Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İltigin Buyruk Kağan (Eski Türkçe: 
: 
: 
) veya Nili Kağan (Çince: 泥利可汗, Pinyin: Nílì kĕhàn),Batı Göktürk Kağanlığı'nın Türk Kağanlığı'ndan ayrıldığı yıllarda yaşamış, 599'da Tulan Kağan'ın ölmesiyle tahtı ele geçirmeye çalışan Göktürk kağanıdır. Buyruk, İli havzası'nda Türk Kağanlığı'nın parçalandığı yıllarda "kağan" unvanı ile hüküm sürmüştür. Ancak hiçbir zaman Batı Göktürk tahtının egemenliğini tam anlamıyla ele geçiremediği düşünülmektedir; bunun için ilk Batı Göktürk kağanı olarak daha çok oğlu Arslan Taman Kağan bilinmektedir. Hakkındaki bilgiler Çin kaynakları ve Soğdca yazılan 'ndan elde edilmiştir. Ayrıca Buyruk Kağan'ın Doğu Roma İmparatoru Mauricius'a yazdığı mektup, Türk edebiyatındaki bilinen ilk mektup örneklerinden biridir.
| İltigin Buyruk Nili Kağan | |
|---|---|
 Buyruk Kağan'ın Moğolküre'deki anıtsal heykeli, Sincan, Çin | |
| Hüküm süresi | 8 yıl |
| Taç giymesi | 595 |
| Önce gelen | |
| Sonra gelen | Arslan Taman Kağan |
| Veliaht(lar) | Taman |
| Doğum | Türk Kağanlığı |
| Ölüm | 598-603 arası, muhtemelen 603 |
| Eş(ler)i | Şiang-shi |
| Çocuk(lar)ı | Taman |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | |
| Dini | Tengricilik |
| Meslek | Devlet yöneticisi, yazar |
Yaşamı
Buyruk Kağan, 'nın oğlu Mukan Kağan'ın ise torunudur. Çin kaynaklarına göre, Buyruk Kağan'ın bir Çin soylusu olan Şiang-shi ile evli olduğu bu konçuyun Buyruk'un ölümünden sonra Basıl Tigin'le evlendiği bilinmektedir. Buyruk'un Çinli konçuydan oğlu ise Taman adıyla bilinmektedir.
Buyruk Kağan'ın yaşamı, dedesi Mukan'ın imparatorluk içerisindeki "Mukan kolu" olarak bilinen etkisini devam ettirebilme çabası ile geçmiştir. Bunun için en büyük mücadeleyi Tardu ile vermiştir. Bunun için de, Tardu'ya karşı çeşitli ittifaklarda bulunmuştur. Tardu'nun Çin seferi sırasında Çin tarafından ordusunun içme suyu zehirlenerek; büyük kayıplar vermesinden sonra kağanlık iddiasında bulunmuştur. Bu olay Moğolküre Yazıtı'nda şöyle anlatılmaktadır:
Mukan Kağan'ın torunu, Çor hükümdarı İltigin Buyruk Kağan, tavşan yılında Muhteşem Kağan Buyruk olarak tahta çıktı.
Buyruk Kağan'ın yaşayabileceği olası tavşan yılları, 571, 583, 595 ve 607'dir. Siyasi olaylar değerlendirildiğinde, Buyruk'un kağanlık iddiasının 595'te olduğu düşünülmektedir. O, 603 yılına kadar ili havzasında hüküm sürmüş; ancak hiçbir zaman kağanlığı egemenliği altına alamadığı için bölgesel bir kağan olarak kalmıştır. Çin casusu Chang Sun Sheng'in çalışmalarıyla kuzeydoğu Türklerinin başlattığı isyandan sonra, 598'de Çin, Türk illerini işgale başlamıştır. Tulan Kağan'ın öldürülmesinden sonra Kara Çürin Kağan kendini kağan ilan etti ve 603'te Buyruk önce esir edilip sonra öldürüldü. 604'te ise Türk Kağanlığı parçalandı. Buyruk Kağan'ın oğlu Taman, 604'te kağanlığın ikiye bölünmesinden sonra Batı kolunun varisi konumunda kaldı.
İmparator Mauricius'a Mektup
Türkoloji'de daha çok "Mauricius Mektubu" olarak bilinen bu mektubun uzun süre kim tarafından yazıldığı bilinememiştir. Türklerin Doğu Roma İmparatorluğu ile Sasanilere karşı iş birliği yaptığı bilinse de; Türk-Avrupa ilişkisinin ilk yazılı belgesi "Mauricius Mektubu"dur. Bu mektubun 695'te Bizans sarayına ulaştığı bilinmektedir. Bu tarih, Buyruk'un kağanlık iddiasıyla uyuşmaktadır. Bu mektubun, "Mukan Kolu"nun kağanlıktaki etkisini sağlamlaştırmak isteyen Buyruk Kağan tarafından gönderildiği Vaisseriere tarafından kanıtlanmıştır.
Türk kağanı mektuba şöyle başlamaktadır:
Bu özel yılda yaz mevsimi geldiğinde, doğuda Türkler tarafından Chagan olarak kutlanan kağan, imparator Mauricius’a elçiler gönderdi.
Kağan, imparatora seslenirken de kendi adını aktarmamaktadır:
Romalıların kralı, Chagan, yedi ırkın muhteşem hükümdarı ve dünyanın yedi bölgesinin hâkimine.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Vaissiere (2011), İlk Türk Hakanlıklarının Tarihi Üzerine Yeni Bilgiler, Ötüken’den İstanbul’a Türkçenin 1290 Yılı (720-2010) Sempozyumu, s. 233-240.
- ^ a b Ersin, Emel (1978), İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Tarîhi ve İslâm'a Giriş, Edebiyat Fakültesi Matbaası, s. 235.
- ^ a b Şiren Valilik Yazıtı:「26年後にムカン・カガン（木杆可汗）の孫、神なるニリ･カガン（泥利可汗）…」より [1] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .。
- ^ Wan Huan, “Apa Qaghan, Founder of the Western Turkish Khanate, the Splitting Up of the Turkish Khanate and the Formation of the Western TurkishKhanate”, Social Sciences in China, 1983/2, s. 124-154.
- ^ Öztuna, Yılmaz (1989), Devletler ve Hânedanlar – 3. cilt, s. 144.
- ^ a b Vaissiere (2011), s. 234.
- ^ Prof. Dr. Takashi Osawa. . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2016.
- ^ . 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2016.
- ^ Sarbay, Ahmet (2005), Asr-ı Saadet'te Türkler, s. 134.
- ^ Zelyut, Rıza. . 27 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2016.
- ^ Pala, Ayhan; Orta Asya Tarihi Kronolojisi, s. 478.
- ^ M. Whitby, The Emperor Maurice and his historian: Theophylact Simocattaon Persian and Balkan warfare, Oxford 1988, ss. 315-317.
- ^ Vaissiere (2011), s. 235.
- ^ a b Haussig, Theophylakts Exkurs über die skythischen Völker, Byzantion 23, 1953, s. 275-436.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iltigin Buyruk Kagan Eski Turkce veya Nili Kagan Cince 泥利可汗 Pinyin Nili kĕhan Bati Gokturk Kaganligi nin Turk Kaganligi ndan ayrildigi yillarda yasamis 599 da Tulan Kagan in olmesiyle tahti ele gecirmeye calisan Gokturk kaganidir Buyruk Ili havzasi nda Turk Kaganligi nin parcalandigi yillarda kagan unvani ile hukum surmustur Ancak hicbir zaman Bati Gokturk tahtinin egemenligini tam anlamiyla ele geciremedigi dusunulmektedir bunun icin ilk Bati Gokturk kagani olarak daha cok oglu Arslan Taman Kagan bilinmektedir Hakkindaki bilgiler Cin kaynaklari ve Sogdca yazilan ndan elde edilmistir Ayrica Buyruk Kagan in Dogu Roma Imparatoru Mauricius a yazdigi mektup Turk edebiyatindaki bilinen ilk mektup orneklerinden biridir Iltigin Buyruk Nili KaganBuyruk Kagan in Mogolkure deki anitsal heykeli Sincan CinHukum suresi8 yilTac giymesi595Once gelenSonra gelenArslan Taman KaganVeliaht lar TamanDogumTurk KaganligiOlum598 603 arasi muhtemelen 603Es ler iSiang shiCocuk lar iTamanHanedanAsinaBabasiDiniTengricilikMeslekDevlet yoneticisi yazarYasamiBuyruk Kagan nin oglu Mukan Kagan in ise torunudur Cin kaynaklarina gore Buyruk Kagan in bir Cin soylusu olan Siang shi ile evli oldugu bu koncuyun Buyruk un olumunden sonra Basil Tigin le evlendigi bilinmektedir Buyruk un Cinli koncuydan oglu ise Taman adiyla bilinmektedir Buyruk Kagan in yasami dedesi Mukan in imparatorluk icerisindeki Mukan kolu olarak bilinen etkisini devam ettirebilme cabasi ile gecmistir Bunun icin en buyuk mucadeleyi Tardu ile vermistir Bunun icin de Tardu ya karsi cesitli ittifaklarda bulunmustur Tardu nun Cin seferi sirasinda Cin tarafindan ordusunun icme suyu zehirlenerek buyuk kayiplar vermesinden sonra kaganlik iddiasinda bulunmustur Bu olay Mogolkure Yaziti nda soyle anlatilmaktadir Mukan Kagan in torunu Cor hukumdari Iltigin Buyruk Kagan tavsan yilinda Muhtesem Kagan Buyruk olarak tahta cikti Buyruk Kagan in yasayabilecegi olasi tavsan yillari 571 583 595 ve 607 dir Siyasi olaylar degerlendirildiginde Buyruk un kaganlik iddiasinin 595 te oldugu dusunulmektedir O 603 yilina kadar ili havzasinda hukum surmus ancak hicbir zaman kaganligi egemenligi altina alamadigi icin bolgesel bir kagan olarak kalmistir Cin casusu Chang Sun Sheng in calismalariyla kuzeydogu Turklerinin baslattigi isyandan sonra 598 de Cin Turk illerini isgale baslamistir Tulan Kagan in oldurulmesinden sonra Kara Curin Kagan kendini kagan ilan etti ve 603 te Buyruk once esir edilip sonra olduruldu 604 te ise Turk Kaganligi parcalandi Buyruk Kagan in oglu Taman 604 te kaganligin ikiye bolunmesinden sonra Bati kolunun varisi konumunda kaldi Imparator Mauricius a MektupTurkoloji de daha cok Mauricius Mektubu olarak bilinen bu mektubun uzun sure kim tarafindan yazildigi bilinememistir Turklerin Dogu Roma Imparatorlugu ile Sasanilere karsi is birligi yaptigi bilinse de Turk Avrupa iliskisinin ilk yazili belgesi Mauricius Mektubu dur Bu mektubun 695 te Bizans sarayina ulastigi bilinmektedir Bu tarih Buyruk un kaganlik iddiasiyla uyusmaktadir Bu mektubun Mukan Kolu nun kaganliktaki etkisini saglamlastirmak isteyen Buyruk Kagan tarafindan gonderildigi Vaisseriere tarafindan kanitlanmistir Turk kagani mektuba soyle baslamaktadir Bu ozel yilda yaz mevsimi geldiginde doguda Turkler tarafindan Chagan olarak kutlanan kagan imparator Mauricius a elciler gonderdi Kagan imparatora seslenirken de kendi adini aktarmamaktadir Romalilarin krali Chagan yedi irkin muhtesem hukumdari ve dunyanin yedi bolgesinin hakimine Kaynakca a b c d e f Vaissiere 2011 Ilk Turk Hakanliklarinin Tarihi Uzerine Yeni Bilgiler Otuken den Istanbul a Turkcenin 1290 Yili 720 2010 Sempozyumu s 233 240 a b Ersin Emel 1978 Islamiyetten Onceki Turk Kultur Tarihi ve Islam a Giris Edebiyat Fakultesi Matbaasi s 235 a b Siren Valilik Yaziti 26年後にムカン カガン 木杆可汗 の孫 神なるニリ カガン 泥利可汗 より 1 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wan Huan Apa Qaghan Founder of the Western Turkish Khanate the Splitting Up of the Turkish Khanate and the Formation of the Western TurkishKhanate Social Sciences in China 1983 2 s 124 154 Oztuna Yilmaz 1989 Devletler ve Hanedanlar 3 cilt s 144 a b Vaissiere 2011 s 234 Prof Dr Takashi Osawa 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Subat 2016 15 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Subat 2016 Sarbay Ahmet 2005 Asr i Saadet te Turkler s 134 Zelyut Riza 27 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Subat 2016 Pala Ayhan Orta Asya Tarihi Kronolojisi s 478 M Whitby The Emperor Maurice and his historian Theophylact Simocattaon Persian and Balkan warfare Oxford 1988 ss 315 317 Vaissiere 2011 s 235 a b Haussig Theophylakts Exkurs uber die skythischen Volker Byzantion 23 1953 s 275 436