Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nükleer kıyamet, nükleer Armageddon veya atomik soykırım olarak da bilinen bir nükleer holokost, nükleer silahların kitlesel kullanımının küresel olarak yaygın bir yıkıma ve radyoaktif serpintiye neden olduğu teorik bir senaryodur. Böyle bir senaryo, potansiyel olarak uygarlığın çökmesine ve en kötü durumda ve/veya Dünya üzerindeki tüm biyolojik yaşamın sona ermesine neden olacak şekilde nükleer savaşın etkileri sonucu Dünya'nın büyük bir bölümünün yaşanmaz hale gelmesini öngörür.[]
Şehirlerin nükleer patlamalarla anında yok edilmesinin yanı sıra, bir nükleer savaşın potansiyel sonuçları, ateş fırtınaları, nükleer kış, serpintiden kaynaklanan yaygın radyasyon hastalığı ve/veya elektromanyetik darbeler nedeniyle çok sayıda modern teknolojinin (kalıcı değilse de) geçici kaybını içerebilir. Alan Robock gibi bazı bilim adamları, bir termonükleer savaşın, kısmen uzun süren bir nükleer kış nedeniyle Dünya'daki modern uygarlığın sona ermesiyle sonuçlanabileceği konusunda spekülasyon yaptılar. Bir modelde, tam bir termonükleer savaşın ardından Dünya'nın ortalama sıcaklığı birkaç yıl boyunca ortalama 7-8 °C oranında düştü.
Erken Soğuk Savaş dönemi çalışmaları, milyarlarca insanın küresel bir termonükleer savaşın ardından nükleer patlamaların ve radyasyonun ani etkilerinden sağ çıkacağını öne sürdü.Nükleer Savaşın Önlenmesi için Uluslararası Hekimler nükleer savaşın çevresel sonuçlar, ve ekonomik çöküş gibi ikincil etkiler yoluyla dolaylı olarak insan neslinin tükenmesine katkıda bulunabileceğine inanıyor.
Nükleer bir holokost tehdidi, önemli bir rol oynar. Karşılıklı kesin yıkım (MAD) güvenlik konseptinde yer alır ve survivalizmde yaygın bir senaryodur. Nükleer holokost , özellikle bilim kurgu, distopik ve kıyamet sonrası kurgu gibi spekülatif türlerde yaygın bir özelliktir.
Etimoloji ve kullanım
Yunanca "tamamen yanmış" anlamına gelen "holokaustos" teriminden türetilen "holokost" kelimesi, özellikle yangın nedeniyle büyük yıkım ve can kaybını ifade eder.
Hayali bir nükleer yıkımı tanımlamak için "holokost" kelimesinin ilk kullanımlarından biri, Reginald Glossop'un 1926 tarihli The Orphan of Space adlı romanında geçer: "Moskova ... altlarında ... Kıyamet gibi bir patlama! Bu Holokost'un yankıları gürledi ve yuvarlandı ... belirgin bir kükürt kokusu ... atomik yıkım." Romanda, Alman yardımı ve Çinli paralı askerlerle Batı Avrupa'yı ele geçirmeye hazırlanan Sovyet diktatörün ofisine bir atom silahı yerleştirilmiştir.
Nükleer yıkıma yapılan atıflar genellikle "atomik soykırım" veya "nükleer holokost" terimlerini kullanır. Örneğin, ABD Başkanı George W. Bush, Ağustos 2007'de şunları söyledi: "İran'ın nükleer silahlara yol açabilecek aktif teknoloji arayışı, zaten istikrarsızlık ve şiddetle bilinen bir bölgeyi bir nükleer holokost gölgesi altına sokmakla tehdit ediyor".
Nükleer savaş olasılığı
2021 itibarıyla insanlığın yaklaşık 13.410 nükleer silahı bulunuyor ve bunların binlercesi durumunda. Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından stoklar azalırken, her nükleer ülke şu anda nükleer cephaneliğini modernize ediyor.Bulletin of the Atomic Scientists, diğer faktörlerin yanı sıra "devasa cephaneliklerin modernizasyonundan kaynaklanan bir nükleer silahlanma yarışını" sebep göstererek sembolik Kıyamet Günü Saati'ni 2015 yılında ilerletti. Saat Ocak 2020'de gece yarısından önce 100 saniyeye alınırken, Ocak 2023'te 90 saniyeye ayarlandı.
John F. Kennedy, Küba Füze Krizi'nin nükleer çatışmaya dönüşme olasılığını %33 ile %50 arasında olduğunu tahmin ediyordu.
17-20 Temmuz 2008 tarihlerinde düzenlenen Oxford'daki Küresel Yıkım Riski Konferansı'nda uzmanların katıldığı bir ankette , bu yüzyıl içinde insanların nükleer silahlarla tamamen yok olma olasılığını %1, 1 milyar ölü olma olasılığını %10 ve 1 milyon ölü olma olasılığını %30 olarak hesapladı. Bu sonuçlar, olasılıksal bir modelden ziyade bir grup uzmanın medyan görüşlerini yansıtır; gerçek değerler çok daha düşük veya daha yüksek olabilir.
Bilim adamları, Hindistan ve Pakistan gibi iki ülke arasındaki küçük çaplı bir nükleer savaşın bile yıkıcı küresel sonuçlara yol açabileceğini ve bu tür yerel çatışmaların tam ölçekli bir nükleer savaştan daha olası olduğunu savundu.
İnsan neslinin tükenme riskinin ahlaki önemi
Filozof Derek Parfit, adlı kitabında şu soruyu sormuştur:
Üç sonucu karşılaştırın:
- Barış.
- Dünyanın mevcut nüfusunun %99'unu öldüren bir nükleer savaş.
- %100'ünü öldüren bir nükleer savaş.
(2), (1)'den daha kötü olur ve (3), (2)'den daha kötü olur. Bu iki farktan hangisi daha büyük?
Parfit, "Çoğu insan (1) ve (2) arasındaki farkın daha büyük olduğuna inanıyor. Ben (2) ve (3) arasındaki farkın çok daha büyük olduğuna inanıyorum." diye devam etmiştir. Bu nedenle, çok sayıda insanın ölmesi kötü olsa bile, Parfit gelecek nesillerin varlığını engellediği için insan yok oluşunun çok daha kötü olacağını savunmaktadır. Ve insan ırkının neslinin tükenmek üzere olduğu felaketin büyüklüğü göz önüne alındığında Nick Bostrom, insan yok oluşunun en küçük risklerini bile azaltmanın ezici bir ahlaki zorunluluk olduğunu savunuyor.
İnsan neslinin tamamen yok olma olasılığı
Pek çok bilim adamı, Soğuk Savaş dönemi stoklarıyla veya hatta mevcut olan daha küçük stoklarla küresel bir termonükleer savaşın insanların yok olmasına yol açabileceğini öne sürmüştür. Bu görüş, nükleer kış ilk kez 1983'te kavramsallaştırılıp modellendiğinde desteklenmişti. Bununla birlikte, son on yıldaki modeller tamami yok oluşun pek olası olmadığını belirtmekte ve dünyanın bazı bölümlerinin yaşanabilir durumda kalacağını öne sürmektedir. Teknik olarak yok oluş riski sıfır olmayabilir, çünkü nükleer savaşın iklimsel etkileri belirsizdir ve teorik olarak mevcut modellerin öne sürdüğünden daha büyük olabileceği gibi daha küçük de olabilir. İnsanlığı bir nükleer savaştan sonra diğer varoluşsal tehditlere karşı çok daha savunmasız hale getirebilecek bir toplumsal çöküş gibi dolaylı riskler de olabilir.
Bununla ilgili bir araştırma alanı şudur: Gelecekteki bir nükleer silahlanma yarışı, bir gün Soğuk Savaş'ın zirvesinde var olandan daha büyük stoklara veya daha tehlikeli nükleer silahlara yol açarsa, bu tür silahlarla yapılan savaş hangi noktada insanların yok olmasına neden olabilir? Fizikçi Leó Szilárd 1950'lerde, güçlü hidrojen bombalarının büyük miktarda kobaltla çevrelenmesiyle kasıtlı bir yapılabileceği konusunda uyarıda bulundu. Kobaltın beş yıllık bir yarı ömrü vardır ve bazı fizikçilerin öne sürdüğüne göre küresel serpintisi, ölümcül radyasyon yoğunluğuyla tüm insan hayatını ortadan kaldırabilir. Bu senaryoda bir kobalt bombası inşa etmenin ana amacı, süper güçlerin sahip olduğu cephaneliklere kıyasla maliyetinin azalmasıdır; böyle bir kıyamet cihazının patlamadan önce fırlatılmasına gerek yoktur, bu nedenle pahalı füze ateşleme sistemleri gerektirmez ve hidrojen bombalarının füze yoluyla fırlatılması için minyatürleştirilmesine gerek olmaz. Caydırıcılığın etkili olabilmesi için tetikleme sisteminin tamamen otomatik olması gerekebilir. Bu silah üzerinde yapılabilecek modern bir geliştirme, bombaları nükleer kışı şiddetlendirmek için tasarlanmış aerosollerle kaplamak olabilir. Önemli bir not, kuzey ve güney yarımküreler arasındaki nükleer serpinti transferinin küçük olmasının bekleniyor olmasıdır; her yarım kürede birer bomba patlamadıkça bir yarım kürede patlayan bombanın diğer yarım küre üzerindeki etkisi azalır.
Nükleer savaşın etkileri
Tarihsel olarak, bilim adamları sürekli olarak nükleer silahların yeni etkilerini keşfettikleri ve ayrıca mevcut modelleri revize ettikleri için, küresel bir nükleer takastan kaynaklanan toplam ölüm sayısını tahmin etmek zor olmuştur.
İlk raporlar, nükleer patlama ve radyasyonun doğrudan etkilerini ve ekonomik, sosyal ve politik bozulmanın dolaylı etkilerini değerlendirdi. ABD Senatosu için hazırlanan 1979 tarihli bir raporda, farklı senaryolar altında muhtemel kayıplar üzerinde tahminlerde bulundu. ABD ve Sovyetler Birliği arasında tam ölçekli bir / nükleer takası için, ABD kayıplarının nüfusun %35-77'si (o sırada 70-160 milyon kişi) ve Sovyet kayıplarının nüfusun %20-40'ı arasında bir yerde olacağını tahmin ettiler.
Bu rapor, nükleer stokların bugün olduğundan çok daha yüksek seviyelerde olduğu bir zamanda ve nükleer kış riski ilk kez 1980'lerin başında teorize edilmeden önce yapılmıştır. Ek olarak, elektromanyetik darbeler (EMP) gibi diğer ikincil etkileri ve bunların modern teknoloji ve endüstri üzerindeki etkilerini dikkate almamıştır.
Nükleer kış
1980'lerin başlarında, bilim adamları nükleer yıkıma uğramış şehirlerde yanan odun, plastik ve petrol yakıtlarından kaynaklanan duman ve isin etkilerini düşünmeye başladılar. Yoğun ısının bu partikülleri haftalarca sürüklenebilecekleri ve güneş ışığının çoğunu engelleyebilecekleri son derece yüksek rakımlara taşıyacağı tahmin ediliyordu. Sözde TTAPS ekibi (Richard P. Turco, , Thomas P. Ackerman, ve Carl Sagan) tarafından 1983 yılında yapılan dönüm noktası niteliğindeki bir çalışma, bu etkileri modelleyen ilk çalışmaydı ve bu çalışma "nükleer kış" terimini ortaya attı.
Daha yeni araştırmalar, modern küresel dolaşım modellerinden ve 1980'lerdeki araştırmalar için mevcut olandan çok daha fazla bilgisayar gücünden yararlanıyor. 2007'de yapılan bir çalışma, mevcut küresel cephaneliğin ortalama veya büyük bölümlerinin kullanılacağı bir küresel nükleer savaşın sonuçlarını inceledi. Çalışma, hava sıcaklığında ilk iki yaz yetiştirme sezonu boyunca ABD, Avrupa, Rusya ve Çin'in çekirdek tarım bölgelerinin çoğunda yaklaşık 12–20 °C ve Rusya'nın bazı bölgelerinde 35 °C'ye kadar soğuma olacağını buldu. Bulunan değişiklikler daha önce düşünülenden çok daha uzun süreliydi çünkü yeni model, kurum aerosollerinin çökelmenin meydana gelmediği, bu nedenle aerosollerin havadan temizlenme süresinin yaklaşık 10 yıl olduğu üst stratosfere girişini daha iyi gösteriyordu. Ek olarak araştırmacılar, küresel soğumanın küresel hidrolojik döngünün zayıflamasına neden olacağını ve küresel yağışları yaklaşık %45 oranında azaltacağını buldular.
Araştırmacılar nükleer kışın tarıma etkilerini derinlemesine tartışmadılar, ancak bir yıl boyunca gıda üretimi olmayacağını varsayan 1986 tarihli bir araştırmanın "gezegendeki insanların çoğunun o zamana kadar yiyeceksiz kalacağını ve açlıktan öleceğini" öngördüğünü not ettiler ve kendi sonuçlarının "gıda üretiminin yapılmadığı bu sürenin yıllarca uzatılması gerektiğini, bunun da nükleer kışın etkilerini önceden düşünülenden daha kötü hale getirdiğini" gösterdiğini belirttiler.
Yukarıdaki küresel nükleer çatışma araştırmalarının aksine bazı araştırmalar, küçük ölçekli, bölgesel nükleer çatışmaların bile küresel iklimi on yıl veya daha uzun süre bozabileceğini göstermiştir. Astropikal bölgelerdeki iki karşıt ülkenin her birinin büyük nüfuslu merkezlerde 50 Hiroşima büyüklüğünde (her biri yaklaşık 15 kiloton) nükleer silah kullanacağı bölgesel bir nükleer çatışma senaryosunda, araştırmacılar beş milyon ton kadar isin salınacağını ve tahıl yetiştirilen bölgelerin çoğu da dahil olmak üzere Kuzey Amerika ve Avrasya'nın geniş alanlarında birkaç derecelik bir soğuma yaşanacağını tahmin ettiler. Araştırmaya göre bu soğuma yıllarca sürebilir ve bir "felaket" olabilir. Ek olarak analiz, ortalama küresel yağışta %10'luk bir düşüş olabileceğini gösterdi ve en büyük düşüş, muson yağmurlarının gerçekleşmemesi nedeniyle alçak enlemlerde yaşandı.
Bölgesel nükleer çatışmalar, ozon tabakasına da önemli ölçüde zarar verebilir. 2008'de yapılan bir araştırma, bölgesel bir nükleer takasın neredeyse küresel bir ozon deliği yaratabileceğini, insan sağlığı sorunlarını tetikleyebileceğini ve tarımı en az on yıl boyunca etkileyebileceğini keşfetti. Ozon üzerindeki bu etki, rüzgar akımlarını değiştirecek ve ozonu yok eden nitrojen oksitleri çekecek olan üst stratosferdeki kurumun ısı emmesinden kaynaklanacaktı. Bu yüksek sıcaklıklar ve nitrojen oksitler, ozonu her baharda Antarktika'nın üzerindeki ozon deliğinin altında yaşanan aynı tehlikeli seviyelere indirecekti.
Nükleer kıtlık
Nükleer kıştan kaynaklanacak zayiat sayısını tahmin etmek zordur, ancak birincil etkinin küresel kıtlık (nükleer kıtlık olarak bilinir) olması muhtemeldir; burada tarımsal üretim ve dağıtımın kesintiye uğraması nedeniyle kitlesel açlık meydana gelir. 2013 ve 2022 raporlarında Nükleer Savaşın Önlenmesi için Uluslararası Hekimler (IPPNW), Hindistan ve Pakistan arasında bölgesel bir nükleer takas ya da Amerika ve Rusya'nın elinde bulunan cephaneliğin küçük bir kısmının bile kullanılması durumunda iki milyardan fazla insanın, yani dünya nüfusunun yaklaşık üçte birinin açlıktan ölme riskiyle karşı karşıya kalacağı konusunda endişelerini dile getirdi. Birkaç bağımsız çalışma[] nükleer savaşların neden olduğu iklim değişiklikleri nedeniyle tarımsal üretimin yıllarca önemli ölçüde azalacağına dair doğrulanmış sonuçları göstermektedir. Özellikle dünyanın en fakir ülkelerinde olmak üzere artan , yüz milyonlarca savunmasız insanı etkileyerek gıda arzındaki azalmayı daha da şiddetlendirecektir.
Ağustos 2022'de dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, ABD ile Rusya arasında tam ölçekli bir nükleer savaş 360 milyon insanı doğrudan öldürebilir ve nükleer patlamalar sonucu oluşan ateş fırtınalarının yarattığı kurum sonucu 5 milyar insan açlıktan ölebilir. Hindistan ile Pakistan arasındaki daha küçük ölçekli bir nükleer savaşın sonucunda 2 milyardan fazla insanın öleceği tahmin ediliyor.
Elektromanyetik darbe
Bir elektromanyetik darbe (EMP), bir elektromanyetik radyasyon patlamasıdır. Nükleer patlamalar, nükleer EMP veya NEMP adı verilen bir elektromanyetik radyasyon darbesi yaratır. Bu tür EMP'lerin genellikle elektronik cihazlara zarar verdiği veya bozduğu bilinmektedir.
Elektronik cihazları devre dışı bırakan bir EMP; hastaneleri, su arıtma tesislerini, gıda depolama tesislerini ve tüm elektronik iletişim biçimlerini devre dışı bırakır ve böylece modern insan hayatının kritik yönlerini tehdit eder.[] Bazı EMP saldırıları, aylarca veya yıllarca sürecek büyük bir güç kaybına yol açabilir. Şu anda, elektrik şebekesindeki arızalar dışarıdan destek kullanılarak çözülmektedir. Bir EMP saldırısı durumunda, böyle bir destek mevcut olmayacak ve tüm hasarlı bileşenlerin, cihazların ve elektroniklerin tamamen değiştirilmesi gerekecektir.
2013'te ABD Temsilciler Meclisi, ülke çapında yaklaşık 300 büyük trafo için aşırı gerilim koruması sağlayacak olan "Ölümcül Hasardan Kaynaklanan Elektrik için Güvenli Yüksek Voltaj Altyapısı Yasası"nı değerlendirdi. Sivil altyapıyı elektromanyetik darbeden koruma sorunu da Avrupa Birliği genelinde ve özellikle Birleşik Krallık tarafından yoğun bir şekilde incelenmiştir. Önlemler alınmış olsa da, James Woolsey ve EMP Komisyonu, bir EMP'nin ABD için en önemli tehdit olduğunu öne sürdü.
'deki bir yoruma göre, güneş, atmosferik aktivite veya düşman saldırısı yoluyla bir EMP riskinin, göz ardı edilmemekle birlikte haber medyası tarafından abartıldığı öne sürüldü. Bunun yerine, haydut devletlerin silahları büyük bir EMP'ye neden olmak için hala çok küçük ve koordinasyonsuzdur, yer altı altyapısı yeterince korunmaktadır ve yıkıcı bir güneş fırtınası tespit edildiğinde yüzey trafolarını korumak için SOHO gibi sürekli güneş gözlemevlerinden yeterli uyarı süresi olacaktır.
Nükleer serpinti
Nükleer serpinti, bir nükleer patlamanın ardından üst atmosfere doğru itilen artık radyoaktif toz ve küldür. Serpinti genellikle patlamaya yakın alanla sınırlıdır ve yalnızca patlamanın atmosferde yeterince yüksekte gerçekleşmesi durumunda patlama alanından yüzlerce kilometre uzağa yayılabilir. Serpinti, yangın bulutlarının ürünleriyle ve kara yağmur (kurum ve diğer parçacıklarla kararan yağmur) olarak yere düşebilir.
Bu radyoaktif toz, genellikle maruz kalma sonucu nötron aktivasyonu gerçekleşen ve yan yana duran atomlarla karıştırılmış oluşur ve oldukça tehlikeli bir radyoaktif kirlilik türüdür. Serpintiden kaynaklanan ana radyasyon tehlikesi, vücudun dışındaki kısa ömürlü radyonüklidlerden kaynaklanmaktadır. Nükleer serpinti ile taşınan parçacıkların çoğu hızla bozunurken, bazı radyoaktif parçacıkların yarı ömürleri saniyeler ile birkaç ay arasındadır. ve gibi bazı radyoaktif izotoplar çok uzun ömürlüdür ve ilk patlamadan sonra 5 yıla kadar radyoaktif sıcak noktalar oluşturabilirler. Serpinti ve kara yağmur su yollarını, tarım alanlarını ve toprağı kirletebilir. Radyoaktif maddelerle temas, dışarıdan maruz kalma veya kazara tüketim yoluyla radyasyon zehirlenmesine yol açabilir. Kısa süreli akut dozlarda radyasyon; prodromal sendroma, kemik iliği ölümüne, merkezi sinir sistemi ölümüne ve gastrointestinal ölüme yol açabilir. Radyasyona daha uzun süre maruz kalındığında, kanser ana sağlık riski haline gelir. Uzun süreli radyasyona maruz kalma, rahim içi insan gelişimine olumsuz etki edebilir ve nesiller arası genetik hasara da yol açabilir.
Yok olma hipotezlerinin kökenleri ve analizi
1954 Castle Bravo nükleer patlamasının yarattığı geniş nükleer serpintinin bir sonucu olarak yazar , 1957'de yayınlanan popüler romanı 'yi yazdı. Bu romanda, bir nükleer savaşta o kadar çok serpinti ortaya çıkar ki, tüm insan yaşamı sona erer. Bununla birlikte, bir nükleer savaşın ardından tüm insanlığın öleceği ve yalnızca "hamam böceklerinin hayatta kalacağı" önermesi, nükleer silah uzmanı 'ın 1988 tarihli adlı kitabında eleştirel bir şekilde ele alınır.
1982'de, aktivisti , birçokları tarafından nükleer savaştan kaynaklanan yok oluşun önemli bir olasılık olduğu sonucuna varan, dikkatlice tartışılan ilk sunum olarak kabul edilen 'ni yayınladı. Ancak, bu kitapta yapılan varsayımlar kapsamlı bir şekilde analiz edildi ve bunların "oldukça şüpheli" olduğu belirlendi. Fizikçi Brian Martin'e göre Schell'in çalışmasının itici gücü şuydu:
İnsanlar konuyla ilgili harekete geçmiyorsa, bunu yeterince tehdit edici olarak algılamamaları gerektiğine dair üstü kapalı öncül [...]. Belki de bir nükleer savaşta 500 milyon insanın öleceği düşüncesi eylemi teşvik etmek için yeterli değilse, o zaman yok olma düşüncesi bunu yapacaktır. Gerçekten de Schell, "dünya siyasetinin tamamen yeniden düzenlenmesine" ilham vermek için temel olarak yok olma korkusunun kullanılmasını açıkça savunmaktadır. (s. 221)
Nükleer silahsızlanma aktivisti Philip Noel-Baker tarafından 1971'de yapılan şu ifadeyle birlikte, "aşırı ölüm" inancına da yaygın olarak rastlanır: "Şimdi hem ABD hem de Sovyetler Birliği, insanlığı üç veya dört kez -bazıları on kez- yok etmeye yetecek kadar büyük nükleer stoklara sahip diyor." Brian Martin, bu inancın kökeninin Hiroşima'nın bombalanmasının "kaba doğrusal tahminlerinden" kaynaklandığını öne sürdü. Hiroşima'ya atılan bomba 1.000 kat daha güçlü olsaydı, yine de 1.000 kat daha fazla insanı öldüremeyeceğini söyledi. Benzer şekilde, II. Dünya Savaşı'nın tamamında salınan toplam patlayıcı enerjinin yaklaşık 3 megaton olduğunu, Soğuk Savaş'ın zirvelerindeki kadar savaş başlığı stoklarının olduğu bir nükleer savaşın II. Dünya Savaşı'ndaki patlayıcı enerjinin 6.000 katını açığa çıkaracağının belirtildiğini görmek yaygındır. Fizikçi ve silahsızlanma aktivisti Joseph Rotblat, insanoğlunun yok olmasına neden olma potansiyeline sahip olmaya başlamak için gerekli serpinti miktarının tahmini, 1976'da nükleer cephaneliklerdeki megatonajın 10 ila 100 katı olarak görüyor; ancak Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana dünya megatonajının azalmasıyla bu olasılık varsayımsal olmaya devam ediyor.
Birleşmiş Milletler'in 1980 tarihli Genel ve Tam Silahsızlanma: Nükleer Silahlar Üzerine Kapsamlı Çalışma: Genel Sekreter Raporu'na göre, o sırada olduğu ve 13.000 megatonluk bir potansiyel toplam patlayıcı verimi olduğu tahmin ediliyordu.
-Dünya'daki volkanizmanın zaman çizgelesinde- karşılaştırıldığında Tambora Dağı'nın 1815'teki patlaması kabaca 30.000 megatonluk bir güce sahipti ve çoğunlukla kaya ve piroklasttan oluşan, üst tahmin olarak 120 milyon ton kükürt dioksit, sülfat aerosolleri ve kül dahil olmak üzere toplam 160 km3 materyal püskürttü ve 1816'yı "yaz yaşanmayan yıl" haline getirdi. Yaklaşık 74.000 yıl önce meydana gelen daha büyük , tahminen 2.800 km3 piroklast ve 6.000 milyon ton kükürt dioksit püskürttü, 20.000.000 megaton (Mt) TNT'ye eşdeğer bir olası patlama kuvvetiyle Toba Gölü'nü oluşturdu ve insan nüfusunu sadece on binlere indirdi. Dinozorların yok olmasıyla bağlantılı olan Chicxulub meteoru, ABD ve Sovyetler Birliği'nin toplam cephaneliğinin kabaca 7000 katı olan 70.000.000 Mt enerji saldı.
Süper yanardağlarla yapılan karşılaştırmalar; salınan farklı aerosoller, nükleer silahların olası yüksekliği ve bu potansiyel nükleer patlamaların dünyanın farklı yerlerindeki konumları nedeniyle yardımcı olmaktan çok yanıltıcıdır, bunların tümü bir süper volkanik patlamanın tekil ve yer altı doğasına zıttır. Dahası, tüm dünya silah stokunun bir arada gruplandırıldığını varsayarsak, etkisi nedeniyle silahların aynı anda patlamasını sağlamak zor olacaktır. Yine de birçok insan, nükleer kış etkisi yoluyla tam ölçekli bir nükleer savaşın insan türünün yok olmasına yol açacağına inanmaktadır, ancak tüm analistler bu nükleer kış modellerine konulan varsayımlar konusunda hemfikir değildir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Martin, Brian (1982). "Critique of Nuclear Extinction". Journal of Peace Research. 19 (4): 287-300. doi:10.1177/002234338201900401. 4 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ The Effects of a Global Thermonuclear War 31 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Johnstonsarchive.net. Retrieved on 2013-07-21.
- ^ a b c Martin, Brian (December 1982). "The global health effects of nuclear war". Current Affairs Bulletin. 59 (7): 14-26. 3 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ Long-term worldwide effects of multiple nuclear-weapons detonations. Washington : National Academy of Sciences. 16 Kasım 1975. ISBN . 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2018 – Trove vasıtasıyla. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ . 16 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 6 Mart 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018 – The Free Dictionary vasıtasıyla.
- ^ . Oxford Dictionaries – English. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.
- ^ Reginald Glossop, The Orphan of Space (London: G. MacDonald, 1926), pp. 303–306.
- ^ McElroy (28 Ağustos 2007). "Bush warns of Iran 'nuclear holocaust'". The Telegraph. 12 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015.
- ^ . Federation of American Scientists. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020.
- ^ . . 15 Ekim 2012. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2016.
- ^ Broad (21 Eylül 2014). "U.S. Ramping Up Major Renewal in Nuclear Arms". New York Times. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ Mecklin, John (4 Mart 2015). "Disarm and Modernize". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2016.
- ^ Kristensen (20 Haziran 2014). "Slowing nuclear weapon reductions and endless nuclear weapon modernizations: A challenge to the NPT". Bulletin of the Atomic Scientists. 70 (4): 94-107. doi:10.1177/0096340214540062.
- ^ Rhodan (January 2016). "4 Times the World Came Close to 'Doomsday'". Time (İngilizce). 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020.
- ^ . ABC News. Australian Broadcasting Corporation. 24 Ocak 2020. 24 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2020. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Spinazze, Gayle (24 Ocak 2023). . Bulletin of the Atomic Scientists (İngilizce). 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "The Cuban Missile Crisis at 50". Foreign Affairs. 91 (4). 2012. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2012. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ . vzglyad.ru. 22 Kasım 2013. 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). Future of Humanity Institute. Future of Humanity Institute, Oxford University. 20 Kasım 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
- ^ a b Robock (2007). "Climatic consequences of regional nuclear conflicts" (PDF). Atmos. Chem. Phys. 7 (8): 2003-2012. doi:10.5194/acp-7-2003-2007. 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ a b c d Robock (2010). (PDF). Scientific American. 302 (1): 74-81. doi:10.1038/scientificamerican0110-74. (PMID) 20063639. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
- ^ a b "Global food insecurity and famine from reduced crop, marine fishery and livestock production due to climate disruption from nuclear war soot injection". . 15 Ağustos 2022. 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "154. How both human history, and the history of ethics, maybe just beginning". Reasons and Persons. Oxford University Press. 1986. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Existential Risk Prevention as Global Priority". . 4 (1): 15-31. 2013. doi:10.1111/1758-5899.12002. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Tonn, Bruce (2009). "A singular chain of events". Futures. 41 (10): 706-714. doi:10.1016/j.futures.2009.07.009.
- ^ a b Bostrom, Nick (2002). "Existential risks". Journal of Evolution and Technology. 9 (1): 1-31, §4.2. 27 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ Max Tegmark (2017). "Chapter 5: Aftermath: The Next 10,000 Years". Life 3.0: Being Human in the Age of Artificial Intelligence. 1st. Doomsday Devices: Knopf. ISBN . Yazar eksik
|soyadı1=() - ^ The Effects of Nuclear War (PDF). Library of Congress. 1979. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
- ^ . Encyclopædia Britannica. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
- ^ Turco (23 Aralık 1983). "Nuclear Winter: Global Consequences of Multiple Nuclear Explosions". Science. 222 (4630): 1283-92. doi:10.1126/science.222.4630.1283. (PMID) 17773320.
- ^ a b Robock (2007). "Nuclear winter revisited with a modern climate model and current nuclear arsenals: Still catastrophic consequences" (PDF). Journal of Geophysical Research. 112 (D13107): 14. doi:10.1029/2006JD008235. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Regional Nuclear War Could Devastate Global Climate 16 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Science Daily, December 11, 2006
- ^ Harwell, M., and C. Harwell. (1986). "Nuclear Famine: The Indirect Effects of Nuclear War", pp. 117–135 in Solomon, F. and R. Marston (Eds.). The Medical Implications of Nuclear War. Washington, D.C.: National Academy Press. .
- ^ (PDF). IPPNW. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
- ^ (PDF). IPPNW. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
- ^ Broad, William J. "Nuclear Pulse (I): Awakening to the Chaos Factor", Science. 29 May 1981 212: 1009–1012
- ^ a b . 25 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016.
- ^ . . 17 Haziran 2013. 19 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016.
- ^ House of Commons Defence Committee, "Developing Threats: Electro-Magnetic Pulses (EMP)" 18 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Tenth Report of Session 2010–12.
- ^ Woosley (12 Ağustos 2014). "The Growing Threat From an EMP Attack". Wall Street Journal. 15 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2016.
- ^ a b Corneliussen (23 Haziran 2016). "Conservative media sustain alarm about a possible electromagnetic-pulse catastrophe". . doi:10.1063/PT.5.8178.
- ^ . www.atomicarchive.com. 25 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
- ^ . atomicbombmuseum.org. 10 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.
- ^ a b . Atomic Archive. 25 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
- ^ a b Coggle, J.E., Lindop, Patricia J. "Medical Consequences of Radiation Following a Global Nuclear War." The Aftermath (1983): 60–71.
- ^ . www.rerf.jp. 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.
- ^ a b Martin, Brian (March 1983). . Department of Mathematics, Faculty of Science, Australian National University. 14 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Willens, Harold (1990). "The Trimtab factor, 1984". Alternatives. 16 (4). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ Foden (1 Ocak 1986). "The petrology of Tambora volcano, Indonesia: A model for the 1815 eruption". Journal of Volcanology and Geothermal Research (İngilizce). 27 (1–2): 1-41. doi:10.1016/0377-0273(86)90079-X. ISSN 0377-0273. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2023.
- ^ "The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath". Science. 224 (4654): 1191-1198. 1984. doi:10.1126/science.224.4654.1191. (PMID) 17819476. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815". Progress in Physical Geography. 27 (2): 230-259. 2003. doi:10.1191/0309133303pp379ra. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ . USGS. 28 Nisan 2005. 23 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Robock, A. (2009). "Did the Toba volcanic eruption of ~74k BP produce widespread glaciation?". . 114 (D10): D10107. doi:10.1029/2008JD011652.
- ^ Huang (2001). "Cooling of the South China Sea by the Toba Eruption and correlation with other climate proxies ∼71,000 years ago". Geophysical Research Letters. 28 (20): 3915-3918. doi:10.1029/2000GL006113.
- ^ Margulis, Lynn (1999). Symbiotic Planet: A New Look At Evolution. Houston: Basic Book.
Dış bağlantılar
- Nükleer Holokostlar: Kurguda Atomik Savaş, İngilizce Profesörü Paul Brians, Washington Eyalet Üniversitesi, Pullman, Washington 29 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ile nükleer savaş dolayısıyla insanların yok olma olasılığı hakkında kısa soru-cevap 23 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nukleer kiyamet nukleer Armageddon veya atomik soykirim olarak da bilinen bir nukleer holokost nukleer silahlarin kitlesel kullaniminin kuresel olarak yaygin bir yikima ve radyoaktif serpintiye neden oldugu teorik bir senaryodur Boyle bir senaryo potansiyel olarak uygarligin cokmesine ve en kotu durumda ve veya Dunya uzerindeki tum biyolojik yasamin sona ermesine neden olacak sekilde nukleer savasin etkileri sonucu Dunya nin buyuk bir bolumunun yasanmaz hale gelmesini ongorur kaynak belirtilmeli ABD tarafindan patlatilan en buyuk nukleer silah olan Castle Bravo nun 1954 te patlamasiyla ortaya cikan mantar bulutu Sehirlerin nukleer patlamalarla aninda yok edilmesinin yani sira bir nukleer savasin potansiyel sonuclari ates firtinalari nukleer kis serpintiden kaynaklanan yaygin radyasyon hastaligi ve veya elektromanyetik darbeler nedeniyle cok sayida modern teknolojinin kalici degilse de gecici kaybini icerebilir Alan Robock gibi bazi bilim adamlari bir termonukleer savasin kismen uzun suren bir nukleer kis nedeniyle Dunya daki modern uygarligin sona ermesiyle sonuclanabilecegi konusunda spekulasyon yaptilar Bir modelde tam bir termonukleer savasin ardindan Dunya nin ortalama sicakligi birkac yil boyunca ortalama 7 8 C oraninda dustu Erken Soguk Savas donemi calismalari milyarlarca insanin kuresel bir termonukleer savasin ardindan nukleer patlamalarin ve radyasyonun ani etkilerinden sag cikacagini one surdu Nukleer Savasin Onlenmesi icin Uluslararasi Hekimler nukleer savasin cevresel sonuclar ve ekonomik cokus gibi ikincil etkiler yoluyla dolayli olarak insan neslinin tukenmesine katkida bulunabilecegine inaniyor Nukleer bir holokost tehdidi onemli bir rol oynar Karsilikli kesin yikim MAD guvenlik konseptinde yer alir ve survivalizmde yaygin bir senaryodur Nukleer holokost ozellikle bilim kurgu distopik ve kiyamet sonrasi kurgu gibi spekulatif turlerde yaygin bir ozelliktir Etimoloji ve kullanimYunanca tamamen yanmis anlamina gelen holokaustos teriminden turetilen holokost kelimesi ozellikle yangin nedeniyle buyuk yikim ve can kaybini ifade eder Hayali bir nukleer yikimi tanimlamak icin holokost kelimesinin ilk kullanimlarindan biri Reginald Glossop un 1926 tarihli The Orphan of Space adli romaninda gecer Moskova altlarinda Kiyamet gibi bir patlama Bu Holokost un yankilari gurledi ve yuvarlandi belirgin bir kukurt kokusu atomik yikim Romanda Alman yardimi ve Cinli parali askerlerle Bati Avrupa yi ele gecirmeye hazirlanan Sovyet diktatorun ofisine bir atom silahi yerlestirilmistir Nukleer yikima yapilan atiflar genellikle atomik soykirim veya nukleer holokost terimlerini kullanir Ornegin ABD Baskani George W Bush Agustos 2007 de sunlari soyledi Iran in nukleer silahlara yol acabilecek aktif teknoloji arayisi zaten istikrarsizlik ve siddetle bilinen bir bolgeyi bir nukleer holokost golgesi altina sokmakla tehdit ediyor Nukleer savas olasiligiKuresel menzile sahip buyuk stok koyu mavi kuresel menzile sahip daha kucuk stok orta mavi bolgesel menzile sahip kucuk stok acik mavi bulunduran ulkeler 2021 itibariyla insanligin yaklasik 13 410 nukleer silahi bulunuyor ve bunlarin binlercesi durumunda Soguk Savas in sona ermesinin ardindan stoklar azalirken her nukleer ulke su anda nukleer cephaneligini modernize ediyor Bulletin of the Atomic Scientists diger faktorlerin yani sira devasa cephaneliklerin modernizasyonundan kaynaklanan bir nukleer silahlanma yarisini sebep gostererek sembolik Kiyamet Gunu Saati ni 2015 yilinda ilerletti Saat Ocak 2020 de gece yarisindan once 100 saniyeye alinirken Ocak 2023 te 90 saniyeye ayarlandi John F Kennedy Kuba Fuze Krizi nin nukleer catismaya donusme olasiligini 33 ile 50 arasinda oldugunu tahmin ediyordu 17 20 Temmuz 2008 tarihlerinde duzenlenen Oxford daki Kuresel Yikim Riski Konferansi nda uzmanlarin katildigi bir ankette bu yuzyil icinde insanlarin nukleer silahlarla tamamen yok olma olasiligini 1 1 milyar olu olma olasiligini 10 ve 1 milyon olu olma olasiligini 30 olarak hesapladi Bu sonuclar olasiliksal bir modelden ziyade bir grup uzmanin medyan goruslerini yansitir gercek degerler cok daha dusuk veya daha yuksek olabilir Bilim adamlari Hindistan ve Pakistan gibi iki ulke arasindaki kucuk capli bir nukleer savasin bile yikici kuresel sonuclara yol acabilecegini ve bu tur yerel catismalarin tam olcekli bir nukleer savastan daha olasi oldugunu savundu Insan neslinin tukenme riskinin ahlaki onemiFilozof Derek Parfit adli kitabinda su soruyu sormustur Uc sonucu karsilastirin Baris Dunyanin mevcut nufusunun 99 unu olduren bir nukleer savas 100 unu olduren bir nukleer savas 2 1 den daha kotu olur ve 3 2 den daha kotu olur Bu iki farktan hangisi daha buyuk Parfit Cogu insan 1 ve 2 arasindaki farkin daha buyuk olduguna inaniyor Ben 2 ve 3 arasindaki farkin cok daha buyuk olduguna inaniyorum diye devam etmistir Bu nedenle cok sayida insanin olmesi kotu olsa bile Parfit gelecek nesillerin varligini engelledigi icin insan yok olusunun cok daha kotu olacagini savunmaktadir Ve insan irkinin neslinin tukenmek uzere oldugu felaketin buyuklugu goz onune alindiginda Nick Bostrom insan yok olusunun en kucuk risklerini bile azaltmanin ezici bir ahlaki zorunluluk oldugunu savunuyor Insan neslinin tamamen yok olma olasiligiAmerika Birlesik Devletleri ve Sovyetler Birligi Rusya nin Soguk Savas ve sonrasindaki donem boyunca bakimindan nukleer stoklari Pek cok bilim adami Soguk Savas donemi stoklariyla veya hatta mevcut olan daha kucuk stoklarla kuresel bir termonukleer savasin insanlarin yok olmasina yol acabilecegini one surmustur Bu gorus nukleer kis ilk kez 1983 te kavramsallastirilip modellendiginde desteklenmisti Bununla birlikte son on yildaki modeller tamami yok olusun pek olasi olmadigini belirtmekte ve dunyanin bazi bolumlerinin yasanabilir durumda kalacagini one surmektedir Teknik olarak yok olus riski sifir olmayabilir cunku nukleer savasin iklimsel etkileri belirsizdir ve teorik olarak mevcut modellerin one surdugunden daha buyuk olabilecegi gibi daha kucuk de olabilir Insanligi bir nukleer savastan sonra diger varolussal tehditlere karsi cok daha savunmasiz hale getirebilecek bir toplumsal cokus gibi dolayli riskler de olabilir Bununla ilgili bir arastirma alani sudur Gelecekteki bir nukleer silahlanma yarisi bir gun Soguk Savas in zirvesinde var olandan daha buyuk stoklara veya daha tehlikeli nukleer silahlara yol acarsa bu tur silahlarla yapilan savas hangi noktada insanlarin yok olmasina neden olabilir Fizikci Leo Szilard 1950 lerde guclu hidrojen bombalarinin buyuk miktarda kobaltla cevrelenmesiyle kasitli bir yapilabilecegi konusunda uyarida bulundu Kobaltin bes yillik bir yari omru vardir ve bazi fizikcilerin one surdugune gore kuresel serpintisi olumcul radyasyon yogunluguyla tum insan hayatini ortadan kaldirabilir Bu senaryoda bir kobalt bombasi insa etmenin ana amaci super guclerin sahip oldugu cephaneliklere kiyasla maliyetinin azalmasidir boyle bir kiyamet cihazinin patlamadan once firlatilmasina gerek yoktur bu nedenle pahali fuze atesleme sistemleri gerektirmez ve hidrojen bombalarinin fuze yoluyla firlatilmasi icin minyaturlestirilmesine gerek olmaz Caydiriciligin etkili olabilmesi icin tetikleme sisteminin tamamen otomatik olmasi gerekebilir Bu silah uzerinde yapilabilecek modern bir gelistirme bombalari nukleer kisi siddetlendirmek icin tasarlanmis aerosollerle kaplamak olabilir Onemli bir not kuzey ve guney yarimkureler arasindaki nukleer serpinti transferinin kucuk olmasinin bekleniyor olmasidir her yarim kurede birer bomba patlamadikca bir yarim kurede patlayan bombanin diger yarim kure uzerindeki etkisi azalir Nukleer savasin etkileriTarihsel olarak bilim adamlari surekli olarak nukleer silahlarin yeni etkilerini kesfettikleri ve ayrica mevcut modelleri revize ettikleri icin kuresel bir nukleer takastan kaynaklanan toplam olum sayisini tahmin etmek zor olmustur Ilk raporlar nukleer patlama ve radyasyonun dogrudan etkilerini ve ekonomik sosyal ve politik bozulmanin dolayli etkilerini degerlendirdi ABD Senatosu icin hazirlanan 1979 tarihli bir raporda farkli senaryolar altinda muhtemel kayiplar uzerinde tahminlerde bulundu ABD ve Sovyetler Birligi arasinda tam olcekli bir nukleer takasi icin ABD kayiplarinin nufusun 35 77 si o sirada 70 160 milyon kisi ve Sovyet kayiplarinin nufusun 20 40 i arasinda bir yerde olacagini tahmin ettiler Bu rapor nukleer stoklarin bugun oldugundan cok daha yuksek seviyelerde oldugu bir zamanda ve nukleer kis riski ilk kez 1980 lerin basinda teorize edilmeden once yapilmistir Ek olarak elektromanyetik darbeler EMP gibi diger ikincil etkileri ve bunlarin modern teknoloji ve endustri uzerindeki etkilerini dikkate almamistir Nukleer kis 1980 lerin baslarinda bilim adamlari nukleer yikima ugramis sehirlerde yanan odun plastik ve petrol yakitlarindan kaynaklanan duman ve isin etkilerini dusunmeye basladilar Yogun isinin bu partikulleri haftalarca suruklenebilecekleri ve gunes isiginin cogunu engelleyebilecekleri son derece yuksek rakimlara tasiyacagi tahmin ediliyordu Sozde TTAPS ekibi Richard P Turco Thomas P Ackerman ve Carl Sagan tarafindan 1983 yilinda yapilan donum noktasi niteligindeki bir calisma bu etkileri modelleyen ilk calismaydi ve bu calisma nukleer kis terimini ortaya atti Daha yeni arastirmalar modern kuresel dolasim modellerinden ve 1980 lerdeki arastirmalar icin mevcut olandan cok daha fazla bilgisayar gucunden yararlaniyor 2007 de yapilan bir calisma mevcut kuresel cephaneligin ortalama veya buyuk bolumlerinin kullanilacagi bir kuresel nukleer savasin sonuclarini inceledi Calisma hava sicakliginda ilk iki yaz yetistirme sezonu boyunca ABD Avrupa Rusya ve Cin in cekirdek tarim bolgelerinin cogunda yaklasik 12 20 C ve Rusya nin bazi bolgelerinde 35 C ye kadar soguma olacagini buldu Bulunan degisiklikler daha once dusunulenden cok daha uzun sureliydi cunku yeni model kurum aerosollerinin cokelmenin meydana gelmedigi bu nedenle aerosollerin havadan temizlenme suresinin yaklasik 10 yil oldugu ust stratosfere girisini daha iyi gosteriyordu Ek olarak arastirmacilar kuresel sogumanin kuresel hidrolojik dongunun zayiflamasina neden olacagini ve kuresel yagislari yaklasik 45 oraninda azaltacagini buldular Arastirmacilar nukleer kisin tarima etkilerini derinlemesine tartismadilar ancak bir yil boyunca gida uretimi olmayacagini varsayan 1986 tarihli bir arastirmanin gezegendeki insanlarin cogunun o zamana kadar yiyeceksiz kalacagini ve acliktan olecegini ongordugunu not ettiler ve kendi sonuclarinin gida uretiminin yapilmadigi bu surenin yillarca uzatilmasi gerektigini bunun da nukleer kisin etkilerini onceden dusunulenden daha kotu hale getirdigini gosterdigini belirttiler Yukaridaki kuresel nukleer catisma arastirmalarinin aksine bazi arastirmalar kucuk olcekli bolgesel nukleer catismalarin bile kuresel iklimi on yil veya daha uzun sure bozabilecegini gostermistir Astropikal bolgelerdeki iki karsit ulkenin her birinin buyuk nufuslu merkezlerde 50 Hirosima buyuklugunde her biri yaklasik 15 kiloton nukleer silah kullanacagi bolgesel bir nukleer catisma senaryosunda arastirmacilar bes milyon ton kadar isin salinacagini ve tahil yetistirilen bolgelerin cogu da dahil olmak uzere Kuzey Amerika ve Avrasya nin genis alanlarinda birkac derecelik bir soguma yasanacagini tahmin ettiler Arastirmaya gore bu soguma yillarca surebilir ve bir felaket olabilir Ek olarak analiz ortalama kuresel yagista 10 luk bir dusus olabilecegini gosterdi ve en buyuk dusus muson yagmurlarinin gerceklesmemesi nedeniyle alcak enlemlerde yasandi Bolgesel nukleer catismalar ozon tabakasina da onemli olcude zarar verebilir 2008 de yapilan bir arastirma bolgesel bir nukleer takasin neredeyse kuresel bir ozon deligi yaratabilecegini insan sagligi sorunlarini tetikleyebilecegini ve tarimi en az on yil boyunca etkileyebilecegini kesfetti Ozon uzerindeki bu etki ruzgar akimlarini degistirecek ve ozonu yok eden nitrojen oksitleri cekecek olan ust stratosferdeki kurumun isi emmesinden kaynaklanacakti Bu yuksek sicakliklar ve nitrojen oksitler ozonu her baharda Antarktika nin uzerindeki ozon deliginin altinda yasanan ayni tehlikeli seviyelere indirecekti Nukleer kitlik Nukleer kistan kaynaklanacak zayiat sayisini tahmin etmek zordur ancak birincil etkinin kuresel kitlik nukleer kitlik olarak bilinir olmasi muhtemeldir burada tarimsal uretim ve dagitimin kesintiye ugramasi nedeniyle kitlesel aclik meydana gelir 2013 ve 2022 raporlarinda Nukleer Savasin Onlenmesi icin Uluslararasi Hekimler IPPNW Hindistan ve Pakistan arasinda bolgesel bir nukleer takas ya da Amerika ve Rusya nin elinde bulunan cephaneligin kucuk bir kisminin bile kullanilmasi durumunda iki milyardan fazla insanin yani dunya nufusunun yaklasik ucte birinin acliktan olme riskiyle karsi karsiya kalacagi konusunda endiselerini dile getirdi Birkac bagimsiz calisma kaynak belirtilmeli nukleer savaslarin neden oldugu iklim degisiklikleri nedeniyle tarimsal uretimin yillarca onemli olcude azalacagina dair dogrulanmis sonuclari gostermektedir Ozellikle dunyanin en fakir ulkelerinde olmak uzere artan yuz milyonlarca savunmasiz insani etkileyerek gida arzindaki azalmayi daha da siddetlendirecektir Agustos 2022 de dergisinde yayinlanan bir arastirmaya gore ABD ile Rusya arasinda tam olcekli bir nukleer savas 360 milyon insani dogrudan oldurebilir ve nukleer patlamalar sonucu olusan ates firtinalarinin yarattigi kurum sonucu 5 milyar insan acliktan olebilir Hindistan ile Pakistan arasindaki daha kucuk olcekli bir nukleer savasin sonucunda 2 milyardan fazla insanin olecegi tahmin ediliyor Elektromanyetik darbe Bir elektromanyetik darbe EMP bir elektromanyetik radyasyon patlamasidir Nukleer patlamalar nukleer EMP veya NEMP adi verilen bir elektromanyetik radyasyon darbesi yaratir Bu tur EMP lerin genellikle elektronik cihazlara zarar verdigi veya bozdugu bilinmektedir Elektronik cihazlari devre disi birakan bir EMP hastaneleri su aritma tesislerini gida depolama tesislerini ve tum elektronik iletisim bicimlerini devre disi birakir ve boylece modern insan hayatinin kritik yonlerini tehdit eder kaynak belirtilmeli Bazi EMP saldirilari aylarca veya yillarca surecek buyuk bir guc kaybina yol acabilir Su anda elektrik sebekesindeki arizalar disaridan destek kullanilarak cozulmektedir Bir EMP saldirisi durumunda boyle bir destek mevcut olmayacak ve tum hasarli bilesenlerin cihazlarin ve elektroniklerin tamamen degistirilmesi gerekecektir 2013 te ABD Temsilciler Meclisi ulke capinda yaklasik 300 buyuk trafo icin asiri gerilim korumasi saglayacak olan Olumcul Hasardan Kaynaklanan Elektrik icin Guvenli Yuksek Voltaj Altyapisi Yasasi ni degerlendirdi Sivil altyapiyi elektromanyetik darbeden koruma sorunu da Avrupa Birligi genelinde ve ozellikle Birlesik Krallik tarafindan yogun bir sekilde incelenmistir Onlemler alinmis olsa da James Woolsey ve EMP Komisyonu bir EMP nin ABD icin en onemli tehdit oldugunu one surdu deki bir yoruma gore gunes atmosferik aktivite veya dusman saldirisi yoluyla bir EMP riskinin goz ardi edilmemekle birlikte haber medyasi tarafindan abartildigi one suruldu Bunun yerine haydut devletlerin silahlari buyuk bir EMP ye neden olmak icin hala cok kucuk ve koordinasyonsuzdur yer alti altyapisi yeterince korunmaktadir ve yikici bir gunes firtinasi tespit edildiginde yuzey trafolarini korumak icin SOHO gibi surekli gunes gozlemevlerinden yeterli uyari suresi olacaktir Nukleer serpinti Nukleer serpinti bir nukleer patlamanin ardindan ust atmosfere dogru itilen artik radyoaktif toz ve kuldur Serpinti genellikle patlamaya yakin alanla sinirlidir ve yalnizca patlamanin atmosferde yeterince yuksekte gerceklesmesi durumunda patlama alanindan yuzlerce kilometre uzaga yayilabilir Serpinti yangin bulutlarinin urunleriyle ve kara yagmur kurum ve diger parcaciklarla kararan yagmur olarak yere dusebilir Bu radyoaktif toz genellikle maruz kalma sonucu notron aktivasyonu gerceklesen ve yan yana duran atomlarla karistirilmis olusur ve oldukca tehlikeli bir radyoaktif kirlilik turudur Serpintiden kaynaklanan ana radyasyon tehlikesi vucudun disindaki kisa omurlu radyonuklidlerden kaynaklanmaktadir Nukleer serpinti ile tasinan parcaciklarin cogu hizla bozunurken bazi radyoaktif parcaciklarin yari omurleri saniyeler ile birkac ay arasindadir ve gibi bazi radyoaktif izotoplar cok uzun omurludur ve ilk patlamadan sonra 5 yila kadar radyoaktif sicak noktalar olusturabilirler Serpinti ve kara yagmur su yollarini tarim alanlarini ve topragi kirletebilir Radyoaktif maddelerle temas disaridan maruz kalma veya kazara tuketim yoluyla radyasyon zehirlenmesine yol acabilir Kisa sureli akut dozlarda radyasyon prodromal sendroma kemik iligi olumune merkezi sinir sistemi olumune ve gastrointestinal olume yol acabilir Radyasyona daha uzun sure maruz kalindiginda kanser ana saglik riski haline gelir Uzun sureli radyasyona maruz kalma rahim ici insan gelisimine olumsuz etki edebilir ve nesiller arasi genetik hasara da yol acabilir Yok olma hipotezlerinin kokenleri ve analizi1954 Castle Bravo nukleer patlamasinin yarattigi genis nukleer serpintinin bir sonucu olarak yazar 1957 de yayinlanan populer romani yi yazdi Bu romanda bir nukleer savasta o kadar cok serpinti ortaya cikar ki tum insan yasami sona erer Bununla birlikte bir nukleer savasin ardindan tum insanligin olecegi ve yalnizca hamam boceklerinin hayatta kalacagi onermesi nukleer silah uzmani in 1988 tarihli adli kitabinda elestirel bir sekilde ele alinir 1982 de aktivisti bircoklari tarafindan nukleer savastan kaynaklanan yok olusun onemli bir olasilik oldugu sonucuna varan dikkatlice tartisilan ilk sunum olarak kabul edilen ni yayinladi Ancak bu kitapta yapilan varsayimlar kapsamli bir sekilde analiz edildi ve bunlarin oldukca supheli oldugu belirlendi Fizikci Brian Martin e gore Schell in calismasinin itici gucu suydu Insanlar konuyla ilgili harekete gecmiyorsa bunu yeterince tehdit edici olarak algilamamalari gerektigine dair ustu kapali oncul Belki de bir nukleer savasta 500 milyon insanin olecegi dusuncesi eylemi tesvik etmek icin yeterli degilse o zaman yok olma dusuncesi bunu yapacaktir Gercekten de Schell dunya siyasetinin tamamen yeniden duzenlenmesine ilham vermek icin temel olarak yok olma korkusunun kullanilmasini acikca savunmaktadir s 221 Nukleer silahsizlanma aktivisti Philip Noel Baker tarafindan 1971 de yapilan su ifadeyle birlikte asiri olum inancina da yaygin olarak rastlanir Simdi hem ABD hem de Sovyetler Birligi insanligi uc veya dort kez bazilari on kez yok etmeye yetecek kadar buyuk nukleer stoklara sahip diyor Brian Martin bu inancin kokeninin Hirosima nin bombalanmasinin kaba dogrusal tahminlerinden kaynaklandigini one surdu Hirosima ya atilan bomba 1 000 kat daha guclu olsaydi yine de 1 000 kat daha fazla insani olduremeyecegini soyledi Benzer sekilde II Dunya Savasi nin tamaminda salinan toplam patlayici enerjinin yaklasik 3 megaton oldugunu Soguk Savas in zirvelerindeki kadar savas basligi stoklarinin oldugu bir nukleer savasin II Dunya Savasi ndaki patlayici enerjinin 6 000 katini aciga cikaracaginin belirtildigini gormek yaygindir Fizikci ve silahsizlanma aktivisti Joseph Rotblat insanoglunun yok olmasina neden olma potansiyeline sahip olmaya baslamak icin gerekli serpinti miktarinin tahmini 1976 da nukleer cephaneliklerdeki megatonajin 10 ila 100 kati olarak goruyor ancak Soguk Savas in sona ermesinden bu yana dunya megatonajinin azalmasiyla bu olasilik varsayimsal olmaya devam ediyor Nukleer silahlarin yogun kullaniminin Dunya nin buyuk bolumlerini yasanmaz hale getirmek icin yeterli potansiyele sahip oldugu yaygin olarak dusunulur Birlesmis Milletler in 1980 tarihli Genel ve Tam Silahsizlanma Nukleer Silahlar Uzerine Kapsamli Calisma Genel Sekreter Raporu na gore o sirada oldugu ve 13 000 megatonluk bir potansiyel toplam patlayici verimi oldugu tahmin ediliyordu Dunya daki volkanizmanin zaman cizgelesinde karsilastirildiginda Tambora Dagi nin 1815 teki patlamasi kabaca 30 000 megatonluk bir guce sahipti ve cogunlukla kaya ve piroklasttan olusan ust tahmin olarak 120 milyon ton kukurt dioksit sulfat aerosolleri ve kul dahil olmak uzere toplam 160 km3 materyal puskurttu ve 1816 yi yaz yasanmayan yil haline getirdi Yaklasik 74 000 yil once meydana gelen daha buyuk tahminen 2 800 km3 piroklast ve 6 000 milyon ton kukurt dioksit puskurttu 20 000 000 megaton Mt TNT ye esdeger bir olasi patlama kuvvetiyle Toba Golu nu olusturdu ve insan nufusunu sadece on binlere indirdi Dinozorlarin yok olmasiyla baglantili olan Chicxulub meteoru ABD ve Sovyetler Birligi nin toplam cephaneliginin kabaca 7000 kati olan 70 000 000 Mt enerji saldi Super yanardaglarla yapilan karsilastirmalar salinan farkli aerosoller nukleer silahlarin olasi yuksekligi ve bu potansiyel nukleer patlamalarin dunyanin farkli yerlerindeki konumlari nedeniyle yardimci olmaktan cok yanilticidir bunlarin tumu bir super volkanik patlamanin tekil ve yer alti dogasina zittir Dahasi tum dunya silah stokunun bir arada gruplandirildigini varsayarsak etkisi nedeniyle silahlarin ayni anda patlamasini saglamak zor olacaktir Yine de bircok insan nukleer kis etkisi yoluyla tam olcekli bir nukleer savasin insan turunun yok olmasina yol acacagina inanmaktadir ancak tum analistler bu nukleer kis modellerine konulan varsayimlar konusunda hemfikir degildir Ayrica bakinizIkinci Soguk Savas Savasin cevresel etkisi Kuresel felaket riski Insan tukenmesi Nukleer terorizm III Dunya SavasiKaynakca a b Martin Brian 1982 Critique of Nuclear Extinction Journal of Peace Research 19 4 287 300 doi 10 1177 002234338201900401 4 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 The Effects of a Global Thermonuclear War 31 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Johnstonsarchive net Retrieved on 2013 07 21 a b c Martin Brian December 1982 The global health effects of nuclear war Current Affairs Bulletin 59 7 14 26 3 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 Long term worldwide effects of multiple nuclear weapons detonations Washington National Academy of Sciences 16 Kasim 1975 ISBN 9780309024181 15 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2018 Trove vasitasiyla Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim 16 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi 6 Mart 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2018 The Free Dictionary vasitasiyla Oxford Dictionaries English 6 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2018 Reginald Glossop The Orphan of Space London G MacDonald 1926 pp 303 306 McElroy 28 Agustos 2007 Bush warns of Iran nuclear holocaust The Telegraph 12 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Kasim 2015 Federation of American Scientists 26 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2020 15 Ekim 2012 19 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mart 2016 Broad 21 Eylul 2014 U S Ramping Up Major Renewal in Nuclear Arms New York Times 9 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2016 Mecklin John 4 Mart 2015 Disarm and Modernize 15 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2016 Kristensen 20 Haziran 2014 Slowing nuclear weapon reductions and endless nuclear weapon modernizations A challenge to the NPT Bulletin of the Atomic Scientists 70 4 94 107 doi 10 1177 0096340214540062 Rhodan January 2016 4 Times the World Came Close to Doomsday Time Ingilizce 19 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mayis 2020 ABC News Australian Broadcasting Corporation 24 Ocak 2020 24 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ocak 2020 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Spinazze Gayle 24 Ocak 2023 Bulletin of the Atomic Scientists Ingilizce 24 Ocak 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2023 The Cuban Missile Crisis at 50 Foreign Affairs 91 4 2012 29 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2012 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim vzglyad ru 22 Kasim 2013 14 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Future of Humanity Institute Future of Humanity Institute Oxford University 20 Kasim 2008 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2016 a b Robock 2007 Climatic consequences of regional nuclear conflicts PDF Atmos Chem Phys 7 8 2003 2012 doi 10 5194 acp 7 2003 2007 28 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan PDF a b c d Robock 2010 PDF Scientific American 302 1 74 81 doi 10 1038 scientificamerican0110 74 PMID 20063639 15 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2016 a b Global food insecurity and famine from reduced crop marine fishery and livestock production due to climate disruption from nuclear war soot injection 15 Agustos 2022 18 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 154 How both human history and the history of ethics maybe just beginning Reasons and Persons Oxford University Press 1986 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Existential Risk Prevention as Global Priority 4 1 15 31 2013 doi 10 1111 1758 5899 12002 12 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Tonn Bruce 2009 A singular chain of events Futures 41 10 706 714 doi 10 1016 j futures 2009 07 009 a b Bostrom Nick 2002 Existential risks Journal of Evolution and Technology 9 1 1 31 4 2 27 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 Max Tegmark 2017 Chapter 5 Aftermath The Next 10 000 Years Life 3 0 Being Human in the Age of Artificial Intelligence 1st Doomsday Devices Knopf ISBN 9780451485076 Yazar eksik soyadi1 yardim The Effects of Nuclear War PDF Library of Congress 1979 24 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Subat 2016 Encyclopaedia Britannica 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2016 Turco 23 Aralik 1983 Nuclear Winter Global Consequences of Multiple Nuclear Explosions Science 222 4630 1283 92 doi 10 1126 science 222 4630 1283 PMID 17773320 a b Robock 2007 Nuclear winter revisited with a modern climate model and current nuclear arsenals Still catastrophic consequences PDF Journal of Geophysical Research 112 D13107 14 doi 10 1029 2006JD008235 28 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan PDF Regional Nuclear War Could Devastate Global Climate 16 Mayis 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Science Daily December 11 2006 Harwell M and C Harwell 1986 Nuclear Famine The Indirect Effects of Nuclear War pp 117 135 in Solomon F and R Marston Eds The Medical Implications of Nuclear War Washington D C National Academy Press 0309036925 PDF IPPNW 25 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Aralik 2022 PDF IPPNW 13 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Aralik 2022 Broad William J Nuclear Pulse I Awakening to the Chaos Factor Science 29 May 1981 212 1009 1012 a b 25 Aralik 2003 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2016 17 Haziran 2013 19 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2016 House of Commons Defence Committee Developing Threats Electro Magnetic Pulses EMP 18 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tenth Report of Session 2010 12 Woosley 12 Agustos 2014 The Growing Threat From an EMP Attack Wall Street Journal 15 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Ocak 2016 a b Corneliussen 23 Haziran 2016 Conservative media sustain alarm about a possible electromagnetic pulse catastrophe doi 10 1063 PT 5 8178 www atomicarchive com 25 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Aralik 2016 atomicbombmuseum org 10 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Aralik 2016 a b Atomic Archive 25 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ocak 2016 a b Coggle J E Lindop Patricia J Medical Consequences of Radiation Following a Global Nuclear War The Aftermath 1983 60 71 www rerf jp 24 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2018 a b Martin Brian March 1983 Department of Mathematics Faculty of Science Australian National University 14 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Willens Harold 1990 The Trimtab factor 1984 Alternatives 16 4 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 Foden 1 Ocak 1986 The petrology of Tambora volcano Indonesia A model for the 1815 eruption Journal of Volcanology and Geothermal Research Ingilizce 27 1 2 1 41 doi 10 1016 0377 0273 86 90079 X ISSN 0377 0273 15 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2023 The Great Tambora Eruption in 1815 and Its Aftermath Science 224 4654 1191 1198 1984 doi 10 1126 science 224 4654 1191 PMID 17819476 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Climatic environmental and human consequences of the largest known historic eruption Tambora volcano Indonesia 1815 Progress in Physical Geography 27 2 230 259 2003 doi 10 1191 0309133303pp379ra Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim USGS 28 Nisan 2005 23 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Robock A 2009 Did the Toba volcanic eruption of 74k BP produce widespread glaciation 114 D10 D10107 doi 10 1029 2008JD011652 Huang 2001 Cooling of the South China Sea by the Toba Eruption and correlation with other climate proxies 71 000 years ago Geophysical Research Letters 28 20 3915 3918 doi 10 1029 2000GL006113 Margulis Lynn 1999 Symbiotic Planet A New Look At Evolution Houston Basic Book Dis baglantilarNukleer Holokostlar Kurguda Atomik Savas Ingilizce Profesoru Paul Brians Washington Eyalet Universitesi Pullman Washington 29 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ile nukleer savas dolayisiyla insanlarin yok olma olasiligi hakkinda kisa soru cevap 23 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde