Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nganasanlılar (; Nganasan: ŋənəhsa(nəh), ńæh), Kuzey Sibirya'daki Taymır Yarımadası'nda yaşayan Samoyed halklarından biridir. Ural dillerinden Nganasan dilini konuşan topluluk, Kuzey Rusya'nın yerli halklarından biri olarak kabul edilir. Esas olarak Krasnoyarsk Krayı'nın Taymyrsky Dolgano-Nenetsky Bölgesi'ndeki Ust-Avam, Voloçanka ve Novaya yerleşimlerinde, daha küçük nüfuslar ise Dudinka ve Norilsk kasabalarında ikamet etmektedir.
 Nganasanlar, 1927 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Rusya – 834 (2002) Ukrayna - 44 (2001) | |
978 (2002)  | |
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Selkuplar Nenetsler |
Nganasanların proto-Uralik halkların doğrudan torunları olduğu düşünülmektedir. Bununla birlikte, diğer yerel Sibirya halklarıyla karıştıklarına dair bazı kanıtlar da vardır. Nganasanlar, ren geyiği güden Nenetslerden farklı olarak vahşi ren geyiği avcılığıyla hayatlarını devam ettiren yarı göçebe bir topluluktur.
Bugün Rusya'da yaşayan Nganasalıların kesin sayısı konusunda kesinlik yoktur. 2002 Rusya nüfus sayımına göre Rusya'da yaşayan 862 Nganasanın, 766'sı eski Taymır Özerk Okrugu'nda yaşıyordu. Buna karşın, Nganasanı inceleyenler, nüfuslarının yaklaşık 1000 kişiden oluştuğunu tahmin etmektedir. Nganasan dili ciddi şekilde tehlikede kabul edilmektedir ve en fazla 500 Nganasan'ın Nganasan dilini konuşabildiği tahmin edilmektedir. 18 yaşından küçük olanların dil yeterliliği sınırlıdır.
Coğrafya
Nganasanlar, tarihsel olarak Avrasya kıtasının ve Rusya Federasyonu'nun en kuzeyinden yaşayan etnik gruptur. Yaklaşık 100.000 kilometrekarelik bir alanda yaşayan Nganasanların yaşam alanı, batıda Golchikha Nehri'nden doğuda Khatanga Körfezi'ne ve kuzeyde Taymır Gölü'nden güneyde Dudypta Nehri'ne kadar yayılmıştır. Nganasanların avlanma alanları sırasıyla doğu ve batıdaki Dolganlar ve Enetslerle çakışmaktadır. Kışın, yarımadanın güneyindeki Kuzey Kutbu ağaç sınırında yaşarlar ve yaz boyunca göç yoları 400 mil kuzeydeki Byrranga Dağları'na kadar uzanan vahşi ren geyiği sürülerini takip ederler.
Genetik
Nganasanların ve diğer Ural halklarının karakteristik baba soy hattı N1c haplogrubudur. Samoyed halklarında N1b-P43 haplogrubu N1c'ye kıyasla daha çok görülmektedir. Haplogrup N, Çin'in kuzey kesimlerinde 20.000–25.000 yıl önce ortaya çıktı ve oradan Kuzey Avrasya'ya, Sibirya üzerinden de Kuzey Avrupa'ya yayıldı. N1c1 alt dalı Samoyed olmayan halklarda, N1c2 ise Samoyed halklarında sıklıkla görülür. Ayrıca Saami, Fin ve Sibiryalılarda düşük sıklıkta bulunan haplogrup Z (mtDNA), Ural göçü ile ilgilidir.
2019'da genetik, arkeoloji ve dilbilime dayanan bir araştırma, Uralca konuşanların Baltık bölgesine yaklaşık 2.500 yıl önce Sibirya'dan geldiğini tespit etti.
European Journal for Human Genetics Nature dergisinde 2019'da yayınlanan genetik çalışmada, Nganasanların proto-Uralik insanların genetiğini en iyi temsil eden grup olduğu tespit edildi.
Kaynakça
- ^ a b State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census 23 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Ukrainian)
- ^ Ziker
- ^ a b Lamnidis (27 Kasım 2018). "Ancient Fennoscandian genomes reveal origin and spread of Siberian ancestry in Europe". Nature Communications (İngilizce). 9 (1): 5018. doi:10.1038/s41467-018-07483-5. ISSN 2041-1723. (PMC) 6258758 $2. (PMID) 30479341.
- ^ . 12 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . http://www.helsinki.fi/~tasalmin/nasia_report.html#Nganasan 2 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Dolgikh (1962)
- ^ Stern (2005)
- ^ Tambets (2004). "The Western and Eastern Roots of the Saami—the Story of Genetic 'Outliers' Told by Mitochondrial DNA and Y Chromosomes". The American Journal of Human Genetics. 74 (4): 661-682. doi:10.1086/383203. (PMC) 1181943 $2. (PMID) 15024688.
- ^ "Genetic evidence of an East Asian origin and Paleolithic northward migration of Y-chromosome haplogroup N". PLOS ONE. 8 (6): e66102. 2013. doi:10.1371/journal.pone.0066102. (PMC) 3688714 $2. (PMID) 23840409.
- ^ Saag (May 2019). "The Arrival of Siberian Ancestry Connecting the Eastern Baltic to Uralic Speakers further East". Current Biology. 29 (10): 1701-1711.e16. doi:10.1016/j.cub.2019.04.026. (PMC) 6544527 $2. (PMID) 31080083.
Dış bağlantılar
- Helimski, Eugene. . Shamanhood: The Endangered Language of Ritual, conference at the Centre for Advanced Study, 19–23 June 1999, Oslo. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Helimski, Eugene (1997). "Factors of Russianization in Siberia and Linguo-Ecological Strategies"[] in Senri Ethnological Studies no. 44: Northern minority languages: Problems of survival, National Museum of Ethnology.
- Kolga, Margus et al. (1993). in The Red Book of the Peoples of the Russian Empire.
- Lintrop, Aado. "The Nganasan Shamans from Kosterkin family". Studies in Siberian Shamanism and Religions of the Ugric-Samoyedic Peoples. Folk Belief and Media Group of the Estonian Literary Museum. 2 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- Lintrop, Aado (December 1996). "The Incantations of Tubyaku Kosterkin". Electronic Journal of Folklore. 2: 9-28. doi:10.7592/FEJF1996.02.tubinc
![image]()
. ISSN 1406-0949. 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. - "Nganasan Clean Tent Rite". 6 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.
- Trailer for the Russian film "People of Taimyr" (ЛЮДИ ТАЙМЫРА) 4 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Russian documentary "Taboo: The Last Shaman" (Табу Последний Шаман) 4 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nganasanlilar e ŋ ˈ ɡ ae n e s ae n Nganasan ŋenehsa neh naeh Kuzey Sibirya daki Taymir Yarimadasi nda yasayan Samoyed halklarindan biridir Ural dillerinden Nganasan dilini konusan topluluk Kuzey Rusya nin yerli halklarindan biri olarak kabul edilir Esas olarak Krasnoyarsk Krayi nin Taymyrsky Dolgano Nenetsky Bolgesi ndeki Ust Avam Volocanka ve Novaya yerlesimlerinde daha kucuk nufuslar ise Dudinka ve Norilsk kasabalarinda ikamet etmektedir NganasanlarNganasanlar 1927Onemli nufusa sahip bolgeler Rusya 834 2002 Ukrayna 44 2001 978 2002 DillerNganasan dili RuscaDinAnimizm Samanizm Rus Ortodoks KilisesiIlgili etnik gruplarSelkuplar Nenetsler Nganasanlarin proto Uralik halklarin dogrudan torunlari oldugu dusunulmektedir Bununla birlikte diger yerel Sibirya halklariyla karistiklarina dair bazi kanitlar da vardir Nganasanlar ren geyigi guden Nenetslerden farkli olarak vahsi ren geyigi avciligiyla hayatlarini devam ettiren yari gocebe bir topluluktur Bugun Rusya da yasayan Nganasalilarin kesin sayisi konusunda kesinlik yoktur 2002 Rusya nufus sayimina gore Rusya da yasayan 862 Nganasanin 766 si eski Taymir Ozerk Okrugu nda yasiyordu Buna karsin Nganasani inceleyenler nufuslarinin yaklasik 1000 kisiden olustugunu tahmin etmektedir Nganasan dili ciddi sekilde tehlikede kabul edilmektedir ve en fazla 500 Nganasan in Nganasan dilini konusabildigi tahmin edilmektedir 18 yasindan kucuk olanlarin dil yeterliligi sinirlidir Nganasan geleneksel sanatcilar Folklor grubu Dentedie Kuzey Isiklari Finlandiya da 2018CografyaNganasan geleneksel gunes gozlugu Kuzey Kutbu yazinda gozleri parlak isiktan korumasi icin tasarlanmistir Nganasanlar tarihsel olarak Avrasya kitasinin ve Rusya Federasyonu nun en kuzeyinden yasayan etnik gruptur Yaklasik 100 000 kilometrekarelik bir alanda yasayan Nganasanlarin yasam alani batida Golchikha Nehri nden doguda Khatanga Korfezi ne ve kuzeyde Taymir Golu nden guneyde Dudypta Nehri ne kadar yayilmistir Nganasanlarin avlanma alanlari sirasiyla dogu ve batidaki Dolganlar ve Enetslerle cakismaktadir Kisin yarimadanin guneyindeki Kuzey Kutbu agac sinirinda yasarlar ve yaz boyunca goc yolari 400 mil kuzeydeki Byrranga Daglari na kadar uzanan vahsi ren geyigi surulerini takip ederler GenetikNganasanlarin ve diger Ural halklarinin karakteristik baba soy hatti N1c haplogrubudur Samoyed halklarinda N1b P43 haplogrubu N1c ye kiyasla daha cok gorulmektedir Haplogrup N Cin in kuzey kesimlerinde 20 000 25 000 yil once ortaya cikti ve oradan Kuzey Avrasya ya Sibirya uzerinden de Kuzey Avrupa ya yayildi N1c1 alt dali Samoyed olmayan halklarda N1c2 ise Samoyed halklarinda siklikla gorulur Ayrica Saami Fin ve Sibiryalilarda dusuk siklikta bulunan haplogrup Z mtDNA Ural gocu ile ilgilidir 2019 da genetik arkeoloji ve dilbilime dayanan bir arastirma Uralca konusanlarin Baltik bolgesine yaklasik 2 500 yil once Sibirya dan geldigini tespit etti European Journal for Human Genetics Nature dergisinde 2019 da yayinlanan genetik calismada Nganasanlarin proto Uralik insanlarin genetigini en iyi temsil eden grup oldugu tespit edildi Kaynakca a b State statistics committee of Ukraine National composition of population 2001 census 23 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ukrainian Ziker a b Lamnidis 27 Kasim 2018 Ancient Fennoscandian genomes reveal origin and spread of Siberian ancestry in Europe Nature Communications Ingilizce 9 1 5018 doi 10 1038 s41467 018 07483 5 ISSN 2041 1723 PMC 6258758 2 PMID 30479341 12 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi http www helsinki fi tasalmin nasia report html Nganasan 2 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dolgikh 1962 Stern 2005 Tambets 2004 The Western and Eastern Roots of the Saami the Story of Genetic Outliers Told by Mitochondrial DNA and Y Chromosomes The American Journal of Human Genetics 74 4 661 682 doi 10 1086 383203 PMC 1181943 2 PMID 15024688 Genetic evidence of an East Asian origin and Paleolithic northward migration of Y chromosome haplogroup N PLOS ONE 8 6 e66102 2013 doi 10 1371 journal pone 0066102 PMC 3688714 2 PMID 23840409 Saag May 2019 The Arrival of Siberian Ancestry Connecting the Eastern Baltic to Uralic Speakers further East Current Biology 29 10 1701 1711 e16 doi 10 1016 j cub 2019 04 026 PMC 6544527 2 PMID 31080083 Dis baglantilarHelimski Eugene Shamanhood The Endangered Language of Ritual conference at the Centre for Advanced Study 19 23 June 1999 Oslo 19 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Helimski Eugene 1997 Factors of Russianization in Siberia and Linguo Ecological Strategies olu kirik baglanti in Senri Ethnological Studies no 44 Northern minority languages Problems of survival National Museum of Ethnology Kolga Margus et al 1993 in The Red Book of the Peoples of the Russian Empire Lintrop Aado The Nganasan Shamans from Kosterkin family Studies in Siberian Shamanism and Religions of the Ugric Samoyedic Peoples Folk Belief and Media Group of the Estonian Literary Museum 2 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Lintrop Aado December 1996 The Incantations of Tubyaku Kosterkin Electronic Journal of Folklore 2 9 28 doi 10 7592 FEJF1996 02 tubinc ISSN 1406 0949 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Nganasan Clean Tent Rite 6 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Subat 2022 Trailer for the Russian film People of Taimyr LYuDI TAJMYRA 4 Subat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Russian documentary Taboo The Last Shaman Tabu Poslednij Shaman 4 Subat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde