Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
17. yüzyıl klasik Türk edebiyatı; Nefi, Nabi ve Şeyhülislam Yahyâ gibi tanınmış divan şairlerinin yanında,Evliya Çelebi, Naima ve Kâtip Çelebi gibi önemli nesir yazarları da çıkarmıştır. Bu dönem, toplumsal ve iktisadi alanlarda büyük bir karmaşanın içine giren Osmanlı İmparatorluğu'nun Gerileme Dönemi'ne rastlar. Dönem içerisinde her ne kadar, belirli münşilerden (düz yazı yazanlardan) bahsedilse de; bu dönemdeki nesir yapıtlar klasik tarzla sınırlı değildir. 17. yüzyılda İstanbul’daki Floransa konsolosu sekreteri Filippo Argenti, İtalyan papazlarından Pietro Ferraguto (1580-1656) gibi yabancıların Türkçeyi iyice öğrenip, nesir alanında önemli Türkoloji çalışmaları yaptıkları bilinmektedir.Ayrıca “Cizvitlerin misyonerlik faaliyetleri için” matbaa kurdukları ve bu matbaanın 1703’te kapatıldığı söylenmektedir.
17. yüzyıl klasik Türk edebiyatında nesir geleneği, önceki yüzyıllarda ortaya çıkmış olan sade, orta ve süslü nesir üslubu kullanma alışkanlığını devam ettirmiştir. Bu yüzyılda en önemli mensur (düz yazı) yapıtlar, şair tezkireleri (biyografi), gezi yazıları ve bibliyografik eserlerdir. yüzyılın önemli mensur eserlerinden sayılan tezkireler, genellikle süslü bir dille meydana getirilmiştir.
Biyografik eserler
17. asır tezkireler bakımından zengin bir dönemdir. Bu dönemde , Fâizî ve Rıza gibi müellifler (yazarlar) tarafından yazılan tezkirelere rastlanır. Bu tezkirelerin en önemlileri Riyâzî'ye ait olan, Riyâzü'ş-Şuarâ ve Fâizî'nin Zübdetü'l-Eş'âr adlı şairler tezkiresidir. Ayrıca bu dönemde yazılmış Rıza Tezkiresi de önemli bir başvuru kaynağı olup, Fatih'ten IV. Murat'a kadar olan şair padişahlarla 1591 tarihinden tezkirenin yazarı Rıza'nın dönemine kadar yetişen şairlere yer vermiştir. Bunun yanında 'nin Teşrifatü'ş-Şu'arâ adlı bir tezkiresi olsa da; bu eser mensur değil; manzum bir biçimde kaleme alınmıştır.
Dönemde bir diğer söz edilmesi gereken yazın ürünleri de zeyillerdir (ekler). Zeyiller daha önce yazılmış tezkirelere yapılan eklemeler olarak tanımlanır. Dönemin önemli zeyillerini Yümnî ve Seyrekzâde Âsım yazmıştır. Ayrıca I. Süleyman'dan 1634'e kadar olan sürede yaşayan bilgin, şeyh ve şairlerin hayatının anlatıldığı Hadâiku'l-Hakâyık fî Tekmileti'ş-Şakâyık adlı biyografik eser 'nin Hadâiku'ş-Şakâyık'ına Nev'îzâde Atâyî tarafından yapılan zeyildir.
Riyâzî Mehmet Efendi (Riyâzî)
Riyâzî, 1572'de 'nin oğlu olarak Mekke'de doğmuştur.Yenişehir, Halep, Şam, Kudüs ve Kahire kadılıklarında bulunmuştur. 1644'te İstanbul'da ölmüştür. 1602 yılında doğan oğlu bir divan şairidir.
Riyâzü'ş-Şuarâ
Riyâzî, 17. yüzyılda yaşayan nesir ustalarından biridir. Bunun yanında klasik şiirle de uğraşmış, bir divan oluşturabilecek kadar şiir yazmıştır. Yazarın düz yazı konusundaki ustalık eseri adındaki -tezkire türündeki- yapıttır. Riyâzü'ş-Şuarâ 1609'da tamamlanıp; dönemin padişahı I. Ahmed'e sunulmuştur. Eserde 15. yüzyıldan başlanarak 17. yüzyılın ilk yarısına kadar yaşayan dört yüz dolayında şair, şiir örnekleriyle birlikte tanıtılmıştır.
Kafzâde Fâizî
Fâizî veya Kafzade Abdülhay Çelebi; 1590 veya 1592 tarihinde İstanbul'da dünyaya gelmiştir. Müderrislik gibi yönetimsel görevlerde bulunan Fâizî, Selanik kadılığı sırasında görevinden alınmıştır. Bu sırada başkent İstanbul'da çıkan ayaklanma ile Genç Osman öldürülmüştür. Bu olayın şairde derin izler bıraktığı ve şairin 32 yaşında ölümesinin sebebinin bu olaya karşı hissettiği acının olduğu iddia edilmiştir. Şair öldüğünde o dönem yazmakta olduğu Leyla vü Mecnun adlı mesnevisi de yarım kalmıştır. Döneminin usta şairlerinden biri olarak gösterilen şairin, Nefi ile karşılıklı hicivleri vardır. Şair şiir alanındaki başarısının yanında önemli bir nesir yazarı olarak da tanınmıştır.
Zübdetü'l-Eş'âr
Zübdetü'l-Eş'âr, Fâizî'nin antoloji nitelikli bir tezkiresidir.15. yüzyılın ikinci yarısından, kendi zamanına kadar yaşamış 500 şair ve 14 kadın şairi alfabetik sıra ile ele almıştır. Bu esere ek olarak (zeyl) yazılmış ve 'ın tezkireleri vardır. Âsım'ın zeylinde 123 adet daha şair tanıtılır. Bir diğer ek olan Yümnî'nin zeyli ise şairin 1622'de vefatıyla birlikte tamamlanamamıştır. Bu ek daha sonra Ali Emiri Efendi tarafından tamamlanmıştır. Eser üzerindeki en önemli çalışma Yrd. Doç. Dr. Bekir Kayabaşı tarafından yapılan doktora tezi çalışmasıdır.
- Diğer eserleri: Fâizî Divânı, Leylâ vü Mecnûn, Sâkînâme.
Gezi yazıları
Evliya Çelebi
Evliya Çelebi, 25 Mart 1611'de Unkapanı, İstanbul'da doğmuştur. Aslen Kütahyalı olup, ailesi İstanbul'un Fethi'nden sonra İstanbul'a taşınmıştır. Ayrıca kendisi aile soyunun Hoca Ahmet Yesevi'ye dayandığını söyler. Evliya Çelebi'nin babası Mehmet Zilli Efendi, sarayda yapmıştır.
Evliya Çelebi, sarayda iyi bir eğitim almış, Kur'an'ı ezberleyerek hafız olmuştur. Sarayda önemli bir mevkiye getirileceği bir sırada, kendi deyimiyle: 1630 yılının 10. Muharrem günü beyne'n-nevm ve'l-yakaza (uyku ve uyanıklık arasındaki bir rüyada) Muhammed Peygamber tarafından kendisine seyahat müjdelenmiş ve 50 yıllık seyahatine İstanbul'dan başlamıştır.
Seyahatnâme
Seyahatnâme, 10 ciltlik bir yapıttır. Eser dil, coğrafya, sosyoloji, folklor ve edebiyat yönünden bolca malzeme içerir. Evliya Çelebi, seyahatine İstanbul'dan başladığı için Seyahatname’nin birinci cildinde İstanbul’u anlatır. İstanbul’un kuruluşundan Evliya Çelebi’nin yaşadığı zamana kadar olan dönem; tasvirler ve hikâyelerle anlatılmaktadır. Çelebi gezisi boyunca; Rumeli ve Anadolu'yu gezmiş, birçok savaşa katılmıştır. Gezdiği yerler arasında Teselya, Selanik ve Arnavutluk gibi Osmanlı İmparatorluğu'nun o dönemki sınırları içerisinde olan yerler de vardır. Seyahatnâme gezi içerikli bir kitap değildir, yer yer toplumsal eleştiriye de yer vermiştir. Örneğin kitapta yer yer: Yeniçeri ağası gece gündüz sarhoş bir hâldeydi. Askerleri de onu örnek alıyorlardı. Kale sahipsiz kalmıştı. Osmanlı Devleti'nde iç karışıklıklar oluyordu.
Bibliyografik eserler
Tarih eserleri
Kaynakça
- ^ a b . 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ Ortaylı, İlber (2008), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Erek Matbaacılık.
- ^ Menderes Coşkun. (PDF). Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2012.
- ^ Göçmen, Muammer (2002), “Jön Türk Basını”, Türkler, 14, Ankara, 665-674
- ^ a b c d e f g h i j Mengi, Mine (2005), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ: Ankara.
- ^ a b c "zeyil". Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.[]
- ^ . eskieserler.com. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2012.
- ^ a b c "Riyazi Mehmet Efendi". 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ . 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ a b c d Akın, Hüsrev (2009), Müellifinin Ölümüyle Yarım Kalmış Bir Mesnevi: Leyla vü Mevnun, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt 4/7, s.32, Genel Ağ bağlantısı 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c . 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ Yılmaz, Ali, Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, cilt: 31, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 494, Genel Ağ bağlantısı 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Kayabaşı, Bekir (1997), Kâf-zâde Fâizî’nin Zübdetü’l Eş‘âr’ı, (Basılmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Malatya, s. 433.
- ^ a b c d Gökçe, H. Ahmet (2005), Seyehatnâme'den Seçmeler (Evliya Çelebi), Timaş Yayınları: İstanbul.
- ^ (PDF). 11 Ekim 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2012.
- ^ a b c d Çavga, S. Türker (2009), Seyahat Rehberi, s. 16-17, BoD – Books on Demand.
- ^ Özay, Yeliz (2009), Evliya çelebi Seyahatnames'nde İstanbul'un Tılsımlarının Hikâye Edilişi, Milli Folklor Dergisi, Sayı: 81, bağlantı 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 2012-3-4 tarihinde erişilmiştir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
17 yuzyil klasik Turk edebiyati Nefi Nabi ve Seyhulislam Yahya gibi taninmis divan sairlerinin yaninda Evliya Celebi Naima ve Katip Celebi gibi onemli nesir yazarlari da cikarmistir Bu donem toplumsal ve iktisadi alanlarda buyuk bir karmasanin icine giren Osmanli Imparatorlugu nun Gerileme Donemi ne rastlar Donem icerisinde her ne kadar belirli munsilerden duz yazi yazanlardan bahsedilse de bu donemdeki nesir yapitlar klasik tarzla sinirli degildir 17 yuzyilda Istanbul daki Floransa konsolosu sekreteri Filippo Argenti Italyan papazlarindan Pietro Ferraguto 1580 1656 gibi yabancilarin Turkceyi iyice ogrenip nesir alaninda onemli Turkoloji calismalari yaptiklari bilinmektedir Ayrica Cizvitlerin misyonerlik faaliyetleri icin matbaa kurduklari ve bu matbaanin 1703 te kapatildigi soylenmektedir 17 yuzyil klasik Turk edebiyatinda nesir gelenegi onceki yuzyillarda ortaya cikmis olan sade orta ve suslu nesir uslubu kullanma aliskanligini devam ettirmistir Bu yuzyilda en onemli mensur duz yazi yapitlar sair tezkireleri biyografi gezi yazilari ve bibliyografik eserlerdir yuzyilin onemli mensur eserlerinden sayilan tezkireler genellikle suslu bir dille meydana getirilmistir Biyografik eserler17 asir tezkireler bakimindan zengin bir donemdir Bu donemde Faizi ve Riza gibi muellifler yazarlar tarafindan yazilan tezkirelere rastlanir Bu tezkirelerin en onemlileri Riyazi ye ait olan Riyazu s Suara ve Faizi nin Zubdetu l Es ar adli sairler tezkiresidir Ayrica bu donemde yazilmis Riza Tezkiresi de onemli bir basvuru kaynagi olup Fatih ten IV Murat a kadar olan sair padisahlarla 1591 tarihinden tezkirenin yazari Riza nin donemine kadar yetisen sairlere yer vermistir Bunun yaninda nin Tesrifatu s Su ara adli bir tezkiresi olsa da bu eser mensur degil manzum bir bicimde kaleme alinmistir Donemde bir diger soz edilmesi gereken yazin urunleri de zeyillerdir ekler Zeyiller daha once yazilmis tezkirelere yapilan eklemeler olarak tanimlanir Donemin onemli zeyillerini Yumni ve Seyrekzade Asim yazmistir Ayrica I Suleyman dan 1634 e kadar olan surede yasayan bilgin seyh ve sairlerin hayatinin anlatildigi Hadaiku l Hakayik fi Tekmileti s Sakayik adli biyografik eser nin Hadaiku s Sakayik ina Nev izade Atayi tarafindan yapilan zeyildir Riyazi Mehmet Efendi Riyazi Riyazi 1572 de nin oglu olarak Mekke de dogmustur Yenisehir Halep Sam Kudus ve Kahire kadiliklarinda bulunmustur 1644 te Istanbul da olmustur 1602 yilinda dogan oglu bir divan sairidir Riyazu s Suara Riyazi 17 yuzyilda yasayan nesir ustalarindan biridir Bunun yaninda klasik siirle de ugrasmis bir divan olusturabilecek kadar siir yazmistir Yazarin duz yazi konusundaki ustalik eseri adindaki tezkire turundeki yapittir Riyazu s Suara 1609 da tamamlanip donemin padisahi I Ahmed e sunulmustur Eserde 15 yuzyildan baslanarak 17 yuzyilin ilk yarisina kadar yasayan dort yuz dolayinda sair siir ornekleriyle birlikte tanitilmistir Kafzade Faizi Faizi veya Kafzade Abdulhay Celebi 1590 veya 1592 tarihinde Istanbul da dunyaya gelmistir Muderrislik gibi yonetimsel gorevlerde bulunan Faizi Selanik kadiligi sirasinda gorevinden alinmistir Bu sirada baskent Istanbul da cikan ayaklanma ile Genc Osman oldurulmustur Bu olayin sairde derin izler biraktigi ve sairin 32 yasinda olumesinin sebebinin bu olaya karsi hissettigi acinin oldugu iddia edilmistir Sair oldugunde o donem yazmakta oldugu Leyla vu Mecnun adli mesnevisi de yarim kalmistir Doneminin usta sairlerinden biri olarak gosterilen sairin Nefi ile karsilikli hicivleri vardir Sair siir alanindaki basarisinin yaninda onemli bir nesir yazari olarak da taninmistir Zubdetu l Es ar Zubdetu l Es ar Faizi nin antoloji nitelikli bir tezkiresidir 15 yuzyilin ikinci yarisindan kendi zamanina kadar yasamis 500 sair ve 14 kadin sairi alfabetik sira ile ele almistir Bu esere ek olarak zeyl yazilmis ve in tezkireleri vardir Asim in zeylinde 123 adet daha sair tanitilir Bir diger ek olan Yumni nin zeyli ise sairin 1622 de vefatiyla birlikte tamamlanamamistir Bu ek daha sonra Ali Emiri Efendi tarafindan tamamlanmistir Eser uzerindeki en onemli calisma Yrd Doc Dr Bekir Kayabasi tarafindan yapilan doktora tezi calismasidir Diger eserleri Faizi Divani Leyla vu Mecnun Sakiname Gezi yazilariEvliya Celebi Evliya Celebi 25 Mart 1611 de Unkapani Istanbul da dogmustur Aslen Kutahyali olup ailesi Istanbul un Fethi nden sonra Istanbul a tasinmistir Ayrica kendisi aile soyunun Hoca Ahmet Yesevi ye dayandigini soyler Evliya Celebi nin babasi Mehmet Zilli Efendi sarayda yapmistir Evliya Celebi sarayda iyi bir egitim almis Kur an i ezberleyerek hafiz olmustur Sarayda onemli bir mevkiye getirilecegi bir sirada kendi deyimiyle 1630 yilinin 10 Muharrem gunu beyne n nevm ve l yakaza uyku ve uyaniklik arasindaki bir ruyada Muhammed Peygamber tarafindan kendisine seyahat mujdelenmis ve 50 yillik seyahatine Istanbul dan baslamistir Seyahatname Seyahatname 10 ciltlik bir yapittir Eser dil cografya sosyoloji folklor ve edebiyat yonunden bolca malzeme icerir Evliya Celebi seyahatine Istanbul dan basladigi icin Seyahatname nin birinci cildinde Istanbul u anlatir Istanbul un kurulusundan Evliya Celebi nin yasadigi zamana kadar olan donem tasvirler ve hikayelerle anlatilmaktadir Celebi gezisi boyunca Rumeli ve Anadolu yu gezmis bircok savasa katilmistir Gezdigi yerler arasinda Teselya Selanik ve Arnavutluk gibi Osmanli Imparatorlugu nun o donemki sinirlari icerisinde olan yerler de vardir Seyahatname gezi icerikli bir kitap degildir yer yer toplumsal elestiriye de yer vermistir Ornegin kitapta yer yer Yeniceri agasi gece gunduz sarhos bir haldeydi Askerleri de onu ornek aliyorlardi Kale sahipsiz kalmisti Osmanli Devleti nde ic karisikliklar oluyordu Bibliyografik eserlerTarih eserleriKaynakca a b 28 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2012 Ortayli Ilber 2008 Imparatorlugun En Uzun Yuzyili Erek Matbaacilik Menderes Coskun PDF Turk Dunyasi Edebiyat Tarihi 10 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Subat 2012 Gocmen Muammer 2002 Jon Turk Basini Turkler 14 Ankara 665 674 a b c d e f g h i j Mengi Mine 2005 Eski Turk Edebiyati Tarihi Akcag Ankara a b c zeyil Erisim tarihi 28 Subat 2012 olu kirik baglanti eskieserler com 10 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2012 a b c Riyazi Mehmet Efendi 13 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2012 10 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2012 a b c d Akin Husrev 2009 Muellifinin Olumuyle Yarim Kalmis Bir Mesnevi Leyla vu Mevnun International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic Cilt 4 7 s 32 Genel Ag baglantisi 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c 10 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2012 Yilmaz Ali Tezkirelere Gore Divan Edebiyati Isimler Sozlugu cilt 31 Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi s 494 Genel Ag baglantisi 11 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kayabasi Bekir 1997 Kaf zade Faizi nin Zubdetu l Es ar i Basilmamis Doktora Tezi Inonu Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Malatya s 433 a b c d Gokce H Ahmet 2005 Seyehatname den Secmeler Evliya Celebi Timas Yayinlari Istanbul PDF 11 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2012 a b c d Cavga S Turker 2009 Seyahat Rehberi s 16 17 BoD Books on Demand Ozay Yeliz 2009 Evliya celebi Seyahatnames nde Istanbul un Tilsimlarinin Hikaye Edilisi Milli Folklor Dergisi Sayi 81 baglanti 24 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2012 3 4 tarihinde erisilmistir