayasa ve seçim yasası çıkardı. Vafd'ın boykot ettiği Haziran 1931'deki seçimden güçlü çoğunlukla çıkan İsmail Sıdki'nin kurduğu hükûmet Eylül 1933'e değin görevde kaldı.
Saraya bağlı hükûmetler aracılığıyla yönetimi sürdüren Kral Fuad, iç ve dış baskılar karşısında Nisan 1935'te eski anayasayı yeniden yürürlüğe koydu. Ama bir yıl sonra yerini genç oğlu Faruk'a bırakarak öldü. Mayıs 1936'daki seçimler sonunda üçüncü kez başbakan olan Nahhas, Ağustos 1936'da İngilizlerle bir karşılıklı savunma ve ittifak antlaşması imzaladı. Temmuz 1937'de fiilen krallık görevini üstlenen Faruk, Vafd'dan çıkarılan Mahmud Fehmi Nukraşi ile Ahmed Mahir'in Saadçi Grup'u oluşturmasından da yararlanarak Nahhas'ı başbakanlıktan uzaklaştırdı. Nisan 1938'deki seçimlerde Vafd yalnızca 12 sandalye kazanabildi.
Kral Faruk, II. Dünya Savaşı'nın başlarında İngilizlerin Mısır'dak üsleri kullanmasına ses çıkarmamakla beraber tarafsız kalmaya çalıştı. İngiliz karşıtı eğilimlerin giderek güçlenmesinden kaygılanan İngilizler, Almanya'nın Mısır'a saldırmaya hazırlandığı 1942 başlarında krala baskı yaparak İngilizlerle işbirliğinden yana olan Nahhas'ı başbakanlığa getirmesini sağladılar. Vafd izleyen genel seçimlerde büyük bir başarı elde ettiyse de milliyetçi çizgisinin bulanması ve iç çekişmeler nedeniyle büyük yara aldı. Ekim 1944'te görevden alınan Nahhas'ın yerine Ahmed Mahir, ardından Mahmud Fehmi Nukraşi geçti. Bu arada Mısır Şubat 1945'te Almanya ve Japonya'ya resmen savaş açtı.
Savaş sonrasında İngiliz birliklerinin çekilmesini ve Sudan'daki İngiliz denetiminin sona ermesini sağlamaya yönelik milliyetçi talepler, 1936 tarihli antlaşmanın gözden geçirilmesini gündeme getirdi. Konumu sarsılan Vafd'ın gerilemesiyle siyasi sahnede radikal güçler öne çıktı. 1928'de kurulan Müslüman Kardeşler örgütü reformcu bir İslam hareketi olmaktan çıkarak militan bir kitle örgütüne dönüştü. Kahire'de kitle gösterileri ve şiddet eylemleri giderek sıklaştı. Mısır hükûmetlerinin, büyük bir tepki odağı haline gelen antlaşmayı değiştirmek için İngilizlerle yürüttüğü görüşmeler, Sudan sorunu nedeniyle çıkmaza girdi. Mısır'ın Temmuz 1947'de konuyu Birleşmiş Milletler'e götürmesi de kilitlenmeyi çözemedi.
Milliyetçi dalgayı etkileyen önemli bir öğe de Arap dünyasındaki genel sorunlara karşı artan ilgiydi. Geçmişte Mısır milliyetçiliği kendi yerel koşulları içinde ortaya çıkmıştı. 1936'dan sonra Filistin sorunuyla ilgilenmeye başlayan Mısır, Arap Birliği'nin (1943-1944) oluşmasında öncü bir rol oynadı. I. Arap-İsrail Savaşı'nda (1948-1949) alınan ağır yenilgi Arap davasına bağlılığı güçlendirirken, siyasi istikrarsızlığı da derinleştirdi. Müslüman Kardeşler'in şiddet eylemleri yoğunlaştı. Örgütü sindirmeye çalışan Nukraşi bir suikast sonucunda öldü.
Vafd'ın Ocak 1950 seçimlerini kazanmasından sonra başbakan olan Nahhas, İngilizlerle bir uzlaşmaya varamayınca Ekim 1951'de tek yanlı olarak savunma antlaşmasını ve Sudan'la ilgili antlaşmayı bozdu. İngiliz karşıtı gösterileri kanal bölgesindeki birliklere yönelik gerilla saldırıları izledi. İngilizlerin Ocak 1952'de İsmailiye'de giriştiği askerî harekât Kahire'deki gösterileri daha da tırmandırdı. Art arda gelen hükûmet değişiklikleri de ülkeyi tam bir siyasi bunalım içine soktu.
Mısır'da giderek belirginleşen iktidar boşluğunu, 23 Temmuz 1952'de bir darbeyle krallığı devirerek yönetime el koyan Hür Subaylar Hareketi doldurdu. 18 Haziran 1953'te Mısır'da cumhuriyet ilan edildi.
Kaynakça
- ^ . TDV İslâm Ansiklopedisi. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Misir Kralligi Arapca المملكة المصرية romanize Al Mamlaka Al Miṣreyya 1922 den 1953 e kadar var olmus krallik Misir Kralligiالمملكة المصرية Arapca Al Mamlaka Al Miṣreyya1922 1953Bayrak ArmaMilli mars 1923 1936 source source Misir Kralligi Britanya Misir Sudani Italyan Libyasi na devredilmis bolgeTurBagimsiz KrallikBaskentKahireResmi dil ler ArapcaResmi dinIslamDemonimMisirliHukumetUniter parlamenter anayasal monarsiKral 1922 1936I Fuad 1936 1952I Faruk 1952 1953II FuadDaimi temsilci 1922 1925Edmund Allenby 1925 1929 1929 1933 1933 1936Basbakan 1922 ilk 1952 1953Muhammed Necib son Yasama organiParlamento Ust meclisSenato Alt meclisTemsilciler MeclisiTarihi donemIki savas arasi donem II Dunya Savasi Soguk Savas 1948 Filistin Savasi Kurulusu15 Mart 1922 Birlesmis Milletler Antlasmasi24 Ekim 1945 1948 Arap Israil Savasi1948 49 Mayis Mart Monarsinin kaldirilmasi18 Haziran 1953Yuzolcumu1937994 000 km2Nufus 192714 218 000 193715 933 000 193719 090 447Para birimiMisir lirasiOnculler ArdillarMisir Sultanligi MisirGunumuzdeki durumuMisir Sudan Guney Sudan Libya devredilen arazi TarihceMisir Sultanligi nin 28 Subat 1922 de Birlesik Krallik tan tek tarafli olarak bagimsizligini ilan etmesinden sonra Ahmed Fuad Pasa I Fuad adiyla kral unvanini aldi Kralin yurutme yetkilerini belirleyerek iki meclisli bir yasama organi olusturan ve Misir i bir mesruti monarsi durumuna getiren yeni anayasa Nisan 1923 te yururluge girdi Ardindan hazirlanan secim yasasiyla erkeklerle sinirli olmak uzere genel oy hakki tanindi Yasaya gore Temsilciler Meclisi nin butun uyeleri Senato uyelerinin de yarisi dogrudan secimle belirlenecekti Aslinda Misir da ne bagimsizlik ne de anayasal yonetim sureci tam anlamiyla oturmus sayilabilirdi Cunku kutuplarini kral Vafd Partisi ve Birlesik Krallik in olusturdugu karmasik siyasi mucadele butun belirsizligiyle surduruyordu Halk destegi zayif olan Kral Fuad Vafd ve Ingiltere arasindaki cekismeden yararlanarak konumunu saglamlastirmak istiyordu Halkin gercek temsilcisi durumunda olan Vafd Partisi bir yandan Ingiliz egemenligine son verecek bir bagimsizligi bir yandan da kralin yetkilerini kisitlayacak bir anayasal yonetimi savunuyordu Ama onderleri arasinda Ingilizlerle ya da kralla uzlasarak iktidari ele gecirme egilimi gucluydu Cesitli bolumlere yol acan bu yapi Vafd icinde surekli kopmalara elverisli bir ortam hazirliyordu Bunun ilk ornegi daha 1922 de kurulan Liberal Anayasaci Parti ydi Ekonomik cikarlarinin yani sira Suveys Kanali nin denetimini guvence altina almak isteyen Birlesik Krallik ise boyle bir antlasmayi imzalayacak guclu ve istikrarli bir yonetimin olusmasindan yanaydi Ama buyuk odunler koparmak icin taraflari birbirine karsi kullanmaktan da kacinmiyordu Ocak 1924 teki ilk genel secimi Vafd Partisi nin kazanmasi uzerine Saad Zaglul un kurdugu hukumet Ingilizlerle yapilan gorusmelerin sonucsuz kalmasi ve kralla ortaya cikan gerginlikler yuzunden ancak birkac ay basta kalabildi Vafd Mart 1925 teki secimden de en guclu parti olarak cikti ama parlamento toplandiktan hemen sonra dagitildi Ulke bir yili askin bir sure kararnamelerle yonetildi Mayis 1926 daki ucuncu secimi gene Vafd Partisi nin kazanmasina karsin Ingilizlerin baskisiyla hukumeti Liberal Anayasaci Adli Yeken kurdu Kral ve parlamento arasindaki cekismeler karsisinda istifa eden Adli Yeken in yerine gene ayni partiden Abdulhalik Servet basbakan oldu Ingilizlerle antlasma taslagini meclisten geciremeyen yeni hukumet cekilmek zorunda kaldi Mart 1928 Vafd in yeni onderi Mustafa Nahhas in basbakan olmasi uzerine kral parlamentoyu dagitti Aralik 1929 daki dorduncu secimin ardindan yeniden bu gorevi ustlenen Nahhas in baslattigi antlasma gorusmeleri Sudan sorunu nedeniyle kesintiye ugradi Kralla da catismaya giren hukumet Haziran 1930 da istifa etti Ismail Sidki yi basbakanliga atayan kral anayasayi yururlukten kaldirarak kendi basina yeni bir anayasa ve secim yasasi cikardi Vafd in boykot ettigi Haziran 1931 deki secimden guclu cogunlukla cikan Ismail Sidki nin kurdugu hukumet Eylul 1933 e degin gorevde kaldi Saraya bagli hukumetler araciligiyla yonetimi surduren Kral Fuad ic ve dis baskilar karsisinda Nisan 1935 te eski anayasayi yeniden yururluge koydu Ama bir yil sonra yerini genc oglu Faruk a birakarak oldu Mayis 1936 daki secimler sonunda ucuncu kez basbakan olan Nahhas Agustos 1936 da Ingilizlerle bir karsilikli savunma ve ittifak antlasmasi imzaladi Temmuz 1937 de fiilen krallik gorevini ustlenen Faruk Vafd dan cikarilan Mahmud Fehmi Nukrasi ile Ahmed Mahir in Saadci Grup u olusturmasindan da yararlanarak Nahhas i basbakanliktan uzaklastirdi Nisan 1938 deki secimlerde Vafd yalnizca 12 sandalye kazanabildi Kral Faruk II Dunya Savasi nin baslarinda Ingilizlerin Misir dak usleri kullanmasina ses cikarmamakla beraber tarafsiz kalmaya calisti Ingiliz karsiti egilimlerin giderek guclenmesinden kaygilanan Ingilizler Almanya nin Misir a saldirmaya hazirlandigi 1942 baslarinda krala baski yaparak Ingilizlerle isbirliginden yana olan Nahhas i basbakanliga getirmesini sagladilar Vafd izleyen genel secimlerde buyuk bir basari elde ettiyse de milliyetci cizgisinin bulanmasi ve ic cekismeler nedeniyle buyuk yara aldi Ekim 1944 te gorevden alinan Nahhas in yerine Ahmed Mahir ardindan Mahmud Fehmi Nukrasi gecti Bu arada Misir Subat 1945 te Almanya ve Japonya ya resmen savas acti Savas sonrasinda Ingiliz birliklerinin cekilmesini ve Sudan daki Ingiliz denetiminin sona ermesini saglamaya yonelik milliyetci talepler 1936 tarihli antlasmanin gozden gecirilmesini gundeme getirdi Konumu sarsilan Vafd in gerilemesiyle siyasi sahnede radikal gucler one cikti 1928 de kurulan Musluman Kardesler orgutu reformcu bir Islam hareketi olmaktan cikarak militan bir kitle orgutune donustu Kahire de kitle gosterileri ve siddet eylemleri giderek siklasti Misir hukumetlerinin buyuk bir tepki odagi haline gelen antlasmayi degistirmek icin Ingilizlerle yuruttugu gorusmeler Sudan sorunu nedeniyle cikmaza girdi Misir in Temmuz 1947 de konuyu Birlesmis Milletler e goturmesi de kilitlenmeyi cozemedi Milliyetci dalgayi etkileyen onemli bir oge de Arap dunyasindaki genel sorunlara karsi artan ilgiydi Gecmiste Misir milliyetciligi kendi yerel kosullari icinde ortaya cikmisti 1936 dan sonra Filistin sorunuyla ilgilenmeye baslayan Misir Arap Birligi nin 1943 1944 olusmasinda oncu bir rol oynadi I Arap Israil Savasi nda 1948 1949 alinan agir yenilgi Arap davasina bagliligi guclendirirken siyasi istikrarsizligi da derinlestirdi Musluman Kardesler in siddet eylemleri yogunlasti Orgutu sindirmeye calisan Nukrasi bir suikast sonucunda oldu Vafd in Ocak 1950 secimlerini kazanmasindan sonra basbakan olan Nahhas Ingilizlerle bir uzlasmaya varamayinca Ekim 1951 de tek yanli olarak savunma antlasmasini ve Sudan la ilgili antlasmayi bozdu Ingiliz karsiti gosterileri kanal bolgesindeki birliklere yonelik gerilla saldirilari izledi Ingilizlerin Ocak 1952 de Ismailiye de giristigi askeri harekat Kahire deki gosterileri daha da tirmandirdi Art arda gelen hukumet degisiklikleri de ulkeyi tam bir siyasi bunalim icine soktu Misir da giderek belirginlesen iktidar boslugunu 23 Temmuz 1952 de bir darbeyle kralligi devirerek yonetime el koyan Hur Subaylar Hareketi doldurdu 18 Haziran 1953 te Misir da cumhuriyet ilan edildi Kaynakca TDV Islam Ansiklopedisi 28 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2023